IRAN KIEST VANDAAG PRESIDENT Lammers te langzaam Uitslag ligt niet bij voorbaat al vast IRAN ASHRAM EPI DROST TEKENT BIJ DS'79 Pironi snelste in training GP Brazilië VRIJDAG 25 JANUARI 1980 VARIA PAGINA 21 HILVERSUM - Wie wordt de eerste president van de Islamitische Republiek Iran? Dat is de vraag die vandaag aan de stemgerechtigde Ira- niërs wordt voorgelegd. En, anders dan we in middels gewend zijn, ligt de uitslag hiervan niet bij voorbaat vast. De belangrijkste reden hiervoor is wel dat de presidentskandidaat van de „Chomeini-partij", de Partij van de Islamitische Re publiek, zich terug heeft moeten trekken omdat zijn vader een Af ghaan was en imam Chomeini vervolgens geen voorkeur voor een van de andere serieuze kan didaten heeft uitgesproken. Tegen de achtergrond van een klei ne wereldcrisis rond de gijze lingsaffaire in de Amerikaanse ambassade in Teheran, een staat van oorlog tussen de Perzische minderheid en verschillende et nische en religieuze minderhe den en daarenboven een econo mische chaos, moet gekozen worden voor een nationale presi dent als samenbindende factor. En de man die voor deze functie leek voorbestemd, de gematigde en flexibele religieuze leider van Teheran, ajatollah Taleghani, overleed in september van het af gelopen jaar. Zijn gevorderde leeftijd had wellicht een sterk leiderschap in de weg gestaan, maar hij was geliefd bij links en rechts, bij jong en oud, zelfs bij vele minderheden. Van de ruim honderd kandidaten die zich de afgelopen maanden hebben aangemeld, zijn er nog maar een paar over. De campag nes zijn bikkelhard en venijnig geweest. Zelfs de kandidaat met de beste papieren, Jalaleddine Farsi van de grote meerderheids partij is vlak voor de eindstreep gevloerd door vijandig gezinde geestelijken, die zijn Afghaanse afstamming interessanter von den dan zijn gedegen religieuze opleiding en zijn activiteiten bin nen het nationale front en de be vrijdingsbeweging van ex-pre mier Bazargan. Vrij algemeen wordt dan ook aan genomen dat er nog drie serieuze kandidaten over zijn: admiraal Achmed Madani, bevelhebber van de Iraanse marine en tevens gouverneur van de olieprovincie Khoezistan, Abdolhassan Bani- Sadr, minister van financiën en economische zaken, die er ook nog een tijdje buitenlandse zaken „bij heeft gedaan" en als derde Hassan Habibi, woordvoerder van de regerende Revolutionaire Raad. Deze drie presidentskan didaten lijken acceptabel voor de religieuze elite in Qom en weten zich verder verzekerd van de steun van een deel van de bevol king. Bepaalde delen van de be volking, want hele „volksstam men" steunen geen van drieën. Hele volksstammen Ongelukkigerwijs voor Iran lopen de ethnische grenzen veelal pa rallel met de godsdienstige scheidslijnen tussen de moham medaanse secten der Shi'iten in het centrum van het land en die Soennieten (variaties van de oor spronkelijke Arabische tak) in de grensprovincies. En juist in déze grensprovincies - Koerdistan, Azerbeidzjan, Koezestan, Sistan en Baloechistan - leeft de sterke wens voor onafhankelijkheid van het centrale gezag in Teheran. Het ziet er naar uit dat in deze provincies opnieuw niet gestemd zal worden bij gebrek aan een aanvaardbaar alternatief. Een week voor de verkiezingen heeft ajatollah Chomeini nog wat zout in deze wonden gegooid, door de kandidaat van de pro gressieve islamitische guerrilla beweging Mojaheddeen-e-Khalq, Masoud Rajavi, van de kandida tenlijst te schrappen. Om elk risi co uit te sluiten decreteerde Chomeini dat „tegenstanders van de nieuwe islamitische grondwet niet mee mogen dingen naar het presidentschap". Rajavi had zo juist de steun van de leiders van de minderheden gekregen, dank zij zijn uitspraken ten gunste van de regionale autonomie (Cho meini sneed daarmee overigens ook de pas af voor een viertal linkse en progressieve partijen, die een alliantie zijn aangegaan met de Mojaheddeen, voorname lijk intellectuelen en studen ten). Blijkbaar geschrokken van de reac ties werden de afgelopen week twee verzoenende maatregelen getroffen: Chomeini openbaarde alsnog zijn bereidheid de soenni tische tak van de islam gelijke rechten toe te kennen als de staatsreligie der shi'iten. En de revolutionaire raad besloot de re volutionaire gardisten, de „Pas- daran", terug te zullen trekken uit de Koerdensteden, een van de belangrijkste eisen van de Koer dische Democratische Partij. De verschillende soennietische sectes in het land worden - even als het christendom, het joodse geloof en het oud-Iraanse geloof in Zoroaster (Zarathustra) - wel iswaar erkend in de nieuwe grondwet en hun leiders worden zelfs bepaalde bevoegdheden toegekend, maar blijven toch achtergesteld