Terug naar de
eenvoudige
huisgemeente
433BBSnSB»
Weg met al die menselijke wetten en regeltjes
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1980
Ex-priester dominee Hegger keerde ook de Gereformeerde Kerken de rug toe
Als Herman Johannes Hegger in 1940
tol rooms-katholiek priester wordt
gewijd, is hij 24 jaar. Zeven jaar later
gaat hij als docent naar een groot
seminarie van de Redemptoristen in
Brazilië, een congregatie die zich
toelegt op missiewerk temidden van
geestelijk verwaarloosde" bevolkin
gen. Pater Hegger doceert daar filoso
fie. Vooral de leer van de logica van
de Griekse filosoof Aristoteles boeit
hem. Dal verklaart ook zijn meer dan
gewone belangstelling voor het inge
wikkelde rooms-katholieke kerkrecht.
Nauwelijks een jaar in Brazilië .verlaat
hij en nog wel "uit volle overtui
ging" zijn kerk en keert hij naar
Europa terug. Pasin 1957negen jaar
later, verschijnt van zijn hand een
boek waarin hij ui teen?c t waaróm hij
"Rome"de rug moest toekerenDe titel
van het geschrift zegt genoeg: "Mijn
weg naar het licht". Pater Hegger zegt
het de hervormer Luther na: "lk kan
niet andersAl in 1958 volgt een
tweede boek. Dat gaat dieper dan het
eerste in op het rooms-katholieke
kerksysteem met zijn historische, psy
chologische en theologische achter
gronden en zijn streven naar macht.
"Moeder, ik klaag u aan", luidt de pa
thetische titel. Beide boeken, respec
tievelijk 40.000 en 38.000 exemplaren,
zijn uitverkocht.
Wartburg
Hegger, afkomstig uit het Nederlands-
Limburgse Lomm, laat zich inschrij
ven bij de gereformeerde kerk van
Brussel, net zoals de andere gerefor
meerde kerken in België toen'nog een
dependancevan de Gereformeerde
Kerken in Nederland. Hij wordt na
zijn kandidaatsexamen in de theolo
gie aan de Vrije Universiteit van Am
sterdam predikant in het Belgische
Denderleeuw. Formeel blijft hij aan
deze plaatselijke kerk verbonden als
hij in 1959 wordt "uitgeleend" aan de
stichting "In de Rechte Straat", die
zich "de verkondiging van het evan
gelie van Gods vrije genade aan
rooms-katholieken" en de hulp aan
ex-priesters ten doel stelt. De villa
van deze stichting te Velp draagt de
veelzeggende naam "De Wartburg
(Luther). Hegger wordt predikant-
directeur van de onderneming.
Wie mocht denken dat de ex-pater aan
de boezem van de Reformatie de
geestelijke vrede vond die hij zocht,
verg ist zichDe dragers en verdragers
van de "nieuwe theologie" in de re
formatorische kerk ontmoeten in hem
een fel en rusteloos bestrijder. Tot in
de synode klimt hij op de barricade.
Hij wordt secretaris van de vereni
ging van gereformeerde verontrusten
"Schrift en Getuigenis"schrijver in
haar blad "Waarheid en Eenheid",
bestuurslid van de Evangelische Om
roep,mede-oprichter van de stichting
"Woord en Daad", die voor haar
hulpverlening aan de Derde Wereld
voornamelijk wordt gesteund door de
rechtervleugel van de gereformeerde
gezindte, en voorzitter van de stich
ting "Evangelisch Ontwaken". Heg
ger installeert op enkele plaatsen,
waaronder Leiden, zelfs "Noodge-
meenten" van verontrusten, die de of
ficiële kerk ter plaatse om des gewe
tens wil hebben vaarwel gezegd.
Hoon
In februari 1979 neemt dominee Hegger
zelf de beslissende stap. Hij breekt met
het verband van de Gereformeerde
Kerken. In zijn brochure "De nacht is
ver gevorderd" verklaart hij waar
om. De gereformeerden, zegt hij, kun
je niet meer aanspreken op hun gere
formeerd-zijn. Bepaalde professoren
en predikanten hebben het karakter
van deze kerk steeds ernstiger aange
tast. De grote meerderheid van de le
den is apathisch geworden. Hegger
heeft er geen lust meer in, de strijd
tegen de "oprukkende vrijzinnig
heid" nog langer voort te zetten. Het
helpt allemaal toch niet. "De massa
liet zich door de kerkleiders tegen mij
opzetten. Ze hoonden, ja haatten me'
als een verstoorder van hun rust en
een aanlaster van hun kerk-eer".
Hegger voelt zich eeri jaar na zijn uit
treding al even Ver van de Gerefor
meerde Kerken verwijderd als pas na
jaren van de Rooms-Katholieke Kerk.
