Bauhaus: op zoek
begin
naar nieuw
Zouteloze Komieken
bij Haagse Comedie
toegelicht
Geschil om huis
vesting Danstheater
Russische
choreograaf
vraagt asiel
MAANDAG 11 FEBRUARI 1980
RADIO - TV KUNST
PAGINA 5
ROTTERDAM - Als mensen zich anders voor
doen dan zij zijn, wordt hen dat meestal kwalijk
genomen: huichelaars zijn het, of aanstellers,
kale kak. We storen ons eraan en denken, joh
doe gewoon.
Je zou dat ook van gebouwen en
voorwerpen kunnen eisen: dat ze
zijn wat ze zijn zonder aanstelle
rij. Tegen die achtergrond pro
beerden veel kunstenaars in de
jaren twintig en dertig een nieuw
begin te vinden; zij troffen elkaar
in de Duitse Kunstacademie die
onder de naam Bauhaus wereld
faam verwierf. Het lesprogram
ma was erop gericht om de weg
terug te vinden naar het oor
spronkelijke in kleur, vorm en
functie.
Tot half maart kan men in het
Bouwcentrum in Rotterdam een
zeer instructieve tentoonstelling
bezoeken die de ontwikkeling
van het Bauhaus weergeeft. Mooi
op tijd, deze expositie, want de
belangstelling voor de kunst en
architectuur van de tijd tussen de
twee wereldoorlogen neemt toe.
Nep
De avant garde van die tijd moet
zich wild hebben geërgerd aan de
vele nep-stijlen in architectuur en
toegepaste kunst. Bij het ont
werpen van interieurs en gebou
wen werden alle mogelijke stijlen
van eeuwen her geïmiteerd. Zelfs
volstrekt nieuwe machines kre
gen barokke vormen alsof ze zeer
klassiek waren. Huichelarij alom.
De groeiende belangstelling voor
die avant garde heeft wellicht te
maken met de impasse waarin
ook nu weer (nog steeds) kunst en
architectuur zich bevinden. Eerst
was er de onvrede met de mono
tone flatwijken, nu groeit het on
behagen over de benauwde te-
rug-naar-grootmoeders-tijd
vlucht. Het woonerf en de letter
bak huichelen alsof het een ge
zellige tijd is. Wellicht wijst het
Bauhaus een uitweg.
In de jaren twintig en dertig moest
men afrekenen met het verleden.
Dat betekende allereerst het uit
bannen van overbodige tierelan
tijnen. Onderzoek moest de mo
gelijkheden en karakteristieke
eigenschappen van nieuwe mate
rialen en nieuwe produktieme-
thoden aan het licht brengen.
Daarmee richtte men zich naar de
toekomst.
De stalen buisstoel van Mart Stam -
nog steeds modern te noemen -
symboliseert eigenlijk alles waar
Bauhuis voor staat. Modern ma
teriaal is verantwoord toegepast
en levert zo een zeer bruikbare,
lichte maar degelijke stoel, zuiver
van vorm, zonder franje. Een
produkt van ambachtelijke kwa
liteit dat in massaproduktie te
maken is voor iedereen. "De
stoel" heeft een nieuwe, twintig-
ste-eeuwse vorm gekregen.
Schone lei
De tentoonstelling geeft vooral een
beeld van het lesprogramma van
het Bauhaus. Er zijn meer dan
honderd panelen met tekst en af
beeldingen van werkstukken; er
zijn enkele meubelstukken te
zien en voorbeelden van geweven
stoffen. Een diapresentatie geeft
een indruk van de tijd die vooraf
ging aan Bauhaus, de maat
schappelijke problemen en de
culturele impasse. Er zijn video
opnamen van balletstukken die
door het Bauhaus ontwikkeld
zijn.
In het lesprogram ging het er aller
eerst om dat de student met een
schone lei zou beginnen. Hij
moest al het aangeleerde verge
ten en onbevangen nieuwe erva
ringen kunnen opdoen.
