Vasthoudend, ook
in kleine dingen
Portret van Prinses Beatrix
Strakkere
lijnen in
hofhouding
PAGINA 13
DEN HAAG (GPD) - Koningin
Wilhelmina, de laatse vorstin die
in Den Haag resideerde, had geen
behoefte aan een nieuw paleis,
hoewel haar huisvesting ruim
schoots te wensen overliet.
Daarmee bleef een nu 100 jaar
oude hartewens van het Haagse
gemeentebestuur onvervuld.
Koningin Juliana wilde evenmin
een nieuw Haags paleis, want zij
bleef in Soestdijk. Beatrix heeft,
in deze tijd van bezuinigingen,
ook geen behoefte aan een nieuw
paleis. Van de vier huisvestingen
die de koninklijke familie in Den
Haag bezit, laat Beatrix er twee
opknappen voor naar schatting
70 miljoen gulden.
Den Uyl, in de jaren dat hij minis
ter-president was, heeft bij prin
ses Beatrix herhaaldelijk erop
aangedrongen dat zij zich zou be
perken tot één paleis. Maar zijn
aandrang is vruchteloos geble
ken. Beatrix wil wonen en wer
ken strikt gescheiden houden. Zij
acht dat niet te verwezenlijken in
het omvangrijke Huis ten Bosch,
dat qua capaciteit zeker niet hoeft
onder te doen voor Soestdijk.
Beatrix en haar gezin gaan wonen
in Huis ten Bosch, op de grens
van Den Haag en Wassenaar.
Huis ten Bosch werd gebouwd in
opdracht van de vrouw van stad
houder Frederik Hendrik, Ama-
lia van Solms, in de eerste helft
van de 17e eeuw. Het werd een
prachtig gebouw. De Hagenaars
spraken ronduit schande van de
„prots" waarmee het werd inge
richt. Dat werd nog heviger toen
Frederik Hendrik in 1647 over
leed, en Amalia besloot het werk
nog mooier te laten afmaken ter
ere van haar overleden echtge
noot.
Opgeknapt
Voor drie miljoen gulden is Huis
ten Bosch na de oorlog opge
knapt, dat wil zeggen nagenoeg
geheel teruggebracht in zijn
vooroorlogse staat. Naarmate
Beatrix' troonopvolging naderbij
leek te komen, groeide ook haar
belangstelling voor Huis ten
Bosch, maar dan uitsluitend om
er te wonen. Met grote regelmaat
bezoekt zij thans het onder han
den zijnde project, dat „in regie",
men kan zeggen naar bevind van
zaken, wordt uitgevoerd onder
directie van de Rijksgebouwen
dienst en mitsdien voor rekening
van de belastingbetaler.
De kosten lopen fors op. Niet alleen
moet elke kamer die de prinses
komt inspecteren geheel van stof,
werklieden en gereedschappen
worden ontdaan alvorens zij arri
veert, ook dient er nogal eens een
wijziging in de plannen - al dan
niet onder handen - te worden
aangebracht. Voorts komt er een
atoomvrije schuilkelder die -
zonder inrichting voor een ver
blijf van enkele maanden - twee
miljoen gulden gaat kosten, met
daar bovenop een zwembad van
10 bij 70 meter.
Dit alles komt naast het koetshuis,
tot voor kort het woonhuis van
oud-premier De Jong, dat even
eens verbouwd moet worden,
omdat een zwembad nu eenmaal
de nabijheid van kleedruimtes
vereist. Het is overigens niet het
enige bijgebouw dat onder han
den genomen moet worden. Ge
heel van de grond af aan wordt
elders binnen de met rozenstrui
ken overgroeide prikkeldraad
omheining een nieuw wachthuis
geplaatst voor de manschappen
van de Koninklijke Marechaus
see. Een post die herkenbaar zou
moeten zijn op de begroting van
defensie.
