É3
na
Zending organiseert
uitwisseling met
kerken „overzee"
Aanhang Onkruit in één jaar verviervoudigd
Kerkelijke werkgroep vraagt Van Nelle rekenschap
Mgr. Ernst: geen n
problemen in oecu
Mgr. Ernst: geen nieuwe
vroblemen in oecumene
Anti-militaristische groepering wil mensen aan het denken zetten
VKiJDAG 15 FEBRUARI 1980
"Voor de oecumene" de samen
werking tussen de kerken
"zijn geen nieuwe moeilijkhe
den ontstaan. De Rooms-Katho-
lieke Kerk wil voortgaan op de
weg van de oecumene".
OEGSTGEEST—De Her
vormde Kerk gaat nog dit
jaar een uitwisseling aan
met kerken waarmee tot
nu toe alleen zendingscon
tacten bestonden. Af
gevaardigden van de kerk
van de Minahassa op
Noord-Celebes, van de
kerk op Bali en van de
presbyteriaanse kerk in
Ghana (Afrika) zullen een
bezoek aan ons land bren
gen en geruime tijd gast
zijn van een regio (classis).
Zij zullen dan intensief
kennismaken met het
kerkelijke leven op plaat
selijk niveau. Enige tijd la
ter gaan mensen uit deze
classis met dezelfde be
doeling naar Indonesië of
Ghana.
De nadruk bij dit uitwisselingspro-
gramnma ligt op de gelijkwaar
digheid. Zending, zo zegt de her
vormde Raad voor Zending
(Oegstgeest). is geen eenrich
tingverkeer meer. Men hoopt dat
er op deze manier een diepere be
trokkenheid tot stand komt tus
sen kerk en kerk en van gemeen
te tot gemeente.
Tot nu toe bestond er voornamelijk
overleg tussen de secretarissen
van de Raad voor de Zending in
Nederland en kerkleiders "over
zee". Bij dat overleg ging het dan
vrijwel altijd over hulp die van
'"hier" kon worden geboden aan
"daar". Omdat alle contacten lie
pen via de Raad voor de Zending
bestaat er hier en daar ook een
scheef beeld van de Nederlandse
kerk. Van het doorgeven van in
formatie over de kerken in ons
land naar de partnerkerken over
zee was vrijwel geen sprake. Een
uitwisselingsprogramma zoals
dat nu is ontworpen kan daarin
veel veranderen.
Tekort
In financieel opzicht moest de
Raad voor de Zending een min
der positief geluid laten horen.
Hij heeft 1979 moeten afsluiten
met een tekort van f. 400.000.
Men had op f. 10,4 miljoen gere
kend. maar er is f. 10 miljoen
binnengekomen. De raad vreest
dat de ontvangsten ook dit jaar
beneden de raming (f. 10,6 mil
joen) zullen blijven en dat daar
door niet alle verplichtingen in
het buitenland kunnen worden
nagekomen.
Veel zal daarom afhangen van de
vootjaarszendingsweek die van
24 februari tot 2 maart wordt ge
houden en waarvoor de Raad
voor de Zending het informatie
materiaal al naar de plaatselijke
kerkeraden en zendingscommis
sies heeft gestuurd. De reacties
op dit materiaal zijn erg enthou
siast. Vooral het feit dat ditmaal
het volle accent valt op één kerk,
namelijk die van Bali, wordt posi
tief gewaardeerd.
Op verzoek van de presbyteriaanse
kerk van Ghana heeft de Raad
voor de Zending vorige week de
Nederlandse arts H. van der
Ploeg uitgezonden naar een zie
kenhuis in dat land, waar hij in
een team van blanke en Afri
kaanse artsen gaat werken. Dat
ziekenhuis gaat uit van de pres
byteriaanse kerk en telt 230 bed
den in een gebied met 250.000
mensen. Van der Ploeg is ver
bonden aan de regio (classis) Al
phen aan den Rijn.
Voor het eerst heeft de raad iemand
naar Tanzania gezonden. Het is
de landbouwkundige G. Sinke,
die gaat meewerken aan een ge
meenschappelijk vluchtelingen-
projekt van de Tanzaniaanse re
gering, het Hoge Commissariaat
voor de Vluchtelingen van de
Verenigde Naties en de Lutherse
Wereldbond.
