„Mijn afstand heeft iets van bevrijding"
Wie uit z'n geloof leeftkan tegen een stootje
CBSHEHHE»
"'V ^3^ 'V'
ZATERDAG 29 MAART 1980
Gedenk
aan inr Si liep
In tal van protestantse ker
ken leggen morgen, Palm
zondag, nieuwe leden be
lijdenis af van hun geloof.
Hun aantallen waren vroe
ger veel groter. In de ste
den, waar men keus had,
kon je er vaak de populari
teit van de dominee aan
afmeten. Sommigen wa
ren goed voor meer dan
honderd nieuwe leden per
jaar. In een lange stoet lie
pen zij op Palmzondag
achter hun 'leraar' aan de
kerk binnen.
Het sprak in die tijd min of
meer vanzelf dat je je "liet
aannemen" als je een jaar
of achttien was. Al zijn er
uiteraard ook toen velen
geweest die bewust hun
geloof wilden belijden.
Feit is echter dat de in
vloed van de traditie
steeds minder wordt. En
dus ook het aantal. Daar
om is de terugval niet al
leen maar verlies. Overi
gens blijkt uit een juist de
ze week verschenen statis
tiek over de Hervormde
Kerk in 1978 en 1979 dat de
aantallen gewone catechi
santen en belijdeniscate
chisanten niet verder te
ruglopen. Dat geldt onge
veer ook voor de jaarlijkse
aanwas van nieuwe leden
(die dus belijdenis doen).
Twee mensen die al eerder
hun ja-woord in de kerk
gaven waren bereid de
vraag te beantwoorden
hoe zij indertijd hun be
vestiging tot lid van de
kerk hebben beleefd en
hoe de invloed daarvan is
geweest in hun verdere le
ven. De gesprekken met
hen vindt u op deze pagina
weergegeven.
S. J. DE GROOT
Zij was nog maar 17 toen ze in de
kerk neerknielde en op de belij
denisvragen van de dominee ja
zei. Nu is ze 32, is nog steeds be
wust lid, maakt deel uit van een
gespreksgroep, maar komt nog
zelden in de kerk.
Dat laatste geeft haar geen
schuldgevoel. Integendeel. Die
regelmatige kerkgang beklemde
haar soms. "Mijn afstand heeft
iets van bevrijding".
"Ik herinner me mijn belijdenis als
iets feestelijks. Je zag er extra
netjes uit. Zeegroene jurk, een
cognac-kleurig kapje - m'n ou
ders wilden persé niet dat ik Schok
blootshoofds ging -, lange hand
schoenen. Echt wat je noemt op
gedoft.
amen. Ik was echt wel blij toen ik
daar zo geknield lag. Je was nu
immers lidmaat. Als dooplid
voelde ik me anders.
Op de cursus 'geestelijke vorming'
die ik later in een ander verband
volgde had je hetzelfde. Dat was
ook helemaal op de leer geschoeid.
Wel leuk, maar erg dogmatisch.
Het ging over de christelijke
ethiek, de geschiedenis en de or
ganisatie van de kerk, de sekten.
Maar weer géén uitwisseling van
gedachten en gevoelens. Géén
aandacht voor het innerlijke. Zo
statisch allemaal. Zonder tinte
ling van leven.
Jawaarom deed ik toen belijdenis?
Ik voelde mezelf voldoende on
derlegd. Van huis uit en door de
school en mijn medewerking aan
kinderdiensten wist ik van de
bijbel gewoon veel af. Vijf jaar
was ik op catechisatie geweest.
Nou, dan ken je de leer wel zo'n
beetje. Het werd langzamerhand
té bekend. Op die kénnis deed je
belijdenis. Niet zozeer op je bele
ving van de dingen. "Na ontvan
gen onderricht"stond er met gro
te sierletters op het belijdenisdo
cument. Nu, dat was het precies.
Bovendien had ik het gevoel, door
die belijdenis volwassener te
worden. Je was dan geen dooplid
meer en hoorde bij de echte leden
van de kerk. Het leek een soort ex
Vlak voor het eindexamen van die
cursus in '70 overleed plotseling
een vriendin van me. Door een
verkeersongeluk. Zij was in de
bruidsdagen. De enorme schok
die ik toen moest doorstaan
vaagde alles wat ik aan geloof
had weg. In die toestand van
schrik en pijn ondervond ik heel
scherp dat al die kennis je niet
toerust voor het leven. Het was
geen antwoord op je diepste vra
gen en emoties. Niet gericht op het
beleven van de dingen, op je men
selijke ervaringen. Toen zag ik
duidelijk, dat in veel van wat
men dan 'geloofsopvoeding'
pleegt te noemen het gevóél ei
genlijk was afgesneden.
