Huub Oosterhuis en
kritische gemeenten
Ludlum: 't bloed
sijpelt er uit
Gezondheidsgids
Vlieland
VRIJDAG 22 FEBRUARI 1980
'Het gevaarlijke venster en andere
verhalen". Tonke Dragt. Uit:
Leopold Den Haag), Prijs I
15.90.
Al twintig jaar lang publiceert Ton
ke Dragt kinderboeken, die ge
schreven zijn rond hetzelfde
thema: Het handelen van de
mens dwars tegen de geordende
maatschappij met zijn regelende
wetten in.
Het raadselachtige en mysterieuze
speelt in haar verhalen een alle
soverheersende rol. Het drijft de
hoofdpersonen tot handelingen,
die niet begrepen worden, ook
niet door de betrokkenen zelf.
Tonke Dragt beschouwt dit als een
noodzakelijk conflict: Een mens
moet soms zijn eigen weg durven
gaan en zijn eigen waarden dur
ven stellen boven die van de
maatschappij. Volgens haar moet
men in onze wereld, hoe geor
dend en begrijpelijk die ook is,
altijd rekening houden met een
vreemd, onberekenbaar élement,
dat verwondering opwekt. Vaak
is de diepere kern van haar ver
halen het zoeken van de hoofd
persoon naar een eigen identiteit.
In "Het gevaarlijke venster" zijn al
deze elementen terug te vinden.
Een aantal verhalen is gesitueerd
in het land van koning U.nauwen,
bekend uit haar bekroonde boek
"Brief voor de koning".
Het titelverhaal vormt samen met
het vervolg "Het koude huis" het
sterkste voorbeeld van de typi
sche ingrediënten van Tonke
Dragt. Daarbij vormen ondoor
dringbare wouden, geheimzinni
ge kastelen en andere plaatsen
"Het gevaarlijke venster" en "Het
koude huis" zijn spookachtige
sprookjes, waarin het ongrijpba
re de hoofdpersonen tot daden
dwingen, waarover zij zichzelf
steeds blijven verwonderen.
"De draak en de sleutel" en "Hef
mes" zijn vrij korte sprookjes, ge
schreven rond de gedachte: Alle'
moeilijkheden kunnen over
wonnen worden door zelf in de
oplossing te blijven geloven. Het
was maar een droom is weer een
verhaal geschreven in aaneen
sluitende delen, die een heel scala
van gevoelens bij de lezer oproe
pen, door de wijze waarop de
schrijfster dit sprookje, met als
centraal thema een geheimzinni
ge droom, uitwerkt.
Het dansende licht tenslotte is een
prachtig voorbeeld hoe een sim
pel gegeven, een vuurtorenwach
ter die uiteindelijk leert dansen,
door juist taalgebruik en het ge
bruik van een paar suggestieve
elementen, zoals de wenteltrap
pen en het zwaailicht van de
vuurtoren, heel beeldend kan
worden neergezet.
Bijna al haar verhalen, zeker het ti
telverhaal van deze bundel, ken
merken zich dooreen open einde:
Er wordt aan het slot geen alles
verklarende oplossing geboden.
Niet alle verhalen in dezei
ling zijn nieuw: Het gevaarlijke
huis en Het Mes zijn al eens eer
der gepubliceerd. Tonke Dragt
zelf heeft al haar verhalen pas
send geïllustreerd. De bundel is
voor kinderen en volwassenen
die van sprookjesachtige, ge
heimzinnige verhalen houden,
zeker de moeite waard. Voor kin
deren vanaf een jaar of tien zijn
deze verhalen beslist aan te ra
den.
In de marge
"Abba en de Zandbewoners"Bob
Tadema Sporry. Uitg: Elsevier-
Van Goor Jeugdboeken. Prijs:
f 14,90.
Mevrouw Tadema Sporry publi
ceert voornamelijk reisverslagen
voor volwassenen, maar heeft
daarnaast haar ervaringen met
andere culturen in zo'n 12-tal
jeugdboeken beschreven. On
langs verscheen haar nieuwste
jeugdboek "Abba en de Zandbe
woners" bij Van Goor (Amster
dam).
