Omkoopschandaal in de
VS
Kans op doorbraak gijzelingsdrama Iran groeit
Bemiddelingsrol
en Bonn inzake
voor Parijs
Afghanistan?
Telefoontjes politici
in Londen afgeluisterd
Golf van
terreur
in
Spanje
Senator en Congresleden door als Arabische
sjeiks vermomde FBI-agenten omgekocht
Scholieren in Soweto
niet naar les blanken
MAANDAG 4 FEBRUARI 1980
BUITENLAND
PAGINA 9
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN-LONDEN - Ondanks hefti
ge pogingen van de bezetters van de
Amerikaanse ambassade in Teheran
een politiek compromis tussen Was
hington en de regering van Iran bij
voorbaat te torpederen, groeit het aan
tal aanwijzingen dat zo'n compromis
ophanden is.
Dat valt op te maken uit een artikel van
Mohammed Heikal - de voormalige
hoofdredacteur van het Egyptische
dagblad Al Achram - gisteren in de
Britse Sunday Times. De afgelopen
dagen zou de Amerikaanse president
Carter, in een serie geheime berichten
aan de onlangs gekozen Iraanse presi
dent Bani-Sadr, een voor Iran aantrek
kelijk scenario hebben voorgesteld,
waarin de VS concessies doen, in ïuil
voor vrijlating van de ongeveer 50 ge
gijzelden in de Amerikaanse ambassa
de.
Zo schrijft Heikal dat de VS in principe
akkoord gaan met de oprichting van
een internationaal tribunaal, dat zich
moet buigen over de daden van de ver
dreven sjah. Onmiddellijk na aan
komst van de leden van dit tribunaal in
Teheran zou de Iraanse regering bereid
zijn de gegijzelden over te dragen aan
een derde partij. In dat verband zijn
onlangs Zwitserland en het Interna
tionale Rode Kruis genoemd.
Washington en Teheran zouden op het
ogenblik doende zijn tot een vergelijk
te komen over het maximale aantal da
gen dat de gegijzelden daarna nog in
hechtenis blijven. Oorspronkelijk wil
de de Iraanse regering hen vasthouden
tot na de uitspraak van het tribunaal.
Ook verschillen de Amerikaanse en
Iraanse regering nog van mening over
de vraag hoe het tribunaal moet wor
den samengesteld: uit officiële af
gevaardigden van een aantal landen,
zoals Iran wil, of uit een aantal onaf
hankelijke deskundigen, zoals VN-se-
cretaris generaal Waldheim wil.
De Iraanse regering lijkt de eis dat - alvo
rens vrijlating van de gegijzelden wor
den overwogen - eerst de sjah moet
worden uitgeleverd, te hebben laten
vallen. In plaats daarvan wordt, nog al
tijd volgens de Sunday Times, nu een
formule uitgewerkt, waarin Waldheim
als brievenbus optreedt. Hij zou een
aantal algemene vragen van het tribu
naal schriftelijk aan de sjah voorleg
gen, waarna een ook weer schriftelijk
antwoord van de sjah - die nog steeds
verblijft op het eilandje Contadora
voor de kust van Panama - via Wald
heim naar Teheran wordt ge
stuurd.
Carter, die sinds de Russische inval in
Afghanistan alle plannen voor een
economische boycot van Iran heeft in
geslikt, zou Bani-Sadr volgens Heikal
een aantal buitengewoon vriendelijke
toezeggingen hebben gedaan. Zo zou
Carter hebben beloofd onmiddellijk na
de vrijlating van de gegijzeldenonder-
handelingen voor toekomstige sa
menwerking met Iran te willen begin
nen, militaire samenwerking incluis.
Ook zou Carter Teheran de verzekering
hebben gegeven de territoriale integri
teit van Iran immer te zullen respecte
ren. Carter zou zelfs zo ver willen gaan
deze en andere toezeggingen in open
lijke verklaringen wereldkundig te
maken.
De Iraanse minister van buitenlandse
zaken Ghotbzadeh, die een trouwer
volgeling is van ajatollah Chomeini
dan Bani-Sadr, heeft formeel ontkend
dat door hem en de VS onderhandelin
gen worden gevoerd over vrijlating van
de gegijzelden. Dit sluit evenwel niet
uit dat Washington, zoals de Sunday
Times schrijft, in direct contact staat
met Bani-Sadr.