Slecht
Mevrouw dominee T. de Nie, die bij
de Raad voor de Zending is aan
gesteld voor het onderhouden
van contacten met vrouwenor
ganisaties in Indonesië, is zojuist
teruggekeerd van een reis van
twee maanden. Naast haar be
zoeken aan vrouwenorganisaties
volgde zij aan de christelijke uni
versiteit van Salatiga een cursus
Indonesische taal en cultuur.
Na haar terugkeer in ons land ver
klaarde ds. De Nie de indruk te
hebben dat, hoewel de vrouw in
Indonesië officieel dezelfde rech
ten heeft als de man. het met haar
werkeijke emancipatie nog
slecht gesteld is. "In de praktijk
loopt het niet". Als voorbeeld
noemde zij dat vrouwelijke pre
dikanten vrijwel altijd als hulp
prediker worden aangesteld en
bijna nooit een eigen gemeente
krijgen.
Dat wa l het antwoord van bisschop
Ernst van Breda, toen de lutherse
predikant Bleij hem deze week in
een vergadering van de Raad van
Kerken op de man af vroeg of na
de synode in Rome het contact
van rooins-katholieke kant soms
zou worden bevroren. Of worden
er wellicht stappen terug ge
daan?
De bisschop voegde aan zijn ant
woord nog toe dat er over dit on
derwerp niet langdurig en diep
gaand is gesproken, ofschoon het
wel op de agenda stond.
Mgr. Ernst onderstreepte dat in
Racisme. De Raad van Kerken in
ons land kreeg deze week een af
vaardiging op bezoek van een or
ganisatie van zwarte predikanten
in Zuid-Afrika (de "Broeder
kring"). Zij lichtten de raad in
over de "weinig hoopvolle" situa
tie in hun land en vroegen steun
voor hun strijd tegen het racisme,
üp een vraag van voorzitter
Berkhof wat de Raad van Kerken
nog meer kan doen dan hy al pro
beert, antwoordden de bezoe
kers: er bij uw regering op aan
dringen alle diplomatieke be
trekkingen met de Zuidafrikaan-
se regering te verbreken omdat
deze alleen een blanke minder
heid vertegenwoordigt.
Kernwapens. Nu over twee jaar
in ons land een beslissing moet
vallen over de plaatsing van
nieuwe kernwapens, heeft de
Raad van Kerken deze week be
sloten daarover met de leden-
kerken een bezinning op gang te
brengen. De raad wil de discussie
binnen de kerken samenvatten
en een overzicht maken van wat
de raad zelf en de leden-kerken
hierover in de afgelopen jaren
hebben gezegd. Er zal contact
worden opgenomen met het In
terkerkelijk Vredesberaad (IKV),
de studiecommissie van het CDA
die binnenkort een rapport zal
uitbrengen over de modernise
ring van kernwapens, en met
kerken in het buitenland.
Rome een basis is gelegd om de
verdeeldheid in de beoordeling
van de pastorale situatie en, in
verband daarmee, in het pasto
rale handelen te overwinnen. Het
sleutelwoord daarbij is: "com
munie". "Als bisschoppen zullen
wij elkaar moeten vinden in de
ontmoeting van de gewetens. Als
wij hierin slagen, zie ik dat als een
genade. Tegelijk is dit onze ver
antwoordelijkheid"
PAGINA 21
Bcrocpingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Zetten-An-
delst J. Westland Amersfoort:
aangenomen de benoeming door
de synode tot predikant in Suri-
nafne voor de Evangelische
Broedergemeente kandidaat
mevrouw A. M. Spijkerboer Am-
hem.
Gereformeerde Kerken Vrijge
maakt aangenomen naar Heem-
se S. Cnossen Hoogkerk.
Naar Australië. Bisschop
Zwartkruis van Haarlem is naar
Australië en Nieuw-Zeeland ver
trokken voor een rondreis langs
ongeveer tien steden. Hij is als
"emigrantenbisschop" mede
verantwoordelijk voor ongeveer
180.000 Nederlandse emigranten
in die landen. Er werken daar in
totaal 22 Nederlandse aalmoeze
niers. Midden maart hoopt de
bisschop terug te zijn.