Het verhaal speelt zich af in het
Egypte van 1250 v. Chr. en geeft
een beeld van de bouw van de be
roemde Aboe Simbel Tempel van
farao Ramses II, uitgehouwen in
de rotsen van Nubië.
Hoofdpersoon is de 17-jarige no-
madenjager Abba die zich, steeds
vergezeld door zijn jachthond
Hond van steensjouwer bij
de tempel opwerkt tot rechter
hand van bouwopzichter Ptah-
hotep. Samen met deze vriend en
zijn hond weet Abba verschillen
de malen aanvallen van de be
ruchte Zandbewoners af te slaan.
Op het laatste moment verijdelen
ze ook nog het plan van de Zand
bewoners om de tempelinwij
ding ruw te verstoren.
Tadema Sporry probeert zich op
serieuze wijze te verdiepen in de
Egyptische cultuur. Maar het
blijft rommelen in de marge. Een
duidelijk inzicht in de Egypti
sche beschaving en de verschil
lende bevolkingsgroepen krijgt
de lezer niet. Zo blijft het ondui
delijk waarom de Zandbewoners
de tempelbouw willen verstoren.
Negers die als huisdieren worden
behandeld, bezorgen Abba een
"nare smaak" in zijn mond, maar
meer niet.
De woordkeus en de stijl van de
schrijfster zijn ook niet briljant.
Het soms eindeloos herhalen van
de traditionele wensformule bij
het uitspreken van de naam fa
rao, wordt op den duur stomver
velend.
Ook staan in het boek onzorgvul
digheden, die voorkomen had
den moeten worden.
Abba noemt de schrijver van de fa
rao "een idoot zacht ei". Wat ver
der in het boek wordt beweerd
dat de Nubiërs (dus ook Abba)
geen eieren kenden.
Net zo onbegrijpelijk is de gedach-
tenflits van Abba bij het zien van
een gouden kraag. Hij weet met
een dat de kraag van goud is ge
maakt, al staat in dezelfde zin dat
hij nog nooit in zijn leven dit
edele metaal heeft gezien!
Knappe Abba: Het hele boek door
is hij haantje-de-voorste. En het
slot is net iets te mooi: De farao,
goddelijk en ongenaakbaar, be
dankt de eenvoudige nomaden-
zoon Abba voor zijn hulp.
Bob Tadema Sporry probeert het
wel, maar blijft steken in haar ei
gen literaire tekortkomingen.
De zwart-wit illustraties zijn zwak
en op de vingers van één hand te
tellen.
Het verhaal wordt door de uitgever
aanbevolen voor kinderen van 11
jaar en ouder.
Elseviers P aardenverhalenboek.
Schrijvers: Dorothy Baldock,
Primrose Cummings, Sally Hay-
lor. Uitgever: Elsevier-Van Goor
Jeugdboeken. Prijs: f22,50.
Elseviers Paardenverhaienboek
bevat een grote verzameling ver
halen uit Europa en Amerika, va
riërend van oude legenden tot
verhalen uit deze tijd. De verha
len zijn bewerkt door auteurs, die
zelf paardenliefhebbers zijn en
verlevendigd met vele kleuren
illustraties.
De bekende dichter Huub Oosterhuis ging 10 jaar geleden
als gehuwd priester voor tijdens een eucharistieviering
van de Amsterdamse studentenecclcsia. Hiermee be
vocht hij de "vrije opstelling" in het langdurig conflict
tussen de studentenpastores en de Haarlemse bisschop.
Met dit feit werd tevens de 20 jaar geleden door pater J.
van Kilsdonk S. J. opgerichte studentenecclesia een kriti
sche gemeente "buiten verantwoordelijkheid van de bis
schop".
Tegen de achtergrond van beide
jubilea doet Huub Oosterhuis in
een dezer dagen verschenen
boekje "Twee of Drie" - hetgeen
slaat op de bijbeltekst: waar twee-
of drie aanwezig zijn ben Ik in
hun midden - een boekje open
over kritische gemeenten.