Maar dat komt ook omdat hij pas op
volwassen leeftijd gereformeerd was
geworden en er emotioneel dus vrijer
tegenover stond.
In zijn pas verschenen boek, getiteld:
"Zij is Mijn bruid", deelt hij mee,zich
niet meer bij "een van de bestaande
verdeelde kerken" te zullen aanslui
ten. Hij heeft nu definitief voor de
kleine "huisgemeente" gekozen. Voor
hem is dat een terugkeer naar de "bij
belse, nieuwtestamentische vorm van
gemeente-zijn""Bij een gemeente die
vervuld is met de Heilige Geest past
geen knellende kerkstructuur met
menselijke wetten en regeltjes, al of
niet opgetekend in een kerkorde".
'Jonge wijn doe je niet in oude zakken"
Herman Hegger kan zich
niet voorstellen dat de
apostel Paulus nü tegen
hem zou zeggen: "Word jij
maar lid van een van de
verdeelde kerken; het is
niet zo erg als je daarmee
de verdeeldheid helpt in
stand houden". "Als de
bijbel de verdeeldheid als
zonde veroordeelt, dan
mogen wij daarin niet be
rusten".
In een van zijn brochures adviseert
Hegger. een plaatselijke kerk niet
te verlaten zolang zij "Schriftge-
trouw" is. Hoe is dat te rijmen
met zyn huisgemeente-idee?
"Er is een groot verschil tussen
blijven in een van die verdeefde
kerken, waar men is opgegroeid,
en bewust lid worden van een
kerk om zo de zonde van de ver
deeldheid te bevestigen. Ik res
pecteer de overtuiging van hen
die in hun kerk blijven, maar laat
men mij dan de gewetensbeslis
sing gunnen dat ik mij niet meer
bij een kerk voeg. Als de mensen
van de wereld zien hoe men in het
huisgezin van God elkaar voort
durend bestrijdt en hoge kerk
muren tussen elkaar optrekt, dan
is het toch te begrijpen dat zij
zeggen: 'Daar moet de stichter
van het christendom ook schuld
aan hebben. Hij heeft blijkbaar
onvoldoende of zelfs onjuiste
richtlijnen aan zijn volgelingen
gegeven'. In het verleden zag
men de verdeeldheid niet zoals
nü als zonde voor God. Men be
dreef die zonde veel meer in on
wetendheid. Tegenwoordig laten
wij die verdeeldheid veel bewus
ter voortbestaan. In elk geval
doen wij vrijwel niets om er een
eind aan te maken".
Ook tn Leiden installeerde do
minee Hegger indertijd een gere
formeerde "Noodgemeente".
Tradities
Geen kerk is dus goed genoeg voor
Hegger.
"Als iemand een volmaakte ge
meente verwacht, dan heeft hij de
bijbel niet goed gelezen en zal hij
altijd teleurgesteld worden. Mijn
bezwaren tegen het lidmaatschap
van een kerkverband zijn van
bijbelse aard. En de Schrift is de
absolute norm voor alles en ie
dereen. De gemeente is de tempel
van de Heilige Geest. En de hoek
steen daarvan is Christus. Niét
een kerkeraad of een synode of
een paus. De gemeenschap der
heiligen is niet een bepaald kerk-
instituut.
Wat moet ik zeggen tegen vroegere
geloofsgenoten, rooms-katho-
liekeri, die ik probeer ervan te
overtuigen dat alleen de Schrift
norm is en niet hun onbijbelse
tradities, als ze mij wijzen op al
die protestantse tradities? Ik
moet ze gelijk geven: protestan
ten bewéren wel dat ze alleen de
Schrift als norm aanvaarden,
maar in de praktijk houden ook
zij er allerlei menselijke tradities
en redeneringen op na. Ze wor
den zelfs bindend opgelegd, ter
wijl ze niet in de bijbel te vinden
zijn en er soms zelfs mee in strijd
zijn.
Er zijn natuurlijk goede tradities.
Daarom roep ik niet op tot een
soort beeldenstorm. Traditie
komt van het Latijnse werk
woord "tradere", wat overdra
gen, doorgeven betekent. Maar
wat geeft de gemeente door? Ge
schreven belijdenissen? Die kun
je ook kopen in de winkel. Maar
de geest, de eigenlijke bedoeling
van die belijdenisgeschriften, die
kun je niét kopen. Die moet le
vend worden overgedragen. On
danks de Dordtse Kerkorde en de
Drie Formulieren van Enigheid is
de ketterij toch de kerken bin
nengeslopen. De bijbel leert ons,
niet op menselijke constructies te
bouwen, maar in de nood naar
Christus te gaan, in een intenser
gebed".
Vrijheid
Was bij het steeds groter worden
van de gemeenten een kerkorde
met regels dan niet nodig?
