Afernieuwing
van vier
Leidse bejaardenhuizen
I begint met "Haagwijk"
Synode ging 'tot de bodem van de moeilijkheden'
Voorzitter Hartevelt:
De mensen verlangen
er toch wel naar
Mag(
er
Democratie niet de
juiste bestuursvorm
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1980
Op de koffie in "Haagwijk"'
De Nederlandse bisschoppen kun
nen onmogelijk zonder duidelij
ke resultaten naar Nederland te
rugkeren", zei vicaris Kuypers
van Haarlem aan de vooravond
van de synode. Mocht hij hebben
bedoeld wat 83 van de 125 dekens
(hoofdpastoors) vroegen, name
lijk "afdoende maatregelen", dan
is hij met hen van een kouwe
kermis thuis gekomen, want de
dekens bedoelden maatregelen
tegen de Roermondse bisschop
Gijsen. Om heel precies te zijn:
ontslag. Hun wens is niet ver
vuld.
Toch zijn er wel andere resultaten.
Het verplichte celibaat blijft. Ge
huwde priesters blijven twee
passen links achter hun onge
huwde collega's. Om maar twee
voorbeelden te noemen. Maar of
deze resultaten de verscherpte
polarisatie doen afnemen, waag
ik te betwijfelen. Of eigenlijk ook
niet: het begint nu pas in alle he
vigheid, al decreteert het slotdo
cument dat het gekrakeel tussen
links en recht moet ophouden.
Hoe moeten de bisschoppen deze
LEIDENDe plannen om de bejaardenhuizen Haagwijk
(hervormd), Groenhoven (gereformeerd), Roomburg
(rooms-katholiek) en Rijn en Vliet (algemeen) te ver
bouwen en aan te passen aan de nieuwste eisen hebben
nu de goedkeuring van alle instanties gekregen. Deze
huizen zullen achtereenvolgens worden gemoderni
seerd. Haagwijk aan de Beethovenlaan het eerst. Aan de
Schubertlaan in Zuid-West wordt voor de bewoners een
tijdelijk gebouw gezet. De gehele operatie zal, naar
schatting, ongeveer vijf jaar duren. Voor elk huis is
ruim een jaar uitgetrokken. De capaciteit van de huizen
zal door de verbouwing iets verminderen. Voor de ge
meente Leiden is dat een reden temeer om te proberen er
nog een bejaardenhuis bij te krijgen.
I Het begint dus met Haagwijk. Dat
huis gaat uit van de diakonie van
de hervormde gemeente. Voor
zitter van Haagwijk is sinds drie
jaar de heer P. A. Hartevelt, de
oud-pedel van de universiteit.
Hij vertelde:
"Het is vier jaar geleden dat het be
stuur van Haagwijk een tweede
lift voor het huis aanvroeg. Die
kregen wij niet. U moet het hele
huis aanpassen, was het ant
woord. Het voldoet namelijk niet
aan de laatste eisen. De kamer is
te klein en de bewoners hebben
ook geen doucheruimte. De ka
mer wordt dus groter, 3.31 bij 4.62.
meter, en de bewoners krijgen
een aparte "natte cel", zoals dat
heet, dat wil zeggen: een keuken
tje, een douche en een toilet. Van
drie kamers nü worden er twee
gemaakt".
Dat zal uiteraard gevolgen hebben
voor de capaciteit. Diaken Harte
velt:
"Wat Haagwyk betreft wordt het
aantal bewoners van 122 tot 106
teruggebracht. Door natuurlijke
afvloeiing is dat nu al het geval.
Niemand hoeft dus meer af te
vallen. Die teruggang geldt voor
alle vier de huizen. Het verbou
wingsplan komt voor de vier op
hetzelfde neer. Omdat dus over
de hele linie de capaciteit iets
achteruit gaat, wordt de behoefte
aan een nieuw tehuis in Leiden
besluiten, die - voor alle duide
lijkheid - eenparig zijn genomen,
aan' hun achterban slijten?
De paus mag nu wel tevreden zijn
en hopen dat de gelovigen die te
vredenheid delen, maar dat mag
hij niet van hen verwachten. Zij
maken, om zijn woorden te ge
bruiken, een belangrijk en moei
lijk ogenblik door. Het is hard
aangekomen. Dat de bisschop
pen met dit magere resultaat te
rugkomen, is ronduit verbijste
rend. Gijsen mag dan 1-0 hebben
gescoord inzake de verplichting
tot oprichting van echte semina
ries, van de andere kant is de ge
lijkmaker gekomen, want hij
moet wel orde op zaken stellen in
eigen bisdom en met de bis
schoppenconferentie samen
werken.
