Troonsafstand komt als verrassing
Taak bij kabinetsformatie
Koningschap belichaamt
menselijke ongelijkheid"
'Soms gun
ik haar
ander
volk
Beatrix wordt net zo
geliefd als Juliana"
Politici spreken vertrouwen uit in toekomstige koningin Beatrix
"Ik had het liefst 'n
potje willen huilen"
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980
BINNENLAND
PROFESSOR VAN MAARSEVEEN:
ROTTERDAM (GPD) - „Het is uit
de tijd, in een democratie, dat
topfuncties bij erfopvolging aan
iemand toevallen." Dat is het
commentaar van een van Neder
lands meest vooraanstaande anti
monarchisten, prof. mr. F. van
Maarseveen. Ook in het uur van
opwellende koningsgezindheid
en uitbarstende Oranjeliefde
houdt prof. Van Maarseveen zich
aan zijn republikeinse overtui
gingen. „Ik ben een tegenstander
van de monarchie.
Op de troonsafstand van koningin
Juliana en de opvolging door
prinses Beatrix op zichzelf heeft
prof. Van Maarseveen weinig
commentaar. Of het moest zijn
dat hij betreurt dat opnieuw een
vrouw de hoogste - en enige - er
felijke bestuursfunctie in Ne
derland bekleedt.
„Het koningschap in Nederland
sentimentaliseert de samenle
ving. Het feit dat een vrouw die
functie bekleedt, maakt het, in
onze cultuur tenminste, nog een
graadje erger. Dat hebben we
DEN HAAG (GPD) - Onze
grootste cabaretier, Wim Kan,
heeft er nooit een geheim van
gemaakt dat hij koningin
Juliana een warm hart toe
draagt. Heel wat grappen in
zijn oudejaarsconferences
waren aan haar gewijd.
In 1979:
1979:
- Onze koningin is de leukste
koningin die er op de wereld
bestaat. Ze is reuze populair.
Er is net een enquête geweest
en die liegen niet. Ze is twee
de „man" van het jaar gewor
den: 1. Van Agt; 2. de Konin
gin; 3. André van Duin. Ik
vind de Koningin een leuk
mens, een geweldig mens. Je
kan rustig zeggen: soms zou
ik haar een ander volk gun
nen...
- Heb je de kerstrede nog ge
hoord? Ze staat er achter, hé,
dat voel je. Vind ik zo mooi,
hé. Onze koningin is ook een
beetje links, hoor. Ja, vertel
mij wat. Ik zeg wel eens: als
onze koningin één dag later
was geboren, was ze socialist
geweest. Mevrouw zit meneer
nu uit te leggen dat april 30
dagen heeft...
- Dacht je dat de Koningin voor
d'r lol in de Gouden Koets
ging rijden? Welnee, daar
voelt ze toch niks voor, schei
uit. Dat doet ze alleen voor de
prinsjes. Die zeggen: nog drie
nachtjes slapen, dan gaan opa
en oma weer gek doen. De
Koningin is zuinig, die vindt
het gewoon zonde van het
geld. Dat is het ook eigenlijk.
Zes paarden en die staan 364
dagen per jaar op stal om één
dag te trekken. Dat gaan ze
ook allemaal veranderen. Die
paarden gaan weg. Volgend
jaar wordt de koets getrokken
door Rien Poortvliet...
- De hele stad wordt afgezet,
omdat de Gouden Koets aan
komt. Onze koningin is de
mocratisch. Die vindt het niet
leuk. Een echte democratie
zijn we pas als de Troonrede
een kwartier te laat begint,
omdat de Gouden Koets in de'
file heeft gezeten...
In 1976:
1976:
- (Naar aanleiding van het
Lockheed-rapport) Er staat
in: de prins is onzorgvuldig
geweest met het uitzoeken
van zijn vrienden. Dat zal wel
zo geweest zijn. Daarentegen
heeft hij 40 jaar geleden toch
wel de ideale levenspartner
gevonden...
