Brezjnjev eist
stopzetting van
'inmenging' VS
In Frankrijk eensgezindheid op nucleair gebied
Beroep van
Afghanistan
op wereld
Griekenland
nog niet in
NAVO terug
Voorwaarde terugtrekken troepen
SJEKKEL NIEUWE
ISRAËLISCHE MUNT
Kokoschka
overleden
Onderzoek-commissie
vertrekt naar Iran
(Van onze correspondent)
MOSKOU - Sowjet-partijleider Leonid Brezjnjev heeft als voorwaarde
voor de terugtrekking van de Russische troepen uit Afghanistan volledige
stopzetting geëist van alle „buitenlandse inmenging" in Afghanistans
interne aangelegenheden.
Brezjnjev zei dit gistermiddag in
het Kremlin tijdens een zogehe
ten „verkiezingsbijeenkomst" in
verband met de morgen te hou
den verkiezing van de Opperste
Sowjet („parlement").
De Russische leider herhaalde
hiermee niet alleen eerdere be
schuldigingen van Moskou tegen
de Verenigde Staten, die de oor
zaak zouden zijn geweest van de
Sowjet-interventie in Afghanis
tan, maar schoof in zijn toespraak
bovendien de voortzetting van de
aanwezigheid van het rode leger
aan de Amerikanen toe door in
ruil voor de terugtrekking van de
Russische eenheden stopzetting
te eisen van de zogeheten „Ame
rikaanse inmenging".
Als „bewijs" voor die inmenging
publiceerde het Russische
staatspersbureau Tass vrijdag
kort na de bekendmaking van de
afkondiging van de staat van be
leg in Kaboel de arrestatie daar
van de Amerikaan Robert Lee.
Deze zou contacten hebben on
derhouden met de Amerikaanse
inlichtingendienst CIA en die
volgens Tass hebben toegegeven
dat „Amerikaanse agenten" via
Pakistan subversieve acties or
ganiseren tegen het Afghanistan
bewind.
Volgens politieke waarnemers in
Moskou is de verklaring van
Brezjnjev een politiek argument
voor het Kremlin om de Russi
sche troepenmacht in Afghanis
tan te vergroten, nu blijkt dat de
communistische machthebbers
de situatie, ondanks massale mi
litaire steun, niet volledig in de
haïïd hebben en daarom na de
laatste ongeregeldheden de staat
van beleg hebben moeten afkon
digen. De verantwoordelijkheid
voor deze ontwikkeling heeft
Moskou bij voorbaat al bij Was
hington gelegd.
Brezjnjev was de laatste en meest
prominente spreker voordat
zondag de verkiezingen voor de
Opperste Sowjet zullen plaats
vinden. Hiervoor is in elk district
slechts één kandidaat beschik
baar, zodat de samenstelling van
de volksvertegenwoordiging al
bij voorbaat vaststaat. Tijdens
Brezjnjevs rede was bijna het vol
tallige politbureau van de com
munistische partij aanwezig,
inclusief premier Kosigin, die
gisteren na ruim vier maanden
voor het eerst weer in het open
baar verscheen.
TEL AVIV- De Israëlische regering heeft het Israëlische pond vervangen
door een nieuwe munteenheid, de sjekkel genaamd. Eén sjekkel is 10
oude ponden waard, wat overeen komt met ongeveer 50 cent. De rege
ring besloot tot deze maatregel op een bijzondere kabinetszitting gis
termiddag. Het is een maatregel die van technische en vooral psycholo
gische aard is en die tot doel heeft het vertrouwen in de snel devalueren
de Israëlische munteenheid weer te herstellen.
Daarnaast is er ook een zeker ideologisch aspect in de naamkeuze: de
sjekkel is een oude Hebreeuwse munt. Het was de munteenheid voor het
volk Israels dat onder leiding van Mozes in de woestijn zwierf, en de
bijdragen voor de tempel in Jerusalem werden in sjekkels gedaan.