Je kan aan Huub Ooosterhuis wel
overlaten om een dergelijk
boekwerkje interessant te ma
ken. Maar de titel "voor en over
kritische gemeenten" suggereert
alleen meer dan de inhoud. Het
handelt n.l. vrijwel alleen over de
opstelling van Amsterdam en
daarin de belangrijke positie van
Huub Oosterhuis.
Waar ik echter nog meer moeite
mee heb is de ondertitel van het
boek n.l.: "Nederlandse kerkge-
schiedenis sinds bisschop Bek
kers". Ik zei al dat het vrijwel al
leen over Amsterdam ging. En
om een dergelijk klein onderdeel
van de kerk in Nederland te beti
telen als "Nederlandse kerkge
schiedenis" gaat mij echt te ver.
En met "sinds bisschop Bek
kers" suggereert hij op zijn minst
dat er sprake is van een verbin
ding. Ik denk - met alle respect -
dat bisschop Bekkers iets meer
kerkgeschiedenis is dan de Am
sterdamse kritische gémeente.
Met dit boekwerkje probeert Huub
Oosterhuis de verslapte aandacht
voor zijn kritische gemeente en
zijn rol daarin weer leven int bla
zen, want "we zijn niet verslagen"
en "we leven nog". Dank je wel,
Huub, we waren het inderdaad
bijna vergeten, maar het leven Deze vondst van
gaat ook zo snel.
(Verschenen bij AMBO, 14.50)
Merkwaardig
Veronika's drievoudige licht'
Manfred Kyber.
Uitg. Sirius en Siderius.
19,50.
Een wat merkwaardig boek "van
licht en wijsheid". Het handelt
over het leven in relatie tot vorige
levens. Een roman uit deze en de
andere wereld, zo luidt de onder
titel dan ook.
Voor de liefhebbers de eerste en
laatste zin van het boek: "Er is
een verte die eenmaal geweest is,
daar komen we vandaan. Er is
een verte, die er eenmaal zal zijn,
daar gaan we naar toe. Toch is ie-
dere verte nabij als we er goed
over denken"'.
Aartsvaders
"Ebla, Syrië, bakermat van de
aartsvaders?/'
Chaim Bermant en Michael Weitz-
man
Uitg. Fibula-van Dishoeck
f36,50.
De oorlog in het Midden-Oosten
heeft de afgelopen jaren al zoveel
menselijke ellende teweegge
bracht, dat niet wordt stilgestaan
- heel begrijpelijk overigens! - bij
overige narigheden.
Een van de nadelen van de huidige
spanningen tussen Syrië en
Israël b.v. is het feit, dat de we
tenschap met betrekking tot op
gravingen woidt lamgelegd. Een
voorbeeld is de ontdekking in
1975 van een enorm archief in
Teil Mardich (Ebla).
verrrassend
spijkerschrift in Noord-Syrië
verwekte grote beroering. Was
Ebla werkelijk de bakermat van
de Aartsvaders? De auteurs ver
tellen in geuren en kleuren het
fascinerende verhaal van de op
gravingen en verdiepen zich in
het spijkerschrift. Maar een ant
woord op de vraag geven zijn
niet.
En terecht: men weet nog te weinig
van Ebla op dit moment om het
verband met de bijbel aan te ge
ven. Het is te hopen dat men te-
zijnertijd de draad weer kan op
nemen.
Achterhaald
"De meesters van het verre oosten"
Baird T. Spalding.
Uitg. Sirius en Siderius.
f35,-
'De meesters nemen aan, dat
Boeddha de weg naar het Licht
wijst maar zij stellen duidelijk op
de voorgrond dat Christus het
Licht is".
De auteur weet voldoende van het
leven en de leer van de Meesters,
dat hij deze stelling aandurft. Na
zorgvuldige bestudering van hun
leven en ook hun leer heeft de au
teur najaren onderzoek zijn be
vindingen pas prijs gegeven. Het
werd een bijzonder interessant
boek, dat echter om twee redenen
min of meer achterhaald is.