Hegger: "Wij mogen niets toevoe
gen of afdoen aan wat de bijbel
zegt over de vorm van het ge
meente-zijn, met name over de
manier van samenkomen. Moet
de bijbel zich aanpassen aan ons
grote getal? Ik meen van niet.
Daarom heb ik in de bijbel ge
zocht naar een vorm om een een-
DE WARTBURG te Velp. Daar zetelt de vroegere priester dominee Hegger. Als predikant-directeur van de
stichting "In de Rechte Straat", die het "licht van de Reformatie" wil verspreiden onder katholieken. Het
verdriet Hegger dat dit licht zo'n laag pitje is geworden.
voudig samenkomen van de ge
meente als een heilig, goddelijk
gezin mogelijk te maken. Ik denk
dat gevonden te hebben in de
huisgemeenten, mini-gemeen
ten binnen de ene grote plaatse
lijke gemeente".
Uit een aantal voorbeelden in het
Nieuwe Testament maakt ds.
Hegger op, dat het vormen van
huisgemeenten in die tijd welis
waar niet was geboden maar
evenmin verboden. "Als het de
bedoeling van de apostel Paulus
was geweest, ze zo spoedig mo
gelijk te laten oplossen in de
plaatselijke gemeente, hoe kan
hij ze dan in zijn brieven de groe
ten laten doen? Vergrijpen syno
des en kerkeraden die huisge
meenten verbieden zich niet aan
de vrijheid van de kinderen
Gods?"
In de regel ontstaat een huisge
meente uiteen bijbelstudiekring.
Hegger ziet haar als een groep
mensen die de heerschappij van
Christus over hun leven hebben
aanvaard. Niet zozeer met woor
den als wel met hun hart. "Chris
tus is Gastheer, niet de kerke
raad". Dat maakt ook ruimte voor
het sacrament. Om geestelijke in
teelt, eenzijdigheid en sectarisme
te voorkomen, zal zij open moe
ten staan naar andere huisge
meenten en ook beschikbaar
moeten blijven voor de verwe
zenlijking van de ene plaatselijke
gemeente, die nu verscheurd uit
een ligt in kerkinstituten. Ze is
niet "de" gemeente van Christus
in die plaats. Zoals ds. Hegger het
nu ziet, moet de huisgemeente
dat ook tot uitdrukking brengen
door niet samen te komen op
zondagmorgen. "Dan kan ieder
die dat wil de diensten in de ver
deelde kerkinstituten bijwonen".
"Op geen enkele wijze wil ik het
onzalige vuur van een nieuwe
kerkstrijd aanblazen".
Geest
Voor de beoefening van de "broe
derband" tussen de huisgemeen
ten in één plaats en het functione
ren van zo'n mini-gemeente geeft
Hegger in zijn boek de nodige
aanwijzingen. Elke "wet" die
haar vrijheid belemmert wijst hij
af, al zullen voor het onderlinge
verkeer wel zakelijke regelingen
nodig zijn. "Wij moeten ons uit
strekken naar de gaven van de
Geest".
De "oudsten", aangesteld door de
Heilige Geest, zorgen voor een
goede orde in de gemeente. Hun
taak is leiding geven. Als er geen
predikant is, zal de oudste in de
samenkomst kunnen voorgaan.
Hij mag, evengoed als de predi
kant, de zegen uitspreken en het
avondmaal bedienen.
Hegger verwacht het heil niét van
een verandering van vormen.
"Maar onze structuren kunnen
wel een belemmering zijn voor de
doorbraak van Gods Geest, wan
neer ergens een opwekking ont
staat. Jonge wijn doe je niet in
oude zakken". Hij voegt zijn op
vattingen samen onder de term
"Konsekwente Reformatie".
"Alleen de Schrift. Zonder tradi
ties en juridische constructies".
Kronkels
In een commentaar op deze denk
beelden werpt professor Klaas
Ruriia, rector van de theologische
hogeschool van de Gereformeer
de Kerken te Kampen, Hegger
tegen dat deze de kerk vastpint
op de eerste eeuw van haar be
staan en helemaal geen oog heeft
voor de historische ontwikke
ling, die al in het Nieuwe Testa
ment zelf is op te merken. Hij sig
naleert "vreemde kronkelrede
neringen", vooral waar Hegger
meent dat in de huisgemeente
ook het sacrament bediend moet
kunnen worden. Het hele betoog
loopt, volgens Runia, eigenlijk
uit op de stichting van een nieuw
Cantatedienst. Morgenmiddag
om 5 uur zal de oratoriumvereni
ging "Cantate Deo" uit Zoeter-
meer, onder leiding van Sander
van Marion, tijdens een cantate
dienst in de Hooglandse kerk te
Leiden het Requiem zingen van
Gabriel Fauré (1845-1924). Soliste
is .de sopraan Marry Stegenga.
