Ba ven wijl
gaat "de armoe" verdrijven
En dan komt er
vast weer leven
in de brouwerij
Aanpak vergeten buurt
Dure stop
in Leiden:
Caravan
gestolen
VRIJDAG 8 FEBRUARI 1980
"LEIDEN IN LAST", zo heette het
boekwerkje dat tien jaar gela
den verscheen en waarin het be
stuur van deze stad haar nood
klaagde over de nijpende
problemen waarmee Leiden
heeft te maken.
Tien jaar later is "Leiden in her
stel" het motto van het Leidse
gemeentebestuur. Pogingen om
het proces van aftakeling te
stuiten lopen als een rode draad
door de stad heen. Over het weer
leefbaar maken van de Leidse
binnenstad gaat een serie arti
kelen die regelmatig in deze
krant verschijnen.
LEIDEN
breekt
en
LEIDEN - De buurt tussen
de Havenkade en Zuid
singel is één van de oudste
wijken in het oostelijk deel
van de Leidse binnenstad.
Het is een wat vergeten
buurt, geheel omgeven
door water. Aan de noord
zijde ligt de Haven, aan de
Oostzijde de Binnenoost
singel, aan de zuidzijde de
Zuidsingel en aan de west
zijde de Herengracht.
Havenwijk-zuid, zoals het officeel
heet, was vroeger één van de
armste buurten van Leiden. Het
gebied ontstond bij de stadsuit
breiding in het begin van de ze
ventiende eeuw. Jarenlang bleef
alles er hetzelfde. De buurt was
arm en triest. De grachten,
waarin alle mogelijke vuil werd
geloosd, waren in die tijd belang
rijke ziektebronnen. Veel van het
weinige zuur verdiende geld
werd soms door vader verbrast in
de kroegjes op de hoek van de
straat. Hele huisgezinnen ver
dienden wat bij met peen
schoonmaken en bonen doppen
voorde conservenfabrieken in de
omgeving.
Ten oosten van de Minnebroers
gracht verrees in de negentiende
eeuw de Koninklijke Nederland
se Grofsmederij. In die tijd werd
ook, op de plaats van de huidige
school aan de Zuidsingel, een
hofje gebouwd, genaamd "De
Kous". Tussen de Kijfgracht en
de Minnebroersgracht werd de
Pottebakkersgang aangelegd en
aan de Havenkade, iets ten wes-
LEIDEN - Een 25-jarige man heeft
gisteravond bij de Leidse politie
aangifte gedaan van diefstal van
zijn caravan. Deze zou een waar
de van 36.000 gulden vertegen
woordigen.
De man was met zijn gezin op door
reis van Amsterdam naar België.
In Leiden werd gestopt om en
kele boodschappen te doen. De
man parkeerde zijn caravan aan
het einde van het Boerenpad,
vlakbij rijksweg 4 (Amsterdam-
Den Haag).
Na het winkelen reed de man terug
naar het Boerenpad om zijn cara
van weer aan te koppelen maar
die stond er niet meer.
Twee inbraken in één etmaal in de
Juwelenbuurt. In de nacht van
woensdag op donderdag is uit
een slagerij aan het Diamantplein
een geldbedrag ontvreemd. De
grootte van dat bedrag was van
ochtend nog niet bij de politie
bekend.
Tussen zeven en negen uur gister
avond is er ingebroken in een
woning aan de Opaalstraat. Men
kwam de woning binnen door het
forceren van het slot van de voor
deur. Uit de woning verdwenen
20 girobetaalkaarten en een aan
tal sieraden waarvan de geza
menlijke waarde nog niet bekend
is.
Ook werd er gisteren ingebroken in
een woning aan de Marislaan.
Daar is men na het vernielen van
een raam naar binnengeklom
men. De buit bestond hier uit zes
girobetaalkaarten met betaalpas,
een biljet van 100 gulden, een
gouden armband en een geld
kistje met waardevolle papieren.
