Een handvol korenscheidt het kaf
Runia tikt Aalbers
op de vingers
Een Open
Brief
zonder
uitzicht
Band met kritische
gemeenten behouden
VRIJDAG 25 JANUARI 1980
Genemuiden had behoefte aan een tweede bibliotheek
Dirk van der Sluis van de pas opgerichte biblio
theek "Een handvol koren" in het Overijsselse
Genemuiden windt er geen doekjes om als hem
wordt gevraagd of' deze christelijke tegenhanger
van de openbare bibliotheek ter plaatse nu echt
nodig was. Het SGP-raadslid (boekhouder van be
roep) vindt dat allerlei kwalijke zaken in de te
genwoordige maatschappij de plaatselijke ge
meenschap nadelig beïnvloeden. En omdat dit
grote gevaren inhoudt, moet daartegen een dam
worden opgeworpen.
De eigen, van vreemde smetten
vrije bibliotheek beschouwt
hij als een hoofdpijler onder
deze verdediging, want heden
ten dage leest vrijwel ieder
een en dus is het heel belang
rijk welke lectuur de gezin
nen in huis halen. De functie
van "Een handvol koren" is
dan ook minder idyllisch dan
de naam doet vermoeden: de
bibliotheek zal consequent
het kaf van het koren moeten
scheiden. Wie zich aansluit,
weet in elk geval waar hij aan
toe is.
Bederf
In de ultra-rechtse hoek be
stond al lang diep onbehagen
over het keuzebeleid van de
openbare (algemene) biblio
theek. Deze neemt boeken op
die de geest en de zede van de
lezers bederven omdat ze de
goede smaak en de overgele
verde normen negeren.
Ook de bijbelkritische uitgaven
riepen de nodige weerstan
den op. De onvrede resul
teerde vorig jaar in de ge
meenteraad van Genemuiden
in een motie van afkeuring.
Deze motie drong er bij bur
gemeester en wethouders op
aan, al het mogelijke te doen
om de godslasterlijke en ze
denbedervende boeken re
soluut te weren. Ze verkreeg
de meerderheid van de raad.
Alleen PvdA en VVD een
geringe minderheid in het
landbouw-en industriestadje
aan het Zwarte Water
stemden tegen.
B. en W., van goeden wille om
op een verantwoorde manier
tot een bepaalde uitvoering
van de motie te komen, zaten
er toch lelijk mee. Want welke
regels moesten zij hanteren
om een boek als godslaster
lijk of onzedelijk te bestem
pelen? Daar kwam nog bij dat
niet ieder in het bestuurscol
lege over deze dingen precies
hetzelfde dacht. Goede raad
was duur.
Op zoek naar een instantie die
een objectief advies zou kun
nen uitbrengen en die tevens
het vertrouwen van de bevol
king genoot, wendden B. en
W. zich tot de Bond tegen het
Vloeken. Misschien kon dié
een lijst van dubieuze boeken
samenstellen. Maar de bond,
voor het eerst met zo'n ver
zoek benaderd, waagde zich
na uitvoerig beraad toch lie
ver niet op dit glibberige pad.
Karakteristiek voor het stadje
enige straat in ons land zijn waar
Professor Velema en de zij
nen hebben het al moeilijk
genoeg om hun leuzen met
enige kans op succes aan de
man te brengen en wrevelige
overheidsinstanties tot sub
sidie aan de bond te bewegen.
De bond gaf dan ook beleefd
de "opdracht" aan het be
stuur van Genemuiden terug,
als niet in overeenstemming
met zijn primaire doelstel
ling.
Het gevolg was wel dat er met
het boekenbezit van de open
bare bibliotheek niets ge
beurde. Alles is tot nu toe bij
het oude gebleven.
Signaal
Hoewel'bibliothecaris Van der
Sluis geen rechtstreeks ver-
i langs de hoofdweg. Dat zou de
band legt tussen de motie en
de stichting van de princi
piële bibliotheek, ziet hij de
uitspraak van de gemeente
raad wel degelijk als een sig
naal vanuit de samenleving.