Het Nederlands Barokensemble
en de organist Joop Brons ver
zorgen de begeleiding. Voorgan
ger is dr. A. J. Lamping. De kerk
gaat om half 5 open.
Gesprekken. Om 11 uur morgen
ochtend begint dr. J. M. Vlijm
(Leiden) in het kerkelijke cen
trum "De Regenboog" (Meren-
wijk) te Leiden een reeks van vier
gesprekken op zondagmorgen
over "Samen geloven". De vol
gende zijn op 17 februari en 2 en
16 maart.
Hervormde kerk: beroepen te
Nieuwe Tonge J. van den Born
Giessendam, te Leimuiden kan
didaat J. H. Hamoen Utrecht;
aangenomen naar Westerbork A.
W. Poortman Ammerstol; be
dankt voor Genemuiden J.
Westland Amersfoort. Christe
lijke Gereformeerde Kerken:
beroepen te Rotterdam-West R.
van Beek Baarn.
kerkelijk instituut van met elkaar
verbonden huisgemeenten. De
gereformeerde rector vreest dat
ds. Hegger een kerkelijk doodlo
pende weg aanprijst en dat hij
druk bezig is die zelf te bewan
delen.
Gods ogen
Maar Hegger kent die vrees aller
minst. Hij weet dat hij nooit zal
twijfelen aan de juistheid van
zijn vertrek uit de Gereformeerde
Kerken. Zijn laatste keuze is
voortgekomen uit een "diepe
overtuiginggegroeid in een ja
renlang luisteren naar de bijbel
en naar wat de Geest tot de ge
meenten zegt". Bovendien heeft
hij zijn boek geschreven "onder
Gods ogen".
En wat Hij ermee doet, dat is altijd
welgedaan.
In dat "welbehagen" vindt hij rust
en neemt hijaan het slot van zijn
geschrift, afscheid van zijn wel
willende luisteraars. In de hoop
dat de tegenstanders, tóch geïn
spireerd door zijn boek, nog eens
willen nadenken over de manier
waarop de verdeelde kerkinstitu
ten tot nieuw leven kunnen ko-
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 ds. Bouhuys, mmv
Leidse cantorij, 11.45 oecum. dienst stu-
dentenekklesia, 5 nam. cantatedienst,
voorg. dr. Lamping; Marekerk 10 dr.
Meijers, 5 ds. Batelaan, Voorschoten;
Maranathakerk (L. Morsweg) 10 ds. v.
Achterberg, avondmaal; De Regenboog
(Merenwyk) 9.30 ds. v. Leeuwen, 11.15
ds. v. Leeuwen en pater Sweerts; Beth-
lehemkerk (Drifstr.) 10 ds. Eekhof; Be
vrijdingskerk (Montgomerystr., Zuid
West) 9 ds. Wagenvoorde; Vredeskerk
(Burggravenlaan) 10 ds. Lamping,
avondmaal; Waalse kerk (Breestraat)
10.30 ds. Ribs; Acad. Ziekenhuis 10.15
ds. Bakker; Diaconessenhuis 10.30 ds.
De Gelder, Lisse; Kapel Endegeest
(Oegstgeest 9.30 pater Van Vliet; jeugd-
kapel Vredeskerk 10; jcugdkapel Be
vrijdingskerk 10.30 bezoekersraad. Ge-
ref. Kerk: Zuiderkerk (Lammen-
schansweg) 10 ds. Sijtsma; Petrakerk
(Surinamestr.) 10 ds. Hortensius; Oude
Vest 10 ds. Koolstra, met doven, 7 ds.
Rietveld; Maranathakerk (L. Morsweg)
10 ds. v. Achterberg, 5 ds. v. Achterberg
en ds. Koolstra; Bevrijdingskerk (Mont
gomerystr.) 10.30 ds. Rietveld, 5 ds. Hor
tensius; Groenhoven (Witte Rozenstr.)
10 ds. Verdoorn; Voor ziekenhuizen en
Merenwijk zie hervormde gemeente,
Geref. Kerk (dolerend) "Groot-Leiden"
"Groojt-Leiden" (Lokhorstkerk): 9 en 7
ds. Van Benthem, Genemuiden. Geref.
Kerk Vrijg. (Herengr. 70); 10 en 5 ds.
Gootjes. Chr. Geref. Kerk (Steenschuur
9); half 11 (andere opgaven zijn niet juist)
en 5 ds. Den Hertog. Kornhorn. Geref.
Gemeente (Nieuwe Rijn): 10 en 4.30 ds.
Boogaard. Geref. Gemeente in Ned.
(Bethl. kerk Driftstraat): 11.30 pn 5.30.