Basisbeweging. De Basisbeweging
van Kritische Groepen en Ge
meenten houdt volgende week
zaterdag. 23 februari, in de Do-
minicuskerk in Amsterdam een
discussiebijeenkomst over de
gevolgen van de bisschoppensy
node in Rome. In een forum zul
len zitten bisschop Ernst van
Breda, Jan Ernst, voorzitter van
de Basisbeweging, prof. Walter
Goddijn, godsdienstsocioloog in
Tilburg, dr. Albert van den Heu
vel, secretaris-generaal van de
Hervormde Kerk, prof. Edward
Schillebceckx uit Nijmegen en
de religieuze Hadewych Snijdc-
wind.
De Basisbeweging stelt de resulta
ten van de synode aan de orde
omdat, zo meent zij, delen van
haar eigen geschiedenis daarbij
in het geding zijn.
Zuid-Afrika. De secretaris van de
Zuidafrikaanse Raad van Ker
ken, de zwarte bisschop Des-
mond Tutu, heeft de drie blanke
kerken dringend uitgenodigd
voor een gesprek. "Zij kunnen
dan de onevenwichtigheden
recht zetten die zij in de raad me
nen te zien". "Wij steken de hand
naar u uit en bidden dat u die wilt
aannemen".
De blanke kerken hadden eerder
een uitnodiging om deel te ne
men aan een beraad over de strijd
tegen het racisme van de hand
gewezen.
Bij ontslag is goede financiële regeling niet het enige
Een gereformeerd-hervormde werk
groep in Wormerveer heeft uit ge
sprekken met 23 ontslagenen de in
druk gekregen dat bij het bedrijf Van
Nelle-Lassie onder het mom van te
ruglopende resultaten ouderen en
part-timers zijn ontslagen, terwijl er
sindsdien evenveel jongeren zijn
aangenomen. "Dan zou het bedrijf
alleen maar een verjongingskuur
hebben ondergaan", concludeert de
werkgroep.
De groep werd opgericht toen in de
cember 1978 bekend werd dat de ha
ver- en gort-afdeling van de fabriek
zou worden gesloten, waardoor 45
mensen hun baan zouden kwijt ra
ken. Het werden er uiteindelijk 23. Zij
moesten afvloeien "wegens de slech
te economische resultaten van de be
trokken afdeling"
Begrip voor woede
De groep heeft al deze werknemers be
zocht. Dat werd over het algemeen
zeer gewaardeerd, ook door mensen
die niet bij de kerk zijn aangesloten.
'Velen hadden het gevoel alleen te
staan in de problemen", zei ds. J. de
Geus (30), gereformeerd predikant in
Wormerveer. "Veel te weinig hebben
zij hun verhaal kwijt gekund. Steun is
er nauwelijks geweest. De vakbon
den hadden aan de onderhandelings
tafel goede financiële voorwaarden
bedongen, maar dat is lang niet het
enige dat je nodig hebt. Echt meele
ven, begrip voor je woede, iemand die
luistert, ook dat heb je nodig".
Mensen die tegenover de fabriek wo
nen hebben waargenomen dat voor
de ontslagen ouderen jongeren in de
plaats kwamen. Blijkbaar ging het
dus niet zo slecht als werd beweerd.
Ook is er gedreigd met ontslag als
mensen niet in ploegendienst wilden
gaan werken. Moeders met kinderen,
voor wie ploegendienst onmogelijk
was, hebben om die reden hun baan
moeten opgeven. Oudere werklozen,
die al de zestig zijn gepasseerd, erva
ren het als een vernedering nog we
kelijks naar het arbeidsbureau te
moeten om aan te tonen dat zij bij
andere bedrijven hebben gesollici
teerd.
De werkgroep heeft binnenkort een ge
sprek met de directie van Van Nelle-
Lassie, waarbij al deze dingen op tafel
zullen komen. Ook bezint de groep
zich op de taak die de kerk in zo'n
situatie heeft.
