Gesjoemel met
aardgasprijzen
Gevaarlijke misverstanden (2)
Misère en
loonpauze
schuld
regering
ZATERDAG 26 JANUARI 1980
PAGINA 31
Door Kees Wiese
GRONINGEN - Als de informatie juist is kan men
concluderen dat er de laatste tijd wordt gesjoemeld
met de aardgasprijs voor grootverbruikers. Ge
sjoemeld is misschien het juiste woord niet. Laten
we zeggen dat de regering (en dan met name minis
ter van economische zaken Van Aardenne) medelij
den heeft met de grootverbruikers omdat de ener
gieprijzen zo hard stijgen. En daarom berekent hij
(laat hij berekenen, staat hij toe dat berekend wordt)
hen wat minder.
Het is een ingewikkeld verhaal, maar toch waard om yerteld te
worden. Al was het maar omdat het Noorden ondanks alle ge
smeek en gesoebat nooit een ook maar enigszins redelijk deel van
die aardgasbaten kreeg. Het medelijden van deze minister met de
grootverbruikers is kennelijk groter dan het gevoel voor
rechtvaardigheid van alle ministers van economische zaken
sinds de aardgasvondst bij Slochteren samen. De noordelijke
grootverbruiker krijgt alleen een kleine korting (zo'n vijf pro
cent), die eerst in centen, daarna in procenten en - toen dat te
duur werd voor het Rijk - weer in centen werd berekend.
Welaan dan: de aardgasprijs voor Nederlandse grootverbruikers
(zo'n vierhonderd die contracten hebben met de Gasunie en enkele
duizenden die contracten hebben met de distributiebedrijven)
bedraagt per kubieke meter 0,076 maal de prijs van een ton stook
olie. En daar bovenop komt dan de zgn. premiewaarde. Die be
draagt vijf procent (men vermenigvuldige daarom de prijs van
een ton stookolie niet met 0,076, maar met 0,08 om de prijs van een
kubieke meter gas te krijgen) plus een variabele toeslag, die kan
oplopen van nul tot 2,8 cent per kubieke meter. Hoe meer de
grootverbruiker afneemt, hoe kleiner die toeslag wordt.
Opvallend is, dat het ook hier gaat om zo'n vijf procent. Nu niet als
een korting, maar als een toeslag. De korting van de pakweg
vijftig noordelijke grootverbruikers bestond dus hierin - zou je
kunnen zeggen - dat zij de premiewaarde niet behoefden te beta-
De redenatie luidt als volgt
1. Bij gebruik van aardgas be
hoeft de grootverbruiker
geen eigen opslagruimte te
bouwen voor zijn brandstof.
Bij gebruik van olie of kolen
moet hij dat weL dat scheelt
hem dus een forse investe
ring.
2. Bij gebruik van aardgas be
hoeft hij minder milieuhef
fingen te betalen.
3. Aardgas geeft een hoger
energetisch rendement; het
heeft eea grotere verbran-
dingswaarde dan olie of
steenkool.
Van die drie voordelen moet de
grootverbruiker wat afschui
ven. Dat is eens (op grond van
welke berekeningen weet ik
niet) vastgesteld op een goede
vijf procent.
De redenatie die aan het bere
kenen van de premiewaarde
ten grondslag ligt, zit niet al te
logisch in elkaar. Niet logisch
is bijvoorbeeld het tweede ar
gument. Als je het principe
„de vervuiler betaalt" ten
grondslag legt aan je milieu
heffingen, is het nogal
vreemd niet-vervuilende
aardgasverbruikers te beboe
ten, omdat zij door niet te ver
vuilen minder, aan milieuhef
fingen betalen.
Wel weer logisch is het argu
ment, dat het gebruiken van
aardgas voor de grootver
bruiker extra voordelig is,
omdat hij de opslag niet voor
zijn rekening neemt. Het der
de argument valt met het eer
ste argument samen: de
grootte van de opslag hangt
immers samen met dat ener
getisch rendement. Anders
gezegd: als de grootverbrui
ker olie zou stoken, moet hij -
wil hij dezelfde hoeveelheden
energie verkrijgen - een gro
tere opslagfaciliteit bouwen
dan wanneer hij zelf het door
i die
,JNoorden moet geld i
ardgasopbrengsten opeisen
hem gekochte aardgas zou
moeten opslaan.