En als gevolg daarvan ging ik, niet
eens koel berekenend, een zekere
ongeïnteresseerdheid opbouwen
tegenover het officieel-kerkelijke.
Zelf heb ik ook teleurstellingen met
kerkmensen moeten incasseren,
waardoor de gevoelsband met de
kerk losser is geworden.
Als je voor jezelf tot de ontdekking
komt dat mensen een stukje 'Je
zus' voor elkaar kunnen zijn, dat
je ogen, or en en handen,naar zijn
voorbeeld, open moeten zijn naar
elkaar toe, dan is het een ontgoo
cheling te moeten ervaren dat ie
mand die notabene priester is
geweest je in een crisis laat val
len.
Dat heb ik op m'n werk meege
maakt. Het was een buitenkerke
lijke die zei: 'Ik moet naast haar
gaan zitten in die put; waar kun
nen we samen een lichtstraaltje
ontdekken?' En hij heeft dat ook
waargemaakt.
Ik heb soms het gevoel dat juist
kerkmensen - en natuurlijk niet
allemaal - zo heel gemakkelijk
langs anderen heen lopen. Net zo
als de priester in het verhaal van
de barmhartige Samaritaan. Ze
weten het wel precies, maar ze ho
ren het gewoontegetrouw. Het is
zo verstandelijk. Het leven, de
warme beleving is eruit.-
Wordt er in de kerk echt ruimte ge
geven aan elkaar? Worden homo
fielen, lesbische vrouwen, ge
trouwde mensen die weieens
'vreemd' zijn gegaan, ja, allerlei
mensen die anders zijn of denken
of doen dan de gangbare moraal
en leer voorschrijven niet gestem
peld en in hokjes gezet? Waar de
naastenliefde wordt gepredikt, is
open hand zijn voor elkaar
zoiets toch niet te rijmen? Naas
tenliefde is niet in de eerste plaats
geld geven voor negerkindertjes
of zo, maar attent zijn op mensen
die het moeilijk hebben. En dan
ook de dieren en de natuur daar
bij.
'Jij ziet een vrouw,
niet tot liefde bereid.
Dat zijn dingen die ik in die formele
verbanden heel erg mis.
Vrienden
Vroeger dacht ik veel meer in sche
ma's. God regelde al het goede, de
duivel het kwade. Als je God nou
maar gunstig stemde, dan liep het
allemaal wel. Op bed zong ik het
halve psalmboek uit, zodat m'n
vader weieens naar boven kwam
om me tot slapen te commande
ren. Mijn godsbeeld lag vast en
was onveranderlijk. Heel een
voudig: gaat er iets in je leven
misweldan is dat van de duivel.
Mijn ervaringen hebben nu veel
meer ruimte gemaakt voor het ge-
voél.
Ik raakte door bemiddeling van de
dominee betrokken bij een ge
spreksgroep. Je zou kunnen zeg-,
gen: een soort crisisgroep. Die
kring heb ik hard nodig. Weer of
geen weer, ik ga er beslist heen.
Het is vooral wat ik zou willen
noemen de 'van-mens-tot-mens-
relatie' die je doet loskomen van
de oude dingen. Dat gaat soms
met veel strijd gepaard.
Ik ben nu aan het leren, God te ont
dekken in mijzelf en zelf verant
woordelijk te zijn voor mijn eigen
leven. Veel kerkmensen durven
die verantwoordelijkheid en die
vernieuwing - met een kerkelijk
woord: 'wedergeboorte' - niet
aan. Als iemand binnen de ge-
sprekskring in een bijbelgedeelte
zichzelf herkent, probeert hij
daar problemen bespreekbaar te
maken die hij nog nooit heeft
willen of kunnen uitspreken. Zo
leer je, ermee om te gaan. Ze te
hanteren. Ze zijn dan niet meer
zo'n bedreiging voor je, omdat je
ze kunt delen met anderen.
Mensen worden dan méér je vrien
den. En daardoor ook Jezus. Want
hij komt door mensen naar je toe.
Maar dan moet je dat natuurlijk
zélf ook willen zijn. Het is net als
je adem. In en uit, in en uit
Echte vrienden heb ik eigenlijk
nooit gehad. Behalve dan die ene
vriendin die toen is verongelukt.
Sinds mijn gevoel meer open is, is
dat anders geworden. Ik heb nu
heel goeie vrienden. Die de slin
gers voor je ophangen als je blij
bent. Die je ondersteunen als je in
de knoei zit. Dan zie je ook hoe
Jezus deed.