In de voorbereidende cursus kon
de student nieuwe ervaring op
doen met materialen, hun eigen
schappen en toepassingsmoge
lijkheden. Kleuren werden on
derzocht: hoe worden verschil
lende kleuren psychologisch er
varen? Hangen kleuren met be
paalde vormen samen? De ver
schijningsvorm van materialen
werd onderzocht: hoe zijn ze sa
mengesteld, wat is hun karakte
ristieke oppervlaktestructuur,
wat levert bewerking op. Er was
ook een cursus waarbij de stu
dent vertrouwd werd gemaakt
met gereedschappen en ambach
telijke technieken.
De tentoonstelling geeft duidelijke
voorbeelden van deze manier van
onderzoek. Juist dit zeer basale
onderzoek opende voor het Bau
haus perspektieven naar nieuwe
vormen en toepassingsmogelijk
heden Bijvoorbeeld: door het
knippen en vouwen van papier
verandert de vorm; maar ook ei
genschappen veranderen. Zo
kun je dun karton zo vouwen dat
het het gewicht van een volwas
sen persoon kan dragen.
Onbevangen waarneming en zelf
kritiek stonden in de voorberei
dende cursus centraal. Discus
sies over filosofie en politiek
maakten er deel van uit.
Fascisme
Vervolgens ging men aan het werk
in werkplaatsen. De nadruk ligt
op het ambachtelijke, maar
steeds met het streven naar mas
saproduktie. Men wilde een
breed publiek in staat stellen
mooie, moderne spullen te ko
pen.
Er is een metaalwerkplaats, een
meubelmakerij, een pottenbak
kerij, een weverij, een werkplaats
voor wandschilderen en beeld
houwen, voor grafische technie
ken, theater, fotografie en archi
tectuur.
Vooral de architectuur van het
Bauhuis heeft naam gemaakt.
Dat hangt samen met het feit dat
de architectuur gezien werd als
de overkoepelende kunst. Alle
resultaten dienen tenslotte om
tot een nieuwe architectuur te
komen.
De faam van het Bauhaus is niet
verwonderlijk als men ziet hoe
veel talent er aanwezig was: Klee,
Kandinsky, Gropius en Mies van
der Rohe bijvoorbeeld.
Het Bauhaus is tot een nieuwe ar
chitectuur gekomen: zeer strak,
zonder ornamentiek, functioneel
in de beste betekenis van het
woord. Het opkomende fascisme
betekende in 1933 helaas de slui
ting van het Bauhaus. Vele lei
dinggevende figuren emigreer
den en verspreidden zo de ideeën
van het Bauhaus.
Buisstoel, ontworpem door Mart Stam
was. "Bouwen is alleen maar or
ganisatie. sociale, technische,
economische en psychologische
organisatie", is zo'n dogmatische
uitspraak uit 1928. Het tekent de
socialistische achtergrond, het
vertrouwen in de techniek die
alle problemen op zal lossen, die
de arbeiders uiteindelijk zal ver
lossen van hun mensonwaardig
werk, het vertrouwen in de objec
tieve wetenschappelijke analyse
die alle onenigheid uit de wereld
zal helpen.
Het Bauhaus had de pretentie de
enige ware uitweg uit de impasse
te wijzen. Juist die pretentie
maakt een klakkeloze voortzet
ting van het Bauhaus in de huidi
ge tijd onmogelijk. Wij hebben
geen onbegrensd vertrouwen
meer in wetenschap en techniek.
Maar de hoge kwaliteit van het
werk van het Bauhaus toont dat
onbevangen waarneming en
zelfkritiek wel nieuwe perspec
tieven kan openen.
TOM MAAS
Bauhaus-tentoonstelling, Bouw
centrum Rotterdam (t.o. Cen
traal Station), geopend maan
dag 1 - 5 u., rest van de week 9-5
u. behalve zondag.
DEN HAAG (ANP) - Burgemeester en wethouders van
Den Haag gaan bij de Raad van State in beroep tegen de
beslissing van minister Gardeniers van CRM om de huis
vestingskosten van de nieuwbouw voor het Nederlands
danstheater niet volledig te subsidiëren.