- Wees eens eerlijk: we hebben
een geweldige koningin. Echt
een fijne, leuke koningin. Ik
ben helemaal geen monar
chist, van m ij mag het morgen
een republiek worden, als
Juliana dan maar president is.
Bovendien heeft ze lol in d'r
werk. Ze had al twee jaar aow
kunnen hebben. Ze had een
leven kunnen hebben als een
prins...
- Als onze koningin naar haar
vriendin in Engeland gaat,
koningin Elisabeth, dan zeg
ik: ga maar, als wij de goeie
maar terugkrijgen...
- Onze koningin doet het ook zo
goed op de postzegels, je ziet
aan haar gezicht dat ze het
met die tariefsverhogingen
ook niet eens is...
- De manier waarop zij de
Troonrede voorleest. Zó lief.
Ik vond het net een moeder
die haar kinderen voorlich
ting geeft en vergeten is haar
hoed af te zetten. Ze ver
spreekt zich praktisch nooit.
Knap hé! Eén keer dacht ik
dat ze zich versproken heeft.
Ik meende haar te horen zeg
gen: de regering streeft naar
een cijfer van 1980 werklozen
in het jaar 150.0U0...
toch onlangs nog kunnen zien,
met die viering van het Jaar van
het Kind..."
Tegelijk met de verheerlijking van
de sentimentaliteit belichaamt,
in de ogen van prof. Van Maarse
veen, het erfelijk koningschap
ook de menselijke ongelijkheid.
„Het koningschap maakt de on
gelijkheid tot norm. Monarchie
betekent: het staatsgezag verpakt
in sentimentaliteit, het is een
soort theocratische opvatting,
een samenstel van deels religieu
ze, deels nationalistische gevoe
lens".
Prof. Van Maarseveen, hoogleraar
staatsrecrit aan de Erasmus Uni
versiteit in Rotterdam, heeft, als
grondwetspecialist, zijn opvat-
tingen geuit in vele artikelen.
Zouden koningin Juliana en
prinses Beatrix die artikelen ooit
hebben gelezen? „Ik denk het
niet. Als ze verstandig zijn, lezen
ze die artikelen niet, ze zouden
maar aan het twijfelen worden
gebracht..."
Dr. Willem Drees sr.:
11
SOESTD1JK - Verscholen onder paraplu's hoorden gisteravond enkele tientallen personen in de stromende
regen bij paleis Soestdijk de aankondiging van de koningin over haar aftreden. Het publiek dat naar de
paleishekken was gekomen hoorde die mededeling via radio's en een draagbaar tv-toestel dat een automobilist
had meegebracht.
DEN HAAG (GPD) - „Als het volk
Beatrix net zo goed leert kennen
als de Koningin, zal zij net zo ge
liefd worden". Dat is de mening
van dr. Willem Drees sr. naar
aanleiding van het aftreden van
koningin Juliana. „Maarzij komt
aan het bewind op een moment
dat ons land het moeilijk
heeft".
Drees vergeleek dit gisteren, in een
gesprek voor de tv, met de troon-
saanvaarding door koningin
Juliana in 1948, toen ons land
midden in de problemen rond
Indonesië zat. Nu kampen wij
met grote economische proble
men die het voor Beatrix niet
gemakkelijk zullen maken, aldus
dr. Drees.
Maar hij heeft het volle vertouwen
in prinses Beatrix. „Toen in 1898
koningin Wilhelmina de troon
"besteeg, zei een staatsrechtsge
leerde: nu zal voor lange tijd de
scepter gedragen worden door
zwakke vrouwenhanden. Maar
dat is wel anders geweest. We
kunnen zonder meer gelukkig
zijn met het door deze vrouwen
gevoerde bewind".
Drees zei ervan overtuigd te zyn dat
ook prinses Beatrix een gelukki
ge opvolgster zal zijn. „De zwak
ke vrouwenhanden zijn voortref
felijke gebleken voor de leiding
van ons land". Drees prees de
grote toewijding en de morele
verantwoordelijkheid van ko
ningin Juliana. „Zij is een vorstin
die zich op een bijzonder plezie
rige manier tot de bevolking, de
jeugd en ook de mensen in bij
voorbeeld de ontwikkelingslan
den weet te richten. Zij is een bij
zondere persoonlijkheid".