Er was dringend behoefte aan
een eigen boekerij. En dat
klemde temeer nu de sane
ring van de openbare biblio
theek nog steeds niet grondig
is aangepakt.
De Gereformeerde Gemeente
ter plaatse - niet te verwarren
met de "gewone" Gerefor
meerde Kerk - zette zich er
massaal achter, gesteund
door de onverdachte sympa
thie uit hervormde kring,
waar de Gereformeerde Bond
de toon aangeeft. Aan alle
irden om "Een hand
vol koren" te doen rijpen was
toen ruim voldaan.
De nieuwe bibliotheek mikt
voornamelijk op de kinderen
van zes tot veertien jaar. Hun
bescherming tegen verkeerde
invloeden moet punt één zijn.
De selectie van de boeken is
vooral daarop gericht. De
keuze voor de ouderen is zo
mogelijk nog strenger. In de
gezuiverde boekenrijen vindt
men niets van moderne litera
tuur - ook geen Camera Ob-
scura of Max Havelaar - wel
veel streekromans en stichte
lijke uitgaven.
Ongeveer driehonderd gezin
nen hebben zich tot nu toe als
lid aangemeld, berichtte de
Zwolse Courant. Van der
Sluis dacht eerst dat hij
voorlopig wel met 250Ü boe
ken kon volstaan, maar als de
belangstelling zo blijft
groeien moeten het er veel
meer worden. Financieel lijkt
dat vooralsnog geen punt te
zijn. Personeelskosten heeft
de bibliotheek nog niet; ze
draait geheel op vrijwilligers.
Groen en rood
Tiny van Unen van de eerste
bibliotheek in Genemuiden
vreest op het ogenblik geen
concurrentie. Het ledental is
tot nu toe op peil gebleven. Zij
ontkent de noodzaak van de
ze afscheiding. Het boeken
bestand van de openbare
bibliotheek moet wel even
wichtig zijn, opdat aan de ge
varieerde vraag kan worden
voldaan, maar het aanschaf-
fingsbeleid is wel degelijk
geënt op de aard en de be
hoefte van de plaatselijke be
volking. Wolkers en Reve zijn
maar spaarzaam vertegen
woordigd in Genemuiden.
Bovendien wordt het onder
scheid tussen christelijke en
niet-christelijke boeken dui
delijk aangegeven door ze
respectievelijk van een groen
en een rood tekentje te voor
zien. En "rood" heeft hier niet
de betekenis van "godde
loos". De lezer kan in deze
boeken wél eens een "onge
lukkig" woord tegenkomen.
De huisvesting was voor de
bibliotheek "Een handvol ko
ren" geen probleem. In een
gloednieuw kerkelijk cen
trum was voldoende ruimte
beschikbaar om de boekerij
in een mum van tijd degelijk
op poten te'zetten.
De Gr.
Onder pressie zal Samen op weg
zeker mislukken
Synode in Rome
(Van onze redactie geestelijk leven)
Gezien de totaal verschil
lende reacties van vrijzin
nigen en gereformeerde-
bonders in de Hervormde
Kerk op de beweging
"Samen op weg" (eenwor
ding tussen de Gerefor
meerde Kerken en de Her
vormde Kerk in ons land)
vraagt professor dr. Klaas
Runia zich af of je zulke
tegenovergestelde opvat
tingen werkelijk binnen
één kerk kunt hebben.
Professor Runia is rector van de
theologische hogeschool van de
Gereformeerde Kerken in Kam
pen en hoofdredacteur van het
Centraal Weekblad van deze ker
ken.
"Samen op weg" omdat hij bang
is dat het gereformeerd-confes
sionele karakter van de nieuwe
kerk dan nog verder zal verzwak
ken. En vrijzinnigen vrezen dat
een samengaan met de gerefor
meerden nog méér nadruk zal be
tekenen op de oude belijdenisge
schriften.