De bezetters van de Amerikaanse am
bassade in Teheran herhaalden dit
weekeinde hun eis dat voor alles de
sjah moet worden uitgeleverd. In een
brief aan ajatollah Chomeini uitten zij
hun vrees buiten spel te worden gezet
in de gijzelingszaak: „We moeten de
sjah terughalen naar Iran. niet door
middel van een compromis, maar op
revolutionaire manier. Elk compromis
betekent dat de vijand ons overwint,"
aldus de bezetters.
Kort na zijrt verkiezing heeft Bani-Sadr
de bezetters al tegen zich in het harnas
gejaagd door te verklaren dat hij geen
tweede regering naast de zijne zou dul
den. Hij doelde daarmee op de bezet
ters.
De bejaarde Chomeini, die vorige maand
met hartklachten in een ziekenhuis in
Teheran werd opgenomen, moet daar
voorlopig blijven. Zijn ar .sen willen
hem onder medisch toezicht houden
„opdat hij zich zo weinig mogelijk met
staatszaken bezighoudt". Zij noemen
zijn toestand bevredigend, maar willen
de „Gids van de Natie" behoeden voor
de spanningen, waaraan hij bij een te
rugkeer naar zijn residentie Qom zou
blootstaan.
(Van onze correspondent Peter
Hattink)
MADRID - De extreem-rechtse
terreurgroep Baskisch-
Spaans Baltaljon heeft zater
dag de verantwoordelijkheid
opgeëist voor de moord op de
22-jarige Jezus Maria Zubica-
rai in het Baskenland en voor
„de arrestatie, het verhoor en
de executie" van de 19-jarige
Yolanda Gonzalez Martin in
Madrid. Politiekringen in
Madrid zien deze aanslagen
van de extreem-rechtse ter
reurgroep als een wraakactie
voor de aanslag van vrijdag in
Lequeito, waarbij zes guar-
dias civiles werden gedood
door de radicale Baskische
afscheidingsbeweging ETA-
Militar. Hoge politiefunctio
narissen in de Spaanse
hoofdstad vrezen dat de golf
van geweld door extreem
links en extreem-rechts
voorlopig kan aanhou
den.
Het kabinet-Suarez heeft zater
dag generaal Carlos Saenz de
Santamaria, inspecteur-gene
raal van politie, volledige be
voegdheden gegeven om het
terrorisme in het Baskenland
te bestrijden. De generaal
krijgt als afgevaardigde van
de regering in het Baskenland
de beschikking over twee
speciale politie-eenheden: de
speciale operatiegroep GEO,
gespecialiseerd in scherp-
schieten, explosieven, dui
ken, parachutespringen en de
regionale anti-terreureenheid
UAR, gespecialiseerd in anti
guerrilla-acties.
Bij de zaterdag in de kazerne
van de guardia civil te Bilbao
gehouden rouwdienst voor de
zes politieagenten die vrijdag
bij de aanslag in Lequieto
omkwamen, hebben zich ern
stige incidenten voorgedaan.
De plechtigheid, die door ge
neraal Ibanez Freire, minister
van binnenlandse zaken,
werd bijgewoond, werd ach
ter gesloten deuren gehou
den. Verschillende politici
van de socialistische arbei
derspartij PSOE, die een uit
nodiging voor de rouwdienst
hadden ontvangen, werd de
toegang tot de plechtigheid
met harde hand ontzegd. Tij
dens de rouwdienst hielden
ruim 1000 personen voor de
kazerne een anti-ETA-de-
monstratie, waarbij men kre
ten tegen het kabinet-Suarez
hoorde en leuzen aanhief zo
als: „Leve de guardia civil!"
en „Het leger aan de
macht!".
KHYBERPAS - President Carters veiligheidsadviseur
Brzezinski bekijkt door het vizier van een machine
geweer de grens van Pakistan met Afghanistan.
Brzezinski heeft gisteren op een persconferentie in Is
lamabad verklaard dat het laatste woord over de 400
miljoen dollar aan economische en militaire hulp die
de VS aan Pakistan willen geveh, nog niet is gespro
ken. Hij zei dat het hulpprogram in haast is opgesteld
voordat de behoeften van Pakistan in elk opzicht ge
schat hadden kunnen worden.
(Van onze correspondent Hans
Amesz)
BONN - In de tegenwoordige crisis
in de wereldpolitiek, die geken
merkt wordt door het feit dat de
directe'contacten tussen de beide
supermachten vrijwel het abso
lute nulpunt hebben bereikt,
heeft Bonn de hoop nog niet op
gegeven om samen met Frankrijk
een bemiddelingsrol tussen
Moskou en Washington te kun
nen spelen.
