4
Goed westelijk samen
spel in VN-commissie
voorde mensenrechten
Blik ii de weekbladen
Mobiele
atoomraketten
aanvaardbaar?
HP
deTijd
EISEVIERS
DONDERDAG 20 MAART 1980
Vaak wordt het werk van een
diplomaat of een staffunctio
naris op buitenlandse zaken
geassocieerd met cocktails,
diners enz. Dat behoort óók tot
het vak, zeker. Maar minder
bekend is dat heel vaak heel
hard wordt gewerkt. Zo ook
mijn medewerkers in de dele
gatie naar de jaarlijkse ver
gadering van de VN-Commis-
sie voor de Mensenrechten in
Genève. Zes weken hebben ze,
met veel toewijding en en
thousiasme, gesjouwd en ge
draafd, 10 of soms 12 uur per
dag. Zonder hen zou het niet
zijn gelukt Nederland een zo
vooraanstaande rol te laten
spelen als op deze vergade
ring het geval is geweest.
De Nederlandse delegatie heeft
niet geaarzeld controversiële
onderwerpen aan de orde te
stellen. Zo werd voor het eerst
de kwestie van discriminatie
tegen homoseksuelen aange
sneden, een onderwerp dat
tot dusver als taboe werd be
schouwd. Amerika wordt in
dit verband, vaak genoemd,
vooral in verband met de im-
migratiewet die het mogelijk
maakt homoseksuelen toe
gang tot het land te verbie
den. Toch moet worden aan
genomen dat in tal van andere
landen deze discriminatie
veel schrijnender vormen
heeft, ja, het karakter van re
pressie draagt.
Een aantal gedelegeerden vond
het ongepast dat Nederland
dit ter sprake bracht. Zo niet
de Amerikaanse afgevaar
digde. Hij wees er op dat in 29
deelstaten in de VS discrimi
natie bij de wet is uitgesloten,
maar verklaarde zich ander
zijds persoonlijk ook tegen
stander van de voorschriften
in de immigratiewet op dat
punt. Bovendien beloofde hij
de Nederlandse bezorgdheid
onder de aandacht te brengen
van de Amerikaanse minister
van justitie en de desbetref
fende Congrescommis-
Minderheid
Al even moeilijk lag het onder
werp gewetensbezwaren te
gen militaire dienst. Het aan
tal staten dat dit recht erkent
is nog duidelijk in de minder
heid. Dit heeft er ook toe ge
leid dat sinds 1972 deze kwes
tie in de Commissie is dood
gezwegen. Maar na intensief
praten met andere delegaties
- lobbyen zoals dat heet - luk
te het Nederland een resolutie
er door te krijgen die zeker
stelde dat dit punt volgend
jaar aan de orde komt.
Hoofdschotel van de werk
zaamheden was dit jaar op
nieuw de besprekingen van
mensenrechtenschendingen
in diverse landen. In sommi
ge gevallen vindt een ver
trouwelijke behandeling
plaats, in andere een openba
re. In het kader van de ver
trouwelijke procedure krij
gen de gedelegeerden de be
schikking over een grote hoe
veelheid belastend materiaal,
aan de hand waarvan zy de
vertegenwoordiger van het
betrokken land kritische vra
gen kunnen stellen, kunnen
aandringen op verbetering
van de situatie, enz.
Ook kan bijvoorbeeld worden
besloten een rapporteur of
een vertegenwoordiger van
de secretaris-generaal van de
VN naar dit land te zenden om
met de regering te overleggen
over de wijze waarop aan
mensenrechtenschendingen
een einde kan worden ge
maakt. Dit alles in de hoop dat
op deze wijze een zekere druk
kan worden uitgeoefend.
Zonder betekenis is dit alles
stellig niet. Maar onzerzijds
bestaat ook het gevaar dat het
Oud-minister van bui
tenlandse zaken, mr.
Max van der Stoel,
verruilde zes weken
lang het Haagse on
derkomen van de
PvdA-Tweede Ka
merfractie voor een
plaats aan de confe
rentietafel in Genève
waar de VN-commis-
sie voor de mensen
rechten zijn jaarlijk
se zitting hield. Van
der Stoel vertegen
woordigde Neder
land in deze commis
sie. In deze krant
schreef hij zes weken
geleden over de the
ma's die in deze zit
ting aan de orde zou
den komen. Afgelo
pen weekeinde wer
den de discussies
beëindigd. Van der
Stoel kijkt terug in
bijgaande beschou
wing.
