Yance deze maand
naar West-Europa
Spanning Iran neemt toe
SITUATIE CAMBODJA CHAOTISCH
Wat gebeurt er als SALT-2 niet doorgaat?
Kwestie-Afghanistan:
Taiwan mag onder
eigen vlag toch
naar Lake Placid
VRIJDAG 8 FEBRUARI 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
(Van onze militaire medewer
ker generaal-majoor M. H
von Meyenfeldt)
BREDA - Een analyse van de
internationale politieke situa
tie maakt duidelijk dat er van
het nationale en internatio
nale streven naar wapenbe
heersing en terugdringing
van de rol van atoomwapens
weinig terecht komt. Immers:
de defensiebudgetten wor
den verhoogd; de besprekin
gen in de Amerikaanse Se
naat over de goedkeuring van
het SALT-2-akkoord zijn op
geschort en de voorwaarden
lijken te ontbreken voor ver
dere onderhandelingen over
de beperking van de atomaire
wapenwedloop.
Wat kunnen de gevolgen zijn
van het niet aanvaarden van
het in juni 1979 door de presi
denten Carter en Brezjnjev te
Wenen gesloten SALT-2-ak-
koord? Om deze vraag te
kunnen beantwoorden, is het
goed, kort in te gaan op de in
houd en betekenis van deze
uit drie delen bestaande over
eenkomst. Het eerste deel
omvat onder andere: a) een
voor beide partijen geldend
maximum van 2400 strategi
sche overbrengingsmiddelen
(intercontinentale raketten,
raketten aan boord van on
derzeeboten en lange-af-
standsbommenwerpers),
welk maximum per 31 de
cember 1981 moet zijn terug
gebracht tot 2250; b) plafonds
voor strategische overbren
gingsmiddelen, voorzien van
meervoudige, afzonderlijk
richtbare ladingen (maxi
mum 1320); c) beperkingen
met betrekking tot onder an
dere de kwalitatieve verbete
ring van raketsystemen en
het aantal mee te voeren la
dingen per overbrengings
middel (10 tot 14 voor raket
ten; 28 kruisvluchtwapens
per bommenwerper).
Het tweede deel (het zoge
naamde protocol) verbiedt
onder andere de opstelling
van kruisvluchtwapens (crui
se-missiles) met een bereik
van meer dan 600 km te land
en ter zee en van mobiele in
tercontinentale raketten. Dit
protocol loopt 31 december
1981 af.
In het derde deel verklaren bei
de partijen dat zij zullen blij
ven streven naar een verdere
verlaging van de overeenge
komen plafonds. Zij willen
ook bij toekomstige onder
handelingen de voor Europa
belangrijke „Grijze Zo-
ne"-wapens (onder andere
SS-20 en Pershing-2-raket) ter
sprake brengen.
De politieke betekenis van het
akkoord is. dat er een kader is
gemaakt om toekomstige
ontwikkelingen op het gebied
van de strategische atoom
bewapening beter te kunnen
beheersen. Bovendien zijn
uitgangspunten geformu
leerd voor verdere onderhan
delingen.
De militaire betekenis is, dat
Amerika en Rusland op stra
tegisch gebied een positie van
gelijkwaardigheid hebben
geaccepteerd. De kans dat in
een eventueel conflict daad
werkelijk gebruik zal worden
gemaakt van strategische
atoomwapens, is daardoor
verminderd. Een gevolg
daarvan is dat in het militaire
denken en handelen de bete
kenis van onder andere tacti
sche atoomwapens en con
ventionele militaire middelen
toeneemt. De debatten en be
slissingen in december 1979
over de modernisering van de
NAVO-atoombewapening
hebben dat ook duidelijk ge
maakt.
Wat staat ons te wachten als het
SALT-2-akkoord niet door
gaat? Laat ik op enkele mo
gelijke gevolgen wijzen. Een
eerste is dat Amerika en
Rusland maatregelen kunnen
treffen om de kwetsbaarheid
van de op het land opgestelde
strategische overbrengings
middelen, waaraan het ak
koord weinig doet, te ver
minderen door bijvoorbeeld
de invoering van mobiele ra
ketsystemen en door in het
totale pakket van overbren
gingsmiddelen het zwaarte
punt te verleggen naar raket
systemen aan boord van vrij
wel onkwetsbare onderzee
boten of naar bommenwer
pers. Amerika kan de invoe
ring van het mobiele raket
systeem MX en de moderni
sering van de strategische
onderzeeboot versnellen.