Evan.-Lutherse Gemeente
(Hoogl.Kerkgracht): 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgezinde Gemeente
(Lokhorstkerk, Pieterskerkstraat 1):
10.30 ds. Kuipers. Baptistengemeente
(Oude Rijn 3): 10 ds. Bosveld, avond
maal. Evang. Christen-Gemeenschap
(Middelstevracht 3): 10 br. Dikkes. Zen
dingswerk Middernachtsroep (Zoe-
torw.singel 21): 5 nam. hr. Hoogerwaard.
Evangeliscentrum Zijlsingel 2: zond. 10
en di. 8 hr Zijlstra. Pinkstergemeente
(Oude Rijn3): 3 nam. hr. Eikerbout. Vol
le-Evangeliegemeente Bethel (school De
Twee Sleutels, hoek Rynsburgersingel):
5 tot 6 nam. Leger des Heils (Hooi
gracht): 10 en 7.30. Nieuw-Apostolische
Kerk (Hoge Rijndijk 24): 9.30 en 4, wo. 8.
Zevendedagadventisten (Lokhorst
kerk): elke zaterdag 9.45 bijbelstudie, 11
prediking. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Kerk van Jezus Christus
van de Heiligen der laatste dagen (Mor
monen): 10.15 (Steenschuur 6). Oud-Ka
tholieke Kerk (Zoeterw.singel-hoek
Cronesteinkade): 10 h. mis. Vrij-Katho-
lieke Kerk (Vreewykstr. 19): 10.30 ge
zongen h. mis. Rooms-Katholieke ker
ken: Haagweg zat. 7, zond. 9,10.45 en 12;
Herensingel zat. 7, zond. 8.30, 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-Voorschoten) zat. 7,
zond. 9.30 en 11.30; Steenschuur zat. 10
en 7, zond. 8.30,10,11.30,6 enff; Boshui-
zerlaan zat. 7, zond. 9.30 en 11Lammen-
schansweg zat. 7, zond. 9, 10.30, 12 en 6;
Haarlemmerstraat zat. 7, zond. 9.30,10.45
en 12.15.
ABBENES - Herv. Gemeente: 9.30 hr.
Dryver, Voorschoten, 7 hr. Bakker, Sas-
senheim, jeugddienst.
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeen
te: 10 mevr. ds. Westera, 7 ds. v. Leeu
wen, Leiden. Geref.Kerk: 10 ds. v.d.
Hout, Werkendam, 6.30 ds. Vree.
Chr.Geref.Kerk: 9.30 en 3 ds. De Vries,
Heerde. Rooms-Kath.parochie: zat. 7,
zond. 7.30 en 10.30
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Adventskerk 10 ds. Lefeber, 5
ds. v.d. Heiden; Kruiskerk lOds.Talsma,
Den Haag; Opst. kerk 10 ds. v.d. Heiden,
6.30 ds. Bogers; Nabij 10 ds. Bogers, ge-
zinsdienst; G. Herderkerk ds. Mulder,
6.30 dr. v. Santen; De Bron 9 en 10.30 ds.
Moll, 6.30 ds. v.d. Ree; Driehoorne 7
nam.; Ashram 9.30 ds. v.d. Ree; gebouw
Onderweg, Lijsterlaan, 10 ds. Oort, ge-
zinsdienst; Sionskerk 9.30 ds. Ouwen-
dijk, 6.30 hr. v.d. Bos, jeugdevangelist.
Geref. Kerk: Mar. kerk 10 ds. Vree. 6.30
ds. Stolk; Salv. kerk 10 ds. Stolk, 6.30 ds.
v.d. Hout. Zie verder herv. gemeente.
Kerkzaal "Rijnstroom": 8 nam. oecume
nische avondmaals-eucharistieviering,
mevr. ds. De Ruyter, thema: "De bruiloft
te Kana" (met nabespreking. Geref.
Kerk Vrijg. (Rijnstroom): 8.45 dienst,
6.30 ds. Borgdorff. Ned. Geref. Kerk (chr.
nyv. school Willemstr): 10.30 ds. Mog-
gre, 7 ds. Sawyer Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 3.30 ds. Blom, Meerkerk. Oud-
Geref. Gemeente 9.30 en 4, di. 5 febr. 7.15
ds. Van Proojjen, Hooftstraat 240. Bap
tistengemeente (Molenwerfstr. 1): 10 en
6.30 ds. Koekkoek. Baptistengemeente
Alphen-Noord (Sportlaan): 10 hr. De
Looij. Volle-Evangeliegemeente (school
Westpreludeweg): 10 hr. v.d. Hoorn. Le
ger des-Heils (Corn, de Vlamingstr.): 10
en 6.30. .Pinkstergemeente Bethel (Rode-
Kruisgebuuw): 6 nam. Pinkstergemeen
te Alphen (Rode Kruisgebouw): 10
voorm. Remonstrantse Kring (Van
Mandersloostraat 36): 10 dr. Cramer.