Dogmatisch
Buisstoel met armleuningen van Mies van der Rohe
Wat op de tentoonstelling niet zo
duidelijk naar voren komt is de
dogmatische achtergrond van
het Bauhaus, zoals trouwens die
hele tijdspanne zeer dogmatisch
MOSKOU (UPI) - De 43-jarige
Henryk Majorov, een vooraan
staand choreograaf en voormalig
sterdanser van de balletgezel
schappen van Leningrad en Kiev,
heeft tijdens een verblijf in Oos
tenrijk politiek asiel in het wes
ten aangevraagd. Dit is in ballet
kringen in Moskou vernomen.
Vorige week vroegen in Tokio de
Russische balletlerares Soulamif
Messerer en haar zoon Mikhail
politiek asiel in de V.S.
Het college ziet in deze weigering
van CRM een bedreiging voor de
toekomst van het dansgezel
schap.
Het Nederlands danstheater, dat nu
is ondergebracht in een oude
school in de Haagse Schilders
wijk, zou over ongeveer twee jaar
moeten verhuizen naar de
nieuwbouw naast het Circus
theater in Scheveningen. De
jaarlijkse huisvestingslasten
zullen dan echter aanzienlijk stij
gen tot één mi(joen gulden per
jaar.
De gemeente Den Haag verzocht
CRM te blijven subsidiëren vol
gens de formule, waarbij zij zelf
veertig en het rijk zestig procent
van de tekorten dekt. Het minis
terie liet echter weten niet de ge
vraagde zes maar slechts twee ton
per jaar te willen betalen.
Door het dreigende financierings
tekort komt de nieuwe huisves
ting van het Nederlands Dans
theater op losse schroeven te
staan, hetgeen een directe be
dreiging vormt voor de toekomst
van dit gezelschap, meent het
college.
DEN HAAG - Twee weken nadat de Haagse
Comedie met "Bedrog" blijk had gegeven
van een grote mate van dramatisch inzicht
en een nog steeds bewonderenswaardig
uitvoeringsniveau, werd er een nieuwe
produktie gepresenteerd die eerder be
doeld lijkt om het tegendeel aan te tonen.
Het eerste bedrijf is de laatste les
voor hun "examen", het tweede
bedrijf het optreden zelf en in het
derde zijn we aanwezig bij de na
bespreking waar twee van hen
een voorlopig contract krijgen en
de overigen, inclusief cursuslei
der, gedesillusioneerd ach
terblijven. Een aardig uitgangs
punt dat door het contrast tussen
de bittere werkelijkheid en de
opgefokte vrolijkheid van het
amusementsbedrijf een grote
mogelijkheid tot dieptewerking
bood.
Hoe navrant een dergelijk contrast
kan werken is o.m. aangetoond
door Osborne in diens stuk "De
Humorist", één van de glansrol
len van Paul Steenbergen bij de
Haagse Comedie. Griffiths is zijn
Het stuk in kwestie, "Komieken" van Tre
vor Griffiths, is opgebouwd rond een
zestal aankomende komieken voor brui
loften en partijen die zich na een spoed
cursus moeten waarmaken voor een talen-
tenjager.
I In een Brusselse kliniek is de
Belgische architect Antoine
Pompe overleden. Hij is 107 jaar
oud geworden. Pompe is door
historici beschouwd als een man
die een duidelijk stempel op de
bouwkunst in zijn land heeft ge
drukt. Behalve architect was hij
meubelontwerper en beeldhou
wer. Bovendien had hij drie boe
ken op zijn naam staan. Voorts
ontwierp hij bestek en juwelen.
doel echter op grandiozé wijze
voorbijgeschoten en komt in
"Komieken" niet verder dan een
schier eindeloze (de voorstelling
duurt tot half twaalf) aaneen
schakeling van clichés en plati
tudes. Van dieptewerking is
daarbij nauwelijks sprake.
Conflicten, zowel innerlijk als
tussen de kandidaten onderling,
blijven uiterst vaag of worden
plotseling overtrokken zonder
dat er sprake is van een logische
of navoelbare motivatie.
Het contrast met het amusements
bedrijf is nauwelijks aanwezig. In
hun optreden blijven op één na
alle "komieken" de bordpapie
ren, flauwe en vunzige moppen-
vertellende marionetten die zij
ook in de twee overige bedrijven
zijn. Zij worden meelijwekkend
noch tragisoh noch afstotend,
maar blijven gewoon een paar ac
teurs van de Haagse Comedie die
voortdurend moppen vertellen
waarvan de meeste ontzettend
slap en maar een paar echt leuk
zijn.