7
*v.
De toespraak van premier Van Agt onlangs in Bonn
op een bijeenkomst van Westduitse christen-demo
craten, heeft ons er weer eens aan herinnerd dat wij
nog een beslissing moeten nemen over onze deel
name aan het NAVO-project dat voorziet in de
plaatsing van 108 Pershing-2-raketten en 464 Toma
hawk-kruisraketten in Europa (1983).
Het Nederlandse aandeel in het
project bestaat uit de plaat
sing van 48 Tomahawk-kruis
raketten op ons grondgebied.
Dit raketsysteem heeft een
afstandsbereik van rond 2500
kilometer. Door zijn grote
trefzekerheid is het wapen
geschikt om te worden ge
bruikt tegen militaire doelen
en kan het zijn doel uitscha
kelen met een lading van ge
ring vermogen.
De introductie van nieuwe
atomaire raketsystemen door
de NAVO, waarmee vanaf
Europees grondgebied doe
len tot ver in Rusland kunnen
worden aangevallen, heeft
belangrijke strategische ge-
voleen.
Een eerste is dat wij in ons vei
ligheidsbeleid onze afhanke
lijkheid van atoomwapens
land in kwestie zich over deze
kritiek achter gesloten deu
ren niet al te druk zal maken,
juist omdat de procedure
meebrengt dat de schadelijke
effecten van negatieve publi
citeit kunnen worden verme
den.
Het zou een hele stap vooruit
zijn als ten aanzien van lan
den die na vertrouwelijke be
handeling van binnengeko
men klachten blijven volhar
den in schending van men
senrechten, de vertrouwe
lijkheid zou worden opgehe
ven. Maar dat lukt niet zo
makkelijk. Vaak leidt conti
nentale groepssolidariteit er
toe dat zo'n land in bescher
ming wordt genomen door
andere. En helaas kan ik me
niet aan de indruk onttrekken
dat soms landen uit vrees
voor economische tegen
maatregelen het betrokken
land zachter aanpakken dan
gezien de ernst van de men
senrechtenschendingen ge
boden zou zijn.
Resolutie
In openbare behandeling kwa
men dit jaar in het bijzonder
Chili en Guatemala aan de or
de. De Nederlandse delegatie
had een groot aandeel in de
totstandkoming van de reso
lutie waarin deze beide lan
den werden veroordeeld.
Door
Max van der Stoel
Tweede-Kamerlid
voor de PvdA
Maar ook de affaire-Sacharov
werd uitvoerig besproken,
waarbij Nederland vooral
deed uitkomen dat zijn ver
banning het culminatiepunt
vormde van stelselmatige po
gingen van Sowjet-zijde om
aan een beweging een einde
te maken die niets anders na
streefde dan de naleving van
de mensenrechtenverdragen
die Moskou zelf had onder
schreven. De gedachte om
een telegram aan de regering
van de Sowjet-Unie te sturen
om de verontrusting van de
Mensenrechtencommissie
kenbaar te maken stuitte ech
ter op een zekere aarzeling bij
een aantal delegaties van niet-
gebonden landen, die overi
gens niet hadden geaarzeld
om het Russische optreden in
Afghanistan scherp te ver
oordelen. Hun argument was
dat de Commissie verontrus
tende mensenrechtensitua
ties in diverse landen in al
gemene zin moest behande
len, en niet over individuele
gevallen moest gaan spre
ken.
Ten slotte werd - tot teleurstel
ling van de Sowjet-delegatie,
die deze zaak helemaal had
willen afvoeren - besloten in
de zitting van de Commissie
van volgend jaar deze kwestie
met prioriteit opnieuw te be
spreken, maar thans geen ac
tie te ondernemen. Geheel
gelukkig met deze afloop ben
ik niet. Aan de andere kant zal
het de Russische delegatie
niet zijn ontgaan hoe alge
meen bij de niet-communisti-
èche landen de weerzin tegen
het Sowjet-optreden was. Om
met de Franse gedelegeerde
te spreken: „Het Sacharov-
telegram is dan wel niet ver
zonden, maar wel aangeko
men".