Rooms-Kath. parochies: Bonifaciuskerk
zat. 7, zond. 9.45 en 11.30; Piuskerk zat. 7,
zond. 9, 10.30 en 11.45; De Bron zat. 7,
zond. 10 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gemeente: 9.30
en 6 ds. Exalto. Geref. Gemeente: 9.30
dienst, 2.30 ds. Honkoop.
BODEGRAVEN - Herv. Gemeente;
Dorpskerk 10 ds. Van Delen, Veenen-
daal, 6.30 ds. De Rooy, Zoelen; Salvator-
kerk 10 ds. De Vreugd, 6.30 ds. Droogers;
Bethlehemkerk 10 ds. Richter, 6.30 ds.
De Vreugd. Geref. Kerk: 10 ds. 't Hart, 5
ds. 't Hart en ds Leene, Ermelo, afscheid
ds. 't Hart. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30 en 4
ds. Borgdorff.
BOSKOOP - Hervormde gemeente:
Dorpskerk 9.30 ds. Stelwagen, 6.30 ds.
Geertsema, H.woude; De Stek 9 30 ds.
Omta. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. Dijkstra.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. V. Lange-
velde. Geref. Gemeente: 9.30 en 6. Op
wekkingsgemeente (Concordia): 9.30.
Vergadering van Gelovigen (Nieuwstr.):
9.30 en 5. Rooms-Kath. parochie: zat.
5.30 (De Stek) en 7, zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Geertsema, 6.30 ds. Heymans,
Alphen aan den Rijn. Geref. Kerk: 10 en
5 ds. Kersten, Katwijk. Rooms-Kath. pa
rochies: Dorp zat. 7, zond. 10 en 11.30;
Rijndijk (Bernardus) zond. 10; Het An
ker zat. 7, zond. 8.45 en 11.45.
HILLEGOM - Herv. Gemeente: 10 ds. v.
Bruggen. 5 ds. Rothfusz. Geref. Kerk: 10
ds. v.d. Wal. zie ook herv. Gemeente.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Biesma.
Rooms-Kath. parochies: Martinuskerk
zat 7. zond. 8.30, 10, 11.30 en 12.45; Jo
zefkerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gemeente: 10 dr.
V. Vliet. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gemeente: 10 ds.
Kolkman, avondmaal. Rooms-Kath. pa
rochie: zat 7, zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Ge
meente: Dorpskerk 10 ds. Aarents. 6 ds.
Gebraad; Ontmoetingskerk: 10 ds. Ge
braad. 6.30 ds. Aarents. Geref. Kerk: 9.30
ds. v.d. Horst, 5 ds. Vrolijk. Rooms-Kath.
parochie: zat. 7, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gemeente:
Nieuwe Kerk; 10 ds. Arkeraats, 6 ds.
Schuurman; Oude Kerk: 10 ds. Vink, 6
ds. Visser; Ichthuskerk: 10 ds. Van
Roon, 5 ds. Vroegindewey; Pniêlkerk:
9.30 ds. Visser, 5.45 zang, 6 ds. Van Roon,
jeugddienst; Groen van Pr.school: 10 ds.
Boer; Ziekenhuis Overduin: 2 ds. Baas;
wijkgebouw Hoeksteen: 10 doven-
dienst. Geref. Kerk: Triumfatorkerk 9 en
10.30 ds. Vrolijk, 5 ds, v.d. Horst. Geref.
Kerk Vrijg.: 10.15 leesdienst, 3.30 ds.
Heij, Amersfoort. Ned. Geref. Kerk: 8.45
en 7 ds. Roukema. Chr. Geref. Kerk: 10
en 5 ds. Slagboom. Vrije Chr. Geref. Ge
meente (Uni-zaal): 10 en 5 ds. v.d. Belt.
Geref. Gemeente (Remisèstr.): 10 en, 5
leesdienst.
Volle-Evangeliegemeente (Voorstraat
100): 9.45. Vliegkamp Valkenburg: 10.30
gezinsdienst, ds. Schepers, mmv Mo-
lenhofschool.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gemeente: 10 ds. v.d. Linden, 7 ds. v.
Niel. Geref. kerk: 10 en 7 ds. v.d. Meulen,
Wassenaar.
LEIDERDORP - Hervormde Gemeente
en Geref. Kerk: Dorpskerk: 10 ds. Does
burg, 6.30 ds. Geursen; Kerk Hoofd
straat: 10 ds. Geursen; Scheppingskerk:
9 en 10.30 ds. Van Loenen. Baptistenge
meente (wijkgeb. Zijlkwartier): 10 hr.
Lourens. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9, 10.30 en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
Zoutendijk. Geref. Kerk: 9.30 ds. Los, 7
ds. Bezemer. Rooms-Kath. parochie: zat.
7. zond. 7.30. 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gemeente: Dorpskerk 10
dr. Bezemer, Den Haag; Pauluskerk: 10
en 7 ds. 't Hooft. Geref. Kerk: 10 en 7 dr.