Ik heb nooit gedacht dat de bijbel
zó'n therapieboek was. We zouden
in de kerk veel meer aan pasto
rale psychologie moeten doen.
Trouw
Misschien zal er nog eens een weg
terug zijn van de groep naar de
kerk, maar dat weet ik nog
niet.Toen ik op vakantie ergens
nog eens een kerkdienst bijwoon
de, had ik helemaal niet het gevoel
van de verloren dochter die 's va
ders huis weer had gevonden.
Toch heb ik me bewust als kerklid
niet laten schrappen. Omdat ik
gelóóf en omdat het 'ja' van toén
toch tot een stukje verantwoorde
lijkheid verplicht, ook financieel.
Maar m'n 'ja' van nü is rijker. Het
is veel meer van mezelf.
De ruimte waarin ik nu leef is ge
vuld met bezinning. En die wordt
gevoed door te communiceren met
anderen. Dat wil ik vasthouden
en met anderen beleven.
Als ik daartoe in staat zou zijn, is
het misschien denkbaar dat ik
zelf nog eens zo'n kring zou gaan
vormen.
Het geloof zal niet uitsterven. Ook -
en misschien wel juist - in deze
tijd van techniek en overvloed
blijven mensen verlangen en uit
zien naar het paradijs.
Op mijn belijdenispapier staat een
tekst. Deze: 'Wees getrouw tot de
dood. Zo zal ik u de kroon des le
vens geven. Ik heb u bij uw naam
geroepen. Gij zijt de mijne'.
Ik laat die woorden graag staan. Ik
zal ze bewaren. Maar ik geef er
wel een persoonlijke betekenis
Wees trouw aan jezelf. Verloochen
jezelf niet. Probeer het goede uit te
dragen. Accepteer het minder
goede. Want zó mag je er ook zijn.
Mozes: 'Ik ben die ik ben'?
Zeven-en-vijftig jaar is hij. Vier
kinderen, in de leeftijd van 12 tot
22 jaar. Het is 34 jaar geleden-in
1946 - dat hij als "volwaardig"
lid tot de kerk toetrad. Hij was
toen 23.
Zonder zich op de borst te kloppen -
"dat zij verre van mij" - kan hij
zeggen dat zijn belijdenis geen
formaliteit was. Met alle vragen
en twijfels die je op die jonge leef
tijd hebt ervoer hij dat ogenblik
als de bevestiging van oen keuze.
Of liever: als een schuchter maar
eerlijk antwoord op de - voor hem
- belangrijkste levensvraag. "Na
zoveel jaren is de beteken is van de
kerk voor mij persoonlijk nog
precies dezelfde".
Een rots in de brandingzo'n man.
"Hoe ik de kerk zie? Wel, als een
gemeenschap van mensen die le
ven uit de verzoening en de op
standing van Jezus Christus. En
omdat ik tot die gemeenschap wil
behoren, ga ik zondags naar de
kerk. Als christen leven veron
derstelt óók: leven in gemeen
schap met anderen die Jezus
Christus ook aanvaarden als hun
verlosser en hun grote levens-
Ik geloof niet dat je het christen
zijn zomaar in je eentje kan bele
ven. Samen kan dat wel. Je zult
toch samen met anderen vorm
moeten geven aan de gemeente
van Christus. En die komt elke
zondag bijeen om te luisteren
naar zijn boodschap, te bidden en
te zingen tot eer van God. Hém
mogen wij onze Vader noemen.
Ja, daar wil ik toch wel heel graag
bij zijn. In de regel ga ik elke zon
dag naar de kerk. Nog steeds voel
ik me daar thuis.
Voeding
Nu weet ik wel dat de gedachte dat
je ook wel buiten de kerk óm
kunt geloven steeds meer terrein
wint. Maar kan dat nou écht?
Een vreemde vraag is dat eigenlijk.
Net zo vreemd als de vraag of je
het als kind wel zonder je vader of
moeder kunt stellen. Dat kan wel,
maar ieder zal toch moeten toe
geven dat het erg ongewenst is.
Nu, zo is het ook met de kerk. O
zeker, je kunt er buiten, maar of je
geloof zónder de kerk een blij
vende zaak is, betwijfel ik. Wat
niet gevoed wordt sterft af. Dat
geldt voor alles. Waarom dan niet
voor het geestelijke? In de kerk
wordt je geestelijke leven ge
voed. Want daar hoor je Gods
boodschap, die spreekt van ge
nade en vergeving. Wie steeds
minder naar de kerk gaat, wie
niet of weinig bidt, wie niet of
zelden in de bijbel leest, z'n ge
loofsleven verschraalt. Het komt
steeds verder van Jezus af te
staan en je hoort op den duur zijn
stem helemaal niet meer.