Voorafgaande aan de Duits-Franse
consultaties, die gisteren in Pa
rijs zijn begonnen, zei een lid van
de Duitse delegatie dat aange
nomen moet worden dat de
Sowjet-Unie en de Verenigde
Staten in een dergelijke poging
zijn geïnteresseerd. Hij voegde
daar weliswaar aan toe dat Was
hington en Moskou dit natuurlijk
niet hebben gevraagd, laat staan
aanwijzingen hebben gegeven,
maar dat de supermachten dit
niettemin aan Duitsers en Fran
sen willen toevertrouwen.
Deze vage, in diplomatieke termen
verpakte formuleringen, geven
aan hoe groot de moeilijkheden
van de Duitse buitenlandse poli
tiek zijn. Aan de ene kant moet de
solidariteit met de Verenigde
Staten ten bate van de eigen vei
ligheid niet alleen met woorden
worden beleden, aan de andere
kant is geen land méér geïnteres
seerd in een ontspanningspoli-
tiek als juist het'westelijke deel
van de gesplitste Duitse natie, de
Bondsrepubliek dus. Want van
een nieuwe koude oorlog hebben
met name de Duitsers en vooral
de Berlijners het meest te lijden.
Nergens ter wereld zijn zoveel
wapens en soldaten geconcen
treerd als op Duitse bodem. Ook
daaruit valt een bijzondere ver
antwoordelijkheid van de Duit
sers voor de vrede af te lei
den.
Sinds de inval van de Russen in Af
ghanistan pleit de Bondsregering
voor een gemeenschappelijk
antwoord van het Westen op de
Sowjet-uitdaging. In Duitsland
heet dat „Gesamtkonzept". Ver
taald komt het erop neer dat niet
iedereen hetzelfde moet doen,
maar dat een gezamenlijke stra-
tegie moet worden gekenmerkt
door een soort werkverdeling.
Dat wil zeggen dat elke partner
van het westelijk bondgenoot
schap naar gelang eigen tradities
en mogelijkheden ertoe moet
bijdragen dat de crisis afneemt.
De Bondsrepubliek coördineert
bijvoorbeeld de militaire en eco
nomische hulp aan Turkije. Het
strakker aanhalen van de banden
met de Golfstaten is in het kader
van het „Gesamtkonzept" een
aangelegenheid van de Europese
Gemeenschap.
Van Bondskanselier Schmidt is
bekend dat hij juist in deze crisis
periode zeer veel belang hecht
aan een gemeenschappelijk
Duits-Frans standpunt. Vandaar
dat de gebruikelijke halfjaarlyk-
x se gesprekken tussen de Bonds
republiek en Frankrijk dit jaar
langer duren dan normaal. En
vandaar dat er een ongekend
sterke Duitse delegatie naar Pa
rijs is gereisd. Maar liefst tien van
de zestien ministers maken daar
van deel uit, waaronder voor het
eerst sinds jaren ook de minister
van defensie.
In Bonn wordt he. éls een gelukkig
toeval beschouwd dat vlak na de
Duits-Franse consultaties de mi
nisterraad van de EG bijeen
komt. De Bondsregering hoopt
dat daardoor de indruk kan wor
den weggewist dat men in Euro
pa denkt dat Frankrijk en Duits
land het „wel even met zijn twee-
en zullen regelen". Volgens Hel
mut Schmidt mag ook niet de ge
dachte ontstaan dat zijn regering
meer waarde hecht aan Parijs dan
aan Washington.
Inmiddels is dat in de Bondsre
publiek zelf al wel gebeurd. De
kandidaat-kanselier van de op
positie, Franz Josef Strauss, heeft
luidkeels gewaarschuwd. Vol
gens de CDU-CSU moet de
Bondsrepubliek zich"„in het uur
van de waarheid" eigenlijk voor
meer dan honderd procent achter
Amerika scharen. De ontspan-
ningspolitiek van de sociaal-libe
rale coalitie heeft in de ogen van
Strauss en de zijnen immers niets
anders opgeleverd dan dat het
Duitse volk een rad voor ogen is
gedraaid.
Ex-minister
Fontanet
overlijdt aan
verwondingen
PARIJS (AFP/Reuter) - De
Franse oud-minister Joseph
Fontanet, die vrijdag bij een
aanslag zwaar werd gewond,
is zaterdag gestorven.