Onrechtmatig
Logisch doorgeredeneerd zou
het bedrag dat de grootver
bruiker betaalt, omdat hij niet
zelf in de opslag investeert,
moeten worden betaald aan
hem die voor hem opslaat.
Dat is in dit bijzondere geval
niet een persoon, maar - u
raadt het al - het Noorden.
Daar blijft het gas onder de
grond, tot men het gebruikt.
Zover doordenken kon (wilde)
men echter in Den Haag niet.
Het gaat tenslotte om een fors
bedrag, zo'n f240 miljoen per
jaar, wat de gezamenlijke
grootverbruikers aan pre
miewaarde betalen. Ik durf
best stellen, dat de bewakers
van 's Rijks schatkist (en de
oliemaatschappijen voor
zover zij meeprofiteerden) dat
bedrag jarenlang onrechtma
tig aan het Noorden hebben
onthouden. En dat het Noor
den alsnog uitbetaling (al
thans bestemming van dat
geld voor het Noorden) moet
In Den Haag dacht men wel niet
zo ver door (en als men dat
wel deed, trok men er niet de
consequenties uit), maar men
dacht er wel een beetje aarl.
De noordelijke grootverbrui
kers hoefden immers een
soortgelijk percentage (hoe
men daaraan komt is al even
duister, maar mogelijk be
dacht men terecht dat de
noordelijke grootverbruikers
bovenop de opslagplaats zit
ten) als de premiewaarde op
de gasprijs uitmaakt niet te
betalen... Die mindere in
komsten door deze wel als
royaal aangeduide „korting"
aan die paar grootverbruikers
in het noorden valt overigens
geheel in het niet bij de op
brengst van de premiewaar
de.
Rijkssubsidie?
En nu dan het gesjoemel. Als ik
goed ben ingelicht wordt de
laatste maanden met het be
rekenen van die premiewaar
de de hand gelicht. Zodanig
de hand gelicht, dat de op
brengst nu te verwaarlozen is.
Dat komt neer op een niet
door de volksvertegenwoor
diging gecontroleerde of zelfs
maar gekende rijkssubsidie
aan enkele duizenden groot
verbruikers van aardgas (vrij
willekeurige ondernemingen,
kortom) van zo'n f240 mil
joen per jaar, betaald met geld
dat eigenlijk het Noorden
toekomt.
Heel vreemd, dat werkt immers
concurrentie-vervalsend. En
daar is de liberaal Van Aar
denne juist weer zó princi
pieel tegen, dat hij van de
steun aan afzonderlijke be
drijven af wil, ongeacht de
massa-ontslagen die door het
sluiten van die bedrijven
worden veroorzaakt. En het
druist ook rechtstreeks in te
gen het beleid het aardgas te
sparen voor het tot in de vol
gende eeuw veiligstellen van
het huishoudelijk ge
bruik.
Wordt het ene bedrijf om die re
den gedwongen om te scha
kelen op olie, het andere
wordt middels een korting op
de aardgasprijs gestimuleerd
tot het tegenovergestelde (al
thans tot het uitstellen van die
omschakeling).
Ook als prijspolitiek zijn die
kortingen zonderling. De
klacht bij levering op contract
van aardgas aan grootver
bruikers en aan het buiten
land is altijd, dat de prijs
wordt berekend bij de aan
vang van de contractperiode
op basis van de dan geldende
stookolieprijs. Deze prijs
stijgt gedurende de contract
periode scherp. (Zo komt Ita
lië met zijn langlopende con
tract zo goedkoop aan ons
aardgas). De aardgasprijs „ijlt
na", zoals dat heet, en dat is
nadelig voor de leveran
cier.
Door het geven van kortingen,
het niet berekenen van de
premiewaarde, wordt dat „na
ijlen" nu nog weer eens
kunstmatig versterkt. Een
neveneffect is dat de finan
ciële barrière voor de groot
verbruiker om ooit nog eens
op olie of steenkool om te
schakelen, ook groter
wordt.
Kortom: het is een zaak die aan
alle kanten rammelt als een
blikken bus niet knikkers.
Het geven van enige ophelde
ring zou de minister niet mis
staan.
Daarnaast kunnen de noorde
lijke kamerleden en andere
noordelijke politici er nieuw
elan uit putten om te vechten
voor een goede zaak* het op
eisen van enkele miljarden
harde guldens aan in de loop
der jaren van de grootver
bruikers voor het Noorden
ontvangen aardgasbaten, die
Den Haag „vergat" naar het
Noorden te sturen.