Misschien beleven we het nog dat
de bisschoppen elkaar vinden.
Maar wat dan nog. Voor de gewo
ne kerkelijke problemen hebben
zij geen werkelijke oplossing
kunnen vinden. Daar was nu
geen tijd voor.
Theo Kroon
nog groter. De gemeente pro
beert de instanties die hierover
moeten beslissen ervan te over
tuigen dat dit huis er moet ko
men".
Noodgebouw
De vier huizen hebben voor hun
verbouwing samen een stichting
gevormd. Dat heeft het voordeel
dat ze aaneensluitend aan de
beurt komen. Het tijdelijke ge
bouw, tussen de Schubertlaan en
de Korte Vliet, hoeft dus geen dag
leeg te staan.
Dat tijdelijke gebouw krijgt geen
verdieping. Het wordt geheel
'begane grond'. Elke' bewoner
komt daar in een eigen kamer, die
even groot is als de kamer straks
in het verbouwde huis. Er wor
den twee ingebouwde tuinen
aangelegd.
De omwonenden hadden, toen zij
voor het eerst van de plannen
hoorden, nogal bezwaren tegen
dit "noodgebouw", dat, als het
goed is, vóór de komende bouw
vak-vakantie klaar moet zijn.
Maar hun bezwaren konden in
gesprekken prettig worden op
gelost. Een van hun wensen was
dat er bij het gebouw voldoende
parkeergelegenheid zou komen.
Daarin is voorzien. De omwo
nenden kregen zelfs enige zeg
genschap in de keuze van de
kleur van het tijdelijke huis.
Wie bedenkt dat de gemiddelde
leeftijd in Haagwijk 83 jaar is
trouwens, het gemiddelde' van
alle vijfhonderd hierbij betrok
ken bejaarden ligt boven de 80
begrijpt wel dat de verplaatsing
voor de bewoners een ingrijpen
de zaak is. De besturen, de direc
ties en het personeel beseffen dat
goed.
De heer Hartevelt "De bewoners
zijn erop voorbereid. In Haagwijk
hebben wij ze steeds tot in details
op de hoogte gehouden. Toch
verlangen de mensen er wel naar.
Om die grotere kamer en die
keuken apart, en vooral vinden ze
zo'n douchecel een enorme ver
betering. Echtparen, die nu maar
één kamer hebben, krijgen straks
een woon- en een slaapkamer.
Wij zullen er alles aan doen om in
de tijdelijke ruimte de sfeer zo
veel mogelijk hetzelfde te hou
den. Dus de mensen zoals zij nü
wonen ook daar zo dicht mogelijk
bij elkaar. Zij mogen hun contac
ten niet kwijt raken".
Sr is voor Haagwijk een verhuis-
schema gemaakt voor tien dagen.
Binnen die tijd moeten alle be
woners over zijn. Het spreekt dat
zij zelf niet hoeven te sjouwen.
Dat wórdt allemaal voor ze ge
daan. Willen familieleden helpen,
dan moeten zij zich wel voegen
naar dat schema.
Kosten
Het is denkbaar dat bewoners bij
hun terugkeer naar het echte huis
wat kosten maken. Een ander
kleed, een nieuw gordijn, een
mooiere stoel. De huizen gaan ge
zamenlijk proberen daarvoor
subsidie los te krijgen. Als dat
lukt, zal dit de kosten niet hele
maal dekken, maar elke tege
moetkoming is toch meegeno
men. Daarvan zouden dan ook de
mensen profiteren die van hun
eigen geld in een bejaardenhuis
wonen. Hartevelt: "Waarom zou
den de bepalingen voor renova
tiesubsidie niet voor onze bejaar
den gelden?"
Hoeveel de totale verbouwing gaat
kosten, wilde de heer Hartevelt
liever niet kwijt. Hij zei alleen dat
de vernieuwing van zo'n huis
volgens de wettelijke normen
tachtig procent van de nieuw-
waarde mag kosten. Het spreekt
vanzelf dat de huren na de vcr-
bouwing hoger worden. Maar
daarover hoeven de bewoners,
beschermd als zij zijn door so
ciale wetten, zich geen zorgen te
maken.
