In Nederland denken en
dromen over Afghanistan
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1980
EXTRA
PAGINA 19
Door
Herman van
Amsterdam
nenlanden van Azië tot eon
minimum beperkt. Eigenlijk
pas na de laatste wereldoor
log zijn er wat banden ge
smeed. Zo heeft de KLM in de
vijftiger jaren een luchtlijn
onderhouden op de hoofd
stad Kabul. Het betrof voor
namelijk de export naar ons
land van schapedarmen die
gebruikt werden in Neder
landse worstmakerijen.Die
luchtlijn is inmiddels opge
heven. De KLM vliegt nog
wel op Karachi (Pakistan).
Nederland heeft gedurende een
aantal jaren ook officieel een
consulaat in Kabul gehad,
onder leiding van de nu weer
in Den Haag wonende culsul
J.Boer. Deze stond tevens aan
het hoofd van de vrij grote
handelsonderneming Hol-
landia, die 25 jaar vanuit Af
ghanistan actief is geweest. In
mei '78, dus kort naar de
machtsovername van Taraki
en Amin, is de onderneming
opgeheven. Precies een jaar
eerder zette een ander Ne
derlands bedrijf, Van Gend
en Loos, voet in Afghanistan
en drijft daar nu de Afghan
International Transport
Compagny. De Afghaanse re
gering heeft 51 van de aan
delen van dit bedrijf in han
den.
Van Gend en Loos vervoert
vanuit Afghanistan handels
goederen naar de westeuro-
pese landen inclusief Neder
land en regelt ook het vervoer
andersom. De recente ont
wikkelingen in Afghanistan
zijn niet van invloed geweest
op de activiteiten van Van
Gend en Loos, die er in totaal
tien grote vrachtwagencom
binaties heeft rijden. Coördi
nator voor West-Europa
Wanneke zegt daarover "De
auto's zijn voorzien van Af
ghaanse nummerplaten en er
rijden Afghaanse chauffeurs
op. Zodra de auto's daar het
land binnen komen staat er
een militaire escorte gereed.
We verwachten geen proble
men". Dat wil niet zeggen dat
vrachtwagentransport in Af
ghanistan op dit moment risi
coloos is. Een paar dagen te
rug nog is op de weg naar Ka-
bul een Duitse vrachtwagen
overvallen. Vermoedelijk
door verzetstrijders. De Af
ghan International Transport
Compagny is opgezet met
Nederlandse ontwikkelings
hulp. Wanneke is er van over
tuigd dat deze samenwer
kingsvorm voor de nieuwe
autoriteiten ongemoeid zal
worden gelaten.
Wat dat betreft denkt Roelof
Bunneke er net zo over. Hij
zegt: "Aantasting van het par
ticulier bezit lijkt mij een zeer
onverstandige manoeuvre.
Een dergelijke stap zou nog
meer voedsel geven aan de
vrees dat Afghanistan een op
en top communistisch staats
bestel aan het vormen is"
VN-verband
Het aantal Nederlanders dat
momenteel in Afghanistan
verblijft wordt geschat op on-
gever 25. De meesten van hen
zijn er werkzaam in VN-ver
band (Unesco, FAO). In ons
land verblijven op dit mo
ment slechts een handvol Af-
ghanen. Niet meer dan twin
tig, is de schatting van Nan
gyalay Arsala. "Via een ken
nis van mij op Schiphol word
ik getipt als er weer een het
land binnenkomt. Zodoende
heb ik een goed inzicht in hun
aantal. Momenteel zijn er vier
families".
Er zijn op dit moment slechts
twee Afghanen die officieel
bij de Nederlandse regering
een verzoek hebben inge
diend om de vluchtelingen
status te verkrijgen. Een van
hen is na de Russische inter
ventie direct per vliegtuig
naar ons land gekomen, de
tweede is een student die hier
al enige tijd verbluft. Tussen
defensie en buitenlandse za
ken is momenteel overleg
gaande over de twee aanvra
gen. Volgens defensie-voor
lichter Holtes zullen er nog
wel een paar weken overheen
gaan voordat de beslissing
valt. Dat de twee zullen wor
den uitgewezen lijkt hem ver
re van waarschijnlijk. "In de
ze twee gevallen zal het meer
om de vraag draaien welke
vluchtelingenstatus op hen
van toepassing is. De A-sta
tus, waarbij politieke over
tuigen, ras en geloof een rol
spelen of de minder zware B-
status waarbij humanitaire
overwegingen in het geding
zijn".