Standverhoging
Elders in Den Haag lopen de kosten
trouwens ook fors op, en daar
naast de prijzen. In het hartje van
Den Haag staat paleis Noordein
de. Een door studenten uitge
woonde bouwval, waarvan ko
ningin Wilhelmina al na haar te
rugkeer uit Londen spijtig zou
hebben opgemerkt dat dit paleis,
waar zij haar jongste jaren door
bracht, helaas geen voltreffer had
mogen krijgen.
Beatrix heeft besloten dat Noord-
einde .haar werkdomein moet
worden. Dat vergt een investe
ring van 60 miljoen gulden en een
bouwtijd van zes zeven jaar; een
strijd met het Haagse gemeente
bestuur over de toegankelijkheid
van de paleistuin; en heeft een
ongelooflijke prijsopdrijving tot
gevolg van de woonhuizen in de
directe omgeving van deze splin
ternieuwe koningsbuurt.
Etagewoningen die enkele jaren
geleden nog geen ton kostten,
werden in de afgelopen maanden
plots geadverteerd voor prijzen
tot 350.000 gulden. Huurders in
de directe omgeving van het pa
leis zelf hebben bericht gekregen
dat de huur wordt opgezegd om
dat „het hof' daar prijs op
stelt.
Een restauranthouder in de nabij
gelegen Molenstraat - de omge
ving laat zich vergelijken met die
van de Kalverstraat-Spui-Heili-
gewegbuurt in Amsterdam -
geeft grif toe „genoodzaakt" te
zijn zijn prijzen fors op te stuwen,
zodat zij aangepast zullen zijn aan
de nieuwe situatie. Er staat te
genover dat prins Claus en zijn
zoons hun eerste pilsje „van het
huis" zullen krijgen. Winkeliers
met weinig hoogdravende handel
zullen de wijk moeten nemen, en
een sekstent dient helemaal te
verdwijnen.
Paleistuin dicht?
De paleistuin is nog een punt van
discussie. De tuin, die aan de
noordoostkant grenst aan de ach
terzijde van het pale.'s en ele ja
ren het enige litzicht was van de
jonge prinses Wilhelmina, zoals
zij zich wat wrang herinnerde) en
aan de noordwestkant aan de
Koninklijke Stallen, is bij over
eenkomst van 1954 open voor het
Haagse publiek. Het is een zeer
fraaie tuin, een geliefd oord van
zojuist getrouwde paren die er
gelukzalig de fotograaf aansta
ren.
Maar de veiligheidsdiensten vin
den dat de tuin gesloten moet
worden en zij zijn ervan over
tuigd de strijd te zullen winnen.
De koninklijke familie bezit in Den
Haag nog twee vestigingen. De
bekendste daarvan is het paleis
aan het Lange Voorhout, van
waar de vorstin op Prinsjesdag
haar rijtoer pleegt te beginnen
naar het Binnenhof.
Het vierde huis is een landgoed in
de duinen van Scheveningen, het
veertig kamers tellende Den Rui-
genhoek.
UTRECHT (GPD) - Precies een maand nadat
Wim Kan constateerde datje de Koningin soms
een ander volk zou toewensen, werd het Neder
landse volk geconfronteerd met een duidelijk
vermoeide vorstin die opriep steun en vertrou
wen te geven „aan uw nieuwe koningin". Geen
nieuw volk dus. maar een nieuwe koninein.
Nederlands nieuwe koningin: „Er
is jaren over gefilosofeerd wan
neer het zo ver zou zijn. Op haar
42ste jaar is het voor Beatrix zo
ver en gaat ze beginnen aan de
taak waar haar moeder aan be
gon toen ze drie jaar jonger was.
Beatrix was toen tien jaar. Jk
herinner me erg veel details",
heeft ze over de inhuldiging van
haar moeder eens verteld. ,Jiet
was immers het eerste officiële
gebeuren waar wij als kinderen
bij betrokken waren en dat heeft
echt een hele grote indruk op ons
gemaakt. Misschien wel het meest
in de Grote Kerk, waar ik met
mijn zusje Irene en mijn beide
grootmoeders zat om te luisteren
naar de rede die mijn moeder uit
sprak, waarin ze onder andere,
als haar eerste daad, mijn groot
moeder de Militaire Willemsorde
verleende, wat als een echte ver
rassing aankwam".