DEN HAAG (GPD) - Koningin Juliana heeft Ne
derland gisteren volkomen verrast met haar be
sluit op 30 april de troon over te dragen aan haar
dochter Beatrix. Algemeen werd gesproken van
het best bewaarde "geheim van Soestdijk".
Desondanks was er gisteravond van opwinding
geen sprake.
Het besluit kwam gisteren - op de
42e verjaardag van Prinses Bea
trix - zelfs voor de ministers uit
het kabinet-Van Agt als een ver
rassing. Zij werden pas om zes
uur in een speciale kabinetszit
ting op de hoogte gesteld. Alleen
Van Agt en vice-premier Wiegel
wisten er al eerder van.
Koningin Juliana maakte haar af
treden zelf om acht uur via radio
en televisie békend. Minister
president Van Agt sprak kort na
koningin Juliana een verklaring
uit, waarin hij de genegenheid,
waardering en dankbaarheid van
het Nederlandse volk jegens de
vorstin benadrukte. "Koningin
Juliana, prinses Beatrix, in het
bijzonder in de komende tijd
wensen wij u heil en zegen toe".
De politici in Den Haag spraken
vrijwel allemaal hun vertrouwen
uit in de toekomstige koningin,
prinses Beatrix, die zij uitstekend
op haar nieuwe, zware taak voor
bereid achten.
Den Uyl
„Koningin Juliana is een hele bij
zondere koningin, omdat ze zo
volstrekt gewoon is", zo reageer
de oppositieleider Joop den Uyl
gisteravond. „Ze heeft op demo
cratische manier inhoud gegeven
aan het koningschap, met on
voorstelbare nauwgezetheid haar
taak vervuld. En daar bovenuit is
ze zo. gewoon met de mensen ge
worden en geweest, dat tallozen
hun problemen en gevoelens in
haar herkennen. Daardoor is ze
een van ons geworden".
De PvdA-leider zei dat het aftreden
hem „met weemoed" stemt.
„Koningin Juliana is zo vergroeid
met ons volk, dat zij bijna niet
meer weg te denken valt. Wij zijn
haar grote warmte en dankbaar
heid verschuldigd", zei hij.
„Dwars door alle partyen en
stromingen heen werd zij een van
ons".
Den Uyl zei te wensen en te ver
trouwen dat prinses Beatrix „met
haar heel eigen persoonlijkheid
en op een heel eigen manier in
dienst van de samenleving de
voetstappen van haar moeder zal
drukken. „Daar is ze op voorbe
reid, ze kent ons land goed, ze
kent ons volk goed en wij wensen
haar diezelfde plaats in ons
Godsleven toe".
Lubbers
CD A-leider Lubbers zei nog wat „in
verwarring te zijn". „We moeten
het nog even verwerken. Je zou
kunnen zeggen: de gevoelens van
heimwee van koningin Juliana
beginnen eigenlijk nu al, van
avond. Tegelijkertijd denk ik dat
het een wijs besluit is van een
wijze vrouw die dertig jaar de last
van de Kroon heeft willen dra
gen".
Volgens Lubbers is de vorstin in de
afgelopen dertig jaar als vrouw
steeds meer naar de mensen toe
gegroeid. Hij sprak van haar di
recte, nuchtere, maar toch eTg
warme manier van doen. „Ik
denk dat we nog heel wat met el
kaar te bespreken zullen hebben
de komende tijd. Ik vind het erg
typerend dat zij ook in deze zo
vitale beslissing zich heeft laten
zien zoals ze is. Iemand die het zo
nuchter taxeert en zegt dat zij in
de volle kracht van haar moge
lijkheden zelf dit besluit neemt.
Dat verdient respect".