Dat velen tegenwoordig de kerk de
rug toekeren komt omdat de
mens denkt. God niet meer nodig
te hebben. De auto of de boot en
andere vruchten van de welvaart
plus de gemakzucht hebben God
verdrongen en daarmee ook de
kerk. Maar welvaart gaat voorbij.
Je kunt het geloof natuurlijk zien
als een soort levensverzekering.
Velen doen dat. Zij weten dat
God ergens wel bestaat. Dat is
dan hun geloof. Wie hem niet no
dig heeft in het leven van alledag,
wie niet leeft of wil leven uit de
verzoening die Christus ons aan
biedt, hem zegt de kerk niets. Dat
is een logische zaak. Zo'n mens
zal het in dit leven misschien uit
stekend hebben en alles bezitten
waarmee hij zich gelukkig voelt,,
maar hij zal uiteindelijk in zijn
zonden sterven. Zonder Jezus.
Anders
Sinds ik belijdenis van mijn geloof
aflegde is er in de kerk wel het
een en ander veranderd. Maar als
je nou vraagt of het er in wézen
erg anders is geworden, dan moet
ik zeggen: nee. De verkondiging
van Gods Woord staat nog altijd
centraal.
Dat de kerk vandaag aan de dag ook
aandacht schenkt aan de
problemen van deze tijd, ligt
nogal voor de hand. Je kunt daar
blij mee zijn. Er wordt dan ook in
de meeste kerken anders ge
preekt dan vroeger. En dat is no
dig. Onze ouders en grootouders
hadden in hun leven niet die
problemen te verwerken waar wij
mee zitten. Ik denk maar aan de
atoombom, de bewapening, het
milieu, de drugs, het sex-vraag-
stuk.
Bij alle pogingen om hierin een weg
te vinden moet je Gods bood
schap niet op dood spoor zetten.
Niet dat we in de kerk een kant en
klaar antwoord krijgen op al onze
vragen. Maar wel moet de kerk
het licht van die boodschap laten
vallen op wat de mens in zijn ei
gen tijd verontrust. Elke genera
tie heeft dat nodig. Daarom mag
de kerk niet onverschillig staan
tegenover de veranderingen in de
samenleving. Niet traditioneel
blijven denken. Ze moet zich met
die samenleving mee ontwikk-
kelen.
Ik zal de laatste zijn om te ontken
nen dat er in de kerk aan de on
derlinge band nog wel wat ont
breekt. Er kan in die richting ze
ker nog iets positiefs uit de bus
komen. We zouden als kerkmen
sen wat losser moeten worden.
We zijn nog zo stijf en zo verlegen.
Waarom geef je bijvoorbeeld je
buurman of buurvrouw geen
hand als je naast hem of haar gaat
zitten?
Afgelopen zondag hoorde ik na het
uitspreken van de zegen iemand
in de bank vóór mij tegen z'n
buurvrouw zeggen: 'Een prettige
zondag verder mevrouw'. Toen
dacht ik: dat moesten we nou al
lemaal doen. Waaróm doen we
dat eigenlijk niet? Zijn we dan zo
wildvreemd voor elkaar? Zo vind
ik het koffiedrinken na de dienst
ook een pluspunt. Dat moesten
steeds meer kerken gaan doen.
We kunnen dan meteen kennis
maken metnieuw-ingekomenen.
En zij kunnen zo contacten leg
gen.
Het is geweldig dat er over het hele
land weer honderden jonge men
sen belijdenis van hun geloof af
leggen. Ouderen kunnen dan
weer zien dat God zijn kerk in
stand houdt. En tot de jongeren
zou ik, met permissie, willen zeg
gen: 'Fijn dat je Jezus wilt aan
vaarden als je zaligmaker en le
vensvernieuwer. Goed be
schouwd zijn we toch schatrijk.
Er is een toekomst die bij de
grens van dit aardse leven niet
ophoudt. Wees je bewust van die
rijkdom. En leef eruit'.
Ach, natuurlijk zijn er dingen in de
kerk die teleurstellen, die niet
deugen, die anders moeten. Dat
hebben wij ook zélf wel in de
hand. Er is genoeg om actief te
zijn, ieder op zijn wijze en naar
zijn eigen mogelijkheden.
Ik zeg maar zo: probeer er iets
moois van te maken. Blijf trouw.