Vermiste personen
Het belangrijkste resultaat van
deze zitting was wel de be
sluitvorming over de kwestie
van de vermiste personen. In
mijn vorige artikel duidde ik
reeds aan, dat in verschillen
de Latijnsamerikaanse staten
veiligheidsdiensten of para
militaire organisaties perso
nen, die naar hun oordeel po
litiek verdacht zijn, van straat
oppikken en laten verdwij
nen. Van enigerlei proces
gang is geen sprake, familie
en vrienden die navraag doen
krijgen nul op het request.
Ook in Ethiopië komen ver
dwijningen veelvuldig
voor.
Ondanks verwoede pogingen
van Argentinië, achter de
schermen ijverig gesteund
door de Sowjet-delegatie, om
een zwakkere tekst aanvaard
te krijgen, lukte het te komen
tot instelling van een werk
groep die deze praktijken
gaat onderzoeken, en ook bij
nieuwe gevallen van verdwij
ningen onmiddellijk in actie
kan komen om bij de betrok
ken regering om opheldering
te vragen. Vele vermisten - en
het gaat hier om duizenden
personen - zullen niet meer in
leven zijn. Maar wel valt te
hopen dat van de instelling
van dit orgaan voor de toe
komst een zekere preventieve
werking zal uitgaan.
De Commissie is het belangrijk-
te orgaan op het gebied van de
mensenrechten waarover de
wereld beschikt. Het is een
orgaan met vele gebreken en
tekortkomingen, ongetwij
feld. Maar ook moet worden
vastgesteld dat gedurende
deze zitting van de beschik
bare mogelijkheden tot het
uiterste gebruik is gemaakt,
mede dankzij een goed sa
menspel van de westelijke
landen.
vergroten, en dat staat haaks
op het nationale politieke
beleid, waarin juist het terug
dringen van de rol van
atoomwapens een centrale
plaats heeft. Een tweede is dat
de verantwoordelijkheid van
de Europese leden van de
NAVO voor de handhaving
van het atomaire afschrik-
kingsevenwicht tussen Oost
en West toeneemt. Dat kan op
den duur leiden tot meer zeg
genschap van de Europeanen
over het gebruik van atoom
wapens en tot de vorming van
een Europese atoommacht.
Deze ontwikkeling wordt
door Rusland als uitermate
bedreigend ervaren.
Een derde gevolg is dat de wijze
waarop in het kader van de
strategie van oorlogsvoor-
koming de afschrikking
wordt nagestreefd, van ka
rakter verandert. In het ver
leden lag de nadruk op de
dreiging met massale vernie
tiging van vooral civiele doe
len. De introductie van ato
maire wapensystemen die ge
schikt zijn voor het bestrijden
van militaire doelen, leidt er
toe dat in de toekomst het af
schrikken van de tegenstan
der wordt nagestreefd door
de dreiging die uitgaat van
een slagvaardige strijdmacht,
uitgerust met conventionele
en atomaire wapensystemen:
een strijdmacht die in staat is
in een conflictsituatie de mili
taire macht van de tegenstan
der uit te schakelen. Het is de
vraag of wij met deze ontwik
keling gelukkig moeten zijn.
Immers de gedachte kan veld
winnen dat een atoomoorlog
een bruikbaar middel wordt
voor het bereiken van inter
nationale politieke doelstel
lingen.
Moet Nederland besluiten tot
het plaatsen van 48 Torna-,
hawk-kruisraketten op ons
grondgebied? Alvorens op
deze vraag nader in te gaan,
wil ik even stilstaan bij een
min of meer technisch aspect
van dit vraagstuk. Is het wel
aanvaardbaar mobiele raket
systemen op te stellen in een
dichtbevolkt land als het on
ze? Ik denk dat wij deze vraag
serieus moeten nemen. Im
mers het Warschau-pact zal
hoge prioriteit geven aan het
uitschakelen van déze be
dreigende wapensystemen
kort voor of bjj de aanvang
\lan een eventueel conflict.
Premier Van Agt heeft gewe
zen op de mogelijkheid de
kruisraketten te plaatsen aan
boord van schepen. Deze mo
gelijkheid is in een eerdere fa
se van de besluitvorming
door de NAVO verworpen.