Deze inbraak moet tussen twee
uur gistermiddag en half elf gis
teravond zijn gebeurd.
Dat er ook nog wel eens gestolen
goed boven water komt bleek gis
teren in letterlijke zin toen perso
neel van provinciale Waterstaat
voor de tweede keer deze week
een personenauto uit De Zijl op
viste: een witte Volvo die vorig
jaar december uit de Prinsen
straat in Leiden werd gestolen.
Tegenover deze vangst stond de
diefstal van een andere auto. Een
witte 2-CV die geparkeerd stond
op de Stadhouderslaan. Een 25-
jarige Leidenaar kwam gisteren
in het politiebureau aangifte
doen van deze diefstal.
De Kijfgracht, één van de weinige grachtjes waar de oude huisjes door de jaren heen overeind zijn gebleven.
ten van de Kijfgracht, bouwde
men een uitbouw waardoor
schepen beter konden aanleggen
bij de daar in de buurt gelegen
stadsherberg en schoenmakerij.
In 1875 werd de Minnebroersgracht
gedempt, waarschijnlijk uit hy
giënische overwegingen. Daar
mee ging wel een deel van het ka
rakter van dit waterrijke stads
deel verloren. Door de jaren heen
veranderde ef meer in de Leidse
Havenwijk. De Grofsmederij aan
de Zijlsingel verdween weer. Het
hofje aan de Zuidsingel werd
vervangen door een school, die
nu zeer verouderd is, en aan het
begin van deze eeuw werd aan de
Kalvermarkt het Juffrouw Maas
hofje gebouwd.
In het begin van de jaren zestig
werden zeer ingrijpende plannen
gemaakt voor de Havenwijk
zuid. In het Basisplan Sanering
en Stadsvernieuwing werd uit
gegaan van demping van bijna
alle grachten en alle oude be
bouwing zou worden gesloopt.
Dwars door het huidige
bouwblok tussen de Kijfgracht
en de Minnebroersgracht moest
een weg komen die via een ge
dempte Waardgracht en via een
brug over het water van de Haven
op de gelijknamige weg zou uit
komen. Op het terrein van de
voormalige Grofsmederij zouden
torenhoge flats verrijzen.
Terwijl de bulldozer en slopersha
mer op de Oranjegracht en
Waardgracht hun werk deden
veranderden de inzichten over
wat er met de oude binnenstad
moest gebeuren aanzienlijk.
Kaalslag en hoogbouw werden
een halt toegeroepen. De buurt
tussen de Haven en Zuidsingel
bleef daardoor grotendeels over
eind. Maar de verpaupering ging
verder...
De huidige loop van de straten en
een deel van de bebouwing stamt
nog uit het begin van de zeven
tiende eeuw. De meeste huisjes
zijn gammel, de kademuren ver
keren in erbarmelijke staat. Er is
geen straat te vinden zonder brug
en alle bruggen zijn er zeer slecht
aan toe. De erfenis van een water
rijk verleden.
Tussen de Minnebroersgracht en
Öe Binnenoostsingel heeft de
laatste jaren nog veel kaalslag
plaatsgevonden. De overgeble
ven bebouwing aan de westzijde
van deze straat zal ook het loodje
moeten leggen. Veel winkels die
eens in de buurt aanwezig waren
zijn verdwenen, vooral door de
grootscheepse kaalslag. De Pot
tebakkersgang is zeer verpau
perd. In de slechtste panden
werden pakhuizen gevestigd.
Aan de Kalvermarkt, de Kijf
gracht, de Zuidsingel en aan de
westzijde van de Minnebroers-
gracht wordt nog gewoond. Daar
staan dan ook de beste huizen. De
buurt maakt op veel plaatsen een
verwaarloosde en verbrokkelde
indruk. Het hele gebied is drin
gend aan verbetering toe.
Anderhalf jaar geleden is door de
Leidse gemeenteraad een verbe
teringsplan voor de Havenwijk
goedgekeurd. Het uitgangspunt
is nu dat de oude bebouwing
blijft staan en wordt verbeterd.