De enige die daardoorheen weet te
breken is Gees Linnebank die als
Gethin in een geëngageerd op
treden, zowel privé als "op het
toneel" naar een soort waarheid
op zoek is (en dat ook met veel
overtuigingskracht speelt), maar
zijn rol is door Griffiths dermate
losgetornd van de realiteit en de
logica van zijn omgeving, dat hij
volledig buiten het stuk komt te
staan, een effect dat door de regie
van Lodewijk de Boer nog extra
geaccentueerd is. Het enige deel
van de voorstelling dat echt
boeiend had kunnen worden is
de slotscène, de confrontatie tus
sen Gethin en zijn leraar, de oude
komiek Eddy Waters, maar dan
komt de zwakke constructie van
"Komieken" pas goed tot uiting.
Bordpapier
Door de grote mate van oppervlak
kigheid waar het hele stuk onder
gebukt gaat. is de sleutelrol van
Eddy Waters zozeer terugge
bracht tot bordpapier, dat Allard
van der Scheer met de beste wil
van de wereld niet meer in staat
lijkt zijn onmogelijke rol de tragi
sche contouren te geven die op
dat moment nodig zijn. Als toe
schouwer heeft men gewoon me
delijden met de acteur die daarna
nog een afsluitende scène moet
spelen die werkelijk de banaliteit
ten top voert.
Aan Lodewijk de Boer lijkt hij
daarbij nauwelijks enige steun te
hebben gehad. Diens regie is toe
gespitst op effectbejag en maakt
Gees Linnebank in Griffiths' "Komieken"
daardoor een uiterst rommelige
indruk waarbij geen verschil
wordt gemaakt tussen karakteri
sering en het maken van typetjes.
De enige die zich daarbij naast
Gées Linnebank weet staande te
houden is Eric van Ingen als de
zelfingenomen, cynische talen
tenjager.
Van Ingen weet als geen ander wat
hij met een typetje doen moet om
er reële trekken aan te verlenen,
is bewonderenswaardig subtiel
tijdens zijn langdurige stille spel
(de jurering van het "optreden")
en weet zij rol zoveel menselijks
trekken te verlenen dat de sym
pathie uiteindelijk meer naar
hem dan naar zijn gedesillusio
neerde tegenspeler uitgaat. Zo
zorgt hij met Linnebank nog voor
het zout in de pap, maar het is wel
erg weinig zout voor zoveel pap.
PAUL KORENHOF
NEDERLAND I -
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Kortweg (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Charlie's Angels, tv-serie (TROö)
19.47 - Kieskeurig. Consumentenrubriek (TROS)
20.20 - Freebie and the bean, speelfilm (TROS)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Freebie and the bean, vervolg speelfilm (TROS)
22.35 - Overleven. Documentaire (TROS)
23.15 - Film van de Stichting Nederlandse Vrijwilligers (SO-
CUTERA)
23.20 - Journaal (NOS)
NEDERLAND II -
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.25 - Lastechniek, les 14 (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Doctor Snuggles (AVRO)
19.05 - AVRO's toppop (AVRO)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Telebingo - Spelen en laten spelen (AVRO)
21.50 - Televizier magazine (AVRO)
22.30 - Een ruiter rijdt voorbij, tv-serie (AVRO)
23.30 - Journaal (NOS)
MAANDAG 11 FEBRUARI
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Region, progr. NDR: 18.00 Sport.
18.30 Aktual. 19.59 Progr.overz.
WDR1 18.00 Amus.progr. Aansl. Pa
role Chicago, tv-serie. 18.30 Was sich
neckt das liebt sich, tv-serie. 18.40
Natuurfilmserie. 19.15 Aktual. 19.45
Reportage.) 20.00 Joum. 20.15 Jac
ques Offenbach, tv-serie. 21.15 Do-
kumentaire. 22.00 Spelprogr. 22.30
Aktual. 23.00 Zeit der Einsamkeit,
Hongaarse speelfilm. 0.25
Journ.