Schepen zijn met uitzonde
ring van onderzeeboten erg
kwetsbaar voor vijandelijke
aanvallen. Bovendien is door
regelmatig terugkerende on
derhoudswerkzaamheden
hun beschikbaarheidsgraad
beperkt. De verwachting is
dat slechts 50 procent van de
zeekruisraketten permanent
operationeel inzetbaar zal
zijn, tegen 80 tot 90 procent bij
raketten opgestela op het
land. Met andere woorden, bij
een keuze voor zee kruisraket
ten moeten niet alleen nieuwe
schepen maar ook meer ra
ketten worden aange
schaft.
generaal-majoor
M.H. van Meijenfeldt
Tegenargumenten zijn o.m. dat
de omvang van de behoefte
aan nieuwe raketten door de
NAVO nooit overtuigend is
vastgesteld en dat het even
wicht tussen NAVO en War
schau-pact niet zal worden
aangetast door het beschik
baar zijn van relatief minder
raketsystemen. Bovendien
zijn bij een keuze voor land-
raketten ook extra financiële
middelen nodig voor o.m. de
beveiliging van de systemen
en voor de verbetering van de
bescherming van de burger
bevolking. Wanneer wij be
sluiten aan het NAVO-project
mee te doen, behoort mijns
bij de beslissing over
type wapensysteem
wij de verantwoor
delijkheid op ons nemen, de
veiligheid van de bevolking
een doorslaggevende factor te
zijn.
Blijft de vraag of wij moeten in
stemmen met de plannen tot
plaatsing van 572 nieuwe
atomaire raketsystemen in
Europa. Ik ben van mening
dat wij er verstandig aan doen
dit onderdeel van het NAVO-
beleid af te wijzen. De organi
satie heeft mijns inziens in
december 1979 een stap in de
verkeerde richting gezet. Zij
heeft de atomaire technologie
definitief aanvaard voor het
verwerkelijken van haar poli
tieke en militaire doelstellin
gen. De afschrikkingskracht
van het Westerse defensicsys-
teem is daardoor zeker (tijde
lijk) versterkt. Maar het mo-
demiseringsbesluit heeft ook
zwaarwegende negatieve ef
fecten: het politieke klimaat
in de Oost-West-verhouding
is verstoord: de kans op een
beperkt atomair conflict in
Europa is toegenomen en de
organisatie heeft haar moge
lijkheden beperkt om met
succes de verspreiding van
atoomwapens over de wereld
tegen te gaan.
Een simpel neen van Nederland
tegen de plaatsing van 48 To
mahawk-kruisraketten is niet
voldoende om de ontwikke
lingen op het gebied van de
atoombewapening in de NA
VO te stoppen. Dat wekt bo
vendien de indruk met scho
ne handen langs de kant van
de weg te willen staan. Wij
zullen dan ook meer moeten
doen. De tijd lijkt rijp om sa
men met landen als Belgie en
Denemarken het initiatief te
nemen tot wijziging van de
huidige strategie m die zin,
dat meer aandacht wordt ge
schonken aan de conventio
nele verdediging en de rol van
atoomwapens wordt beperkt
tot het voorkomen dat het
Warschau-pact in een
conflictsituatie van atomaire
wapens gebruik maakt. Deze
beperkte rol maakt de ver
nieuwing van het huidige be
stand aan atomaire middelen
thans overbodig. In het jaar
waarin 110 landen in Genève
bijeenkomen (11 augustus tot
5 september) om het op 1 juli
1968 gesloten verdrag tegen
de verspreiding van atoom
wapens voor de tweede maal
te toetsen, kan een dergelijk
initiatief een signaal zijn van
onze bereidheid om m den
ken en handelen afstand van
atoomwapens te nemen.
Het omslagartikel van de Haagse
Post gaat over de conflicten bin
nen de wereld van de hartchirur-
gie in Nederland. Een opmerke
lijk verhaal, dat op uiterst verhel
derende wijze inzicht geeft in de
intriges, die er al sinds jaar en dag
spelen binnen de Nederlandse
hartchirurgie, onder meer naar
aanleiding van de Klokkenberg.