Het nieuwe biljet van 100 sjekkel krijgt de beeltenis van de geestelijke
vader van Mencahem Begin, Wladimjr Jabotinsky. Voordat Begin aan
de macht kwam werd Jabotinsky niet tot de grote zionistische leiders
gerekend wiens beeltenis op een munt dient te verschijnen.
Israël heeft een inflatiepercentage van ongeveer 150 procent per jaar. Het
afgelopen jaar werd afgesloten met 111 procent. Na een piek van 9,7
procent in november is er een zekere dalende lijn te bespeuren van ruim
8 procent in december en ruim 7 procent in januari, maar het is nog te
vroeg om te voorspellen of dit toeval dan wel trendmatig is. De minister
van financiën, Horovitz, beweert dat hij in de drie maanden dat hij aan
het bewind is de inflatie met 25 procent heeft teruggedrongen. Het
schrappen van een nul in de muntwaarde en verandering van de naam is
als een bijdrage bedoeld tot dit proces, die ook sterk psychologische
implicaties heeft: vertrouwen in het geld. Aan de andere kant zijn er
tekenen waar te nemen van een economische recessie: ontslagen op vrij
grote schaal, en een toenemende werkloosheid; een verschijnsel dat
Israël sinds 1966 niet heeft gekend.
MOSKOU (AFP) - De regering
van Afghanistan heeft een be
roep gedaan op het "Af
ghaanse volk, op alle volke
ren en alle nationale en pro
gressieve personen in de hele
wereld en op alle staten, om
zich te verweren tegen de
agressieve handelwijzen van
het Amerikaanse en Britse
imperialisme en het Chinese
chauvinisme".
In het bericht worden de "reac
tionaire krachten in Pakis
tan" veroordeeld die de bases
op hun grondgebied gebrui
ken om een niet-verklaarde
oorlog tegen de democrati
sche republiek Afghanistan
te voeren.
In de oproep maakt de Af
ghaanse regering melding
van de arrestatie van "agen
ten van de CIA in vier hotels
in Kaboel en in verschillende
wijken van de hoofdstad".
"Deze spionnen", aldus de op
roep, "zijn gearresteerd met
in hun bezit wapens, uiteen
lopende documenten, foto's
en veel Amerikaans, Brits,
Westduits en Pakistaans
geld".
ZATERDAG 23 FEBRUARI 1980
(Van onze correspondent)
BONN - De mede-oprichtster van
de Baader-Meinhof groep, Astrid
Proll (31), is gisteren wegens me
deplichtigheid aan een ban
koverval in 1970 in Berlijn ver
oordeeld tot vijf en een half jaar
gevangenisstraf. De rechtbank in
Frankfurt achtte niet bewezen
dat zij op 10 februari 1971 in deze
stad had geschoten op een re
chercheur en een lid van de bin
nenlandse veiligheidsdienst. De
officier van justitie had zes en een
halfjaar geëist. Astrid Proll hoeft
niet terugnaar de gevangenis,
omdat zij al vier jaar in voorarrest
en uitleveringsarrest heeft door
gebracht.
Tijdens het proces, dat midden sep
tember vorig jaar begon nadat
Astrid Proll door Engeland was
uitgeleverd, is aan het licht ge
komen dat de autoriteiten jaren
lang een getuige a décharge heb
ben achtergehouden. Deze man,
die erbij aanwezig was toen het in
Frankfurt tot een schietpartij
kwam tussen de vroegere Baad-
er-Meinhofleden Proll en Gras
hof en de politie, verklaarde nu
achter gesloten deuren dat Astrid
Proll nooit had geschoten.
Astrid Proll zat na haar arrestatie in
1971 dan vier maanden „streng
geïsoleerd" in voorarrest in de
zogenaamde „dodenafdeling"
van de gevangenis Keulen-Os-
sendorf. Toen in de herfst van
1973 het eerste proces tegen Proll
begon, leed de vrouw aan levens
gevaarlijke storingen in de
bloedsomloop. Op basis van een
medisch rapport werd zij uit de
gevangenis ontslagen en werd
het proces uitgesteld.