Lubbers zei het koningsschap van
prinses Beatrix met vertrouwen
tegemoet te zien. „Ze is er uitste
kend op voorbereid en ik geloof
dat die directe hartelijkheid die
haar moeder zo kenmerkte ook
een steun zal zijn bij het besten
digen van de relatie met het hele
Nederlandse volk. Die band tus
sen Nederland en Oranje is geen
loze kreet maar een doorleefde
werkelijkheid".
DEN HAAG - De bewindslieden van het kabinet-Van Agt die ook pas gisteravond om zes uur van het ajtreden
van de koningin op de hoogte werden gebracht luisterden in het gebouw van de Tweede Kamer naar de woorden
van de koningin. V.l.n.r. staatssecretaris De Graaf, minister Albeda en minister Van Aardenne.
VVD
„Wij zijn erg verrast en ik denk dat
mijn fractie niet zonder emotie
dit besluit van de koningin zal
verwerken", zei mevr. Annelien
Kappeijne van de Coppello,
waarnemend fractieleider van de
WD (fractieleider Rietkerk is op
de Antillen). „We hebben er na
tuurlijk het grootste respect voor
en bewonderen de moed dat ie
mand op zo'n manier zelf het
moment kiezend kan afscheid-
nemen".
„De constitutionele monarchie is
steeds een van de onwrikbare
pijlers van de staatkundige be
ginselen van de WD geweest,
maar daarnaast hebben wij diepe
bewondering voor de warme
menselijke en tevens bescheiden
wijze waarop de koningin haar
roeping heeft vervuld", aldus
mevr. Kappeijne, die zei ervan
overtuigd te zijn dat prinses Bea
trix een zeer goede koningin zal
zijn, „zeer intelligent, zeer ener
giek en met een grote zorg".
ben. Beatrix zal het niet minder
doen, maar wel heel anders".
En over Beatrix als mens zegt me
vrouw Wttewaall: „Ze is een
beetje verlegen en daardoor komt
ze in haar spraak als hautain over.
DAARDOOR KOMT ZE IN
HAAR SPRAAK ALS HAU
TAIN OVER. Maar dat is ze he
lemaal niet".
FREULE WTTEWAALL:
DEN HAAG (GPD) - „Ik had een
liefst een potje willen huilen", zo
reageerde jonkvrouwe mr. C. W.
I. Wttewaall van Stoetwegen op
de aankondiging dat koninging
Juliana zal aftreden. „Het bericht
over haar aftreden is als een vol
slagen verrassing voor mij geko
men. Ik voelde ook de ontroering
bij de Koningin zelf, maar ze
heeft zich machtig beheerst. Ze
heeft haar aftreden meesterlijk
verborgen gehouden. Toen ik
hoorde dat de Koningin een toe
spraak zou houden, heb ik niet
direct gedacht dat ze met de aan
konding van haar aftreden zou
komen".
Mevrouw Wttewaall heeft niet de
indruk dat de Koningin er al fy
siek aan toe is om af te treden. „Ik
vond haar zo fit als wat. Maar ik
denk dat ze zichzelf op bepaalde
punten minder vindt reageren.
Misschien is ze wel doof. Maar het
is goed om af te treden als je ei
genlijk nog goed bent", aldus de
freule, die een goede vriendin is
van de koningin. „Ik mocht nooit
majesteit tegen haar zeggen".
Beatrix wordt een heel andere ko
ningin. „We zullen aan haar moe
ten wennen. Ze is alerter dan de
Koningin. Juliana is meer be
schouwend en die overweegt
dingen. Beatrix is sneller in haar
reacties. Aan prins Claus zal ze
een zeer goede raadgever heb-
Terlouw
De fractievoorzitter van D '66 in de
Tweede Kamer, dr. Jan Terlouw,
toonde zich verrast toen hij gis
teravond in Willemstad, Curacao
door ons telefonisch* van het
nieuws op de hoogte werd ge
bracht. „Ik had verwacht dat de
koningin nog wel twee jaar op
post zou blijven. Ik heb er ook
gemengde gevoelens bij, voort
komend uit de verbondenheid
die we vanuit de geschiedenis
met koningin Juliana hebben.