Amnesty International heeft
ook de vinger aan de pols van
Afghanistan al is tot op de dag
van vandaag nog geen enkele
politieke vluchteling geadop
teerd. "De situatie is op het
ogenblik erg onoverzichte
lijk", zegt Azie-coördinator
Rolf Hage. "Door al de
machtswisselingen is mo
menteel niet goed te overzien
wie nu wel als politieke
vluchteling kan worden
aangemerkt en wie niet.
Fas als we wat later in het jaar
zitten valt er peil op te trek
ken en zullen we ook wel tot
actie overgaan. We hebben
inmiddels wel in Afghanistan
een balletje opgegooid maar
dat is slecht gevallen".
Hage doelt daarmee op een zo
genaamde proefadoptie die
kortgeleden heeft plaatsge
vonden. Om te testen hoe in
Afghanistan gereageerd zou
worden, adopteerde Amnesty
Internat!cnal twee politieke
gevangenen van wie bekend
was dat zij al waren overle
den. Gebleken is dat de Af
ghaanse autoriteiten hun on
genoegen over de proefadop
tie op de familie van de twee
hebben afgereageerd.
•k Foto links:
De Afghaan Nangyalay Arsala,
getrouwd met een Leidse en le
raar natuurkunde aan het Ash-
ram-college in Alphen aan den
Rijn.
Foto rechts:
Conservator drs. Roelof Munne
ke: in Museum voor Volkenkun
de uitgebreid aandacht aan Af
ghanistan.
LEIDEN/ALPHEN AAN DEN RIJN - De recente Russische interventie in Af
ghanistan maakt van de tentoonstelling die vanaf deze week in het Museum
voor Volkenkunde in de Leidse Steenstraat wordt gehouden, wel een heel
actuele. Toch heeft de actualiteit geen enkele rol gespeeld bij het opzetten
ervan. Het is een samenloop van omstandigheden dat momenteel in het mu
seum uitgebreid aandacht aan Afghanistan wordt besteed.
"Deze tentoonstelling hadden we al een paar jaar in voorbereiding"zegt drs. Roelof Munneke, conser
vator van de afdeling Z.W.- Azië en Afrika. "Bovendien, wat hier is samengebracht verzamel je niet
even in een paar weken. Ik heb in de afgelopen jaren drie reizen naar Afghanistan moeten
ondernemen om nu zo compleet mogelijk voor de dag te kunnen komen.
De tentoonstellingdie tot volgend jaar geopend'blijft, geeft een indruk van hoe het er in de .Noordaf--
ghaanse samenleving aan toe gaat en ging en wat daar de functie is van de marktstadbazaar. In het
museum is een dergelijke bazaar nagebouwd. Roelof Munneke heeft in Afghanistan in totaal zo'n
1500 voorwerpen verzameld. "Mijn laatste reis was net op tijd. Nu zou ik op geen enkele medewer
king meer hoeven rekenen". Dat wil niet zeggen dat hij op zijn reizen rustig zijn gang is kunnen
gaan. De laatste keer dat hij er was, in'78, is hij door het militaire gezag "achter de broek gezeten".
Hij zegt: "Veel gesprekken met
Afghaanse informanten heb
ik in het geniep in afgelegen
theehuisjes moeten voeren.
In de stad waar ik was heerste
toen al een dreigende sfeer, 's
Avonds gingen er zoeklichten
over de stad en er liepen mili
taire patrouilles over straat.
Het deed mij toen een beetje
denken aan de situatie zoals
wij die in Nederland gekend
hebben tijdens de tweede we
reldoorlog.
De tentoonstelling is geopend
door Nangyalay Arsala, een
31-jarige Afghaan die in Lei
den heeft gestudeerd en daar
nu woont. Hij is begin zeven
tiger jaren in Beiroet ge
trouwd met zijn Nederlandse
penvriendin.
Streep
Nangyalay Arsala noemt zich
een derde-wereld socialist.
Iemand die wil dat Afghanis
tan zelfstandig, dus zonder
druk van Rusland, Amerika
of een andere grote mogend
heid, een staatsbestel kiest
dat voor het land het beste
lijkt. De Russische invasie
heeft een dikke streep ge
haald door die wensdroom
van een niet-gebonden poli
tiek. En dat is hard aangeko
men bij Arsala, die twee hoog
in een Leidse flat zich dage
lijks zorgen maakt over wat in
zijn geboorteland gaande is.