Toen het na enkele maanden weer
zou worden voortgezet, was
Astrid Proll verdwenen. Pas vier
jaar later, op 15 september 1978,
werd zij in Londen gearresteerd.
Zy heeft zich inmiddels geheel
van de Rote Armee Fraktion
(RAF), zoals de Baader-Meing-
hofgroep zich noemde, gedistan
tieerd. waar de rechtbank overi
gens vrijdag nog eens de nadruk
op heeft gelegd. In Londen werk
te Astrid Proll onder een valse
naam in een garage in een achter
buurt. Daar leidde de voormalige
fotografe voornamelijk werkloze
zwarte jongeren op.
De Bondsregering vroeg om haar
uitlevering omdat zij haar ver
dacht van een dubbele moordpo
ging. Na lang touwtrekken kwam
Astrid Proll. die altijd heeft ont
kend te hebben geschoten, ten
slotte naar Duitsland. Zij kwam
vrijwillig, onder meer omdat de
minister van binnenlandse za
ken, Baum, meer of minder had
toegezegd dat zij een buitenge
woon eerlijk proces in Frankfurt
zou krijgen.
ATHENE (AP) - De Griekse rege
ring heeft de jongste voorstellen
om weer beel deel te maken van
de militaire vleugel van het atlan-
tische bondgenootschap ver
worpen, omdat die "onbevredi
gend" zijn.
De voorstellen waren tijdens de af
gelopen dagen door de opperbe
velhebber van de NAVO, de
Amerikaanse generaal Bernard
Rogers, in Brussel besproken
met de chefstaf van het Griekse
leger, generaal Agamemnon
Gratsios.
Na een bijeenkomst van de Griekse
premier Constantijn Karamanlis
met hoge regeringsfunctionaris
sen werd het besluit de voorstel
len niet aan te nemen bekendge
maakt.
De regering stelde echter met na
druk wel bereid zijn terug te ke
ren binnen het bondgenoot
schap, maar dan alleen op basis
van een in mei 1978 met de toen
malige opperbevelhebber, gene
raal Alexander Haig, gemaakte
afspraak. Het plan-Haig hield in
dat Griekenland de Aegeische
zee en het erboven liggende
luchtruim zou beheren zoals dat
ook het geval was voordat het
land in 1974 uit de NAVO trad.
Het voorstel werd echter getrof
fen door een Turks veto. De rege
ring in Ankara wilde meer zeg
genschap in het gebied hebben.
Griekenland had de navo destijds
verlaten uit protest tegen de on
macht van het bondgenootschap
om een eind te maken aan de
Griekse invasie van Cyprus.
Het luchtruim boven de Middel
landse zee tussen Turkije en
Griekenland zou dit weekeinde
ongeveer vijf en een half jaar na
zijn sluiting voor het vliegverkeer
worden heropend. Dit wordt in
Ankara en Athene verwacht nu
Turkyc het Egeische gebied weer
toegankelijk heeft verklaard.
De tot Brit genaturaliseerde Oos
tenrijker overleed in een zieken
huis nabij Montreux. Kokoschka
was meer dan een halve eeuw een
opvallende figuur in de interna
tionale kunstwereld. Zijn emo
tionele schilderstijl, met de ka
rakteristieke heftige penseel
streken, driftige lijnen en spre
kende kleuren, valt te bewonde
ren in veel kunstgalerijen en mu
sea over de gehele wereld.
Zijn gehele, vaak stormachtige le
ven volgde hij een onafhankelij
ke koers, die moeilijk onder een
etiket viel te vangen.
Kokoschka's overlijden werd toe
geschreven aan hartstilstand.
Tito ligt
aan kunstnier
BELGRADO - De artsen van de
Joegoslavische president Josip
Broz Tito hebben gisteren voor
het eerste bevestigd dat de 87-ja-
rige staatsman met behulp van
een kunstnier in leven wordt ge
houden.