Deze dubbele reactie stelt de gere
formeerden opnieuw voor "het
dilemma van de Hervormde
Kerk", meent Runia. "Kun je
werkelijk zó kerk zijn?" Hij heeft
de indruk dat de beide synodes
tot nu toe eigenlijk om dit
probleem zijn heengelopen. In
elk geval is er nauwelijks over het
probleem van de vrijzinnigheid
gesproken. "Maar kan men daar
werkelijk omheen? Is mén niet
bezig om de eigenlijke moeilijk
heden voor zich uit te schuiven?"
Dr. Runia heeft er geen behoefte
aan, verschillen op te blazen.
Maar hij gelooft ook dat er nie
mand bij gebaat is als de ver
schillen op een geforceerde ma
nier klein worden gehouden.
"Dat is een gebrek niet alleen aan
zakelijk maar ook aan christelijk
realisme".
In 1986
In een gesprek met Hervormd Ne
derland noemde onlangs de gere
formeerde dominee B. J. Aalbers
(Geldrop), secretaris van "Samen
op weg", het jaar 1986 voor de tot
standkoming van een herenigde
gereformeerd-hervormde of zo
men wil hervormd-gereformeer-
de kerk. Hij denkt dat we in
1982, als de volgende gecombi
neerde synode van de twee ker
ken wordt gehouden, heel duide
lijk de contouren van de nieuwe
kerk voor ons kunnen zien. Dan
zal er nog een paar jaar over ge
bakkeleid moeten worden, maar
in 1986, precies honderd jaar na
de Doleantie van dr. Abraham
Kuyper, is het dan wel zo ver.
Professor Runia vindt dat rijkelijk
optimistisch. "Van een functio
naris als dominee Aalbers, die
ook heel goed op de hoogte is van
de plaatselijke situaties en die
weet hoeveel problemen daar
vaak liggen, zou ik toch wel een
wat nuchterder opstelling heb
ben verwacht". "Als men 'Samen
op weg' wil laten mislukken, dan
zal men de zaak vooral onder
pressie moeten zetten".
De Kamper rector vraagt zich
trouwens af of een zaak als de
eenwording van twee kerken
door synoden kan worden beslist
zonder raadpleging van de "min
dere" vergaderingen. Immers, er
zal bij hereniging ongetwijfeld
een nieuwe kerkorde komen. En
daarbij moet de hele kerk, op al
haar niveaus worden betrokken.
Groeiproces
Runia ziet "Samen op weg" als een
groeiproces. De scheiding tussen
hervormd en gereformeerd mag
dan, zoals de hervormde dr. C. P.
van Andel onlangs zei, achter
haald zijn, maar, schrijft Runia,
die mening moet dan wel worden
gedeeld door de meerderheid
(minstens tweederde) van de
kerken. En dat ziet hij vandaag
nog niet.
De Nederlandse bisschoppen zul
len een commissie instellen die
moet nagaan in hoeverre de pas
torale werkers en hun activitei
ten voldoen aan de Vaticaanse
normen. Dat moet op korte ter
mijn gebeuren. De andere com
missies - over een herverdeling
van de bisdommen met de even
tuele benoeming van regionale
hulpbisschoppen en de priester
opleiding - hebben wat de tijd
betreft iets meer armslag gekre
gen.
Gisteren sprak de synode over de
basisgemeenten en kritische ge
meenten. Met name over de kriti
sche gemeenten waren de me
ningen duidelijk verdeeld.
Sommige bisschoppen wezen op
de waarde voor de kerk van een
kritische opstelling. Anderen
vonden juist dat van de bis
schoppen een ondubbelzinnig
beleid mag worden verwacht,
"ook met het oog op de zwijgende
meerderheid die zich zorgen
maakt over een zekere toegeef
lijkheid in de kerkelijke kaders".