S. J. de Groot
Dubbel subsidie Bond
tegen het Vloeken
(Van onze redactie geestelijk leven)
De pogingen van een aantal Tweede-Kamerleden om de besturen
van provincies en gemeenten ertoe te bewegen de subsidie
kraan voor de Bond tegen het Vloeken dicht te draaien, hebben
in Oldebroek (Noord-V'eluwe) een tegengesteld resultaat opge
leverd. De gemeenteraad daar besloot deze week, met de stem
van de Pvd A-fractie tegen, de subsidie voor de bond te verdub
belen. Aanleiding was de brief van de kamerleden.
De manier waarop de woordvoerder van de Staatkundig Gere
formeerde Partij in deze raad de verdubbeling motiveerde zal
het bestuur van de bond minder welgevallig zijn, omdat wat
deze heer Ten Hove te berde bracht nu juist koren op de molen
van de tegenstanders is. Zij hadden ondemocratische taal uit
de anti-vloekbond gehoord, met name in de redevoering van
een predikant op de laatstgehouden jaarvergadering, en gin
gen toen heet van de naald tot actie over. Met een commentaar
op de steeds breder wordende opwinding probeerde het bonds-
bestuur waarin de Apeldoornse theoloog-ethicus professor
Velema voorzitter is de schade zoveel mogelijk te beperken.
In dat commentaar wees debond de beschuldiging van de criti
ci resoluut van de hand.
Laatste resten
Maar nu de SGP in Oldebroek. Haar man Ten Hove kenschetste
niet alleen de brief van de kamerleden als een poging om zich te
ontdoen van de laatste "christelijke resten" bij de overheid,
maar verzette zich ook tegen het pleidooi in de brief voor een
goede democratie. "Wij zijn theocratisch", stelde de SGP-er
daartegenover. Dat is de juiste bestuursvorm. Gods Woord is de
absolute norm". Van hem kwapi ook het voorstel, de subsidie te
verdubbelen om de weigering van andere geqieenten enigszins
te compenseren.
Nu de Bond tegen het Vloeken kwetsbaarder is dan ooit, zal het
bestuur aan verdedigers als deze heer Ten Hove weinig behoef
te hebben. Zelfs niet als het zich in diens motivering kan vin
den, want dan zou het daarvoor misschien toch andere woor
den gebruiken. Hoewel in dat geval een man als Ten Hove wel
duidelijk is.
CDA-er Doornwaard in de raad van Oldebroek deed nog een
poging te bewijzen dat de bond niet anti-democratisch is. Maar
zeker na het rechttoe-rechtaan-betoog van de SGP-er kon hij
daarvan de tegenstanders niet meer overtuigen.
Afscheid koster. Na veertien
jaar trouw zijn dienst te hebben
vervuld, neemt de heer J. Onder
water (63) zondag afscheid als
koster van de doopsgezind-re
monstrantse kerk aan de Pieters
kerkstraat in Leiden. Aan deze
dienst, die om half 11 begint, ver
leent het kerkkoor medewerking
Na afloop is er gelegenheid van
koster Onderwater afscheid te
nemen. Daar zullen zeker niet al
leen gemeenteleden komen. Me* ig
jaar is Onderwater voorzitter
geweest van de afdeling Leiden
van de Nederlandse Kostersbond.
Hij maakte in zijn kerk ook het
begin mee van de Leidse Studen-
tenekklesia, die, toen zij uit dit
jasje groeide, naar de Hoogland
se kerk is overgegaan.
De heer D. Haasnoot volgt de heer
Onderwater op. Hij is "toevallig''
diens schoonzoon.
Hartebrug. De restauratie van de
Hartebrugkerk aan de Haarlem
merstraat in Leiden bereikte deze
week een zichtbaar hoogtepunt
met de herplaatsing van het kruis
op de toren. De hoogmis van zon
dagmorgen om kwart voor 11 zal
staan in het teken van de dank
baarheid hiervoor. Het gemeng
de koor van de kerk onder leiding
van de cantor-organist Jan
Schmitz zorgt voor feestelijke to-
Na de dood
Geen muren. Omdat het rooms-
katholicke kerkhof in Leid-
schendam binnenkort wordt ge
sloten, is op de nieuwe algemene
begraafplaats een apart stuk voor
katholieken gereserveerd. De pa
rochieraad vindt dat een begrij
pelijke zaak. Immers, nog vele
katholieken zouden niet graag de
traditie van de eigen begraaf
plaats opgeven.