Zij verklaarden echter dat de toe
stand van de ernstig zieke Tito
wezenlijk onveranderd is en dat
ook andere intensieve behande
lingsmaatregelen worden toege
past.
Het medisch team van de president
verklaarde dat het dialyseappa-
raat de afgelopen dagen met suc
ces is gebruikt om de werking
van Tito's verzwakte nieren te
ondersteunen.
dat het omsloeg in het zes meter
diepe water. De kusten van Cali-
fornië worden al een week geteis
terd door zware golfslag, veroor
zaakt door de voortdurende
stormen. De beukende golven wa
ren na een week al teveel voor de
"Lady Alexander".
Brezjnjev
GENEVE (ANP) - De internatio
nale commissie van onderzoek
naar de gedragingen van de rege
ring van de ex-sjah zal volgens
een V.N.-woordvoerder in Gene
ve vandaag naar Iran vertrekken.
Het door de V.N. gehuurde spe
ciale vliegtuig staat al sinds
woensdagochtend op het vlieg
veld van Geneve gereed. De
vlucht naar Teheran duurt nog
geen vijf uren.
De commissieleden komen voor
het vertrek vandaag in de Euro
pese V.N.-zetel in Geneve nog
voor een laatste bespreking bij
een, om een deskundige voor de
mensenrechten te horen.
Waldheim verklaarde reeds
woensdag dat de vijf man sterke
commissie "gedurende het
weekeinde" in Teheran zou aan
komen. Na het aanvankelijke uit
stel van het vertrek uit Geneve zei
Waldheim in New York dat de
reis was verdaagd vanwege een
verzoek van Iraanse autoriteiten
om meer tijd in verband met de
voorbereidingen.
Sindsdien gaf de Iraanse minister
van buitenlandse zaken Sadegh
Ghotbzadeh echter herhaaldelijk
te kennen dat het team niet voor
begin volgende week welkom
zou zijn.
Ondertussen hadden drie leden van
het team gisteren in het Geneefse
Paleis des Nations voor de twee
de maal een ontmoeting met VN-
functionarissen en vertegen
woordigers van andere supra-na-
tionale organisaties. Donderdag
ontving het team leden van groe
pen voor de mensenrechten, ver
tegenwoordigers van het interna
tionale Rode Kruis en afgevaar
digden van de internationale
commissie van juristen. De groep
zou gisteren tevens een ontmoe
ting hebben met de secretaris
generaal van Amnesty Interna
tional, Martin Ennals.
Het Franse lid van de groep, Louis-
Edmond Pettiti, had gisteren
Geneve verlaten voor dringende
aangelegenhedenin Parijs. Pettiti
liet uit Parijs weten voor het ver
trek naar Teheran present te zul
len zijn.
CAL1FORNIE - De Lady
Alexander", een voormalig crui
seschip omgebouwd tot drijvend
restaurant, ligt op zijn kant na-
(Van onze correspondent
Rudolph Bakker)
PARIJS - De meeste Fransen zijn
bang voor de atoomkracht die in
hun land wordt opgewekt. Vijf
entachtig procent van hen denkt
dat er vandaag of morgen wel er
gens een ongeluk in een atoom
centrale zal gebeuren. Toch heeft
diezelfde overgrote meerderheid
zich bij de atoomkracht als ener
giebron neergelegd. Ook tegen de
Franse atoombewapening teke
nen de Fransen nauwelijks pro
test aan. Door het parlement bin
nenkort te bespreken plannen
voor de atoombewapening rond
de eeuwwisseling zullen weinig
werkelijke emoties oproe
pen.
In een hoofdartikel in hzth
jse ochtendblad „Le Matin" was
dezer dagen te lezen: „Er bestaat
een nogal verbazingwekkende
eensgezindheid op nucleair ge
bied. Het schijnt dat er op het
ogenblik een meerderheid is, die
de noodzaak van het atoomwa
pen aanvaardt, benevens de
noodzaak van atoomcentrales".