Een verslag van een operatie be
wijst, dat het hier niet gaat om
onkunde op het gebied van de
hartoperaties, maar om een per
soonlijke strijd tussen cardiolo
gen en chirurgen. Een woord
voerder van het ministerie van
volksgezondheid zegt over de
Nederlandse hartchirurgie: "Ei
genlijk is het een soort onderwe
reld. Een chique onderwereld.
Dat clubje rond de hartchirurgie
heeft hier op het ministerie ook
een bijnaam: De Mafia.ja! Be
leefd glimlachend richten ze el
kaar te gronde".
Verder in HP een verhaal over de
Merkelbachprijs, een driejaar
lijkse architectuurprijs van de
stad Amsterdam, die dit jaar ging
naar de ontwerpers van de Am
sterdamse metro. Rond deze
prijsuitreiking is een discussie
gaande, tussen voor- en tegen
standers van het metro-ontwerp
in de jury, die gaat over "de kneu
terigheid" en de "pure architec
tuur". Ook wordt er uitgebreid
gesproken over de menselijkheid
of onmenselijkheid van de af
stand tussen de bankjes op de
stations, die slechts voor één per
soon zijn bedoeld. De ontwerpers
Spangberg en Van Rhijn zeggen
zelf over dit onderwerp: "wij
hebben die bankjes gewoon zo
ontworpen om te voorkomen dat
er mensen op gaan liggen slapen.
Niet dat dat op zich nou zo erg is,
maar om dat moment kan er niet
meer op gezeten worden, en daar
worden die dingen voor ge
maakt".
In de Verenigde Staten loopt men
meestal voorop wanneer het een
rage betreft, zo niet met de punk
beweging, die enkele jaren gele
den al haar opgang maakte in
West-Europa en voor veel men
sen hier al weer tot het verleden
behoort. In Amerika komt deze
trend nu pas tot leven, maar dan
niet zoals in Engeland bij de jon
gens uit de achterbuurten. In
Amerika zijn de punkers keurige,
niet onbemiddelde jongeren. "We
willen graag weer gewoon kin
derlijke lol hebben, zoals vroe
ger", aldus een Amerikaans
meisje in HP.
hervormd
]|jfjjj|nederland
In Hervormd Nederland worden de
plannen van de regering ten aan
zien van de bezuinigingen aan de
kaak gesteld door enkele ge
sprekken met mensen, die van
een minimuminkomen moeten
rondkomen. Volgens HN komt er
van de plannen om de mensen
met een minimum aan inkomen
ongemoeid te laten weinig te
recht. Een vrouw vertelt HN: "We
bezuinigen flink op eten. Het ge
beurt vaak, dat we dagen achter
elkaar alleen maar brood eten
met goedkope jam of stroop. Vlees
komt zelden op tafel; toevallig
eens een keer in het weekeinde als
het in de aanbieding is. Voor de
rest eten we warm, alleen aard
appelen en groenten, af en toe
soep er bij, meer is er niet. Het is
ook alweer een poos geleden dat er
appels en sinaasappels voor de
kinderen in huis waren".
Verder wordt in HN het onderwerp
kraken behandeld tegen de ach
tergrond van de acties in de Von
delstraat in Amsterdam. Volgens
HN is de kracht van de krakers,
dat zij in groepen handelen, alle
maal met een zelfde doel voor
ogen, het bestrijden van de wo
ningnood. "Tegen de achtergrond
van deze onderling solidaire,
door buurtbewoners gesteunde
kraakbewegingdoet het vreemd
aan dat de Amsterdamse politie
organisaties hebben gevraagd
om een gerechtelijk onderzoek
naar de 'verantwoordelijke indi
viduen' achter de uitbarstingen
in de Vondelstraat begin deze
maand".
Eveneens in HN een interview met
de schrijver van vele geschied
kundige en literaire werken Al-
bert Alberts. "Het schrijven van
historische boeken is rustgevend,
het andere niet. Het benauwt me
zo'n boekje halfweg te hebben en
dan niet meer te weten hoe ik ver
der moet", aldus Alberts.