Maar het gaat mevrouw A. Pieters,
voorzitter van de parochieraad, te
ver als de gemeente om dat aparte
stuk heen nog een twee meter
hoge muur gaat optrekken. "Wij
katholieken", schrijft zij in een
plaatselijk blad, "maken deel uit
van deze gemeente en wenden
geen muren op te trekken tussen
ons en andere dorpsgenoten. En
wat geldt bij het leven, geldt ook
na de dood".
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Blauwkapel-
Groenekan (Utr.) J. Westland
Amersfoort, te Tilburg A. M. van
Peski Amersfoort.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Dokkum J. C. Fockens Korn-
horn.
Contact. Oost- en Westduitse
kerkleiders hebben vaker dan tot
nu toe bekend was contact met
regeringsfunctionarissen om te
voorkomen dat de gesprekken
tussen Oost- en West-Duitsland
worden afgebroken. Dat deelde
de voorzitter van de Evangeli
sche Kerk in Duitsland, bisschop
dr. Eduard Lohse, deze week mee
op een synodevergadering in
Garmisch-Partenkirchen.
Zelf spreekt Lohse bijna elke veer
tien dagen met zijn Oostduitse
collega, bisschop Albrecht
Schonherr. Hij sluit de mogelijk
heid niet uit dat de beide kerken
binnen afzienbare tijd gemeen
schappelijk naar buiten treden
met een verklaring over de toe
stand in de wereld. Vorig jaar ga
ven deze kerken een verklaring
uit over de vredesopdracht van
de kerk, dit ter gelegenheid van
het feit dat veertig jaar geleden de
tweede wereldoorlog begon.
Hervormde reactie: Het vaticaan heeft te veel gewild
"Wij zijn gegaan tot de bodem van
de moeilijkheden om liet kern
punt van de problemen in de
Nederlandse kerkprovincie tot
een oplossing te brengen". Dat
verzekeren de Nederlandse bis
schoppen de gelovigen in een
herderlijk schrijven na hun bij
zondere synode in Rome. Dat
kernpunt is voor hen de verdie
ping, de vernieuwing en waar
nodig het herstel van de kerk als
gemeenschap.
Het voorlopige resultaat van deze
synode - die bijna drie weken
heeft geduurd - is neergelegd in
een kleine vijftig conclusies,
waarvan kardinaal Willebrands
gistermiddag zei dat ze een dui
delijke en concrete uitleg zijn van
de officiële leer van het tweede
Vaticaanse concilie. "Het slot do
cument gaat op de wezenlijke
punten steeds van de richtlijnen
van dit concilie uit". Het ant
woord op de problemen van de
Nederlandse kerk is toén door de
bisschoppen uit de hele wereld
gegeven. Dat is de grondtoon van
deze synode.
Niet alleen de Nederlandse kerk zit
met moeilijkheden. Toen de paus
in zijn slottoespraak - waarin tot
ieders verrassing enkele goed
uitgesproken Nederlandse vol
zinnen voorkwamen - alle deel
nemers dankte voor hun bijdra
gen aan de besprekgingen, zei hij
uitdrukkelijk dat hun zoeken
naar eenheid ook een dienst is
geweest aan de wereldkerk.
Bijsturen
De conclusies zijn alle gericht op
een kerkelijk leven volgens de
algemeen aanvaarde en gelden
de normen. Waar de praktijk
daarvan afwijkt, moet worden
bijgestuurd. Dat betreft niet al
leen het instituut van de pasto
rale werkers en de priesterop
leiding - waarvoor commissies
van onderzoek worden ingesteld
- maar ook de catechese.
Sterke nadruk legde de paus in zijn
toespraak op het bisschops- en
priesterambt en het geheel eigen
karakter daarvan. Aan het ver
plichte celibaat wordt op geen
enkele wijze getornd. Het mee
werken van leken in de kerk moet
hoog worden gewaardeerd, maar
hun taak en verantwoordelijk
heid onderscheiden zich, over
eenkomstig de richtlijnen van de
Heilige Stoel, wezenlijk van de
ambtsdragers. Dat moet zo blij-
De priesteropleiding moet worden
toevertrouwd aan echte semina
ries. Dat kan zijn in de stijl van
Gijsens Rolduc, maar ook komen
andere instellingen in aanmer
king, die echter het karakter van
een seminarie moeten hebben.