Met risicoïs
De kerk moet zich, met alle risico's van
dien, bemoeien met dit soort maat
schappelijke vragen", aldus ds. De
Geus. "Doet ze dat niet, dan houdt ze
op kerk te zijn. Ze wordt dan een
randverschijnsel voor de mensen. In
de komende jaren zullen we nog veel
vaker met dit soort zaken worden ge
confronteerd. De kerk mag het ook
niet overlaten aan een aantal af
gevaardigden. Het hoort thuis in de
gemeente
Ruim twee maanden geleden verkleedden zij zich nog als Zwarte
Piet en Sinterklaas en vernielden oorlogsspeelgoed in enkele
grote warenhuizen. In oktober vorig jaar gooiden ze plastic
zakjes met roze verf naar een F-16-vliegtuig op de vliegbasis
Twenthe. Ook in dat zelfde jaar bezetten ze de munitiefabriek
De Kruithoorn in Den Bosch. Tussendoor voerden zij acties bij
huizen van bewaring waar de „totaalweigeraars" zitten opge
sloten.
Het kruit van de anti-militairistische groep Onkruit knalt hard.
Zonder gevaar weliswaar, maar met de nodige publiciteit.
Vooral het afgelopen jaar werd Onkruit bckenu door in het oog
springende acties tegen het militarisme. Een nieuwe vorm van
protest dient zich aan. Wat eens begon met Kees Vellekoop als
legendarisch voorbeeld voor het begin van de totaaldienstwei
gering, neemt steeds grotere vormen aan. Vellekoop kreeg
sympathisanten. Samen streefden zij naar een collectieve
dienstweigering. Onkruit was geboren. We schrijven 1974.
ENSCHEDE - Ger Pouw was de eerste binnen Onkruit die
.totaal dienst weigerdeen verdween prompt 14 maan
den achter slot en grendel. Zijn daad vond echter
weerklank. Na Ger Pouw zijn tot nu toe zeven mensen om
dezelfde redenen opgesloten voor het weigeren van dienst
bevel, wapen en uniform. En zoals de situatie er nu voor
staat zullen er nog heel wat volgen.
Wat vijf jaar geleden begon als
praatgroep is nu uitgegroeid tot
een actiegroep die er geen doek
jes om windt. Ze komen er open
lijk uit. Onkruit is een militante
club geworden. Militant in de zin
van „hoe dan ook opvallend in de
publiciteit komen „Onkruit-ac-
ties moeten zo openbaar en zo op
zienbarend mogelijk worden ge
voerd", is het devies. Dit om bre
de lagen van de bevolking be
wust te maken van de met mili
tairisme doorspekte maatschap
pij
Telkens weer steken hun activitei
ten de kop op. De roze verfkwast
wordt daarbij driftig gehanteerd.
Is het niet voor een F-16 vlieg
tuig. dan is het wel voor het be
kladden van het oorlogsspeel
goed in de warenhuizen. Met een
zekere regelmaat verschijnt er
nieuws over deze actiegroep.
Maar de politie neemt steeds harde
re maatregelen. Bij de behande
ling van de processen in Arnhem
is het gebouw waar de krijgsraad
zetelt na de eerste processen
voortaan hermetisch afgesloten
met hekken en door politieagen
ten. En niet zelden wordt er een
mobiele eenheid achter de hand
gehouden.
Vorig jaar trad Onkruit voor het
eerst met radicale acties naar bui
ten. Een teken van onmacht?
„Het lopen met spandoeken
helpt niet meer. Dat is al zo vaak
geprobeerd zegt Willy den Har-
tog. „Dit is de enige manier om
nog aandacht te krijgen. Het is
ook niet zozeer geweld wat we
gebruiken, het blijft alleen maar
bij een klein beetje vernielen,
maar het wordt zo snel overtrok
ken. Lichamelijk geweld is bij
Onkruit taboe. Wij veivullen in
feite een soort voorhoedefimctic.
Ons doel is dat mensen door onze
acties aan het denken worden ge
zet
».-.M
Hoewel de acties ran Onkruit een geweldluus karakter hebben u
dikwijls op weinig zachtzinnige wijze een einde aan hun demon*
gemaakt.
Willy den Haitog en Henk Smul
ders zijn beiden lid van Onkiuit.