In 1975 is hij voor het laatst in
Afghanistan op vakantie ge
weest. Toch noemt hij zich
"goed geinformeerd en op de
hoogte van de ontwikkelin
gen in het land". Zit soms da
gen aan de radio gekluisterd,
leest veel kranten, bezoekt in
het buitenland studenten die
pas uit Afghanistan zijn ge
komen en put informatie uit
een aantal andere bronnen,
die hij liever niet nader ziet
omschreven.
Nangyalay is erg voorzichtig
met zijn uitspraken.Wikt en
weegt zijn woorden. Omdat
zijn ouders en jongste zus nog
in het land zijn. "Wat ik hier in
Nederland teveel zeg, kan
daar negatief voor hen door
werken". Sinds hij in sep
tember '67 uit zijn woonplaats
Kabul vertrok om aan de
Amerikaanse universiteit in
Beiroet te gaan studeren, is er
veel veranderd in Afghanis
tan. "Toen ik wegging was er
nog sprake van een democra
tie. Ik kon daar demonstre
ren, mijn eigen mening ver
kondigen. Van die vrijheid is
niets meer over. Zelfs met het
schrijven van brieven moet je
nu erg oppassen. Als mijn ou
ders en ik elkaar schrijven
beperken we ons meestal tot
wat vrijblijvende informatie
over onze en hun gezond
heidstoestand en de kinde
ren. Meer is eigenlijk niet ver
antwoord. Wil je toch iets
dringends kwijt dan moet je
er een soort codetaal van ma
ken. En dan maar hopen dat
die andere de bedoeling ervan
door heeft".
Brief
Zo 'proefde' Nangyalay uit een
brief die hij in '78, na de
staatsgreep van Taraki en
Amin, van zijn ouders ont
ving dat hij maar beter niet
naar Afghanistan kon komen.
Hij had de tickets voor het
vliegtuig toen al op zak.Over
het waarom zegt hij": "In '77
had ik mijn studie afgerond.
Daarna deed ik een jaartje er
varing op in het lesgeven en
toen voelde ik er veel voor om
naar mijn geboorteland af te
reizen. Samen met mijn
(Leidse) vrouw zou ik er ze
ven weken op vakantie gaan
en dan gelijk uitkijken naar
een plekje waar we ons zou
den kunnen vestigen. Ik had
het volste vertrouwen in de
twee die toen nét aan de
macht waren gekomen. Ik
was enthousiast en heb zelfs
op het punt gestaan om Tara
ki en Amin een gelukstele
gram te sturen. Maar toen
kwam die brief van mijn ou
ders".
Ik wilde het eerst niet geloven
en gewoon gaan. Maar mijn
vrouw zei dat het beter was
om in Nederland af te wach
ten en van hieruit de nieuwe
regering te beoordelen. We
weten nu wat voor tragedie
het is geworden. Men heeft
kost wat kost in Afghanistan
een stalinistisch systeem
willen vestigen. Onderdruk
king van de islam, onder
drukking van de democratie
en onderdrukking van het na
tionalisme. Bijna iedere Af
ghaan heeft iemand verloren.
Mijn oomeen hoge legeroffi
cier is zonder vorm van pro
ces geëxecuteerd. Andere
familieleden zitten gevangen.
Mijn vader heeft geluk gehad.
Hij was kolonel in het leger
van Daud (tot de staatsgreep
in '78 aan het bewind red.)
maar werd gepensioneerd
voordat Taraki en Amin de
macht grepen. Daarom is hij
ongemoeid gelaten.
Visum
Nangyalay: "Mijn ouders wil ik
naar Nederland laten over
komen. Al een paar jaar ben ik
in de weer voor een visum. Ze
krijgen 'm niet. Wel een pas
poort. Maar daar kom je het
land niet mee uit. Het aantal
mensen dat Afghanistan in en
uit gaat wordt steeds kleiner.
De poorten gaan dicht.Het
systeem sluit zich. Alleen
voor studenten die in het bui
tenland willen gaan studeren
wordt nog een uitzondering
gemaakt en voor mensen die
er veel geld voor willen neer
tellen. Voor zijn paspoort
Aan de tentoonstelling over Aj
een impressie van de karavansi
moest mijn vader 1000 gulden
betalen, terwijl zijn pensioen
otfer een heel jaar 2000 gulden
bedraagt".