Gilhuis, Den Haag. Geref. Kerk Vrijg.: 10
leesdienst, 3 ds. Joosse. Ned. Geref.Kerk
(Salvuton): 10.45 en 5 ds. Schuurman.
Chr. Geref. Kerk: 10en 4.30ds. v. Dijken.
Geref. Gemeente: 10 en 4 en wo. 6 febr.
7.30 ds. Hakkenberg. Rooms-Kath. pa
rochies: Agathakerk: zat. 7, zond. 10 en
11.30; Poelpolder zat. 7, zond. 9 en 11.30;
Manakerk: zat. 7, zond. 8.30,10 en 11.45;
Engelbewaarders: zat. 7, zond. 8,9.30,11
en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Bronsgeest, 6.30 ds. Molenaar,
jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 ds.
Hiensch, Barendrecht, 6.30 ds. Mulder,
Alphen. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9 en
10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Molenaar, 6,30 ds. Moonen. Geref.
Kerk: 9.30ds. v. Wijk, A.dam,7 kand. v.d.
Meulen. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gemeente:
9.30 ds. Den Harder. 7 ds. De Jong, Lei
den. Geref. Kerk: 9.30 leesdienst, 3 ds.
Hiesma. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gemeente: 9.30 ds.
v.d. Linden Oudewater, 7 ds. Zouten
dijk. Geref. Kerk (Woerdense Verlaat):
10 en 7 ds. Nooteboom. Rooms-Kath. pa
rochie: zat. 7, zond. 10.30.
NOORDWIJK - Herv. Gemeente: kerk
Voorstraat 10 dr. Jansen, 7 ds. Van der
Werf, Voorhout; Kerk Hoofdstraat 10 ds.
Keuning, 5 dr. Jansen; De Rank (Golf
baan): 10 ds. Schrijver, Woerden, 5 hr.
Visser. Gouda. Geref. Kerk: kerk Hoofd
straat (Buurtkerk) 10 ds. v.d. Werf; Vin-
kenlaankerk 9.30 ds. Elgersma. Ned.
Prot. Bond (aula Oude Zeeweg): 10.30 ds.
Werner, Wassenaar. Rooms-Kath. paro
chies: Zee zat. 7, zond. 9.30 en 11; Bin
nen: zat. 7, zond 8, 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Ge
meente; Dorpskerk 10 hr. Bakker, Kat
wijk; De Zilk: 10 ds. Van 't Hof. Rooms-
Kath. parochies: Victorkerk zat. 7, zond.
9.30 en 11; Jozeflterk: zat. 7, zond. 11.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gemeente:
Groene of Will.kerk 10 ds. Ter Linden;
Pauluskerk 10 ds. Oosten, Cothen; Ge
meentecentrum 10.30 ds. Sasse, 7 prof.
dr. Berkhof. Geref. kerk (Mauritslaan):
10 ds. Heemskerk. Geref. Kerk Vrijg 10
ds. Heij, 2.30 ds. Luiten. Ned. Geref.
Kerk (Gemeentencentrum): 8.45 br.
Moleveld, 4 br. v.d. Wetering. Kapel En
degeest: 9.30 pater van Vliet. Volle-
Evangeliegemeente (Gemeentecen
trum): 4 nam. Rooms-Kath. parochies:
Will, kerk zat. 7, zond. 9, 10.30 en 12; Bo-
naventurakapel: zat. 6.30, zond. 9 en 11.
OUD-ADE- Rooms-Kath. parochie: zat.
7.30, zond. 8.30 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gemeente: 9.30 ds. Kramer, Aals
meer. Geref. Kerk: 9.30 hr. Schoenma
ker, 5 dr. Holtrop. Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7 zond. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN - Rooms-
Kath. parochies: Maria Presentatie zat. 7,
zond. 9 en 11; Petrus-Banen zat. 7, zond.
9.30, 11 en 12.15.
RIJNSATER WOU DE - Herv. Gemeen
te: Voorhof 10; Bethel.kerk: 9 en 10.15
ds. Van Niel, 5 ds. Romein. Geref. Kerk:
Petrakerk: 9.30 dr. v. Oeveren, 5 ds.
Baayen; Immanuelkerk: 9 en 10.30 ds.
Baayen, 5 ds. Damsma; Maranathakerk:
9.30 ds. Damsma, 5 dr. v. Oeveren. Geref.
Kerk Vrijg: 10 en 5.15 ds. Zomer. Chr.
Geref. kerk: 9.30 en 5 ds. De Joode.
Evang. Christengemeente (aula mavo):
10 dienst. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 10.30.
RIJPWETERING - Rooms-Kath. paro
chie: zat. 7, zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 9 en
10.30 hr. Christ, Leiden, 7 ds. Van der
Meer. Geref. Kerk: 10 ds. v. Santen, 5 ds.
