worden
"Eerste
is er voor de
concurrenten
niet meer bij"
slaagt
jacht
op goud
Dollars
kunnen
stromen
als
Heidens
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1980
EXTRA
PAGINA 21
Door
Harry Hesseling
Door niemand opgemerkt
reed hij in Innsbruck
zijn eerste olympische
toernooi. Dat was in
1976. Het jaar dus van
Piet Kleine en Hans van
Helden. Nederland
waande zich toen even
terug in het tijdperk Van
Schenk en Verkerk. On
opvallend werd Eric
Heiden als 17-jarige ze
vende op de olympische
1500 en 19e op de 5000
meter. Nu, vier jaar la
ter, beloven de Winter
spelen in Lake Placid,
die van 13 tot en met 24
februari worden gehou
den, de climax te wor
den van zijn onstuimige
carrière.
Acht wereldtitels zijn hem
al ten deel gevallen. In
Heidens uitgebreide
prijzencollectie ont
breekt alleen nog olym
pisch goud, maar de hele
schaatswereld heeft
zich er reeds lang mee
verzoend dat het kost
baarste eremetaal in
Lake Placid voor hem is
gereserveerd. De ver
wachte goldrush van
Eric Heiden kan mis
schien worden onder
broken als de 500 meter
aan bod komt, de af
stand met de grootste ri
sicofactor. Maar verder?
De overige vier onderde
len zijn nog altijd vol
doende om de drie gou
den medailles van Ard
Schenk in Sapporo te
overtreffen.
Er is weinig verbeel
dingskracht voor nodig
om te beseffen wat een
voorspoedige, en wie
weet feilloze, goudjacht
voor Eric Heiden bete
kent. Schaatsen mag in
de Verenigde Staten dan
een volstrekt anonieme
sport zijn, zodra een fe
nomeen wordt volge
hangen met olympisch
goud, zal hij in het mid
delpunt van de belang
stelling komen. Zelfs
Ard Schenk overkwam
dit acht jaar gele
den.
Hoewel onbekend met het
hardschaatsen op een
400 meter-baan, voelden
de Amerikanen haarfijn
aan met een superstar
van doen te hebben. De
media legden prompt
beslag op de Nederland
se Vikinggod en kwa
men tegelijk met de ont
hulling dat de tien kilo
meter hardrijden op de
schaats net zo opwin
dend is als kijken naar
het groeien van gras.
Als Amerikaan had Ard
Schenk die plotselinge
bewondering kunnen
omzetten in dollars,
want de reclame-bran
che ziet het in sporthel
den wel zitten. Eric Hei
den wacht daarom een
zonnige toekomst. Als
de commercie zich
meester maakt van de
goed ogende schaats-
vorst, stromen onher
roepelijk de dollars h:~
nen. Dan blijkt .er
eens hoe lucratief ama
teursport kan zijn. Eric
Heiden houdt daarmee
trouwens zelf al een
beetje rekening: „Als ik
in Lake Placid succes
heb, zouden er aantrek
kelijke reclame-aanbie
dingen kunnen komen
van bedrijven die iets in
me zien. In dat geval zal
ik niet meer als amateur
worden beschouwd en is
het schaatsen helemaal
afgelopen".
De Olympische Winter
spelen in Lake Placid
GRONINGEN - Nooit heeft Eric Heiden zijn rivalen
zo te grazen genomen als op die februari-zondag in
1977. Niet dat hij de complete schaatswereld tpen
een straatlengte achter zich hield. Integendeel zelfs.
Het volgepakte Heerenveense Thialf-stadion zag
hem voor de eerste maal wereldkampioen worden
in een fascinerend en zenuwslopend toernooi. Maar
de schok die zijn machtsgreep veroorzaakte, doet
een paar Noorse schaatsers en hun coach nog huive
ren als ze aan die dag worden herinnerd.
In de Noorse kleedruimte, waar het gezang van de massa buiten
niet was te horen, ging de champagnefles van hand tot hand om
Jan Egil Storholts wereldtitel te vieren. De uitbundige stemming
werd onderbroken toen de masseur van de Noren binnenstorm
de met de onheilstijding: „Die Amerikaan is verschrikkelijk hard
bezig tegen Kleine. Hij wordt kampioen". De Noren verstarden
en leken te veranderen in ijspegels. Johs Tenmann, de oude
trainersbaas, vloekte hartgrondig, en ging op de gang zitten met
het hoofd tussen de handen.
Gevoeliger had Eric Heiden de eerste van de vele klappen die nog
zouden volgen niet kunnen uitdelen. De schaatssport had ken
nisgemaakt met een uitzonderlijk talent, dat een rigoureuze om-,
wenteling teweeg bracht in de tot dan uitsluitend door Europea-"
nen bepaalde krachtsverhoudingen.