"Ons Afghanen doet het meest
pijn dat men ons onze identi
teit probeert af te nemen.
Plaatsnamen worden zomaar
veranderd, onze driekleur
zwart, rood en groen heeft
plaats moeten maken voor de
rode vlag. Die dingen steken
heel erg".
Nangyalay Arsala wil proberen
Afghaan te blijven en vraagt
zich af welke weg hij en zijn
vrouw moeten gaan bewan
delen. Om één feit kan hij niet
heen, deze zomer verloopt
zijn Afghaans paspoort. En de
kans is groot dat het niet
wordt verlengd. "Dat is een
van de manieren van de rege
ring Karmal (afgelopen de
cember aan de macht geko
men) om de in het westen
verblijvende Afghaanse in
tellectuelen onder druk te zet
ten", zegt hij. "De meesten
van ons worden beschouwd
als politieke tegenstanders
die in het buitenland propa
ganda maken tegen het hui
dige systeem. Ons staat bij te
rugkeer weinig goeds te
wachten. Dat besef ik terde
ge. Mijn grootste wens is naar
Afghanistan terug te gaan en
daar les te geven. Maar dat is
een droom, ik weet het. Ik zou
er geen baan krijgen, geen in
komsten hebben. Vermoede
lijk zou direct mijn paspoort
in beslag worden genomen en
zou ik in militaire dienst moe-
:i, een soort kamelen-parkeerplaats
ten. Vechten tegen de vrij
heidsstrijders. Dat nooit".
Gevaar
Hij is er van overtuigd dat hij
met zijn gezin (een paar we
ken terug is een dochter ge
boren) gevaar loopt als zij zich
nu in Afghanistan vestigen.
Bij voorbeeld vanwege de
politieke opvattingen die hij
er na houdt en waar hij in het
verleden nogal nadrukkelijk
mee te koop heeft gelopen.
Met name in de periode dat hij
in Beiroet studeerde. Daar
heeft hij met een aantal me
de-studenten een maand lang
de Amerikaanse universiteit
bezet gehouden. Uit onvrede
over wat hij noemt "het impe
rialistische beleid dat Ameri
ka toen in de Arabisch wereld
voerde". De Russendie nu in
Afghanistan de lakens uitde
len, krijgen van hem eenzelf
de verwijt.
"Ik kom straks voor de keuze te
staan. Of Nederlander wor
den of voorlopig verder leven
met een vluchtelingenpas-
poort. Voor dat laatste voel ik
niets. Ik wil zekerheid. Bij een
land horen. Mijn hart is nog
steeds bij Afghanistan, hoe
ver ik daar ook van verwij
derd ben. Van nationaliteit
veranderen betekent een
keerpunt in je leven.Zoiets
doe je alleen als je helemaal
geen uitweg meer ziet.En ik
heb de hoop nog niet opgege-
ven.Ik heb besloten voorlopig
;nDeze recente) prent geeft
de rand van de bazaar.
voor een langere periode hier
te blijven en een beetje op
rust te komen. Hier in Ne
derland veel denken en dro
men over Afghanistan
Arsala, islamiet, is kortgeleden
aan de Leidse universiteit be
gonnen aan een studie filoso
fie. Hij heeft in Leiden ook
zijn doctoraal natuurkunde
gedaan. Sedert 1977 geeft hij
dat vak les aan het Ashram-
college in Alphen aan den
Rijn. Daar is in de afgelopen
weken het onderwerp Afgha
nistan veel ter sprake geko
men. "Ik heb heel wat keer
aan leerlingen uitleg moeten
geven. In principe doe ik dat
niet tijdens de lessen. Dan
moet ik natuurkunde geven,
vind ik, al heb ik er wel een
paar keer een uitzondering op
gemaakt. Ik heb gemerkt dat
leerlingen echt geinteresserd
zijn en geen vragen stellen
omdat het lesuur dan lekker
snel voorbij is. Het valt mij
trouwens op dat Nederland zo
begaan is met het lot van Af
ghanistan. Het heeft mij erg
veel goed gedaan dat al jullie
partijen zijn opgekomen voor
onze onafhankelijkheid".
Geen banden
Nederland heeft zo goed als
geen historische banden met
Afghanistan, in tegenstelling
tot bijvoorbeeld Engeland,
Frankrijk en Duitsland. En
dat is makkelijk te verklaren.
Als zeevarende natie was de
belangstelling voor de bin-