Als over een paar maanden Beatrix
voor dat zelfde, heel fundamen
tele levensmoment staat dat haar
moeder indertijd bracht tot de
uitspraak „wie ben ik dat ik dit
doen mag", dan doet ze dat in een
land en tegen een achtergrond
die wel heel sterk afwijken van
land en achtergrond van Juliana
anno 1948.
Beatrix anno 1980: vrouw in een
wereld waarin weinig over lijkt
van wat vele in die eerste naoor
logse jaren bewoog. Een vrouw
die opmerkelijk weinig op de
voorgrond trad, maar een vrouw
die onder de dekmantel van soms
een stralende lach, soms een
nauwelijks verborgen hooghar
tigheid, heel omlijnde persoon-,
lijke opvattingen koestert over
het moderne koningschap, over
haar voorbereiding ook op de
troonsopvolging.
Eigenzinnig
Over de persoonlijke opvattingen
van prinses Beatrix over het ko
ningschap en haar - toekomstige
- rol daarin is niet iedereen altijd
even optimistisch geweest. Met
name niet in politiek Nederland.
Zo schreef in 1965, in de rumoeri
ge voorbereidingstijd van het
huwelijk van Beatrix met Claus
von Amsberg de toenmalige frac
tieleider van de Partij van de Ar
beid, G. M. Nederhorst, dat hij
zich ernstige zorgen maakte
„over kroonprinses Beatrix, wier
eigenzinnigheid in toom zal moe
ten worden gehouden".
Dat was in de dagen dat er in Ne
derland strijd woedde over de
vraag of de kroonprinses wel kon
trouwen met een Duitser die ac
tief bij de Duitse Wehrmacht had
gediend in de Tweede Wereld
oorlog. Een verwoede discussie
die nog extra werd aangewak
kerd toen bekend werd dat het
huwelijk, blijkbaar op uitdruk
kelijke wens van de prinses, in
het „lastige" Amsterdam zou
worden gesloten, de stad die zo
veel van haar joodse burgers tij
dens de bezetting had verlo-
Prinses Beatrix tijdens haar bezoek aan China in mei 1977, hier samen met voorzitter Hoea Kwo-feng.
Prinses Beatrix en prins Claus, gefotografeerd in de paleistuin van t
Loo, vlak na de bekendmaking van hun verloving.
Beatrix én Claus én de praktijk van
het leven hebben sinds die jaren
'65 en '66 aangetoond dat het wel
kan, dat het blijkbaar heel goed
kan, en opvallend weinig is er de
afgelopen tien, vijftien jaar se
rieuze kritiek geoefend op handel
en wandel van wat dan heet „de
vermoedelijke opvolgster op de
troon".
Lang gewacht
Zoals Juliana en Beatrix Nederland
lang hebben laten wachten op het
moment van hun geboorte - alle
bei tot de laatste van de maand,
zodat geboortebekers en wand
borden waardeloos dreigden te
worden - zo heeft ook het mo
ment van de troonswisseling lang
op zich laten wachten. Lang in
die zin, dat er voortdurend ge
ruchten zijn geweest over een
ophanden troonsafstand, en naar
klassiek gebruik werden die ge
ruchten bij tijd en wijle ontze
nuwd. „Koningin Juliana blijft
de komende jaren aan als staats
hoofd", verklaarde de Rijksvoor
lichtingsdienst in maart 1979,
maar in volle discretie heeft prin
ses Beatrix al jaren dagelijks ge
werkt aan haar voorbereiding op
het koningschap. Een opvolging
die Beatrix zelf omschreven heeft
als „een bestemming".