Geef er je krachten aan. Ik ben
ervan overtuigd datje dan des te
sterker de band met Jezus voelt.
Verklaring afkorting: ob betekent open
bare belijdenis.
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 dr Lamping, mmv
cantorij, 11.45 oecumenische dienst; Ma-
rekerk 10 ds De Jong ob, 5 ds Teygeler,
Scheveningen; Maranathakerk (L.
Morsweg) 10 ds v. Achterberg en ds
Koolstra ob; De Regenboog(Merenwijk)
9.30 ds Hortensius, 11.15 ds Hortensius
en pastor Van Well; Bethlehemkerk
(Driftstr.) 10 ds Pannekoek ob; Bevrij
dingskerk (Montgomerystr. Zuid-West)
9 dr Lochter; Vredeskerk (Burggraven-
laan) 10 ds De Mey ob; Waalse kerk
(Breestraat) 10.30 ds Ribs; Acad. Zie-,
kenhuis 10.15 ds Bovenberg; Diacones-
senhuis 10.30 ds Van 't Hof; Kapel Ende
geest (Oegstgeest) 9.30 pater Boshou
wers en ds Friedench; Jeugdkapel Vre
deskerk 10; Geref. Kerk: Zuiderkerk
(Lammenschansweg) 10 ds Sijtsma ha;
Petrakerk (Surinamestr.) 10 ds Korte-
weg; Oude Vest 10 ds Hartkamp, ha, 7 ds
Sijtsma; Maranathakerk (L. Morsweg) 10
ds v. Achterberg en ds Koolstra ob; Be
vrijdingskerk (Montgomerystr.) 10.30 ds
Rietveld, 5 ds Hortensius; Groenhoven
(Witte Rozenstr.) 10 ds Verdoorn, ha;
Voor ziekenhuizen en Merenwijk zie
hervormde gemeente. Geref. Kerk (dole
rend) "Groot Leiden" (Lokhorstkerk): 9
en 5 ds v.d. Sluys, Oudwoude. Geref.
Kerk Vrijg. (Herengr. 70): 10 en 5 ds v.
Gurp. Chr. Geref. Kerk (Steenschuur 9):
9 ds Toorman, 7 ds Witzier. beiden Den
Haag. Geref. Gemeente (Nieuwe Rijn):
10 en 4.30 ds Boogaard. Geref. Gemeente
in Ned. (Bethl. kerk Driftstraat): 11.30 en
5.30. Evang.-Lutherse Gemeente (Hoogl.
Kerkgracht): 10.15 ds Happee. Re-
monstr. Doopsgezinde Gemeente (Lok
horstkerk, Pieterskerkstraat 1): 10.30 ds
Kuipers, aanneming, mmv koor. Baptis
tengemeente (Oude Rijn 3): 10 ds Bos
veld. Evang. Christen-Gemeenschap
(Middelstegracht 3): 10 hr Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoeterw.
Singel 21): 5 nam. Evangeliecentrum
Zijlsingel 2: 10 en 7.30 rev. Green, di. 8 hr
Zijlstra. Pinkstergemeente (Rapenburg
10): 10 evang. v.d. Worm. Leger des Heils
(Hooigracht): 10 en 7.30. Nieuw-Aposto-
lische Kerk (Hoge Rijndijk 24Y. 9.30 en 4,
wo. 8. Zevendagadventisten (Lokhorst-
kerk): elke zaterdag 9.45 bijbelstudie, 11
prediking. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Kerk van Jezus Christus
van de Heiligen der Laatste Dagen
(Mormonen): 10.15 (Steenschuur 6). Soe-
fiebeweging: 11 mei in Zaal Pieterskerk,
mevr. A.J. Maurer over "Levenshou
ding". Oud-Katholieke Kerk (Zoeterw.
Singel-hoek Cronesteinkade): 10. Vrij-
Katholieke Kerk (Vreewijkstr. 19): geen
dienst. Rooms-Katholieke Kerken:
Haagweg zat. 7, zond. 9, 10.45 en 12; He
rensingel zat. 7. zond. 8.30, 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-Voorschoten) zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30; Steenschuur zat. 10
en 7, zond. 8.30,10. 11.30, 6 en 7; Boshui-
zerlaan zat. 7. zond. 9.30 en 11; Lammen
schansweg zat. 7, zond. 9, 10.30, 12 en 6;
Haarlemmerstraat zat. 7, zond. 9.30,10.45
en 12.15.