Er is een plan gemaakt om de
Minnebroersgracht weer open te
graven. Na de sloop van de school
aan de Zuidsingel kunnen weer
enkele kleine woninkjes worden
gebouwd, in de vorm van een
hofje. Ook in de Pottebakkers
gang en tussen de Minnebroers
gracht en Binnenoostsingel zul
len nieuwe woningen komen,
voornamelijk voor gezinnen
maar ook voor werkende jonge
ren. Er is bovendien nog plaats
voor enkele kleine bedrijfjes. Als
alles volgens plan verloopt zal in
de tweede helft van dit jaar een
begin worden gemaakt met de
vernieuwing van de walmuren,
riolering en bestrating van de
Zuidsingel en de Kijfgracht.
De buurt is vervallen maar door de
aanleg van het nieuwe stadspark
op het voormalige grofsmederij-
terrein, na de restauratie van de
Zijlpoort en na de realisering van
alle nieuwbouw zal Havenwijk
zuid in een zeer fraaie omgeving
komen te liggen. Als alles goed
gaat zal aan het eind van de jaren
tachtig nog maar weinig doen
denken aan de armoede van
Vroeger.
s3G2tó
Dc heer en mevrouw Bodijn voor hun nieuw opgetrokken huisje aan
de Kijfgracht. Naast hun huis staat het huisje van buurvrouw Kriek.
De Pottebakkersgangtussen de Kijfgracht en de Minnebroersgracht.
Het nauwe steegje bestaat voornamelijk uit pakhuizen. In de komende
jaren moeten hier weer nieuwe woningen komen.
LEIDEN - "Ik geloof dat de gemeen
te wel voor 100 jaar plannen
heeft", zegt de heer Bodijn van de
Kijfgracht. "Plannen zat, maar
of er ooit iets van terecht komt".
H ij schudt zijn hoofd als teken dat
de buurtbewoners er niet zo in
geloven. Zijn buurvrouw, me
vrouw Kriek, zegt: "Zo gezellig
als het hier vroeger was wordt het
toch nooit meer. We hebben altijd
armoe gehad, maar we benne er
toch gekomen"
Oma Kriek (77) woont al zeker veer
tig jaar in haar huisje aan de
Kijfgracht. "Ik ben op de Minne
broersgracht geboren", vertelt ze.
"Daar heb ik na me trouwen ook
nog een tijdje gewoond, naast m'n
moeder. Toen betaalden we maar
twee gulden huur in de week, het
is bijna niet té geloven Zo wéinig.
Later ben ik verhuisd naar de
Oranjegracht en daarna naar de
Kijfgracht". Haar huisje was
vroeger een café, weet ze nog.
Oma Kriek schrikt er van als ze
hoort hoe hoog de huren zijn van
de nieuwe huizen aan de Waard
gracht en de Oranjegracht.
"Vierhonderd gulden. Mens, dat
kun je toch niet verwonen, zo'n
hoop huur. Ik betaal nu nog maar
44 gulden in de maand. Dat heb je
bijna nergens meer. De andere
huisjes in de buurt zijn allemaal
verkocht, maar ik heb nooit geen
geld bij mekaar kennen krijgen
om mijn huis te kopen".
Joseph en
Jan nog niet
onderdak
JAN EN JOSEPH DE WOLF
leiden nog steeds hun men
sonterende zwerversbestaan.
In de maand december hebt u in
deze krant hun relaas kunnen
lezen. Nog altijd sjouwt het
tweetal van kroeggie naar
kroegie om vervolgens de
nacht door te brengen in een
renovatiepand aan de Wed-
desteeg. Een pand waarvan
alleen de muren nog overeind
staan.
Dat was maanden terug zo en
nog altijd is er niets veran
derd of het moet zijn dat Jo
seph inmiddels last van zijn
longen en rug heeft gekregen.