L/n
VRU NEDERLAND
Twee reporters van Vrij Nederland
zijn samen met Afghaanse guer
rillastrijders vanuit Pakistan Af
ghanistan binnengetrokken. Zij
trekken met de guerrillastrijders
door bevrijde gebieden in Afgha
nistan en komen terecht in een
Russisch bombardementje. Ze
spreken met Afghaanse opstan
delingen, een oude man zegt Als
we de Russen eruit gooien achter
volgen we ze tot in Moskou
Voor de return van de voetbalwed
strijd NAC-Feyenoord werden
uitgebreide veiligheidsmaatre
gelen getroffen. De eerste wed
strijd, vijf maanden eerder, was
op een veldslag uitgelopen en bij
de stand 2-2 gestaakt. Vrij Ne
derland reisde mee met een
handjevol NAC-supporters uit
Breda naar de Kuip in Rotterdam
en bemerkte daar, dat aanhan
gers van 'kleine clubs doods
bang zijn voor de 'grote jongens
Van de speciale trein naar Rot
terdam wordt nauwelijks ge
bruik gemaakt. Wie richting
Feyenoord gaat, gaat op eigen
gelegenheid en zeker niet als
NAC-supporter. Want al ga Je
niet in het vak bij de andere sup
porters staan, sta je uitbundig
met een vlag te zwaaien dan zoe
ken ze je heus wel i n de pauze op".
Evenals in HP deze week in Vrij
nederland nog een artikel over
Surinamcs nietfwe regering na de
staatsgreep. Beide bladen verwij
ten de regering van Chin a Sen
een onduidelijk regeringspro
gramma, of liever ge/egd hele
maal geen piogramma Een pro
gramma had de regering nog
niet. Dit is~de eerste revolutie ter
wereld, mogen we wel aannemen
die na drié wehen beeehikt over
(letterlijk ciiaat ran Bi umo op de
persconferentie) een algemeen
schema dat de basis zou kunnen
vormen voor een programma
In VN verder het dagboek van Ju
dith Herzberg, die aanwezig is bij
het maken van een film in Berlijn
over het leven van een joods
meisje, dat in 1943 in Auschwitz
stierf. Judith schreef samen met
regisseur Frans Weisz het scena
rio voor deze film aan de hand
van een levensbeschrijving van
de hand van het joodse meisje
Charlotte Salomon zelf.
Net als in HP wijdt De Tijd een arti
kel aan Nederlands nieuwste
dagblad "De Dag", waarvan de
eerste nummers afgelopen week
verschenen. Ger Lammens is de
'personality-redacteur', de
'show-businessman' bij De Dag.
Hij zegt over de nieuwe krant, dat
hij, in tegenstelling tot hoofdre-
dicteui Petei MulU r.de Engel e
Sun en Daily Mirror niet als de
grote voorbeelden voor De Dag
ziet. "De mensen lezen hier lierer
hel hardere nieuws. Zoals het
Westduitse Bild dat doet, met kor
te pakkende koppen
Erg interessant in De Tijd is het
verha.il over de grote steden in
Amerika. Deze steden en vootal
New York zien zich in de arme
wijken geconfronteerd met een
nieuw fenomeen. Er vallen overal
grote zwartgeblakerde gaten,
omdat bewoners en winkeliers de
panden waarin ze wonen en wer
ken in brand steken. Zij hopen
dan uit de wijk of uit de geldzor-
gen te komen met het geld dat ze
van de verzekering krijgen. Een
gezin in New York bleek in zeven
jaar tijd dertien keer brand te
hebben gesticht om zo weer bij
stand te krijgen in de vorm van
voedsel, kleding en onderdak",
aldus De Tijd
Het weekblad verbaast zich enigs
zins over een Zwitserse theologe:
"Eva is met al/een femimste.ze is
ook opvallend knap In een in
terview yntdt Eva Zabolai over
de vrouwenstrijd in de kerk en
over de houding van Christus ir.
de bijbel ten aanzien van het fe
minisme: "Voor mij is het een
enorme troost te ontdekken dat de
leer van Christus de vrouw volle
dig gelijkstelt. Als een ran once
fundamentele laken zie ik dan
ook het openbaar maken en het
gepen eon bekendheid aan
werkelijke christelijke leer die de
kerk tot nu toe zorgvuldig verbor
gen heeft weten te houden
MSGA7INF
Elseviers Maga/.ne was gisteren
nog met vei krijgbaar.
MARIJKE KOOL