Die voorbereiding is in feite 42 jaar
geleden begonnen op de 31e ja
nuari 1938, toen in paleis Soest
dijk geboren werd: Prinses Bea
trix Wilhelmina Armgard, Prin
ses der Nederlanden, Prinses van
Oranje-Nassau, Prinses Von Lip-
pe-Biesterfeld. Als peuter van
goed twee jaar moesten zij en
haar zusje Irene in de meidagen
i940 door haar ouders worden
meegenomen naar Engeland
vanwaar ze met haar moeder en
Irene naar Canada doorreisde.
Als meisje van zeven kwam ze in
augustus 1945 in Nederland te
rug. Nog ver weg van de troon,
want zelfs haar moeder was nog
prinses, en op de werkplaats van
Kees Boeke in Bilthoven leerde
ze in een totaal ander onderwij-
spatroon dan destijds haar moe
der en grootmoeder iets kennen
van de stromingen in een zich
ontwikkelende maatschap
pij.
Na een gymnasiumopleiding aan
wat later het incrementum van j*
het Baarns lyceum is geworden, f
ging ze in 1956 studeren aan de
rijksuniversiteit in Leiden: so
ciologie, rechtswetenschappen
economie, parlementaire ge
schiedenis, staatsrecht.
Ze studeerde af in 1961 en haalde
haar meestertitel (vrije studie
richting) zonder dat er een ere
promotie aan te pas kwam zoals
destijds bij haar moeder.
In 1963 verkoos Beatrix het kasteel
tje Drakesteyn boven de ouder
lijke woning paleis Soestdijk, en
een paar jaar later, in mei 1965,
luidde een foto van haar en 'een
man', gearmd wandelend in de
paleistuin, de rumoerige verlo-
vings- en huwelijksperiode in die
op 10 maart 1966 zijn bekroning
vond in een huwelijk in Amster
dam, waarbij achter de Gouden
Koets van het bruidspaar een
rookbom ontplofte als signaal
van groeperingen die het niet
namen, dit huwelijk van Beatrix
met een man die zich sindsdien
ontwikkeld heeft als ongetwij
feld de meest populaire van de
vier schoonzoons van koningin
Juliana en prins Bernhard.
Op 27 april 1967 werd Willem
Alexander geboren, binnenkort
nu eerste gerechtigde tot de
troon; daarna volgden Johan Fri-
so op 25 september 1968 en Con-
stantijn op 11 oktober 1969.
Drie zoons bezorgen, zeker als ze
jong zijn, de meeste vrouwen
royaal dagwerk. Moeder Beatrix
- voor het normale dagwerk flink
geholpen; dat wel - heeft daar
naast veel gereisd en intensief
werk gevonden in de voorberei
ding op haar toekomstige taak.
Een man als Drees schreef haar
eens een „geschiedkundig
plichtsgevoel" toe, plus een zui
ver oordeel waardoor ze goed
haar weg tussen de moeilijkhe
den zal weten te vinden.
Vasthoudend
Die moeilijkheden zullen haar niet
bespaard blijven, want in het
parlement bestaat eerder ge
neigdheid om de rol van het
staatshoofd te verminderen dan
de grondwettelijke ruimte die er
is, ook te respecteren. En mensen
die Beatrix een beetje menen te
kennen, achten het niet onmoge
lijk dat Nederlands nieuwe ko
ningin weieens weinig geneigd
zal kunnen zijn over zich heen te
laten lopen. Wat haar daarbij
deels goed van pas kan komen,
deels in haar nadeel kan werken,
is vasthoudendheid die zich ook
uit in kleine dingen. „Al vijftien
jaar hetzelfde kapsel", is een op
merking in die richting. De con
statering dat er foto's bestaan van
gebeurtenissen met vijf jaar tus
senruimte waarop Beatrix de
zelfdejurk aanheeft, is er nog zo
een. Zuinigheid? Stabiliteit? On
verschilligheid voor de manier
waarop ze overkomt? Lak aan
public relations?
Zeker is dat ze er niets voor voelt als
trendvolger van veel politici de
publiciteit te zoeken. Welbewust
neemt zij het risico, daardoor on
bekend en dus onbemind te
zijn.