Door prof. dr. Hans van den Doel
Ziezo, de loonpauze is dan eindelijk werkelijkheid. Nadat de ha
venstakingen zijn geweest, nadat de arbeiders in de vleesindus
trie hun extra loonsverhoging binnenkregen, nadat iedereen in
Nederland die machtig en krachtig is de buit het afgelopen jaar
heeft binnengehaald, nu kondigt heer Albeda dan een loonpauze
af. Mosterd na de maaltijd, dat wordt ons hier geoffreerd.
De economische groei zit allang bijna op nul, de collectieve voor
zieningen worden allang niet meer met belastingen en leningen
gefinancierd, de particuliere inkomens stijgen allang veel te veelr
maar nu het kalf verdronken is dempt men de put. Twee jaar lang
hebben we het weer gedaan. Twee jaar lang hebben we opnieuw
geëxperimenteerd met de filosofie van de overleg-economie,
waarvan van te voren vaststond dat deze tegen de feiten zou
bezwijken. Twee verloren jaren.
Twee jaren waarin weer geen duidelijke keus is gemaakt. Twee
jaren waarin iedereen weer alles tegelijk heeft gekregen: hoge
lonen en hoge collectieve voorzieningen. Twee jaren waarin de
regering vriendelijk heeft zitten afwachten tot de vakbeweging
zo vriendelijk zou willen zijn eindelijk eens duidelijke prioritei
ten te stellen. Tevergeefs natuurlijk.
Zuiver emotioneel gezien ben ik tegen deze loonpauze. Want de
loonmaatregel suggereert de vakbeweging heeft de schuld en nu
moeten wij ingrijpen. Albeda laat geen dag voorbij gaan om dui
delijk te maken hoeveel beter alles zou zijn geweest als de vak
beweging wel haar verantwoordelijkheid had beseft.
Deze loonmaatregel komt er op neer dat de vakbeweging de zwarte
piet krijgt toegeschoven. Net zoals de hele overleg-economie éën
groot ingenieus systeem is om de vakbeweging de schuld in de
schoenen te schuiven van onvoldoende loonmatiging en daar
door noodzakelijk geworden collectieve bezuiniging.
Onredelijk
Ik vind dat onredelijk. Want het is onredelijk van de vakbeweging
te verlangen dat deze vrijwillig matigt. Je vraagt ook niet aan de
werkgevers vrijwillig met verlies te draaien. Zo belangrijk als de
winstcijfers voor de werkgevers zijn, zo belangrijk zijn de leden-
cijfers voor de vakbeweging. En wie vrijwillig matigt, ziet zijn
leden verdwijnen. Want men wordt nu eenmaal lid van de vak
beweging vanwege het materialistische deelbelang.
Dat er niet is gematigd, is niet de schuld van de vakbeweging. De
vakbeweging heeft in redelijkheid niet anders kunnen doen dan
zij deed. Deze zomer werd de vakbeweging verrast door de acties
in de haven. En toen de havenarbeiders hun loonsverhoging
kregen, toen wilde iedereen dat hebben. Zo werkt nu eenmaal het
vakbewegingsmechanisme. Zo heeft het altijd gewerkt en zo zal
het blijven werken.
Er is onvoldoende gematigd, maar de schuld daarvan ligt niet bij de
FNV maar bij de regering. Deze regering heeft geen prioriteiten
gesteld en de verantwoordelijkheid voor de inkomensontwikke
ling van zich afgeschoven. Deze regering gaf zelf het slechte
voorbeeld. Men wilde als 't effe kón een handhaving van de
koopkracht tot tweemaal modaal en tegelijk werd ieder ambi
tieus bezuinigingsplan in de ijskast gestopt.
Ir. Theo Potma heeft onlangs een boekje geschreven over het ver
geten scenario van de energiebesparing maar ik meen dat er maar
één echt vergeten scenario is, en dat is Bestek '81. Dat scenario
heeft de regering zelf grotendeels in de prullebak gegooid, toen ze
overging op een grootscheepse creatie van werkgelegenheid in
de kwartaire sector, evenwel zonder het daarbij behorende in
komensbeleid.
De regering is dus verantwoordelijk voor de misère en deze loon
pauze kan zonder bezwaar als een misselijke poging worden
uitgelegd om de verantwoordelijkheid opnieuw van zich af te
schuiven en de schuldvraag in het openbaar naar de vakbewe
ging toe te spelen.