De meeste synodeleden meenden
echter dat het contact met de kri
tische gemeenten niet mag wor
den verbroken, in elk geval zo
lang mogelijk moet worden vol
gehouden. Een te strenge hou
ding zou ook verharding van de
kritische opstelling veroorzaken.
Persman Henk Kouwenhoven acht
het niet uitgesloten dat de synode
nog de hele volgende week zal
duren. Men heeft zich kennelijk
verkeken op de omvang van de
agenda. De paus vindt de synode
zo belangrijk dat tijd geen rol
mag spelen. Ieder mag net zolang
en zo vaak spreken als hij wil.
Omdat de "gewone leken" nauwe
lijks aan bod komen, heeft de sy
node haar secretaris, professor
dr. Jos Lescrauwaet, opgedragen
over hen nog een stuk te schrij
ven. Wel heeft de synode haar
grote waardering uitgesproken
voor de activiteit van de leken in
dienst van kerk en wereld.
"Heel erg". Gerard Zuidberg,
voorzitter van de Vereniging voor
Pastoraal Werkenden in het bis
dom Utrecht waarin zowel pries
ters als pastorale werkers zitten),
vindt het "heel erg" dat de bis
schoppen een paar weken in een
isolement over wezenlijke zaken
praten en daarover besluiten ne
men zonder de gelovigen in Ne
derland te raadplegen.
"Ik vrees dat ze het heel moeilijk
krijgen als ze in Nederland te
rugkomen"zei hij in deze vereni
ging, die vorig jaar als een soort
vakbond is opgericht. Zuidberg
krijgt steeds meer het gevoel dat
de bisschoppen zich door Rome la
ten inpakken. "Als er geen pasto
raal werkenden zouden zijn, zou
de kerk een stuk minder sterk
zijn".
In een 20 bij 70 mijl metend stuk van de Atlantische
Oceaan, zo'n 700 mijl ten zuidwesten van de Engelse kust
(Land's End) waar de oceaan vier kilometer diep is, wordt
ook het Nederlandse licht radio-actief afval jaarlijks ge
dumpt. Het wordt bij het Energie-onderzoek Centrum
Nederland (ECN) in Petten daartoe in beton gegoten en
verpakt in vaten van 200 liter. „Deze methode voldoet
uitstekend", zei gisteren ECN-directeur ingenieur J. Pel-
zer. „Er mag daar volgens internationale afspraken niet
meer dan 100.000 ton gestort worden; er is nog maar 5000
ton gestort. Ook volgens conservatieve richtlijnen is de
grens dus nog lang niet bereikt".
Toch wordt er internationaal (en
met name door milieu-organisa
ties) druk uitgeoefend om de
stoppen met het in de oceaan
dumpen van vaten met radio-ac
tief afval. En dan komen andere
oplossingen in zicht. Eén daarvan
is het opslaan van de vaten in
kamers, die diep in een noorde
lijke zoutmijn zouden moeten
worden uitgehakt. Maar die „op
lossing" hangt nauw samen met
het probleem van het opbergen
van het heftig radio-actieve afval
van kernenergiecentrales, het
kernsplijtingsafval. Alleen voor
het licht radio-actieve afval zal
men geen zoutkoepel aanboren
en geen kostbare mijn in het zout
aanleggen en exploiteren. Ten
slotte kost het ophalen, verwer
ken en in zee dumpen van dit af
val slechts 150 tot 200 gulden per
vat van 200 liter.s
Het afval is voor meer dan 50 pro
cent afkomstig uit laboratoria en
ziekenhuizen en voor de rest uit
kerncentrales (gereedschap) en
Petten zelf, waar ook radio-actie
ve isotopen worden geprodu
ceerd. Het gaat om glaswerk,
handschoenen, poetsdoeken en
dweilen, filters en ander vast
„huishoudelijk" afval, dat in la
boratorium radio-actief besmet is
geraakt. Het merendeel van dit
afval raakt zijn radio-activiteit
kwijt na een beperkt aantal jaren;
slechts zelden bevat het wat ce-
cium en strontium, metalen die
de helft van hun radio-activiteit
eerst in 30 jaar verliezen.