'Zolang haar moeder regeert, heeft
zij er geen enkele behoefte aan
openlijk haar eigen mening te ge
ven. Ook in de toekomst zal dat
voor haar moeilijk zijn. Des te
moeilijker, omdat zij èn door haar
karakter èn door haar opvoeding
en ontwikkeling, een andere per
soonlijkheid is dan koningin
Juliana. Die heeft eens van zich
zelf en haar familie gezegd dat ze
de grootste „generalisten" van
het land zijn - de meest „algeme
ne" personen, die hun volstrekte
onpartijdigheid nauwelijks er
gens rechtstreeks kunnen ingrij
pen.
Voor Beatrix staat behalve een gro
te staatkundige verandering nu
een grote persoonlijke verande
ring als iets onvermijdelijks voor
de deur. Van het intieme Drakes
teyn naar het imposante, koste
lijk en kostbaar gerestaureerde
Huis ten Bosch in Den Haag. Met
de verbouwing daarvan heeft zij
zich intensief beziggehouden, uit
persoonlijke interesse en omdat
ze dat werk als „bijbaantje" van
haar moeder gekregen had.
Maar belangrijker dan haar intrek
op Huis ten Bosch is haar aan
vaarding van haar verantwoor
delijkheden als koningin. Over
een paar maanden heeft het Ne
derlandse volk een nieuwe ko
ningin. Maar de koningin van
Nederland houdt ondanks de
verzuchting van Wim Kan haar
zelfde Nederlandse volk.
Ze zullen nog wel eens wat met el
kaar te stellen hebben voor Wil
lem Alexander - of wie dan ook -
aan de beurt is als staats
hoofd.
Het meest recente familieportret, genomen tijdens de laatste vakantie van prinses Beatrix en prins Claus.
(Van een onzer dignitarissen)
DEN HAAG - Met het optreden
van koningin Beatrix vanaf
mei dit jaar verschijnt ook een
nieuwe hofhouding. Niet van
de ene dag op de andere zoals
bij een kabinet, maar geleide
lijk aan. Voorzover naar bui
ten bekend wordt het echter
eigentijdser van opzet dan de
„lieflijke chaos" die rondom
koningin Juliana bestond, om
niet te zeggen met haar was
meegegroeid.
Al enkele jaren geleden trok
prinses Beatrix, na het reor
ganisatie rapport voor de
hofhouding dut in opdracht
van koningin Juliana in 1973
was voltooid, mr. C. J. van
Schelle aan om de hofhou
ding te reorganiseren en te
stroomlijnen. Mr. Van Schelle
was tot dan ambassadeur in
Brussel en daarnaast hoofd
van het Nederlandse diplo
matieke korps. Tijdens de
verloving van Beatrix met
prins Claus in 1965 was het
mr. Van Schelle geweest die
de prins vertrouwd had ge
maakt met de structuur van
de Nederlandse samenle
ving.
Niet alleen een doelmatiger
functioneren van de rond 200
personen omvattende hof
houding was daarvoor de di
recte aanleiding. Ook het feit
dat in 1972 het zgn. financieel
statuut in werking getreden
was, als gevolg waarvan ge
deelten van de voor de hof
houding benodigde budget
ten direct door de betrokken
departementen worden be
taald.
Dat noopt tot de beste beste
ding van de beschikbare gel
den, zodat niet - om een voor
beeld te geven - de kantoor
benodigdheden voor het ene
secretariaat ergens anders
worden gekocht dan die voor
een andere afdeling die een
grote korting wist los te krij
gen.
Een ander belangrijk punt geldt
de personen die de benodigde
plaatsen bemannen. De hof
houding van koningin Julia
na is in vergelijking met die
van andere staatshoofde.
geen grote, hoewel de om
vang van de werkzaamheden
die verricht moeten worden
nauwelijks kleiner kan zijn.
Op mr. Van Schelle rust de taak
deze veranderingen zo tactvol
en pijnloos mogelijk tot stand
te brengen.
O.