Mosterd
Zuiver emotioneel gezien ben ik er dus tegen, maar rationeel gezien
zit er toch wat in. Want de loonpauze hoeft geen mosterd na de
maaltijd te zijn, maar kan ook worden gezien als een nieuw begin.
Denken wij ons eens in, dat het kabinet-Van Agt nu zelf inziet dat
de overleg-economie heeft gefaald. Stellen wij ons eens voor, dat
Albeda nu zelf begrijpt dat er nooit en te nimmer vrijwillig in de
lonen wordt gematigd net zo min als er ooit vrijwillig (via de
collectezak) belasting zal worden betaald. Fantaseren wij eens.
dat de regering Van Agt werkelijk voor zichzelf heeft vastgesteld
dat er nu voortaan bindende beslissingen moeten worden geno
men door de regering en het parlement.
Stel dat deze loonpauze een begin vormt van een permanente ge
leide loonpolitiek, waarin de vakbeweging zeggenschap vooraf
krijgt en geen loonpauzes achteraf. Denken wij ons eens in, dat
deze loonpauze is om voorgoed aan alle loonpauzes een eind te
maken. Ja, als dat allemaal waar zou zijn is deze loonpauze geen
mosterd na de maaltijd maar de soep vooraf. Soep, die nóg heter
zal gegeten worden dan zij nu al is opgediend.
Instituut Burgerraadslieden. 2311 EK Leiden.
Koornbrugsteeg 7. Telefoon 071-143171
De vorige keer hebben we het
over een aantal gevaarlijke
misverstanden gehad.
Dat waren foute veronderstel
lingen, die de mensen nadeel
■kunnen berokkenen of te
leurstelling teweeg kunnen
brengen. Er bestaan heel veel
van dit soort foutieve opvat
tingen; deze keer willen we
nog eens enkele daarvan be
spreken.
Het echtpaar R. krijgt op een
slechte ochtend een brief in
de bus, afkomstig van de Wo
ningbouwvereniging. Daarin
wordt hun gevraagd eens
contact op te nemen. Er
schijnt bij het verlaten van de
vorige woning een en ander
niet helemaal correct te zijn
achtergelaten. De woning
bouwvereniging heeft kosten
moeten maken en wil nu eens
praten met de heer R. over
een betalingsregeling.
"Wel verdraaid", denkt de heer
R. "Dat hebben we toch al
voldoende besproken; dat is
toch al geregeld. Dat komt
zeker door de bestuurswisse
ling. Daar heb ik niets mee te
maken. Ze zoeken het maar
uit". Vervolgens gooit hij de
brief weg. Hetzelfde doet hij
met een volgende brief. Wan
neer vervolgens de deur
waarder aan de deur komt om
hem een dagvaarding te
brengen geeft hij niet thuis:
hij heeft er niets mee te ma
ken. Het probleem is immers
al lang opgelost. Wat zou hij
nog kosten maken om zich
voor de kantonrechter te ver-
dedigen. Die zal immers toch
wel zien hoe de vork in de
steel zit. Zo blijft hij nog enige
tijd brieven weggooien totdat
de deurwaarder na enige tijd
opnieuw aan de deur komt,
nu om hem het vonnis mede
te delen (te betekenen). Tot
zijn stomme verbazing hoort
de heer R. dat hij heeft verlo
ren en dat hij bovendien nog
een hele schep bijkomende
kosten moet betalen.
Wanneer hij ook dat negeert,
wordt er beslag gelegd. Het
misverstand, waar de heer R.
het slachtoffer van is, is dui
delijk. Hij verkeerde in de
veronderstelling, dat je door
brieven maar weg te doen en
je kop verder in het zand te
steken, ook de inhoud van de
brieven onder tafel kunt krij
gen.
Zo is het natuurlijk niet. Wan
neer hij dan ook nog niet voor
de kantonrechter verschijnt
om zijn visie op de zaak te ver
tellen, kan de kantonrechter
niet veel anders doen, dan de
andere partij gelijk te geven.
Hij heeft immers geen enkel
argument van de heer R. te
horen gekregen. Vaak zal het
vonnis van de kantonrechter
al meteen kunnen worden
uitgevoerd, ook wanneer de
heer R. alsnog verzet tegen dit
vonnis aantekent. Verzet kan
worden aangetekend, wan
neer een vonnis 'bij verstek',
dat wil zeggen' buiten de af
wezigheid van de gedaagde
partij' wordt gewezen.