Een aanbod van het Leger des
Heils uit Den Haag om daar
de nachten door te brengen
wees het tweetal van de hand.
Volgens hen was het maar een
aanbod voor een paar nach
ten.
Inmiddels heeft de Leidse Or
ganisatie Arbeidersbelangen
(de LOB) zich het lot van de
zwervers aangetrokken.
Volgens deze nieuwe organisa
tie, die slechts uit twee men
sen bestaat (mevrouw Apel
doorn en de heer Nieuwkerk)
zouden de gebroeders De
Wolf via het "Crisiscentrum"
van de gemeentelijke Sociale
Dienst een hofjeswoning
krijgen maar dat is later om
onduidelijke redenen afge
ketst. Gevolg: nog steeds
geen eigen onderkomen voor
Gemeenteraad - Spelen geen alledaagse zaak
Jan en Joseph, beiden dik in
de vijftig.
Inmiddels hebben Jan en Jo
seph met behulp van de LOB
brieven gestuurd naar de
burgemeester en de gemeen
teraad om aandacht te vragen
voor hun "krepeergeval".
Gistermiddag boden zij in het
stadhuis bovendien een ver
zoekschrift aan wethouder
De enige toezegging die de wet
houder de gebroeders kon
geven was dat hij de zaak met
zijn ambtenaren en collega
wethouder Verboom zou be
spreken.
..Burgemeester,
komt
u nog terug?"
"HALLO. HALLO, WIE
STINKT DAAR ZO?". Met
deze klemmende vraag begon
de gemeenteraadsvergade
ring van gistermiddag. Hilari
teit alom in de raadzaal maar
burgemeester Marry Kapaan
slaagde er in om met behulp
van de voorzittershamer en
een krachtig "STILTE" de
orde te herstellen.
Ze hadden het prima naar 't zin,
de leerlingen van de vijfde
klas van de lagere Apollo-
school uit Leiden Zuidwest.
Gemeenteraadje spelen is
immers geen alledaagse ge
beurtenis.
Voordat de discussie over de
drie agendapunten, nieuwe
lijnen en netjes voor het bas-
ketbalveldje naast de school,
een tunnel onder de Chur-
chilllaan en een uitlaatplaats
voor honden, in alle hevig
heid losbarste mochten de 36
leerlingen de nodige vragen
afvuren op burgemeester Vis.
Onthullende vragen veelal. Zo
als: "Als u gaat vergaderen
moet u dan altijd die ketting
om?" en "Wat doet u eigenlijk
in uw vrije tijd?" De meest
aardige vraag was ongetwij
feld: "Onze meester heeft ge
zegd dat u straks naar Den
Haag gaat maar komt u daar
na nog terug?".
Het eerste agendapunt leverde
weinig discussiestof op. Al
snel werd duidelijk dat ieder
een vóór het opknappen van
het basketbalveldje was. An
ders lag dat met de voetgan
gerstunnel. Na een turbulente
discussie, compleet met
schorsing, besloot een krappe
meerderheid tegen de bouw
van een tunnel te stemmen.
Eén van de raadsleden had de
voor- en nadelen van een
hondenuitlaatplaats op een
rijtje gezet. "Een nadeel is dat
het veel geld en stank kost.
Het voordeel is dat ook de
honden eindelijk naar de plee
kunnen". Een ander raadslid
zag in een hondenuitlaat
plaats dé oplossing voor de
werkloosheid. "De werklozen
kunnen dan mooi elke dag de
uitlaatplaats gaan schoon
maken".
Het zal duidelijk zijn: zelden zal
het publiek zich zo vermaakt
hebben als tijdens de raads
vergadering van gistermid
dag. Een verademing.