Zeventien van deze atoomcen
trales zijn op het ogenblik in
Frankrijk al in vol bedrijf. Vijf
endertig andere worden ge
bouwd of ontworpen. Het resul
taat van dit alles is dat over vijf
jaar Frankrijk de helft van zijn
elektriciteit via atoomcentrales
betrekt.
Eind januari sprak de Franse mi
nister voor de industrie, André
Giraud, zich uit voor de uitbrei
ding van de atomaire energie
bronnen voor burger-gebruik als
een middel ter voorkoming van
een oorlog om de conventionele
energiebronnen, zoals de olie.
Minister Giraud staat aan het
hoofd van een ministerie waar de
plannen ter ontwikkeling van
atoomenergie verder gaan dan
waar ook in de westerse wereld.
De uitvoering van deze plannen
is zo gecentraliseerd, dat de doel
treffendheid ervan het geringe
aantal tegenstanders steeds bij
verrassing en op hun zwakste
momenten treft.
President Giscard slaat de laatste
tijd - hoewel voorstander van de
atoomenergie voor vreedzaam
gebruik - op dit terrein een toon
aan die ook de tegenstanders wat
acceptabeler voorkomt. Wie te
gen atoomenergie is, wordt niet
langer gek of wereldvreemd ver-*
klaard. De door iedereen langza
merhand begrepen noodzaak van
energie-besparing wordt onder
streept met het betoog dat deze
besparing ook minder atoom
kracht noodzakelijk maakt. Bo
vendien wordt door de Franse re
gering atoomkracht niet als al
leen-zaligmakend beschouwd.
Met name wordt hier hoog opge
geven van de mogelijkheden die
de zonne-energie biedt en waar
van men over een kleine dertig
jaar vergaande resultaten ver
wacht.
Een in het licht van deze ontwikke
ling wat folkloristisch aandoende
strijd werd de afgelopen weken
gestreden in het Bretonse kust-
plaatsje Plogoff, waar de bevol
king zich vierkant tegen de plan
nen voor een atoomcentrale heeft
gekeerd. De taferelen die zich er
afspeelden, waren klassiek: de
brommende menigte tegenover
de oproerpolitie, een eerste steen
die door de lucht suist, de doffe
knal van het vrijkomende traan
gas, de misselijkmakende rook
wolken. Achterhoedegevech
ten.
De protesten uit de bevolking tegen
de atoomkracht richten zich
nooit zo duidelijk tegen dit arse
naal op militair gebied. Toch be
vindt zich midden in de Proven
ce, op het zgn. „Plateau d'Albion"
de grootste Franse militaire
atoombasis, met o.a. de silo's
waarin de atoomraketten sluime
ren die worden afgevuurd op
doelen op de grond. Dan zijn er de
Mirages-IV met hun atoomraket
ten en de vier atoomonderzeebo
ten, terwijl een vijfde dit jaar in
dok ligt. Gaullistenleider Chirac
wil het aantal atoomonderzeeërs
op vijftien brengen. In geval van
oorlog is de omgeving van het
„Plateau d'Albion" levensge-
vaarlijjk, wat meteen weer de
vraag oproept of atoomraketten
op vaste punten ooit de kans krij
gen te worden afgevuurd voor ze
door de vijand al vernietigd
zijn.
De atoomonderzeeboten moeten
ook vooral niet in een Franse ha
ven liggen als er wat gebeurt.
Hun kracht zou juist zijn dat ze -
eenmaal op zee - onvindbaar zijn.
Dit geldt echter alleen maar tot
dat de eerste raket is afgevuurd.
En het schip mag dan nog zo
zwaarbewapend zijn, de vraag
doet zich voor in hoeverre er nog
kans tot afvuren van een tweede
of zelfs een derde raket bestaat,
als de vijand intussen na plaats
bepaling tot tegenactie is overge
gaan.