Rusland kan de tweetraps SS-
20-raket ombouwen tot de
mobiele intercontinentale
drietraps SS-16, en de Backfi-
re-bommenwerper geschikt
maken voor missies tegen
Amerika.
Een tweede gevolg kan zijn dat
Amerika en Rusland de drei
ging tegenover elkaar vergro
ten, bijvoorbeeld door: het
overschrijden van de toege
stane plafonds voor over
brengingsmiddelen: de in
voering van kruisvluchtwa
pens en door vergroting van
het aantal atoomladingen per
wapensysteem. Dat laatste
biedt vooral Rusland moge
lijkheden, omdat het raket
systemen heeft die 20 tot 30
atoomladingen kunnen mee
voeren.
Een derde gevolg betreft de rol
van West-Europa in de
machtstrijd tussen Amerika
en Rusland. Amerika kan, om
een eventueel conflict tussen
NAVO en Warschau-pact zo
beperkt mogelijk te houden,
West-Europa in toenemende
mate gaan inschakelen als
platform voor atomaire wa
pensystemen, gericht op
Rusland. Dat kan leiden tol
onder andere een vergaande
delegatie van de beslissing tol
inzet van deze wapensyste
men aan de Europeanen er
tot vorming van een Europese
atoommacht. Rusland kan de
atomaire dreiging tegen West-
Europa opvoeren, mede om
ontwikkelingen in Amerika
beter te kunnen beïnvloeden.
Wat ons als de SALT-2-over-
eenkomst niet doorgaat te
wacjiten staat, is een versnel
ling van de wapenwedloop op
strategisch en tactisch ato
mair gebied, die, mede omdat
zij moeilijk te beheersen zal
zijn, de veiligheid/ van met
name West-Europa ernstig zal
bedreigen.
In beschouwingen over dit on
derwerp valt het mij op dat
sommige deskundigen een
dergelijke versnelling posi
tief waarderen. Zij menen dat
de veiligheid van het Westen
beter kan worden gewaar
borgd vanuit een positie van
overmacht op atoomgebied
en dat een voortgaande wa
penwedloop Rusland zal uit
putten en op de knieën bren
gen.
Er valt wel wat tegen deze op
vattingen in te brengen. Het
militaire nut van een over
macht lijkt mij gering zolang
de „zwakkere" partij vol
doende middelen heeft om de
„sterkere" onaanvaardbare
verliezen toe te brengen. Een
beperkt aantal onkwetsbare
atomaire wapensystemen
heeft al een aanzienlijk oor-
logsvoorkomend effect.
Dat het Westen over de moge
lijkheden beschikt om Rus
land uit te putten, valt niet te
bestrijden. Maar het is de
vraag of in het Westen de be
reidheid aanwezig is om aan
dit doel hoge prioriteit te ge
ven. Bovendien zal de situatie
waarin Rusland voor de keu
ze tussen „kanonnen en bo
ter" komt te staan, dermate
explosief zijn, dat een militai
re reactie tegen West-Europa
niet uitgesloten is. Een kat in
het nauw maakt nu eenmaal
rare sprongen.
Ik verwacht niet dat de politie
ke leiders in Washington en
Moskou zich door deze opvat
tingen zullen laten leiden.
Ondanks de moeilijke inter
nationale politieke situatie
worden er nog steeds signa
len gegeven die erop kunnen
wijzen dat de partijen het
overleg over wapenbeheer
sing willen voortzetten (Car
ters State of the Union 1980;
het voortgezette gesprek in
Wenen over wederzijdse
troepenreducties in Centraal-
Europa). Ik acht de mogelijk
heid zeker aanwezig dat Ame
rika en Rusland zich zullen
houden aan de in juni 1979 te
Wenen gemaakte afspraken.
Ook voor West-Europa is dat
van belang. Van een voort
gaande wapenwedloop tus
sen Oost en West hebben wij
weinig goeds te verwachten.
Wanneer de strategen de
greep op de ontwikkelingen
verliezen, zijn wij de eerste
slachtoffers van een conflict
dat daar mogelijk het gevolg
van kan zijn.
WASHINGTON/KABUL (AFP/UPI) - De Ame
rikaanse minister van buitenlandse zaken, Cy
rus Vance, komt 20 januari in Bonn met vier
Westeuropese ambtegenoten praten over coör
dinatie van de reacties van de Verenigde Staten
en hun Westeuropese bondgenoten op de Rus
sische interventie in Afghanistan. Dit heeft een
hoge functionaris gisteren in Washington be
kendgemaakt. De vier landen zijn Groot-Brit-
tannië, West-Duitsland, Italië en Frankrijk.