Maar ik vind ook dat koningin
haar rust verdient en recht heeft
op een rustige levensavond. Het
lijkt me volkomen juist dat ze
wordt opgevolgd door prinses
Beatrix en ik meen dat dit ook
Onbelangrijk
De minst positieve reactie kwam
van PPR-Tweede Kamerlid Leo
Janssen. „Het gaat langs me
heen. Ik zit er niet mee". Hij zei de
troonswisseling niet zo belang
rijk te vinden. Het was zijn per
soonlijke mening en niet het offi
ciële PPR-standpunt.
PPR-fractieleider Ria Beckers zei
dat het voor prinses Beatrix niet
gemakkelijk zal zijn haar moeder
op te volgen. „Koningin Juliana
is een bijzonder goede en wijze
koningin voor ons land geweest,
ook in vele moeilijke momen
ten".
De PSP'er Van der Spek, overtuigd
anti-monarchist, zei dat de ko
ningin zich altijd „netjes heeft
gedragen". Ook hij vond de
troonsoverdracht onbelangrijk
en noemde het niet de moeite
waard om commentaar op te ge
ven. Van der Spek weigert al ja
ren om bijeenkomsten bij te wo
nen die voor of met de koningin
worden gehouden, zoals het
voorlezen van de Troonrede op
prinsjesdag.
Presidentsverkiezingen zouden in
ons land niets uithalen. Tot nu toe
zou Juliana altijd gewonnen
hebben, en nu wordt dat Beatrix,
zei hij. De PSP'er had alleen kri
tiek of het feit dat de vorstin „wat
te ruim gebruik heeft gemaakt
van haar bevoegdheden tot gra
tieverlening, zoals bij de oor
logsmisdadiger Lages".
De communisten reageerden posi
tiever. De CPN-fractie in de
Tweede Kamer liet weten „niet
verrast" te zijn, gezien de leeftijd
van de koningin. „In de CPN
heeft altijd waardering en respect
bestaan voor de wijze waarop ko
ningin Juliana zich heeft opge
steld binnen de geschreven en
ongeschreven regels van het Ne
derlandse staatsbestel".
Haar optreden had volgens de
communisten een eigen karakter,
„waarin vooral haar krachtige
vredeswil naar voren sprong".
Volgens de CPN heeft de konin
gin daarmee belangrijke lijnen
naar de toekomst getrokken.
Emoties
„Koningin Juliana is erin geslaagd
dicht bij het volk te staan. Haar
afscheid maakt emoties bij mij
los uit respect en genegenheid tot
haar", zo reageerde de voormali
ge minister prof. W. de Gaay
Fortman, nu lid van de Eerste
Kamer. „Maar het is geen treurig
feit dat ze aftreedt. We hebben
haar niet door de dood verloren.
Ze blijft in ons midden. Met de
nieuwe koningin mogen we blij
zijn. Prinses Beatrix is goed
voorbereid. Er is geen koningin
zo goed, zo modern voorbereid op
haar nieuwe taak, als de nieuwe
koningin".
Karei Hugo:
koningin
vrouw met
begrip voor
menselijke
problemen
MADRID (GPD) - „De aankondi
ging van de troonsafstand van
koningin Juliana is een van de
vele voorbeelden waarop zij met
de inzet van haar gehele per
soonlijkheid kan regeren, in een
leven dat zij niet zelf heeft geko
zen", zo reageerde in Madrid ko
ningin Juliana's schoonzoon Ca-
rel Hugo, de echtgenoot van prin
ses Irene.
„De regeringsperiode van koningin
Juliana heeft zich altijd geken
merkt door haar strijd voor vrij
heid en gerechtigheid, zowel in
Nederland als daarbuiten. Ik ge
loof juist dat koningin Juliana
hierdoor zo geliefd is bij het Ne
derlandse volk".
„De troonsafstand is een realistisch
voorbeeld van trouw aan het Ne
derlandse volk. Zy maakt hier
mee, ruim voor het moment dat
het noodzakelijk zal worden, uit
eigen beweging de weg vry voor
de nieuwe vorstin. Tevens geeft
koningin Juliana, wetend dat
Beatrix het werk van haar ouders
zal voortzetten, aan de nieuwe
vorstin, alle kans om haar per
soonlijkheid als staatshoofd te
ontwikkelen".