Een tiener, die de spot dreef
met de vastgeroeste logica en
getraind werd door een
vrouw. Tenmann heeft hel
nooit kunnen verkroppen dat
hij geen doeltreffende tegen
zet wist te bedenken. Eric
Heiden is tenslotte zijn on
dergang geworden. v
De Amerikaan sloeg op 18-jari-
ge leeftijd toe in Heerenveen
als een dief in de nacht. Zo
althans ondergingen de No
ren het en nog altijd wordt
rondgebazuind dat Eric Hei
den zo maar uit de lucht
kwam vallen. En niet te ver
geten: met een rugzak. Het
laatste is waar. In de olympi
sche schaatswinter van 1976
maakte hij onopvallend deel
uit van een luidruchtig en
vrolijk Amerikaans schaats-
gezelschap in Davos. Het uit
gelaten groepje amuseerde
zich vooral met sneeuwballen
gooien, maar Diane Holum (in
Sapporo winnares van het
olympisch goud op de 1500
meter) stond als een strenge
kleuterjuf langs de baan op
het moment dat er serieus
gewerkt moest worden.
De aandacht voor de Amerika
nen legde het toen af tegen de
recordraces van Hans van
Helden, die met Piet Kleine
het moreel opvijzelde voor de
Winterspelen in Innsbruck.
Toch wees Leen Pfrommer,
de later door dezelfde rijders
aan de kant gezette bonds
coach, met nadruk op Eric
Heiden. In die tijd nog een
tengere knaap. De dijbenen
hadden nog niet de kolossale
omvang van tegenwoordig.
„Als die lichamelijk volwas
sen is, kan het een hele grote
worden. Kijk eens wat hij nu
als 17-jarige al presteert. On
der de twee minuten rijden op
de 1500 meter dat getuigt van
enorm veel aanleg", merkte
Pfrommer in Davos op.
Nee, helemaal onaangekondigd
kwam die eerste wereldtitel
van Eric Heiden niet. Op het
zelfde Friese kunstijs was hij
in 1976 reeds vijfde geweest,
vooral dank zij een winnende
500 meter. De junioren had
den hem in hun WK-toernooi
ook al een jaar eerder (Heiden
werd toen tiende) ont
moet.
Niet meteen
Toch kreeg het door Diane Ho
lum geïnspireerde Heiden
succes niet meteen volledig
erkenning. Iedereen leek er
een beetje mee in zijn maag te
zitten. Hoe was het mogelijk
dat een schaatser uit een on
derontwikkeld schaatsland
zo maar wereldkampioen kon
worden, terwijl in Europa de
kennis en traditie zetelden.
Pas later realiseerden de
Scandinavische, Russische
en Nederlandse vakmensen
zich dat aan de opkomst van
Eric Heiden een jarenlange,
zeer intensieve training voor
af was gegaan. Een training,
waarvoor Diane Holum de
lijnen uitstippelde. Daar
bleek niets nieuws of myste
rieus achter te schuilen.
Sommige schaatsers," zoals de
Noorse sprinter Frode Ron-
ning, de Nederlander Sies
Uilkema en de Zweed Tomas
Gustafson konden hun
nieuwsgierigheid niet be
dwingen en gingen op onder
zoek uit in Madison, de
woonplaats van de familie
Heiden.
Ronning: „Zijn oefenstof is niet
wezenlijk anders, maar hij
doet alles veel intensiever dan
wij gewend'zijn. In juli traint
hij al drie keer per dag." Uil
kema ontdekte dat zijn eigen
dagelijkse training ongeveer
overeenkomt met de war
ming up van Heiden. „Als wij
klaar zijn, begint zijn training
pas. Dat is voor hem heel ge
woon. Sinds zijn veertiende is
hij er aan gewend omdat hij is
opgegroeid in een milieu
iedereen sportgek
Faciliteiten
Aan faciliteiten heeft het Eric
en zijn één jaar jongere zus
Beth nimmer ontbroken. Een
privé-trainingszaal in de rian
te ouderlijke woning is na
tuurlijk een luxe, zoals het
verder handig is dat pa, chi
rurg van beroep, over een
goed gevulde portefeuille be
schikt. Financiële beletsels
zijn er nooit geweest, al liggen
voor een trainingsstage de
Europese banen bepaald niet
naast de deur. De laatste jaren
heeft Eric Heiden echter
principieel geen beroep meer
willen doen op zijn vader,
want hij wilde niet in een uit
zonderingspositie terecht
komen. Toen de Amerikaanse
bond geen geld had om de
volledige selectie naar Euro
pa te sturen, weigerde Heiden
op eigen houtje te gaan.
Het was natuurlijk geen punt
om in het najaar en 's winters
dagelijks 130 kilometer tus
sen Madison en West Allis at
te leggen voor de training op
de kunstijsbaan. Het was een
vast levensritme, 's morgens
studeren en 's middags in de
auto naar West Allis. De stu
dieboeken liggen nu al een
tijd in de kast. Het leven van
Eric Heiden bestaat sinds an
derhalfjaar helemaal uit trai
nen en schaatsen.
Met enorme zelfdiscipline heelt
hij zich onderworpen aan een
strak en consequent schema.