ABBENES - Herv. Gem.: 9.30 ds Wijn
gaarden, 7 ds Biemond, West-Graftdijk,
jeugddienst.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te: 10 mevr. ds Westera ob, 7 mevr ds De
Mey, Leiden. Geref. Kerk: 10 en 6.30 ds
Modderaar, ha. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.30 ds v.d. Weerd, Zeist. Rooms-
Kath. Parochie: zat. 7,zond. 7.30en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds De Jonge,
17.00 ds Bogers; Kruiskerk 10 hr Bor;
Opst. Kerk 10 ds v.d. Heiden, ob en h.a.,
6.30dsv. Doorn; Nabij lOjeugdkapel; G.
Herderkerk 9 ds Uosthoek, 6.30 zang-
dienst; De Bron 10.30 ds Oosthoek, 6.30
ds Moll; Ashram 10.30 ds Mulder; Drie-
hoorne 7 ds Koers; Onderweg (Lijster
laan) 10 ds Oort; Sionskerk 9.30 en 6.30
ds Ouwendijk. Geref. Kerk: Mar. kerk 10
ds Vree, 6.30 ds Stolk; Salv. kerk 10 ds
v.d. Ree, 6.30 ds Vree; G. Herderkerk
10.30 hr Taselaar, 6.30 zangdienst, ds
Veenhuizen; De Bron 9 hr Taselaar, 10 dr
Vlijm, Leiden. Zie ook herv. gem. Geref.
Kerk Vrijg. (Rijnstroom): 8.45 dienst,
6 30 ds Borgdorff. Ned. Geref. Kerk (Chr.
Nijv.school Willemstr.): 9.30 en 4.30 stad.
Smit. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds
Hamstra, ha. Oud-Geref. Gemeente: 9.30
en 4. wo. 2 april 7.15 hr v.d. Meer,
Hooftstr. 240. Baptistengemeente (Mo-
lenwerfstr. 1): 10 en 6.30 ds Koekkoek.
Baptistengemeente Alphen-Noord
(Sportlaan): .10 hr v. Barneveld. Volle-
Evangeliegemeente (school Westprelu-
deweg) 10 hr v.d. Brink. Leger des Heils
(Corn, de Vlamingstr.): 10 en 6.30. Pink
stergemeente Bethel (Rode-Kruisge-
bouw): 4 nam. Pinkstergemeente Al
phen (Rode-Kruisgebouw): 10 voorm.
Remonstrantse Kring (Van Mandersloo-
straat 36): 10 dr Cramer, gezinsdienst.
Rooms-Kath. parochies: Bonifaciuskerk
zat. 7, zond. 9.45 en 11.30; Piuskerk zat. 7,
zond. 9, 10.30 en 11.45; De Bron zat 7,
zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6 ds Exalto. Geref. Gemeente: 9.30 en
6 stud. Sonnevelt.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds v.d. Heuvel, Ede, 6.30 ds
v. Harten, Ermelo; Salvatorkerk 10 ds
Richter, 6.30 ds v.d. Berg, Aalburg;
Bethlehemkerk 10 ds De Vreugd, 6.30 ds
Post, Ermelo. Geref. Kerk: 10 ds Boon
stra, Amstelveen, 6.30 ds v. Steenis,
Vleuten. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 4 ds
Borgdorff.
BOSKOOP - Hervormde Gemeente:
Dorpskerk 9.30 ds Heymans en ds Stel
wagen. ob, 6.30 dr Haitsma; De Stek 9.30
ds Omta. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds Dijk
stra. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds v.
Langevelde. Geref. Gemeente: 9.30 en 6;
Opwekkingsgemeente (Concordia):
9.30. Vergadering van Gelovigen
(Nieuwstr.): 9.30 en 5; Rooms-Kath. Pa
rochie: zat. 5.30 (De Stek) en 7, zond. 9.30
en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 en 6.30 ds Geertsema. Geref. Kerk:
10 hr Brouwer, 5 ds Verdoorn. Rooms-
Kath. parochies: Dorp zat. 7, zond. 10 en
11.30; Rijndijk (Bernardus) zond. 10; Het
Anker zat. 7, zond. 8.45 en 11.15.
dienst in geref. kerk. Geref. Kerk: 10 en 5
ds v.d. Wal. Chr. Geref Kerk: 10 lees-
dienst, 5 zie herv. gemeente.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 ds
Lefeber. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 10 ds
Kolkman. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds Aarents, ob, 6
drMeijers, Leiden; Ontmoetingskerk 10
ds Gebraad, ob, 6.30 hr Hoffenaar. Geref.