Fontanet werd vrijdag door on
bekenden in de rug gescho
ten. Joseph Fontanet werd in
1921 geboren. Na onder meer
rechten te hebben gestu
deerd, vluchtte hij bij het be
gin van de Duitse inval in
Frankrijk naar het buiten
land, waar hij zich aan de kant
van de "vrije Fransen" van
Charles de Gaulle schaarde
om te vechten tegen de Duit
sers en de met de nazi's sym
pathiserende Vichy-regering.
Na de bevrijding werd Fontanet
een van de oprichters van de
Mouvement Républicain Po
pulaire (MRP), die in 1945 de
grootste Franse politieke par
tij werd. Fontanet was van
1946 tot 1956 de secretaris-ge
neraal van de MRP, die De
Gaulle steunde.
De aanslag op Fontanet had be
slist geen politieke achter
grond. Drie dagen na de aan
slag op de 59-jarige ex-minis
ter heeft de politie dit gisteren
meegedeeld.
WASHINGTON (UPI/DPA/AFP) - Geheime agenten van
de Amerikaanse federale recherche (FBI) hebben'twee
jaar lang het doen en laten van een senator, zeven leden
van het Amerikaanse Congres en rond 20 ambtenaren
nagegaan. De agenten gaven zich daarbij uit voor Arabi
sche zakenlieden die wel geld over hadden voor bepaalde
diensten. In totaal werd daarbij bijna 1 miljoen dollar
betaald.
Dit is gisteren in Washington be
kendgemaakt. In dit verband is al
gesproken van het grootste om
koopschandaal in de VS sinds
Watergate.
In ruil voor het geld zouden de poli
tici en ambtenaren beloofd heb
ben een rijke Arabische zaken
man bij zijn transacties te helpen.
De federale recherche noch het
Amerikaanse ministerie van jus
titie hebben zich tot dusver
openlijk over dit schandaal uit
gelaten. Maar van goedingelichte
zijde is meegedeeld dat een
rechtbank in Washington de ko
mende week nagaat of er een pro
ces tegen de verdachte politici
aangespannen moet worden.
Bij het schandaal zijn betrokken de
Democratische senator Harrison
Williams, de Democratische le
den van het Huis van Afgevaar
digden John Murphy, Frank
Thompson, Michael Meyers,
Raymon Lederer, John Murtha
en John Jenrette en het Republi
keinse lid van dit huis Richaid
Kelly.
Zakenman
De agenten van de FBI hadden een
40-jarige Libanese zakenman ten
tonele gevoerd die luisterde naar
de naam Kambir Abdoel Rach-
man. Die, zo spiegelden de agen
ten de politici en ambtenaren
voor, wilde een vergunning heb
ben voor een casino in Atlantic-
City en geholpen worden als hij
zich in de VS zou willen vestigen.
De als Arabische zakenlieden
vermomde agenten hielden er
voor hun "bemiddeling" een
luxueus huis in een deftige wijk
in Washington, een jacht en een
vakantiewoning aan het strand
van de Atlantische oceaan op na.
De "onderhandelingen" met de
Amerikaanse politici en ambte
naren werden op de band opge
nomen en ook met behulp van
een verborgen camera gefotögra-
Aanvankelijk zou de maskerade
met de "sjeik" dienen om twee
schilderijen op te sporen die 13
jaar geleden uit een gebouw bij
het hoofdkwartier van de VN in
New York waren verdwenen.
"Sjeik Rachman" werd in de on
derwereld van New York als mo
gelijke koper van de schilderijen
genoemd. Een tipgever van de
federale recherche wees de poli
tie toen op andere mensen die
mogelijk wel contact met de
"sjeik" wilden hebben. Via een
advocaat namen de mannen van
het FBI toen contact met deze
(Van onze correspondent Henk
Leffelaar
LONDEN - Van ten minste één mi
nister in het kabinet van ex-pre
mier Harold Wilson, een aantal
leden van het Lagerhuis en de
leiders van het Patriottistisch
Front die deelnamen aan de on
langs in Londen gehouden Rho-
desië-conferentie, werden tele
foongesprekken afgeluisterd en
in uitgewerkte documenten ter
beschikking gesteld van de mi
nisteries van binnen- en buiten
landse zaken, de politie, of de tal
rijke Britse geheime dien
sten.
„Dame" Judith Hart, minister voor
ontwikkelingshulp in Wilsons
laatste kabinet, werd blijkbaar
vooral verdacht gevonden toen
zij zich na de staatsgreep, waarbij
Allende de dood vond, inzette
voor de Chileense vluchtelingen.