Deze problemen en vele andere
doen zich voor bij de toekomst
bepaling van het Franse atoom
wapen, zoals die binnenkort in
het parlement aan de orde, zullen
komen. Onder de experts worden
op het ogenblik alle mogelijkhe
den nog opengehouden. In elk
geval zal er beslist moeten wor
den over de vervanging van de
raketten op het „Plateau d'Al
bion", van de Mirage-IV en over
de eventuele invoering van de
neutronenbom ten bate van het
tactische atoomwapen. (Dit wa
pen dient ertoe na een eerste aan
val de vijand op beperkt gebied te
treffen en hem voorgoed af te
schrikken, voordat de definitieve
en voor de mensheid wellicht
laatste klap met het zgn. strategi
sche atoomwapen wordt toege
bracht).
Voor vele politici blijft het accent
voorlopig liggen op de atoomon
derzeeboten, waarmee Frankrijk
de derde nucleaire zeemacht ter
wereld is na de Verenigde Staten
en de Sowjet-Unie. Het is type
rend dat het Franse parlement
lange tijd ingeslapen heeft geze
ten boven de problemen van de
Franse atoombewapening. De
huidige wereldcrisis heeft hier
iets aan veranderd. Het begrip
voor de noodzaak iets te beden
ken voor de toekomst wordt ech
ter vertroebeld door de gecom
pliceerdheid van het probleem.
Frankrijk heeft zich immers al
tijd verzet tegen een rol, waarbij
de verdediging van eigen land af
hankelijk zou zijn van de NAVO
en daarmee van de Verenigde
Staten.
Ondanks de sterke behoefte tot
zgn. zelfstandigheid is de Franse
schatkist echter ook niet bij
machte het land een bewapening
van Amerikaanse omvang te ver
schaffen. Bovendien leidt elke
discussie over de problemen
rond een toekomstige oorlog tot
een zweverige science-fiction-
sfeer. Niet ten onrechte maakt
men zch in hoge Franse militaire
kringen dan ook ongerust over
het totale gebrek aan „inspiratie"
bij de bevolking - en bij de par
lementariërs - als het erom gaat
zich achter zijn eigen verdedi
gingssysteem te scharen.
Ondanks dat alles werd de vuur
kracht van de Franse nucleaire
defensie in '77 verdubbeld, dit
jaar zal hij verdrievoudigd zijn en
in '82 verviervoudigd. Volgens de
Franse legerleiders is het huidige
Franse atoomwapen „meer dan
voldoende" om er een vijand mee
af te schrikken, en daar is het nu
juist ook voor ontworpen. Of de
noodzakelijke nieuwe technie
ken op de lange duur zullen kun
nen worden gefinancierd door
Frankrijk op eigen houtje, is een
vraag die te bezien blijft.
Een gevaar waarmee in hoge Fran
se legerkringen rekening gehou
den wordt, is dat van het nucleai
re terrorisme. Tot nu toe in de
praktijk onbekend, wordt het tot
een van de grootste gevaren ge
rekend die de mensheid bedrei
gen. Het gevaar ligt hier niet al
leen op het gebied van atoomwa
pens, maar ook op dat van de
atoomcentrales ter opwekking
van energie.
Een hier pas verschenen boek,
waarin wordt gefantaseerd over
een dergelijk geval, is met een ze
ker onbehaaglijk gegiechel ont
vangen. In deze roman dreigt de
dolgedraaide president Ghadaffi
van Libië met een atoombom
New York te vernietigen wan
neer de Amerikanen Israël niet
willen vrijmaken voor de Arabie
ren.
Het debat in het Franse parlement
zal er dan ook onder moeten lij
den dat de stoutste fantasieën
niet toereikend zijn om de conse
quentie van de te nemen beslis
singen te overzien. Daarom ook
zal de door de generaals zo ont
beerde „inspiratie bij de bevol
king" opnieuw ontbreken.