DUITSLAND II
18.25 Pohzeiartzt Simon Lark, tv-se
rie. 19.00 Joum. 19.30 Hitparade.
20.15 Inform, progr. 21.00 Aktual.
21.20 Aus heiterem Himmel, tv-film.
23.00 Joum.
DUITSLAND III WDR
18.00 Kleuterserie. 18.30 Tv-kursu«.
19.00 Cult, serie. 19.45 Journal 3.
20.00 Joum. 20.15 Kultureel-weten-
schappelijk progr. 21.00 Momente.
21.15 Kuste der Gesetzlosen, Amer.
speelfilm. 22.45 Cult-wetensch.
progr. 23.45 Joum.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Jeugdse
rie. 18.30 Open School. 19.00 Inform,
progr. 19.30 Verkeerstips. 19.35 Me
ded. en Morgen. 19.45 Joum. 20.10
Weerber. 20.15 Spelprogr. 21.00 Ont
snappingsroute, tv-serie. 21.50
Progr. voor de vrouw. 22.30
Journ.
Televizier Magazine besteedt vanavond (van 21 SO tot 2230 uur
op Nederland 2) aandacht aan de slechte economische situatie in
Oost-Groningen door middel van een uitgebreid overzicht. Dat geeft
aan water de afgelopen jaren mis is gelopen. In het overzicht is een
gesprek opgenomen met de commissaris van de koningin in Gro
ningen, mr. EJi. Toxopeus. Voorts brengt de AVRO een eigen repor
tage uit de Ver. Stalen over het omkoopschandaal waarbij meer
dan twee miljoen gulden aan steekpenningen zouden zijn aange
nomen door officiële autoriteiten en congresleden. In die reportage
gesprekken met mensen die door de FBI waren benaderd.
Aandacht wordt ook besteed aan de vraag of isoleercellen in jeugd
huizen nog langer gebruikt mogen worden. Jongeren vertellen van
hun ervaringen en in gesprekken met psychiaters wordt ingegaan
op de gevolgen van verblijf in zo'n isoleercel.
De TROS zendt vanavond de uit 1974 daterende speelfilm 'Free
bie and the bean' van Richard Rush uit.
De film vertelt het verhaal van de twee politiemannen Freebie en
Bean, die al ruim een jaar bezig zijn een belangrijke onderwereld
figuur achter de tralies te krijgen. Freebie (James Gaan) vertegen
woordigt niet bepaald het ideaalbeeld van een politieman en doet
zijn werk niet echt van harte. Het liefst zou hij overstappen naa r de
huizen-branche en zijn geld verdienen met de huizen-handel. Zijn
collega Bean (Alan Arkin) is vastbesloten carrière te maken bij de
politie Hij is van Mexicaanse afkomst en moet bij de politie op de
onderste sport van de ladder beginnen, maar streeft er ijverig naar
hogerop te komen.
Na een jaar lijken Freebie en Bean er eindelijk in te slagen de
gezochte gangster te pakken te nemen. Dan gaat alles mis. (Neder
land 1, 2020 uur).
RADIO
Literama - NCRV. Vanavond om 2130 uur via Hilversum 2. In
deze kroniek over boekenschrijvers en toneel een interview met au
teur A. den Doolaard. Gesproken wordt met hem over zijn werk.
Daarnaast ook een gesprek met schrijver Teun de Vries over A. den
Doolaard.
Een middagje AVRO. Dinsdagmiddag om 14.00 uur via Hilver
sum 1Het programma komt dinsdagmiddag rechtstreeks vanaf de
kunstveiling Mak van Waay in Amsterdam. Met een groot aantal
kunstenaars wordt gediscussieerd over het kunstklimaat in Ne
derland en over de vraag hoe belangrijk kunst in en voor het dage
lijks leven is.
MAANDAG 11 FEBRUARI
HILVERSUM I
TROS: 18.11 (S) Aktua. 18.25 (S) De
verhalen van Virgilius van Tuil.
18.30 (S) De kinderplatenbak. 18.45
(S) De Planeteneter, hoorspelserie.