De Amerikaanse president Carter
had gezegd dat als de Russen niet
voor 20 februari hun troepen uit
Afghanistan hebben terugge
trokken,, de Verenigde Staten de
Olympische Spelen in Moskou
zullen boycotten. Diplomatieke
menen dat Vance's
bezoek een poging van de Ver
enigde Staten is om Westeurope
se steun te verkrijgen voor de
Amerikaanse politiek om als ver
gelding het Russische optreden
in Afghanistan de betrekkingen
met Moskou tot een minimum te
rug te brengen. In Washington
LAKE PLACID (UPI/Reuter) - De
sportlieden van Taiwan mogen
volgens een uitspraak van het
hoogste gerechtshof in de staat
New York aan de Olympische
Winterspelen van Lake Placid
deelnemen als vertegenwoordi
ger van de republiek China. Ze
mogen onder de eigen vlag uit
komen en indien een deelnemer
van Taiwan een olympische titel
zou opeisen mag het volkslied
van dat land worden gespeeld.
De uitspraak houdt tevens in dat de
sportlieden van Taiwan niet lan
ger de toegang tot het olympisch
dorp mag worden ontzegd.
Eind november, toen de Volksre
publiek China als lid van het IOC
werd aanvaard, had het IOC be
paald dat de naam van het Olym
pisch Comité van Taiwan moest
worden veranderd in die van
Chinees Olympisch Comité Tai-
peh. Voorts was toen bepaald dat
de deelnemers van Taiwan niet
onder de vlag van hun land aan de
Olympische Spelen mogen deel
nemen en dat in geval een atleet
van dat land olympisch kam
pioen wordt het volkslied van
Taiwan niet mag worden ge
speeld.
De Amerikaanse president Carter
heeft besloten zijn minister van
buitenlandse zaken Vance naar
Lake Placid te sturen om zijn
standpunt te bepleiten voor een
boycot of uitstel van de Olympi
sche Spelen in Moskou bij het In
ternationale Olympische Comité
(IOC).
Vance zal zaterdag de 82ste bijeen
komst van het IOC toespreken,
naar wordt verwacht om het
Amerikaanse voorstel tot een
boycot van de spelen in Moskou
te verdedigen.
Lord Killanin heeft bij aankomst in
Lake Placid verklaard dat hij de
wereldwijde oproep de zomer
spelen elders onder te brengen
'ondenkbaar' vindt. Hij voegde
eraan toe, dat hij van mening was
dat regeringen de nationale
olympische comités niet moeten
voorschrijven wat zij moeten
doen.
Volgens een opgave van de rege
ring van de Verengide Staten
hebben nu 24 landen zich uitge
sproken vóór een boycot van de
Olympische Spelen in Moskou.
vreest men dat het Kremlin ver
deeldheid zal proberen te zaaien
in westerse gelederen door mo
gelijkheden te laten voor verdere
ontspanning.
Pakistan
Aan de orde komt voorts de militai
re en economische steun aan Pa
kistan, dat zich door het Sowjet-
optreden ernstig bedreigd voelt.
De Pakistaanse president Zia ul-
Haq vond een Amerikaans aan
bod ter waarde van 400 miljoen
dollar (bijna 800 miljoen gulden)
te laag. In Washington werkt men
nu aan e^n ondersteuningsplan
ter grootte van enkele miljarden
dollars.
De Joegoslavische minister van
buitenlandse zaken Josip Vrho-
vec en zijn Franse ambtgenoot
Jean Frangois-Poncet spraken in
Belgrado hun ongerustheid uit
over de gebeurtenissen in Cen-
traal-Azië. Zij noemden de Af
ghaanse crisis een ernstige klap
voor de ontspanning. Een afge
zant van de Iraakse president
Hoessein heeft in Nieuw Delhi de
Russische interventie in Afgha
nistan een gevaarlijk precedent
genoemd.
De Sowjet-Unie versterkt zich nog
steeds in Afghanistan. Het Lon-
dense dagblad The Times meldt
dat grote hoeveelheden Russi
sche troepen naar Kabul worden
gevlogen. Het Kremlin zou zich
ongerust maken over de voortdu
rende tegenstand van de islamiti
sche opstandelingen. The Times
zegt dat de Russen een offensief
voorbereiden; In diplomatieke
kringen in de Indiase hoofdstad
Nieuw Delhi werd gezegd dat per
dag 20 Russische transportvlieg
tuigen aankomen in Kabul. Wes
terse inlichtingendiensten schat
ten het totaal aantal Sowjet-man-
schappen in Afghanistan nu op
90.000.