Hij vindt dat zelf trouwens de
normaalste zaak van de we
reld: „Ik zou niet weten wat ik
met mijn tijd moest doen als
ik niet met schaatsen of trai
nen bezig was". Elke jaar is hij
een stap verder gegaan om
zijn lichaamskracht te vergro
ten. In de conditietraining
was Heiden zoveel sterker
dan de rest dat hij op ^oek
ging naar gespecialiseerde
XIII OLYMPIC
WINTER
GAMES
partners. Op de atletiekbaan
van Madison sloot hij zich aan
bij middenafstandlopers. Die
wisten hem wel uit te put
ten.
De natuurlijke aanleg van Eric
Heiden voor het schaatsen
werd ontdekt door Diane
Holum. Hij was dertien jaar
toen de olympische kam
pioene van Sapporo in West
Allis clubtrainster werd. De
succesformule van Diane
Holum is dikwijls uitgeplo
zen, maar niemand heeft in
haar aanpak revolutionaire
elementen aangetroffen. Dia
ne Holum: „De zwemsport
verschaft mij de meeste in
formatie over trainingsop-
bouw. Dat is een erg ontwik
kelde tak van sport waar de
wetenschap zich over heeft
ontfermd. Als je dat met het
schaatsen vergelijkt, merk je
pas goed hoe weinig dit alle
maal te betekenen heelt".
Werklust
De geringe internationale om
vang van het schaatsen heeft
Diane Holum een relative
rende kijk op deze sport be
zorgd. Zeker, Eric Heiden
heeft erg veel mee. Van natu
re heeft hij aanleg en zijn
werklust is buitengewoon.
Maar zijn prestaties bewijzen
vooral hoe onontwikkeld de
schaatssport nog is. Als de
wetenschap zich er intensief
mee zou bemoeien zul je een
grote sprong voorwaarts zien.
Het is in vrijwel elke andere
sport toch zeker ondenkbaar
dat iemand er plotseling zo
ver bovenuit steekt als Eric en
dat op alle onderdelen".
De gestroomlijnde schaatser
beheerst inderdaad alle af
standen perfect. Er is wel eni
ge tijd getwijfeld aan zijn ca
paciteiten op de 10.000 meter,
hoewel deze afstand beslis
send was bij het winnen van
zijn eerste wereldtitel. Nadien
was het niet zo noodzakelijk
dut Heiden op de slotafstund
van de grote vierkamp tot het
uiterste ging, omdat de strijd
al in een vroegtijdig stadium
beslist was. In Oslo maakte
hij het vorig jaar een eind aan
die laatste onzekerheid door
fors onder de vijftien minuten
te duiken in het beste toer
nooi dat ooit plaatsvond.
Daar, in de Noorse hoofdstad
presenteerde Eric Heiden
zich als een zelfverzekerd fe
nomeen op de schaats. De
jongensjaren had hij ineens
duidelijk achter zich gelaten.
Steeds meer is Heiden de
laatste jaren trouwens zijn ei
gen gang gegaan. Hij kon zelf
goed beoordelen hoe de trai-
ningsopzet van Diane Holum
voor hem geïnterpreteerd
moest worden. „Maar Eric is
heus geen superstar, die het
met alles erg gemakkelijk
heeft", aldus zijn trainster,
„aan het begin van dit sei
zoen, toen ik de zorg had over
een groep van twintig schaat
sers, bemoeide ik me haast
niet met Eric. Tot ik in de ga
ten kreeg dat hij in de put zat
over zijn 500 meter. Hij reed
maar steeds boven de 40 se
conden en het heeft me veel
moeite gekost om de onze
kerheid uit zijn hoofd te pra
ten. Onze planning is volledig
gericht geweest op Lake Pla
cid, daar moet het gebeuren
en niet eerder".
KAY ARNE STENSHEMMET (Eu
ropees kampioen 1976 en 1980):
,J£erste worden is er voor ons niet
meer bij. Het enige waarop ik me
verheug, is het reisje naar Ameri
ka. Niet om daar een olympische
gouden medaille te winnen".
JOS TENMANN (ex-bondscoach
van Noorwegen): „Die Ameri
kaan is alleen nog te verslaan als
we stiekem wat vergif in zijn soep
doen".
BORIS BARISJEV (Russische
bondscoachna de drielanden-
wedstrijd begin januari in Oslo:
..Van Heiden ben ik met zo onder
de indruk gekomen .Hij is minder
sterk dan het vorig jaar".
JAN EGIL STORHOLT (drie keer
twee achter Heiden): „Die we
reldrecord^ van Heiden in Davos
zeggen me niets. Als je tien meter
weg bent, klinkt pas het start
schot".
HUBERT VAN DER DUIM (Ne
derlands kampioenJk ga nel :o
lang door tot Heiden ophoudt en
dan plak ik er nog een tijdje aan
vast".
TOMAS GUSTAFSON (wereld
kampioen junioren): Zelfs als
Heiden op dit niveau doorgaat
wil ik hem verslaan".
Eric Heiden en zijn trainster Diana Holum.