Ze studeien aan de univeisiteit
van Nijmegen en acties zijn hen
niet vieemd. Onkruit ontst
1974 uit onvrede met de wi
ze van de Yeicmging Dier
gei aars tVDi. Men vond i
VD zich te veel bezighield met ju
ridische regelingen voor dienst
weigeraars en te weinig uiting gaf
aan de politieke en economische
belangen van het leger. Wie als
dienstweigeraar een beroep doet
op de Wet gewetensbezwaarden
en vervangende dienst gaat doen.
pleit daarmee slechts zijn eigen
geweten schoon, maar heelt
daarmee nog niets gedaan om het
leger of het militarisme aan te
vallen.
„Dienstweigeren is eigenlijk een
valkuil in het systeem zegt
Willy den Hartog. Door een be
roep te doen op de Wet gewe
tensbezwaarden werk je eraan
mee dat de Staat alleen de aller-
bereidwilligsten overhoudt voor
het leger Degenen die weigeren
een beroep te doen op die wet op
grond van artikel 3 van de men
senrechtenverklaring doen een
politieke keuze. De Staat blijft
dan geen andere mogelijkheid
over dan die totaalweigei aai in do
gevangenis te stoppen
Het verschijnsel van de totale
dienstweigering is niet nieuw.
Het komt voor zolang er dienst
plicht bestaat. De acties van On
kruit zijn in zoverre wel nieuw
dat ze niet in de eerste plaats ge
richt zijn op afschaffing van de
dienstplicht, muai juist tot doel
hebben de dienstplicht te weige
ren. Ook tegenovci de Veieni-
ging van Dienstplichtige Militai
ren tVVDM) heeft Onkruit haai
bezwaien. Het mondig maken
van de dienstplichtigen binnen
een hiërarchisch systeem als liet
leger is weliswaai een goede
zaak, erkent Onkruit, maar met
een soldijverhoging, extia ver
lofdagen en beter voedsel veran
dert ei niets aan het leger een ge
perfectionecrd instituut dat al
leen gericht is op het liquideicn
van mensen.
Vooi Onki inters is totaal wei ge ren
een principiële keuze. De Wet
gewetensbezwaarden biedt vooi
hen dan ook geen oplossingen. In
de verklaring die Willem de Haan
voorlas toen hij in november vo
rig jaar tot 20 maanden werd ver
oordeeld, maakt hij precies dui
delijk wat het nou is waar On-
kruiters tegen strijden. „Het is
vandaag donderdag 15 novem
ber. Vandaag zal de wereld ruim
twee miljard dollar aan bewape
ning uitgeven. Dit, om de we
reldvrede en veiligheid te waar
borgen. Vandaag echter zullen
ondanks deze bewapening of
wellicht juist dankzij deze bewa
pening zo'n elf oorlogen gaande
zijn. Er zullen ook zo'n 35.000
mensen sterven aan ondervoe
ding en slechte behuizing
„Vandaag zullen er ongeveer 26
miljoen soldaten op de been zijn
en vandaag zullen er weer zo'n
500,000 mensen in laboratoria
werken aan de uitbreiding en do
verfijning van ons wapenarse
naal. Dat onze machthebbers
kennelijk geen enkel middel
schuwen als het erom gaat hun
macht en invloed te handhaven
en uit te breiden, blijkt ook als we
kijken naar de huidige stand van
de kernbewapening
Willem de Haan verder in zijn ver
klaring: „Achter dit zgn. vrede
lievende kaïaktor van de knjgs-
macht gaat een onmenselijk ge
weldsapparaat schuil, dat spot
met elke waardigheid Hij be
sluit zijn redevoering, zoals ie
dere Onkruiter, met de zin:
„Geen man, geen vrouw, geen
cent vooi het militarisme
Volgens Willy den Hartog en Henk
Smulders is Onkruit eigenlijk
ontstaan uit persoonlijke on
macht. „We moesten eigens be
ginnen in de hoop dat de bewe
ging bredei werd. Alles wijst erop
dat Onkruit voorlopig eeider zal
gloeien dan zal vergaan. Het aan
tal sympathisanten, momenteel
geschat op ongeveer 400. is in
minder dan een jaar tijd»» vervier
voudigd
JAN VLO ET
Rondreis