Oma Kriek is niet meer zo goed ter
been maar ze wil niets weten van
een bejaardentehuis. "Er gaat
niks boven je eigen huisje", zegt
ze. "Zolang ik mezelf kan bedrui
pen krijgen ze mij er niet uit. Ik
kan nu doen en laten wat ik wil"
De heer Bodij n is één van de eersten
die een bijdrage heeft geleverd
aan het herstel van de buurt. Het
huisje waarin hij met zijn vrouw
woont is jaren geleden uitge
brand. "Ik heb het samen met
mijn zoons weer van de grond af
opgebouwd. Helemaal in de oude
stijl", vertelt hij trots. "Het is een
fijn huisje geworden en groot ge
noeg voor ons tweetjes. Zijn
vrouw, die ook in de buurt is ge
boren, zegt: "We zouden hier niet
meer vandaan willen. Het is toch
veel gezelliger dan in een flat
Hier schrobt iedereen nog zijn
straatje, net als vroeger".
"Toch was het vroeger veel gezelli
ger", weet buurvrouw Kriek ze
ker. "Er woonden toen ook meer
oude mensen in de buurt en als het
mooi weer was pakte je een stoel
en ging je allemaal buiten zitten
Scharretjes schoonmaken of
tuinbonen doppen voor Tiele-
mans en Dros, de conservenfa-
briek van de Middelstegracht
Veel mensen werkten in de buurt
bij de Grofsmederij of bij de Ka-
toenfabriek op de Herengracht
En vrouwen en kinderen deden
thuiswerk. Als de kinderen dan
een paar centen verdiend hadden
haalden ze snoep bij Kaatje
Pietje in het snoepwinkeltje op de
hoek. Voor één cent had je al een
stokkie zoethout of een hand drop
We hadden armoe maar toch was
het gezelliger. Vroeger zeiden ze
niet: ik moet een kamer hebben
voor mezelf. Je sliep met z'n allen
op de zolder. Dat was nu eenmaal
zo. De mensen waren vroeger al
lemaal gewoon. Tegenwoordig
zijn ze allemaal netjes als ze naar
werk gaan".
Oma Kriek herinnert zich nog goed
hoe het jaren geleden was. 's Mor
gens vroeg, de lange rijen fa
brieksarbeiders die naar de Grof
gingen, de jongens uit Rijnsburg
die hun groenten kwamen venten
en 's avond kwam de koopman
met sprot. "Maar ja, dat is alle
maal geweest", zegt ze. "Iedereen
kwam aan je deur. De melkboer
en de bakker. Tegenwoordig ha
len ze alles bij de supermarkt om
dat dat goedkoper is. Maar de
oude mensen zitten er maar mee
want nou zie je niemand meer
aan je deur. Het is een hele dooie
boel geworden", zegt oma Kriek
,,'t Is toch wat hé".
Vroeger waren er ook veel winkel
tjes in de buurt. "Een kruide
nierswinkel, een schoenmaker en
een paardeslager, je kunt het zo
gek niet bedenken, alles was er
En je zat rondom in de cafétjes
vertelt Bodijn. "Het was vroeger
ook wel eens bal hoor, dat hoort er
bij. Maar niet zoals vandaag de
dag. Tegenwoordig slaan ze el
kaar meteen de hersens in. Vroe
ger hadden de mensen meer voor
elkaar over. Als je geen geld meer
had dan kocht je onder mekaar
een maatje en dan dronk je thuis
een borreltje".
De heer Bodijn hoopt dat de Ha
venwijk snel wordt opgeknapt
"De straten zijn erg slecht", ver
telt hij. "Oude mensen breken bij
na hun nek". Bodijn vindt dat er
ook weer boompjes langs de
straat moeten komen. "Die horen
toch op zo'n grachie thuis", zegt
hij. "Vroeger stonden hier ook ou
de lantaarnpalen, die hebben ze
nu op het Stadhuisplein gezet..."
De heer Bodijn en zijn vrouw
wachten maar af wanneer hun
buurt wordt opgeknapt. Eén ding
weten ze al: binnenkort komt er
weer een café terug, op de hoek
van de Kijfgracht. "Dan komt er
vast weer leven in de brouwerij"
JAN RIJSDAM