De eerste i§, dat hij in 1894 - dus
meer dan 80 jaar geleden - een
bezoek bracht aan het Verre Oos
ten en veel later het boek publi
ceerde, "omdat ik voor mij toen
de wereld nog niet rijp achtte
voor deze boodschap".
De tweede reden is dat het boek
tientallen jaren geleden - de au
teur overleed op 18 maart 1953 op
95-jarige leeftijd - is geschreven
en nu ten tweede male in het Ne
derlands op de markt is gebracht.
Maar we weten nu meer van de
materie dan toen de auteur er was
en ook toen hij schreef.
Een klein voorbeeld: de Dalai -
Lama was in zijn tijd een vrijwel
ongenaakbare Godheid - de au
teur heeft hem overigens wel ge
sproken - nadat de Chinezen
hem na de bezetting van Tibet het
land uitzette bleek hij een ge
woon mens zoals U en ik.
r Huub Oosterhuis
Mystiek
"Encyclopaedic van de mystiek en
mysteriegodsdiensten"
John Ferguson (Ned. bewerking:
Simon Vinkenoog)
Uitg. Het wereldvenster,
f 75
Mystiek is, aldus Van Dale, "hart
stochtelijk streven naar de bij
zondere vereniging van de ziel
met God en van God met de
mens". Ik heb toch maar even het
woordenboek geraadpleegd,
want de enclopedie van de mys
tiek stelt, dat "pogingen om de
mystiek te definieren heel ver
schillend zijn geweest" en rio-
teert vervolgens alle denkbare
definities en auteurs.
Dat geldt overigens voor alles wat
los en vast zit aan westerse en
oosterse mystiek. Meer dan 5000
artikelen en honderden personen
en zaken als trefwoord. Voor alle
duidelijkheid zijn deze in samen
hang met het artikel weergege
ven.
Aan de personen, die een rol in de
mystiek spelen zoals Hegel, Mo
hammed, Hudewych, Plato en
Ruusbroec wordt groto aandacht
besteed, evenals aan de litera
tuur. En U mag na lezing er gerust
m.b.t. een woord een andere me
ning op na houden want "ik kies
geen partij in het debat over de
interpretatie; ik registreer alleen
maar", aldus de auteur.
Het boek verdient een bijzonder
plaatsje naast de grote encyclo
paedic. "HEO KROON
"Het Matarese Mysterie" door Ro
bert Ludlum. Verschenen bij
uitgeverij J. L. Veen in Ede
(f. 23.50).
Ooit een Ludlum gelezen?
Dan weet men wat men heeft te
verwachten bij het ter hand ne
men van zijn nieuwe lijvige boek:
meer dan vijfhonderd pagina's
hard avonturenwerk waarbij op
een dode meer of minder niet
wordt gelet.
Allen geofferd op het altaar van het
goede doel. Want er moet niets
minder dan een wereldwijd com
plot worden opgeruimd. Aan één
geheim agent heeft Robert Lud
lum in zijn ongebreidelde fanta
sie ditmaal niet eens genoeg. Dus
laat hij zowel een bikkelharde
Rus als een dito Amerikaan op
draven om tezamen en in vereni
ging het onfrisse klusje te klaren.
Die twee in geweld gewassen
knapen lusten elkaar eigenlijk
niet maar de omstandigheden
dwingen hen toch samen te wer
ken.
En dat gebeurt uiterst effectief.
Vrijwel niemand die op de een of
andere manier met het tweetal te
maken krijgt kan het navertellen.
Maar ja, wat wil men...? De lou
che jongetjes die achter de
schermen druk bezig zijn de we
reld in een chaos te veranderen
gaan ook niet voor een geweld-
daadje opzij.