Kerk: 9.30 ds Vrolijk, 5 ds Kersten.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
Nieuwe Kerk 10 ds Arkeraats, ha, 6 ds
Schuurman; Oude Kerk 10 ds Boer, ha, 6
ds Visse, ha; Ichthuskerk 10 ds Van
Roon, ob, 5 ds Vroegindewey; Pniëlkerk
9.30 ds Visser, ha, 6 ds Vink, ha; Groen
van Pr. school 10 ds Vink; ziekenhuis
Overduin 2 ds Baas. Geref. Kerk: Trium-
fatorkerk 9 ds Kersten, 10.30 ds Snoey, 5
ds Vrolijk. Geref. Kerk Vrijg.: 10.15 lees-
dienst, 2.30 ds Wilschut. Ned. Geref.
Kerk: 8.45 ds Veldhuizen, 7 ds Roukema.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gemeente (Uni-zaal):
10 en 5 ds v.d. Belt. Geref. Gemeente
(Remisestr.): 10 en 5. Volle-Evangelie
gemeente (Voorstraat 100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gemeente:. 10 ds v.d. Linden, ob, 7 hr
Stam, Sassenheim, gez. dienst. Geref.
Kerk: 10 ds Leene, 7 zie herv. gem.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. Kerk: Dorpskerk 10 ds Knoth,
6.30 ds v. Loenen; kerk Hoofdstraat 10 ds
Doesburg; Scheppingskerk 9 ds v. Loe
nen, 10.30 ds Geursen en ds Van Loenen.
In alle morgendiensten (behalve 9 uur)
ob met avondmaal. St. Eliz. Ziekenhuis:
11 ds Mak. Baptistengemeente (wijkgeb.
Zijlkwartier): 10 br. De Vries. Rooms-
Kath. oarochie: zat. 7, zond. 9, 10.30 en
12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30
Schalk te Delft. Geref. Kerk: 9.30 en 7 ds
Fernhout. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE-Herv. Gemeente: Dorpskerk 10
ds 't Hooft, ob; Pauluskerk 10 ds De Gel
der. ob, 7 ds 't Hooft. Geref. Kerk: 10
dienst, 7 ds De Zwart. Geref. Kerk Vrijg.:
10 en 2.45 kand. De Kimpe. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori): 9 en 5 ds Verleur. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 7 ds v. Dijken. Geref.
Gemeente: 10 en 4 ds Hakkenberg.
zond. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7, zond.
8.30,10 en 11.45; Engelbewaarders zat. 7,
zond. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds Bronsgeest, ob. 6.30 hr Stam. Geref.
Kerk: 9.30 hr v.d. Mei, A.dam, 6.30 ds De
Boer, Hoofddorp. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.15 ds Hamstra. Rooms-Kath.
Parochie: zat. 7, zond. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6.30 ds Molenaar. Geref. Kerk: 9.30
kand. v.d. Meulen, 7 ds Verspuy, Die-
men. Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond.
9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Herv. Gem.: 9.30 ds
Goverts, ha, 7 ds Den Harder. Geref.
Kerk; 9.30 ds Den Harder, 4.30 ds Wijn
gaarden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 3 ds
Visser. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds
Zoutendijk, 7 ds Klein. Geref. Kerk
(Woerdense Verlaat): 10 en 7 ds Noote-
boom. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 en 7 dr Jansen; Sole Mio 9
dr Jansen; kerk Hoofdstraat 10 en 5 ds
Keuning. ob en h.a.; De Rank (Golf
baan): 10 hr Visser, Gouda, 5 ds v.d. Plas.
Geref. Kerk: Kerk Hoofdstraat (Buurt
kerk): 10 ds Baas, Sassenheim. Vinken-
laan 9.30 ds Elgersma, 5 ds Vrolijk;
Stichtingskerk 11 ds Elgersma. Rooms-
Kath. parochies: Zee zat. 7, zond. 9.30 en
11; Binnen zat. 7, zond. 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - He™ Gem.:
Dorpskerk 10 ds Kalkman; DeZilk 10 ds
Streefland. Nijkerk. Rooms-Kath. paro-
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene of Will, kerk 10 ds Sasse en ds
Ter Linden, ob; Pauluskerk 10 ds Mac-
kaay; Gemeentecentrum 10.30 mevr ds
Visser, L'dorp, 7 ds Heemskerk; 10.30
mevr Lagerwerf, jeugdkerk. Geref. Kerk
(Mauritslaan): 10 ds Vegter. Geref. Kerk
Vrijg.: 9.30 en 3.30 ds Zemel. Ned. Geref.