„Ik geloof niet dat er een funda
menteel verschil zal zijn tussen
de regeringsperiode van konin
gin Juliana en de regeringsperio
de van de nieuwe vorstin Beatrix.
Volgens mij zal de nieuwe Ko
ningin, met volledige inzet van
haar persoonlijkheid, in dezelfde
lijn van haar moeder regeren;
namelijk het voortdurend zoeken
naar een weg om de macht om te
zetten in een progressief instru
ment in de ruimste zin des
woords, gebaseerd op de funda
mentele waarde van de democra
tie: gerechtigheid en vrij
heid".
„Koningin Juliana is een grootse
vrouw met een enorm begrip
voor menselijke problemen. Zij is
een van de meest humane perso
nen, die ik ken.
Kamervoorzitter over functie staatshoofd
DEN HAAG - Na de mededelingen in de Tweede Kamer over het aftre
den van koningin Juliana en de opvolging door prinses Beatrix brachten
de kamerleden een driewerf hoera oj^de scheidende vorstin uit.
DEN HAAG (GPD) - „Een heel be
langrijke taak van de koningin
ligt bij de kabinetsformaties. Zij
moet zorgen voor de continuïteit
van de regering. Tenslotte beslist
zij welke persoon kabinetsforma
teur of informateur wordt. Het
kabinet moet na zijn beëdiging
zelf verantwoording afleggen
voor zijn totstandkoming tegen
over het parLment. Maar de keu
ze van de formateur is van relatief
groot belang. De koningin neemt
op zo'n ogenblik een scheids
rechterlijke beslissing".
Aan het woord is dr. Dick Dolman,
voorzitter van de Tweede Kamer.
In een schorsing van het debat
van gisteravond vond hij even
tijd om zijn visie te geven op de
functie van het staatshoofd in ons
staatsbestel.
Dolman voegt aan zijn uitspraak
over de koningin als staatshoofd
meteen toe dat zij niet zomaar
kan doen wat ze wil. „Daar is geen
sprake van. Het is ogn heel subtiel
spel, dat vereist dat de koningin
een zeer grondig inzicht heeft in
de Nederlandse politiek, ook al
wordt zij door adviseurs bijge
staan". De kabinetsformateur,
die de koningin moet aanwijzen,
bepaalt uiteindelijk de samen
stelling van het kabinet en wordt
over het algemeen eerste minis
ter.
De koningin maakt deel uit van de
regering (in die functie leest zij de
Troonrede voor), maar heeft ver
der geen formele contacten met
de Tweede Kamer. Op initiatief
van koningin Juliana zijn wel re
gelmatige bezoeken tot stand ge
komen van groepjes parlementa
riërs aan Soestdijk. Wekelijks be
zoekt de minister-president het
staatshoofd. Over de inhoud van
die bezoeken komt echter zo
goed als niets naar buiten. Zij be
horen (net als de besluiten tijdens
de kabinetsformatie) tot „het ge
heim van Soestdijk".
Tijdens de bijeenkomsten met de
minister-president kan de konin
gin volgens Dolman gebruik ma
ken van enkele klassieke be
voegdheden, namelijk het recht
om geraadpleegd te worden (ad
vies geven), aan te moedigen en te
waarschuwen. „Over de invloed
die de koningin op die manier
uitoefent, weet ik niets", zegt
Dolman. „Men hoort wel eens
wat. Voor meer gegevens moet U
bij oud-premiers zijn, maar die la
ten over het algemeen ook niet
veel los. Tijdens de rit van een
kabinet heeft de koningin echter
niets te beslissen".
„Behalve de minister-president be
zoeken ook andere bewindslie
den het staatshoofd nu en dan, al
naar gelang het belang van een
bepaalde zaak die aan de orde is.
Prinses Beatrix bezoekt weke
lijks bovendien een zitting van de
Raad van State, het hoogste ad
viescollege van de regering", a