Zij werd in die periode verschil
lende keren door Wilson ontbo
den en voorzichtig aan de tand
gevoeld, blijkbaar omdat de
premier van de inlichtingendien
sten informatie had ontvan
gen.
Het Britse zondagsblad „The Sun
day Times" weet verder te mel
den dat de telefoons van Jushua
Nkömo en Robert Mugabe, de
leiders van het Patriottisch
Front, hun hotels en enkele dele
gatieleden tijdens deze conferen
tie in Londen werden afgeluis
terd.
Een informant van het blad: „Dat
was de reden waarom Lord Car-
rington (minister van buiten
landse zaken) de conferentie ie
dere keer tot aan de rand van de
afgrond kon brengen". Met ande
re woorden: tot hoever Nkomo en
Mugabe bereid waren te gaan in
hun onderhandelingen.
De afluisterdienst van de Britse re
gering is gevestigd in een onop
vallend gebouw in Londen en is
in naam onderdeel van de Britse
PTT, maar uit gegevens blijkt dat
het hoofd van de PTT, die een
ministeriële status heeft, daarvan
niet op de hoogte was of werd ge
steld.
In het gebouw staan het over com
puters die, omdat ze ingesteld
zijn op het onderscheppen van
„sleutelwoorden", de belangrijke
van de onbelangrijke gesprekken
kunnen scheiden.
Van deze omvangrijke installatie
wordt in de eerste plaats gebruik
gemaakt door de Britse geheime
diensten die vooral het telefoon-,
telex-en telegraafverkeer met het
buitenland in de gaten houden.
Aangenomen moet worden dat
vrijwel alle daarvoor in aanmer
king komende ambassades
(Sowjet-Unie, Oostbloklanden,
China) regelmatig worden afge
luisterd. In tegenstelling tot de
populaire voorstelling van zaken
hoeven daarvoor geen geheime
microfoons geïnstalleerd te wor
den in de ambassades van deze
landen. De telefoonlijnen worden
automatisch afgetast in de afluis-
tercentrale, die alleen bekend
staat onder de nietszeggende
naam van „afdeling ontwikkeling
apparatuur".
Deze week zullen er vragen in het
Lagerhuis worden gesteld over
de bevoegdheden van de rege
ring om afluistervergunningen te
geven en over de gevaren die een
afluisterdienst met zich mee
brengt voor de democratische
burgerrechten van de Britse be-
v olking.
"belangstellenden" op.
Enkele politici die steekpenningen
zouden hebben aangenomen,
bekleden vrij belangrijke func
ties. Zo is senator Harrison Wil
liams voorzitter van de arbeids
commissie van de Senaat, terwijl
de Democratische afgevaardigde
John Murphy voorzitter is van de
commissie voor de koopvaardij
en visserij van het huis van Af
gevaardigden.
BOMAANSLAG - Bij een bomont
ploffing zijn gisteren in de Israë
lische plaats Rehovoth, ongeveer
20 km ten zuiden van Tel Aviv,
zes personen gewond geraakt.
Een bom die voor het politiebureau
verborgen was, ontplofte in een
vuilnisbak die aan de kant van
een drukke winkelstraat stond.
De politie, die vermoedt dat de
aanslag het werk is van Palestij-
nen, hield na het voorval enige
tientallen Arabieren aan voor on
dervraging.
John Jenrette. een van de volksvertegenwoordigers die van corruptie
wordt beschuldigd, maakt een afwerend gebaar tegenover verslaggevers.
JOHANNESBURG (UPI/Reuter) -
Vanaf vandaag spijbelen de zwar
te middelbare scholieren in So
weto tijdens de lessen die ver
zorgd worden door blanke Zuid
afrikanen. Hiertoe besloten de
ongeveer 1.500 jongeren zaterdag
unaniem op een massabijeen
komst in de woonstad voor zwar
ten bij Johannesburg.
De scholieren besloten verder met
onmiddellijke ingang het
schooluniform te laten voor wat
het is. Daarnaast was een grote
grief op de bijeenkomst de gerin
ge kwaliteit van het onderwijs
voor zwaren.
Op de bijeenkomst van zaterdag zei
de voorzitter van de bond van
(zwarte) docenten in Soweto dat
de blanke onderwijzers helemaal
niet nodig waren. Er zijn, aldus
Leslie Mathabathe, voldoende
zwarte docenten, maar veel van
hen weigeren les te geven in het
kader van het schoolsysteem dat
de (blanke) regering heeft opge
zet.