De theologische hogeschool
waaraan zij zijn verbonden be
hoeft de goedkeuring van de
Heilige Stoel.
Instemming
De eerste zestien cpnclusies heb
ben alle betrekking op het func
tioneren van de bisschop en de
bisschoppenconferentie. De bis
schoppen - hun aantal wordt uit
gebreid - nemen zich hartelijk
voor, hun broederlijke verhou
ding te verdiepen, en zij belijden
hun instemming met de inhoud
van het rooms-katholieke geloof,
alsmede met de hiëarchische in
richting van de kerk.
Nog een paar punten uit de conclu
sies: de bisschoppen gaan zorgen
voor goede teksten voor de cate
chese; de liturgie wordt gevierd
volgens de off iciële boeken; waar
mogelijk herstel van de persoon
lijke biecht (algemene kwijt
schelding van zonden is een bui
tengewoon middel); de oecume
ne (samenwerking met andere
christenen) moet de volheid van
het geloof op het oog hebben; de
bisschoppen steunen oecumeni
sche activiteit maar zullen ervoor
waken dat deze rekening blijft
houden met de eisen die het ge
loof stelt, met name deze: dat de
gezamenlijke deelneming aan de
eucharistie met de gescheiden
christenen niét het antwoord is
op de oproep van Christus tot
volmaakte eenheid.
Verwarring
Niemand zal zich erover verbazen
dat rooms-katholieke bisschop
pen zo over deze zaken denken,
maar dit is op sommige punten
wel in tegenspraak met bepaal
de ontwikkelingen in ons land.
Daarin zou nu verandering moe
ten komen. Bisschoppen zijn,
volgens bet slotdocument, geen
afgevaardigden van de gelovi
gen, maar dienaren van Christus
ten dienste van de kerkgemeen
schap. De geloofservaring van
de mensen heeft niet dezelfde
autoriteit als de uitleg die het
leergezag van de kerk aan het
eigenlijke geloofsgoed geeft.
Verscheidenheid in geloofsuit-
drukking mag geen verwarring
brengen.
Het contact tussen Rome en Ne
derland wordt regelmatiger. Be
slissingen van de bisschoppen
conferentie, goedgekeurd door
Rome, gelden als wet. De bis
schop voert ze uit, ook al was hij
eerst een andere mening toege
daan. Ieder onthoudt zich van
verklaringen die schade kunnen
berokkenen aan een mede-bis
schop. Mgr. Gijsen zal de samen
werking op het gebied van de
Pauselijke Missiewerken, de
Vastenaktie en de Week voor de
Nederlandse Missionaris her
stellen. Zijn collega's zijn bereid
hem te helpen om moeilijkheden
met personen en instellingen op
deze gebieden op te lossen.
Waarachtig
De paus zelf karakteriseerde deze
synode als een "waarachtige
heilsdialoog". Hij sprak van
"diepgaande veranderingen".
Bisschop Ernst gaat zonder angst
naar Breda terug. "Ik ben ervan
overtuigd dat wij verder kunnen
gaan op deze weg. Wij hebben een
ware gemeenschap beleefd met
de paus". Simonis (Rotterdam):
"De overtuigingskracht die wij
hier hebben gevonden kunnen
wij nu beter overbrengen op de
gelovigen". Möller (Groningen):
"Als wij het onderling eens zijn,
kunnen wij de gelovigen gemak
kelijker overtuigen van de waar
de van deze richtlijnen". Zwart
kruis (Haarlem): "De paus heeft
ons nooit iets willen opleggen".
Conservatisme
Er zijn ook andere reacties.
Dr. Q. P. van Andel van het her
vormde "Romeberaad": "De
conclusies zijn weinig hoopvol
voor de oecumene. De Amster
damse studentenpastor Van
Kilsdonk: "De bisschoppen zijn
gekooid. De paus heeft hen tot
lakeien gemaakt". Priester Jan
Ruijter van de kritische gemeen
te IJmond sprak van een "ruk
naar rechts". "De kerk zet de pas
torale werkers in de kou". Hij
verwacht een grote toeloop naar
de Basisbeweging.
Dr. Van den Heuvel, secretaris-ge
neraal van de Hervormde Kerk,
ziet het herstel van de verhou
dingen tussen de bisschoppen
onderling als het enige licht
puntje. "Curie en paus hebben
het conservatisme bevestigd.
Het Vaticaan heeft te veel ge
wild. De bisschoppen hebben
niets binnengehaald".