19.02 (S)Tross-country. 20.02 (S)
Zomaar 's avonds. 22.02 (S) Het doel
en de middelen, hoorspel. 22.56 (S)
Lichte gramm.muziek. NOS: 23.02
(S) Met het oog op morgen. AVRO:
0.02 AVRO's Radiojourn. 0.10 (S)
Platenscala. 1.02 (S) One o'clock
jump. 2.02 (S) AVRO's Service Sta
tion. 6.02 (S) Muziek en verkeersin-
form.
HILVERSUM II
NCRV: 18.00 (S) Muziek in vrye tijd.
18.50 PP: Uitz. van het GPV. 19.00
Rondom het woord. 20.00 (S) Muziek
in NCRV Studio 2. 21.30 (S) Litera-
ina-maandag. Kroniek over boeken,
schrijvers en toneel. 22.25 Bond
zonder naam. 22.30 Nws. 22.40 Open
School. 23.25 (S) Muziek van eigen
tijd. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.02(S)Deavondspitsmetde
Nationale Hitparade. AVRO: 19.02
(S) Franse nieuwe. 19.30 (S) Folk li
ve. 20.02 (S) Praatpaal 15. 21.02 (S)
Superclean dreammachine. 22.02
AVRO's Radiojourn. 22.10 (B) BIues,
ballads beat. 23.02 (S) AVRO
swingtime.
DINSDAG 12 FEBRUARI
HILVERSUM I
AVRO: 7.00 (S) Vervolg muziek en
verkeersinform. (7.03 en 8.03 Ra
diojourn.). 9.03 Tekst en uitleg. 9.08
(S) Concertant. 10.02 De zandbak
show. 10.10 (S) Arbeidsvitaminen.
11.02 Lord Zeepsop, hoorspelserie.
11.30 (S) Rondom twaalf. 12.30 (S)
Mon vieux, ma vieille. 13.05 Radio
journ. 13.20 S() De AVRO Diligence.
13.55 Beursplein 5. 14.02 (S) 'n Mi-
dagje AVRO. 16.02 Hersengymn.
16.30 De zandbakshow. 16.38 Kat in
de zak. 17.02 (S) Gas terug.
HILVERSUM II
KRO: 7.00 Nws. 7.10 Ochtendgymn.
7.20 Het levende woord. 7.30 Nws.
7.36 Echo (8.00-8.10 Nws.) 8.30 Nws.
8.36 Amus.muz. 8.50 Postbus 900.
9.00 Gymn. v.d. vrouw. 9.10 Waterst.
9.15 Scheepspraat. 9.20 De letter M.
10.30 Ouder worden we allemaal.
11.00 Ik sta hier niet voor de banken
te praten. 11.30 Ratel. 12.16 OVER-
HEIDSVOORL.: Uitz. voor de land
bouw. 12.26 Meded. voor land- en
tuinbouw. 12.30 Nws. 12.36 Echo
13.00 Nws. 13.11 Goal. 13.30 Lange
vingers. 14.30 Open School. 15.15
Opvoeden en geloven. 15.30 Geen
verboden toegang. 16.30 Het praat-
progr. 17.24 Meded. 17.30 Nws. 17.36
Echo.
HILVERSUM III
VARA (van 7.00-18.00 Aktual. via
Dingen van de dag.) 7.02 (S) Geso-
demeurders. 8.30 (S) Holland ze zeg-
%en10.30 (S) Typisch Jansen.
11.30 (S) VARA's zoekplaatje. 13.30
(S) Spits beeld. 15.30 (S) Popkrant.
16.30 (S) Beton.
HILVERSUM IV
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Capriccio.
9.00 Nws. 9.02 (S) Er staat een orgel
in Vlaardingen. 9.30 (S) Van heinde
en verre. 10.00 (S) Opus tien tot
twaalf. 12.00 Nws. 12.02 (S) Speciali
teiten a la carte. 13.00 De meest ver
kochte "klassieke tien". 13.30 (S)
Koren - Korpsen. 14.00 Nws. 14.02
(S) De hoge "C". 14.30 (S) Guitaritei-
ten. 15.00-17.00 (S) Belcanto-
rium.