Alles bij elkaar kan men begrijpen
dat een man als Robert Ludlum -
eens acteur nu succesvol auteur
van avonturenverhalen - in zijn
element is geweest. Zijn effecten
zijn nogal eens goedkoop. Zijn
geschiedenis loopt niet altijd
langs de lijnen der logica. Zijn
verteltrant doet soms wat hijge
rig aan. Maar wie van bloedige
avonturen houdt zal in zijn ver
halen alles tegenkomen wat hij
hoopt te vinden.
Het bloed sijpelt er bijna uit...
KOOS POST
"Gezondheidsgids voor homo-
sexuelen". R. D. Fenwick.
Uitg.: Tiebosch, Amster
dam. Prijs: f28,50.
De Amerikaanse journalist/schrij
ver R.D. Fenwick kwam zijn Ge
zondheidsgids voor Homo-
sexuelen onlangs persoonlijk in
ons land aanprijzen. Fenwick
schrijft regelmatig over medi
sche zaken. Hij is gespecialiseerd
'in "natuurlijke gezondheiden
laat in dit boek zijn licht schijnen
over gezondheid en homofilie.
Zijn gezondheidsgids geeft 240 pa
gina's lang uitgebreide informa
tie over de risico's van sexueel
verkeer; over de oorzaken, symp
tomen en behandeling van sexu
eel overgebrachte ziekten; over
drugs en alcoholisme en over de
aspecten van het ouder worden.
Fenwick schrijft in zijn inleiding
dat "het uitoefenen van ae homo-
sexuele levensstijl vaak bijko
mende gezondheidsbedreigende
problemen met zich meebrengt,
die 'gewone' mensen zelden of
nooit tegenkomenDe meeste
van die problemen komen in het
boek aan de orde. Fenwick sig
naleert ze, geeft tips over de wijze
waarop ze zijn te voorkomen en
hoe ze behandeld kunnen wor
den.
Het is een typisch Amerikaans
boek, rechtstreeks uit het Ameri
kaans in het Nederlands vertaald.
Het boek barst dan ook van de
verhaaltjes uit de Amerikaanse
homo-praktijk. Jammer, want'ze
zijn veelal overbodig en doen ge
forceerd aan.
Achter in het boek is een lijst opge
nomen met adressen van instan
ties waar Nederlandse homo-
sexuelen met hun problemen te
recht kunnen. Dat maakt dan
weer wat goed.
HAN'S VELDHUIJZEN
"Encyclopedie Science Fiction".
Redactie Brian Ash. Uitg. Becht.
Prijs f49 £0.
Een SF-nasIagwerk van grote allure,
samengesteld met de hulp van mede
werkers uit de gehele wereld.
"Schaken". Paul Langfield. Uitg.
Het Spectrum. Prijs f 1025.
Een wegwijzer in de wereld van het
schaakspel. Beginners krijgen een
goed inzicht in de achtergronden en
historie van het spel.
"Borduren". Nora Jones. Uitg. Het
Spectrum. Prijs f 1025.
Ook dit boekje in de Compact-reeks is
een informatieve handleiding voor
beginners, waarin aandacht wordt ge-
schonken aan technieken zoals
-.Pil
borduren met d
"Katapult". Ton van Reen. Uitg. Corrie
Zelen
Deze nieuwe roman van Ton van Reen
speelt zich af in het Amsterdam van de
verloedering. Het boek wordt
'sprookjesachtig' genoemd, maar dan
is het wel een zwart sprookje.
"Galapos, eilanden van de betovering"
Tekst: Han Rensenbrink; foto's: Kees
en Mariska Scherer. Uitg. Unieboek
Prijs f 59 J0.
"Handboek voor de jachtschipper"
Geoff Lewis. Uitg. Hollandia. Prijs
f29,50.
Het boek bestaat uit drie delen. A: basis
gegevens van schip en uitrusting; B:
informatie om veilig met een schip om
te gaan en C. (het derde deel) is voor de
lezer zelf. Hy (zij) kan er alle belangrij
ke gegevens van het eigen jacht in
vastleggen.