Het ECN is de bij wet aangewezen
officiële en enige instantie in ons
land die dit afval verzamelt en
verwerkt. Het wordt verzameld
in speciale, aan laboratoria uitge
reikte, 65 centimeter hoge, rode
stalen vaatjes van 100 liter. Die
worden per auto opgehaald en
werden met een 90 tons schroot-
pers tot kubusjes geperst, waar
bij het volume tot ongeveer een
derde wordt teruggebracht. Drie
van die kubusjes, ingegoten in
beton, vullen dan een 200 liter
vat.
Onvangs is in Petten een nieuwe
volledig automatische al'valpers
in gebruik genomen,die met een
druk van 1500 ton de rode vaatjes
terugbrengt tot een tiende van
hun oorspronkelijke volume. Tot
een soort dikke pannekoeken,
waarvan er zes, omgeven door be
ton, in een 200 liter vat gaan.
Daardoor wordt het jaarlijks door
Nederland in de oceaan te dum
pen aantal vaten verminderd van
2000 naar 600. „Een grote sprong
vooruit in de behandeling van het
radio-actief afval", aldus inge
nieur Pelzer. De nieuwe pers naar
Nederlands ontwerp, is de enige
ter wereld die dit kan. Er is al be
langstelling voor gebleken in de
Verenigde Staten, West-Duits-
land en Frankrijk.
De hoeveelheid radio-actief afval
neemt jaarlijks toe: Van 280 ku
bieke meter in 1970 tot 740 ku
bieke meter in 1978. Maar de hoe
veelheid radio-activiteit blijft on
geveer gelijk. Volgens ingenieur
Pelzer is dit te danken aan het
streven van de laboratoria naar
het gebruik van stoffen die hun
radio-activiteit sneller verliezen
en doordat in de laboratoria ge
voelige meetapparatuur wordt
gebruikt, waardoor men met
kleinere hoeveelheden radio-ac
tieve stoffen toekan.
Het gewicht per vat neemt toe. Een
vat moet minstens 250 kilogram
wegen wil het naar de sliblaag op
de oceaanbodem zinken. Met de
oude pers werden vaten van 400
kilogram gemaakt, met de nieu
we pers vaten van 500 kilogram.
De straling aan de buitenkant van
de 200 liter vaten mag maximaal
1000 millirem per uur zijn; vaten
met zo'n sterke straling mogen
slechts een half procent uitma
ken van het totaal aantal ter
dumping aangeboden vaten.
„De vaten gaan eindeloos lang mee
in zout water", aldus ingenieur
Pelzer. De ECN-coordinator voor
de bouw van de nieuwe pers, de
heer C. Koning: „Een betonex-
pert verzekerde mij eens dat het
wel 200 tot 300 jaar duurt eer het
beton in het vat verbrokkeld.
Laat dat nu eens 100 jaar zijn. Be
denk dan wel, dat de straling in
de honderd jaar is teruggelopen
tot het een miljoenste deel van
zijn aanvankelijke sterkte".
„Het grootste gevaar voor de vaten
op de oceaanbodem is de buiten-
druk: op die diepte 400 atmo
sfeer. Met de nieuwe pers echter
wordt het afval tot 800 atmosfeer
samengeperst vóór hét in de 200
liter vaten in het beton gaat", al
dus de heer Koning.
Maar hoeveel jaar Nederland en
andere landen, onder internatio
naal toezicht, nu al op deze plek
in de Atlantische Oceaan dum
Dr. C. Bezemcr, hoofdredacteur
van het "Hervormd Weekblad",
het orgaan van de Confessionele
Vereniging in de Hervormde
Kerk, heeft ernstig bezwaar te
gen de recente Open Brief van de
verontruste gereformeerden
aan het hoofdbestuur van de Ge
reformeerde Bond in de Her
vormde Kerk. Daarin wordt de
Bond opgeroepen om zo moge
lijk te komen tot één "Vader
landse Kerk der Hervorming".