Baas. Chr. Geref. Kerk: 9 ds. Den Hertog,
Kornhorn, 6.30 ds. Carlier, A.dam.
Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond. 9.30
en 11.
TER AAR - Herv. Gemeente: 10 ds.
Klein Kranenburg, 6.30 ds. Lalleman.
Geref. Kerk: 10 ds. Bezemer, 6.30 ds. Los.
Rooms-Kath. parochies: Aardam zond. 9
en 12; Langeraar. zat. 7, zond. 8.30,10 en
11.30.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 10
ds. Vermeulen, 6.30 ds. Van den Bank,
Ede. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 ds. Rull-
mann, Den ^iaag. Geref. Kerk Vrijg.: 9.30
en 5. Marinevliegkamp: 10.30 ds. Sche
pers, gezinsdienst, mmv Molenhof-
school.
VOORHOUT - Herv. Gemeente: 10 ds.
Brokerhof. Rooms-Kath. parochie: zat.
7, zond. 9, 10.30 en 11.45
VOORSCHOTEN - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 ds. Fritzsche Den Haag, 7
ds. Van Malssen, Leiderdorp; aula
Noord-Hofland 9.30 ds. De Zwart; Ka
pel Rijndijk 10 ds. Meyering; Kerk Hulp
en Heil: 10 ds. Lentz. Geref. Kerk: 10 ds.
Boswijk, A.dam, 5 ds. De Zeeuw. Geref.
Kerk Vrijg.: 9.30 leesdienst, 3 ds. Geel
hoed. Rooms-Kath. kerken: Lauren-
tiuskerk: zat. 7, zond. 10 en 11.30. aula
Noord-Hofland: 11; Moeder-Godskerk:
zat. 7, zond. 8.30 en 10.30. Jan van Hoof-
laan3: Church of England, 10.30 Engelse
dienst.
WADDINXVEEN - Herv. Gemeente:
Brugkerk 9.30 ds. Verboom, 5 ds. Ver-
welius; De Hoeksteen: 9.30 ds. Verwe-
lius, 6.30 ds. Roetman; Bethelkerk 9.30
ds. Roetman, 5 ds. Verboom; Imma
nuelkerk 10 dr. v. Haarlem, Groningen, 5
ds. Posthumus Meyjes. Geref. Kerk:
Kruiskerk 9 ds. v.d. Berg, 5 ds. Vlaardin-
gerbroek; Ontmoetingskerk 10.15 ds.
v.d. Berg; Chr. Afgescheiden Gemeente:
9.30 en 5. Volle-evangeliegemeente
"Sion" (Lindegaarde 17A: 9.30. Rooms-
Kath. parochie: Victorkerk 10; Ontmoe
tingskerk 8.30 en 11.45.
WARMOND - Herv. Gemeente: 10 ds.
Machaay. Rooms-Kath. parochie: zat. 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30.
WASSENAAR - Herv. Gemeente:
Dorpskerk 10 kand. Smeets, Oegstgeest,
4.30 ds. v. Nieuwpoort, Huizen, 7 ds. v.
Zanten: Kievitskerk 10 ds. Dijckmees-
ter, Rijswijk; Messiaskerk 10 ds. v. Zan
ten; Dorpscentrum 9.30 ds. De Reuver.
Geref. Kerk: Zijllaan 10 en 5 ds. v. Keu
len, Zeist, Wassenaar-zuid 10 ds. v.d.
Kamp. Ned Prot. Bond (1. Kerkdam):
10.30 kand. Knoppers, Leiden.
WOUBRUGGE - Herv. Gemeente: 9.30
kand. v. Vuuren, A.dam, 6.30 ds. Ou-
wendijk. Geref. Kerk: 9.30 ds. Hemmes,
Oegstgeest, 6.30 hr. v. Duin, Noordwijk.
Ned. Prot. Bond (gebouw De Wijk): 7
nam. kand. Knoppers, Leiden. Rooms-
Kath. parochie: zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gemeente: 9.30
ds. Lalleman. Geref. Kerk: 9.30 ds. De
Ruig. Haarlem, 7 ds. Davidse, Zevenhui
zen. Rooms-Kath. parochie: zat. 7, zond.
9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gemeente: 10
ds. Wolthaus. Rooms-Kath. parochies:
St. Jan zat. 7, zond 9.30 en 11Chr. Die-
naarkerk: zat. 7. zond. 10; meerburgKerk
(Hoge Rijndijk) zat. 7 gezinsviering,
zond 10 hoogmis, 11.30 met orgel en
Ned. liederen.
ZWAMMERDAM - Herv Gemeente: 10
ds Haakman. 6.30 ds. De Kruyf. Geref.
Kerk: 10 kand. v.d. Hout, 6.30 ds. Fern-