Het boek der Kampen is ongetwijfeld
het meest complete naslagwerk over
de Duitse concentratie- en uitroei
ingskampen in de tweede wereldoor
log. De Belg Ludo van Eek, Dachau-
gevangene 134.711, bezocht die kam
pen opnieuw, zocht naar hun geschie
denis, hun organisatie en naar getui
genissen. Getuigenissen over de dier
lijkheid van de kampen, over het tot
systeem geworden sadisme.
De Noordicrse journalist McCann ver
telt gedetailleerd wat er zich in Noord-
Ierland heeft afgespeeld tussen 1968
en 1979.
"Plaatselijke ijzelvorming". Max von
der Griin. Uitg. Kritak Leuven. Prijs
ƒ27,50.
Een politieke roman, gebaseerd op au
thentieke feiten. Karl Maiwald,
bankwerker bij een Duitse firma, ont
dekt bij toeval dat de intercom in zijn
fabriek ook een afluistersysteem is,
dat alle gesprekken onder arbeiders
registreert. Via een inbraak (om de be
zwarende documenten te stelen), een
actie door de vakbond en een staking
probeert hij aan dit afluisteren een
einde te maken.
"Bomen in de winter". Wouter de Herder
en Claerisse van Veen. Uiig. Zomer en
Kenning. Prijs: ƒ29,90. (na 1 april
f37£0).
Een gids voor het herkennen van blad
verliezende bomen en struiken tijdens
hun rustperiode.
"leder heeft zijn eigen dromen". J. W.
Ooms .Uitg. Zomc r en KeuningPrijs: f
24,50 (na 1 april f 29,50).
Drie van de mooiste streekromans van
de in 1974 overleden schrijver J. W
Ooms, in één band. Alle (drie) romans
spelen zich af in de Alblasserwaurd.
Het zijn: "Een vracht geluk en een
brok verdriet", "Dijkleger" en "de
Hane veertjes".
Saul, een jonge Canadees, ontdekte by
toeval dat de dood van een van De
Gaulles stafchefs, bij een vliegtuigon
geluk, wellicht te wijten was aan sabo
tage, Het resultaat van zijn onderzoek
goot hij in de vorm van deze thriller.
Jansen peilde naar de diepere gevoelens
en ideeën van de jonge zelfdoders. Hij
kwam tot de conclusie dat zelfdoding
niet altijd gelijkgesteld mag worden
met wanhoopsdaad.
"Wat heb ik nou aan mijnjiets hangen
Wim Dunsel. Uiig. Kosmos. Prijs
f27,50.
Tweede druk van het (foto)boek dat
Groninger Wim Dussel schreef over
de avontuurlijke Trans'-America fiets
tocht (6800 km) die werd gehouden ter
gelegenheid van het 200-jarig bestaan
van de Verenigde Staten. Een tocht zó
fantastisch dat hij dit jaar al voor de
vijfde keer wordt herhaald.
"Op zoek naar Vlielands verle
den". Uitg. Het Wereldvenster.
I). Vermeulen. Prijs 45,-.
Over het eiland Vlieland is tot nu
toe weinig verschenen. Het werd
als een gemis ervaren.
Vermeulen heeft nu een geslaagde
poging gedaan om de geschiede
nis van het Waddeneiland aan de
vergetelheid te ontrukken. Hij
gaat in het boek uitvoerig in op de
rijke historie van Vlieland. Zo
rond 1650 beleefde het eiland een
grote bloei en vonden de meeste
mannen een boterham in de vis
serij en de zeevaart. Ook de wal
visvaarders hadden een thuisha
ven op Vlieland.
Zo bleek uit een tolregister van de
Sont dat er in 1669 520 schepen op
weg naar de Oostzee of op de te
rugweg de tol passeerden. Pan
den op Vlieland herinneren nog
aan deze gouden tijd.
De schrijver gaat ook uitvoerig in
op het kerkelijke leven op Vlie
land in de loop dei1 tijden. Ook het
volksleven, volksgebruiken en
volksgeloof krijgen ruim de aan
dacht van de schrijver.