Pro deo - gratis?
Ook een tweede vaak voorko
mend misverstand zit in dit
voorbeeld. De situatie name
lijk, dat het voeren van een
proces geld kost en dat het
meer kost als je de verliezen
de partij bent. Veel i
menen dat wanneer je een pro
deo advocaat krijgt toegewe
zen door middel van een akte
van onvermogen, er dan ook
geen kosten aan de procedure
zijn verbonden. Voor we op
de onjuistheid van die ge
dachte ingaan, eerst even iets
over de termen 'pro deo' en
'akte vein onvermogen'. Ie
dereen weet natuurlijk wel,
dat het juridisch vakjargon
voor gewone mensen vol
strekt onbegrijpelijk is. Een
volgende keer daarover meer.
Hier volsta ik even met het
volgende. 'Pro deo' betekent,
dat het salaris van de advo
caat niet behoeft te worden
betaald.
Letterlijk betekent het 'voor
god', hetgeen zoveel wil zeg
gen, dat het als een daad van
liefdadigheid van de advocaat
werd beschouwd om voor de
armen gratis een proces te
voeren. Tegenwoordig kan
dat natuurlijk allang niet
meer. Nu betaald het ministe
rie van justitie deze 'gratis'
procedures.
Die andere al even weinig bij-
de—tijdse term 'akte van on
vermogen' houdt in een op
gave van inkomsten, vermo
gen en schulden van de cliënt
aan de hand waarvan de rech
ter vaststelt of er sprake kan
zijn van een kosteloze toe-
voèging. Hij beoordeelt dat
aan de hand van een nauw
keurig opgeteld normensys
teem. Dit alles even terzijde.
De gedachten dus, dat er m
een dergelijk gt^val ook geen
andere kosten bijkomen, is
onjuist. Er mogen wel dege
lijk bepaalde kosten in reke
ning gebracht worden zoals:
administratie kosten van de
advocaat (normaal gesproken
40 of 60), kosten van het
verleen geding (voor de kan
tonrechter al snel enige hon
derden guldens, voor de recht
bank gemiddeld duizend
gulden of meer), kosten van
de deurwaarder en de vaak
erg hoge kosten van deskun
digen die bij een procedure
moeten worden ingeschakeld
(makelaars bijvoorbeeld).
Alleen het salaris van de ad
vocaat behoeft dan niet te
worden betaald, hetgeen ui
teraard een aanmerkelijke
besparing betekent.
Te laat
Nu
het toch over procederen
hebben: ook het volgende
misverstand is zeer pijnlyk.
Mevrouw G. krijgt van de
overheid een brief, waarin
staat dat haar verzoek om het
een of ander is afgewezen.
Onder aan de brief staat dat zij
binnen dertig dagen een be
zwaarschrift kan indienen.
Nu is mevrouw het weliswaar
niet eens met inhoud van de
te dienen,
ïens overleg
i vriendelijk
vervolgens
brief, maar ze vindt het ook
een hele stap om meteen een
bezwaarschrift ir
Ze besluit eerst t
te plegen. In een
briefje vraagt
uitleg over het standpunt
de overheid in de hoop, dat ze
het dan vervolgens wel zal
begrijpen. Ze zegt nog maar
niet dat ze het oneens is met
de beslissing; dat kan altijd
nog, denkt ze en misschien
wordt ze in tweede instantie
wel overtuigd. Na enige we
ken komt het antwoord, dat
haar nog steeds niet bevredigt
en ze besluit een bezwaar
schrift in te dienen. De dertig
dagen onder de brief zijn
weliswaar verstreken, maar
nu zij toch nog in overleg was
met de overheid, zullen die
dagen wel niet meetellen. Een
oi\juiste veronderstelling.
Haar bezwaarschrift wordt
niet-ontvankelijk verklaard.
Dat wil zeggen, dat de com
missie er niet over mag oor
delen omdat het te laat is in
gediend.
Onbedoeld wordt zij dus het
slachtoffer van haar or\juiste
veronderstelling.
Hoewel zij misschien op zich
zelf best gelijk zou hebben
gekregen is zij simpelweg te
laat geweest met haar be
zwaarschrift.