Dr. Bezcmer ziet daarin een po
ging om een deel van de Her
vormde Kerk af te splitsen en te
laten samengaan met andere
"Schriftgetrouwe gelovigen".
"Schrift en Getuigenis", de vereni
ging van verontruste gerefor
meerden, heeft er, naar haar zeg
gen, geen moeite mee, de Gere
formeerde Bond te beschouwen
als de kern van de eigenlijke Kerk
der Hervorming. Dr. Bezemer
meent dat de Bond niet om dit
stempel heeft gevraagd, al zullen
er wel gereformeerde-bonders
blij zijn met deze kwalificatie.
"Maar dat is niet maatgevend".
Ook de confessionelen in de Her
vormde Kerk zitten niet op zo'n
waarde-oordeel te wachten.
Herstel
'Laten we veeleer dankbaar zijn',
schrijft dr. Bezemer, "dat er nog
velen in de Hervormde Kerk zijn
die Gods Woord ernstig nemen
cn de belijdenis van de kerk niet
als een museumstuk beschou
wen. We zijn niet geroepen om
een soort ware Kerk der Hervor
ming te stichten, maar om te
strijden voor herstel van het ge
zag van Schrift en belijdenis daar
waar dit gezag niet meer wordt
erkend. Maar dan dienen wij wel
zo lang mogelijk op onze post te
hliiven".
Dr. Bezemer meent, dat de Gere
formeerde Bond dat ook wil. Die
heeft altijd gezegd dat de Her
vormde Kerk hem lief is. "Dat
willen wij graag aanvaarden, ook
al zijn er allerlei plaatselijke, door
Gereformeerde-Bondsgroepe-
ringen gecreëerde situaties vol
komen onaanvaardbaar".
Tucht
Voor dr. Bezemer is de Open Brief
van de verontrusten ook "zonder
uitzicht". Hij biedt geen oplos
sing. "Bovendien is het gevaar
zeer groot dat als we nog één stap
verder gaan wij terecht komen bij
een kerk van ware gelovigen
waarin een tucht zonder liefde
zou moeten gelden". "Helaas is in
de kerken van vandaag van wei
nig of geen tucht sprake meer.
Dut is erg genoeg. Maar een kerk
waarin een tucht zonder liefde
wordt gehandhaafd is ook niet
overeenkomstig Gods Woord".
Bezemer (predikant in Schevenin-
gen) ziet als enige weg die van
"het voortdurende gebed om de
leiding van Gods Heilige Geest
en van de voortdurende oproep,
waar ook maar mogelijk, om te
rug te keren tot de Here".
Het hoofdbestuur van de Gerefor
meerde Bofid zelf heeft op de
Open Brief nog niet gereageerd.
pen, wat er op vier kilometer
diepte exact met de afval vaten
gebeurt, weet men niet. Engelse
onderzoekers, die een onderwa
tercamera meestuurden, leerden
uit de foto's dat de vaten in een
sliblaag wegzinken. Watermon
sters vertoonden geen meetbare
verhoging van radio-activiteit.
Deze winter zou, in het kader van
een internationaal onderzoek,
een schip uitvaren om bodem
monsters te nemen. Dit onder
zoek is tot de zomer uitgesteld
wegens de weersomstandighe
den. Het onderzoek zou ook kun
nen uitwijzen of er op die diepte
in en boven het slib leven is (bij
voorbeeld bacterieen). Dat zou
ïnvloed^kunnen hebben op het
dumpen: Het is immers wel de
bedoeling het radio-actief afval
ver weg te houden van iedere
voedselketen die in de natuur
voorkomt. En is er enig leven in
het slib, dan wordt aan die essen
tiële voorwaarde niet vol
daan.