Castro onthult troepenaantal
HAVANA (Reuter) - De Cubaanse
president Fidel Castro heeft be
kendgemaakt dat er op sommige
momenten 36.000 Cubaanse
troepen in Angola waren en
12.000 in Ethiopië. Deze cijfers
werden voor het eerst onthuld in
een toespraak van Castro tot de
besloten zitting van de nationale
vergadering op 27 december vo
rig jaar.
Castro zei niet hoeveel Cubanen
zich nu in Angola, Ethiopië of an
dere landen bevinden, noch
noemde hij het aantal gesneuvel
de soldaten. Cuba zond voor het
eerst troepen naar de voormalige
Portugese kolonie Angola in 1975
bij wijze van steun aan wijlen
president Agostinho Neto in zijn
strijd tegen door het Westen ge
steunde onafhankelijkheidsbe
wegingen. In 1977 en 1978 hiel
pen Cubaanse troepen de Ethio
pische leider Mengistu tegen een
Somalische invasie en zij steunen
hem nu tegen de afscheidings
beweging in Eritrea.
TEHERAN - Een Amerikaanse vrouw staat bij het graf van een slachtoffer van de revolutie, terwijl een Iraanse vrouw bij het graf
rouwt.De Amerikaanse behoort tot een groep van 49 Amerikanen .die op uitnodiging van de bezetters van de ambassade naar Teheran
is gekomen. De groep had aanvankelijk moeilijkheden om in Iran te worden toegelaten, maar kreeg uiteindelijk toch toestemming
Tussen regering en studenten
TEHERAN (DPA/Reuter) - De
spanningen tussen de militante
studenten die sinds november de
Amerikaanse ambassade in Te
heran bezet houden en de Iraanse
regering nemen hand over hand
toe. De Iraanse radio en televisie,
mogen van nu af aan geen mede
delingen en "onthullingen" van
de bezetters meer verspreiden
zonder eerst toestemming van de
autoriteiten te vragen. Dit is een
maatregel van de Revolutionaire
Raad, die in feite het land regeert.
Deze beperking van de vrijheid van
de militante studenten nam de
Raad nadat woensdag minister
van voorlichting Nasser Minatchi
op grond van "onthullingen" van
de bezetters door revolutionaire
gardisten was gearresteerd. Mi
natchi had volgens de studenten
voor de Amerikaanse geheime
dienst, CIA, gewerkt. Zij zeiden
dit uit documenten van de am
bassade te weten gekomen te
zijn. Op last van de Revolutionai
re Raad werd de minister korte
tijd later vrijgelaten.
Vooral Abolhassan Bani-Sadr, de
nieuwe president, was woedend
over het optreden van de studen
ten. In een uitzending van Radio-
Teheran zei hij: "Ik geloof dat het
volk, dat mij gekozen heeft, een
dergelijk optreden niet goed
keurt. Als men maar mensen kan
arresteren alleen omdat iemand
iets via de radio verspreidt zal ons
land in een chaos geraken".
Eerder had de president de studen
ten er al van beschuldigd een re
gering binnen de officiële rege
ring" te willen vormen.
De bezetters van de ambassade lie
ten verklaren dat zij met de arres
tatie van Minatchi niets uitstaan
de hadden. Zij hadden zich niet in
regeringszaken gemengd. De
openbare aanklager had de do
cumenten over de minister van
de Amerikaanse geheime dienst
gekregen, zei een woordvoerder.
Het is evenwel een vaststaand feit
dat de studenten voortdurend
van radio en televisie gebruik
maakten om beschuldigingen te
uiten en "belastende documen
ten" te publiceren.
Bani Sadr leverde ook kritiek op
het feit dat de studenten 49 Ame-
(Van onze redactie buitenland
DEN HAAG - De Cambodjanen die nog in
Cambodja leven, gaan zware tijden tege
moet. De komende maanden dreigt een
nieuwe hongersnood omdat er van een rij
stoogst nog nauwelijks sprake is geweest
en de distributie van hulpgoederen nog
steeds zeer moeizaam verloopt. De nieu
we heersers in de Cambodjaanse hoofd
stad Phnom Penh, het bewind- Heng
Samrin, slagen er niet in het platteland te
bevoorraden, deels vanwege transport
moeilijkheden maar voor een belangrijker
deel. door het veiligheidsprobleem. In
vrijwel elke Cambodjaanse provincie zijn
verzetsgroepen actief.