Kerk (Gemeentecentrum): 8.45 ds De
Lange, 4 ds Muller. Van Wyckerslooth:
4.30 mevr. ds Van Everdingen. Kapel
Endegeest 9.30 pastor Boshouwers" en
ds Friederich. Volle-Evangeliegemeente
(Gemeentecentrum): 4 nam. Rooms-
Kath. Parochies: Will.kerk zat. 7, zond. 9,
10.30 en 12; Bonaventurakapel zat. 6.30,
zond. 9 en 11.
OUD-ADE - Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond. 8.30 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds Lalleman, ob.
Geref. Kerk: 9.30 ds Jaspers Focks, 5 ds
De Raadt. Rooms-Kath. Parochie: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat. 7,
zond. 9 en 11; Petrus-Banden zat. 7, zond.
9.30, 11 en 12.15.
RIJNSATERWOUDE - Herv Gemeen
te: 9.30 ds De Kruijf, ob, 7 ds Van Waar
de, Rijsenhout. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.15 ds Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gemeente: Voor
hof 10 hr Goedhart; Bethelkerk 9 ds Ro
mein, 10.15 ds v Niel, ob, 5 ds Van Niel,
ha. Geref. Kerk: Petrakerk 9.30 dr Van
Oeveren, ob, 5 ds Baayen; Immanuel-
kerk 9 ds Baayen, 10.30 ds Baayen, ob, 5
ds Damsma; Maranathakerk 9.30 ds
Damsma, ob, 5 dr v. Oeveren. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5.15. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 5. Evang. Christengemeente (aula
Mavo): 10 br. De Raaf, 7.30 film. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING -.Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7, zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 ds v.d. Meer, 7 ds Baas. Katwijk.
Geref. Kerk: 10 ds v. Santen, 5 ds Baas.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 stud. Hofman.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 9.30 ds
Klein Kranenburg. 6.30 ds Zoutendijk.
Geref. Kerk: 10 ds Bezemer, 6 30 ds Jas
pers Focks. Rooms-Kath. parochies:
Aardam zond. 9 en 12; Langeraar zat. Y,
zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
ds Vermeulen, ob, 6.30 ds Den Tonke-
laar, Warmond, jeugddienst, onderwerp:
Heeft het lijden een betekenis? Geref.
Kerk: 9.30 ds De Raadt, jeugddienst, 6.30
ds Bezemer. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 5
stud. Gunnink.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds
Brokerhof. Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond. 9, 10.30 en 1-1.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds Meijering en ds v.d.
Schoot, 7 ds v. Stam, jeugddienst. Aula
Noord-Hofland 9.30 ds De Zwart; kerk
Hulp en Heil 10 ds Lentz. Geref. Kerk: 10
ds De Zeeuw, 7 zie herv. gem. Geref.
Kerk Vrijg.: 10 en 5 ds De Jong. Jan van
Hooflaan 3: 10.30 Engelse dienst.
Rooms-Kath. kerken: Laurentiuskerk
zat. 7, zond. 10 en 11.30; Aula Noord-
Hofland 11.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds
Den Tonkelaar, ob. Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds Steenstra, 4.30 ds Hoek,
Veenendaal, 7 ds Steenstra. Kievietkerk
10 dr De Bruine, Bloemendaal; Messias-
kerk 10 ds v. Zanten; Dorpscentrum 9.30
ds v.d. Kraan, Woudenberg. Geref. Kerk:
Zijllaan 10 ds v.d. Horst, 5 ds Haver
kamp; Wassenaar Zuid 10 ds v.d. Kamp.
Ned. Prot Bond (L. Kerkdam): 10.30 ds
Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
dr Haitsma, Boskoop, 6.30 ds Bogers,
Alphen, jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30
ds Hemmes, 6.30 ds Booij. Ned. Prot.
Bond (gebouw De Wijk): 7 nam. ds Ca-
dee. Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond.
10.
ZEVENHOVEN - Herv. Geméente: 9.30
ds Hanemaaijer. Geref. Kerk: 9.30 ds De
Ruig, 7 ds Bijleveld, Woerden. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE-Herv. Gemeente: 10
ds Wolthaus. Rooms-Kath. parochies:
St. Jan zat. 7, zond. 9.30 en 11; Chr. Die-
naarkerk zat. 7, zond. 10; Meerburgkerk
(Hoge Rijndijk) zat. 7, zond. 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.: 10 ds
Haakman, ob, 6.30 ds Hoogendijk,
jeugddienst in geref. kerk. Geref. kerk:
10 ds Stolk, 6.30 ds Hoogendijk.