Dat is in een notedop de mening van domi
nee Jean-Louis Claveaud, hoofd van het
bureau van de Wereldraad van Kerken in
Phnom Penh. Claveaud was van begin ok
tober tot eind januari in Cambodja om
toezicht te houden op de verdeling van
hulpgoederen van de Wereldraad. De pre
dikant, die Khmer spreekt en ook van '60
tot '75 als missionaris in Cambodja ver
bleef, ziet als gevolg van de trek naar de
steden, waar de hulpgoederen en voedsel
liggen opgeslagen, een nieuwe scheiding
tussen stads- en plattelandbewoners ont
staan.
Volgens de predikant, tot vorig jaar voor
ganger van de Waalse gemeente in Den
Haag, neemt de afkeer van de Cambodja
nen tegen de Vietnamezen met de dag toe.
Dat heeft te maken met de historische
weerstanden tussen de twee volken, maar
ook met het huidige optreden van de
Vietnamezen. Zij treden op als meesters,
als beschermers en behandelen de Cam
bodjanen als ondergeschikten, aldus Cla
veaud.
Hij schetst het beeld van een land dat er
hand over hand weer bovenop krabbelt.
„Na vier jaar Pol Pot moet weer vanaf het
nulpunt worden begonnen. Laar komen
dan nog eens de gevolgen van de oorlogs
handelingen bij".
In de steden, en vooral in Phnom Penh, is de
voedselsituatie op het moment gunstig.
Ondervoeding komt daar niet meer voor.
Dat komt voor een deel ook doordat via
een stilzwijgende overeenkomst tussen
Thailand en Vietnam hulpgoederen en
voedsel vanuit het Thaise grensgebied
over land naar de hoofdstad worden ver
voerd en daar op de vrije markt worden
verkocht.
De predikant vertrekt dit weekeinde weer
naar Cambodja om een volgende hulp
zending van de Wereldraad te begeleiden.
In Nederland verzamelt de Stichting Oe
cumenische Hulp in Utrecht gelden en
goederen voor Cambodja. Anders dan de
grote hulporganisaties als Rode Kruis en
Unicef proberen de kerken projecten op
te zetten die de Cambodjanen in staat
moeten stellen zelf aan herbouwactivitei
ten te beginnen. Zo leverde de Wereldraad
52 ton grondstoffen voor medicijnen die
door de Cambodjanen zelf kunnen wor
den verwerkt in kleine pharmaceutische
bedrijfjes. Geconstateerd was namelijk
dat veel (Westerse) medicijnen hun doel
voorbij schoten omdat de Cambodjanen
niet wisten hoe ermee om te gaan.
Artsen zijn er veel te weinig en buitenlandse
medici worden niet door de Vietnamese Volgens de studenten berusten be-
autoriteiten binnengelaten, aldus Cla
veaud, die hoopte dat in deze situatie
spoedig verandering zou komen. „Maar
het eerste dat nodig is, is voedsel voor de
komende maanden, dat is de beste medi
cijn"
rikaanse radicalen hebben uitge
nodigd naar Iran te komen zon
der dat zij hierover het ministerie
van buitenlandse zaken hadden
geraadpleegd. De Amerikanen
arriveerden woensdagavond,
maar zij werden geruime tijd op
het vliegveld opgehouden we
gens wat men noemde "visum
problemen".
Bani-Sadr kritiseerde ook zijn me
de-leden van de revolutionaire
raad, die hij een zwak optreden
verweet. "De procedures bij de
revolutionaire raad zijn in het
verleden gekarakteriseerd door
toegevendheid tegenover deze
incidenten en tegenover de be
sluiten van die of gene groep. Er
is geen geval te vinden waarin de
raad kritiek heeft geleverd op on
gehoorzaamheid aan zijn beslui
ten". Hij zei dat het aan de revolu
tionaire raad is het land te bestu
ren tot de parlementsverkiezin
gen van volgende maand of dat
deze anders de macht aan hem
moet delegeren. "Alles wat tus
sen deze twee ligt is niet in het
belang van het land", aldus de
Iraanse president.
Een woordvoerder van de studen
ten zei naar aanleiding van de kri
tiek van president Bani Sadf:
"Degenen die ons aanvallen zijn
dezelfden als die welke de bezet
ting van de ambassade onwettig
achten". Hij zei dat de bezetters
documenten via de pers zullen
publiceren als zij geen toegang
meer krijgen tot radio en televi-
richten waarin wordt gezegd dat
zij overwegen de bezetting te
beëindigen op onwaarheid. Zij
verklaarden hun gegijzelden te
zullen vasthouden tot de afgezet
te Sjah in Iran terug is.