bij de Shi'itische Chomeini: geen voorkeur. Ja'afari-secte van Chomeini. Voor Baloechi-leider Abdulaziz was dit voldoende om de stem busboycot op te heffen, maar de Koerden- en Turkmenenleiders bleven op hun standpunt staan. Sowjet-Unie Het politieke gebeuren rond de presidentsverkiezingen heeft zo doende een nationale verzoening weer geen stap dichterbij ge bracht. En dat terwijl de huidige regering in Teheran er sinds de Russische invasie in Afghanistan van overtuigd is dat de Sowjet- Unie ook aanstuurt op het uit eenvallen van Iran in verschil lende deelrepublieken, waar immers makkelijker greep op is te krijgen. Daarenboven raakt het land inter nationaal steeds verder geïso leerd, zodat de economische cha os schier onoplosbare problemen op begint te leveren. De olie, die wordt gewonnen en geraffineerd in de Arabisch-sprekende, soen nitische provincie Koerdistan, is de kurk waar het land nog even op kan blijven drijven. Maar de chaos, die werd gecreëerd om de sjah op de knieën te krijgen, krijgt grote invloed op de sociale verhoudingen. Het produktiepeil is gedecimeerd en het werkloos heidspercentage bereikt onge kende hoogten. Dat het land voor grote problemen staat, wordt dan ook door geen enkele revolutionaire leider ont kend. „Maar", zo luidt dan door gaans het antwoord, „na welke revolutie waren er geen proble men". Niet geheel ten onrechte wordt dan doorgaans verwezen naar de Franse en Russische re voluties in Europa. Maar in Frankrijk keerde de stabiliteit te rug onder de krijgszuchtige lei ding van Napoleon en in Rusland was de harde hand van Stalin blijkbaar nodig om de basis te leggen voor de huidige, geïndus trialiseerde Sowjet-Unie. De uitslag van de verkiezingen in Iran kan zodoende medebepa lend zijn voor de weg die Iran de komende jaren gaat volgen. Want hoewel de grondwettelijke be voegdheden van de Iraanse pre sident beperkt zijn door de su pervisie van de geestelijke elite over alle staatszaken, staan de drie belangrijkste kandidaten toch model voor een bepaalde aanpak van de problemen. Bin nen de door Chomeini vastge stelde grenzen natuurlijk. Orde en gezag Admiraal Achmed Madani is de man die staat voor „orde en ge zag" en de éne onverdeelde Iraanse natie. Hij heet een diep gelovig man te zijn, die jarenlang godsdienstonderricht heeft ge geven aan de militaire academies. Als vertrouwensman van Cho meini bekleedt hij de niet zo merkwaardige dubbelfunctie van bevelhebber van de - in tech nisch opzicht gehavende - Iraan se marine én van gouverneur van de provincie Koezistan, de Arabi sche en soennietische provincie waar nagenoeg alle Iraanse olie wordt gewonnen en geraffi neerd. Madani heeft zijn populariteit vooral te danken aan de weige ring zijn opwachting te maken bij de in 1968 nieuw benoemde op perbevelhebber van de Iraanse strijdkrachten, om op die manier zijn onvrede te etaleren over de onderdrukkende taken van het leger tijdens het sjah-regime. Met name binnen het leger is de poli ticus-admiraal enorm populair, want door hem bestaat er een mogelijkheid het tijdens de sjah besmette blazoen enigszins te zuiveren. De medaille heeft ech ter ook een keerzijde, want bij alle geruchten over een op han den zijnde militaire staatsgreep is de naam van Madani de laatste tijd herhaaldelijk gevallen. Steun voor zijn kandidatuur kan de 49-jarige admiraal vooral ver wachten van die mensen, die de sjah met plezier zagen vertrek ken, maar minder gelukkig zijn mot de theocratie van Chomeini. Met andere woorden: delen van de hogere- en middenklassen, een aantal liberalen en intellec tuelen en natuurlijk een deel van de ongeveer 500.000 stemgerech tigde militairen. Abdolhassan Bani-Sadr kan - on danks zijn relatief jonge leeftijd van 39 jaar - rekenen op steun uit allerhande groepen binnen de Iraanse samenleving. Het deel van de Chomeini-aanhangers dat overtuigd is van de gelovigheid en bekwaamheid van deze raad gever van de imam in balling schap; een deel van de jongeren die de progressieve richting van zijn economisch beleid als minis ter weten te waarderen - met na me de reorganisatie van het bankwezen, dat onder zijn be wind werd genationaliseerd en in drie bankinstellingen werd sa mengebundeld; ten slotte een deel van de niet-religieus gemo tiveerde kiezers, die enig ver trouwen hebben opgebouwd in deze, door het westerse denken beïnvloede chomeinist. Gijzeling Hoewel hij een zoon is van ajatollah Nasrollah heeft Bani-Sadr het imago opgebouwd van de briljan te econoom, intellectueel en poli tiek tacticus. Maar de verwikke lingen die aan zijn aftreden als minister van buitenlandse zaken voorafgingen - na een conflict met de bezetters van de ambas sade over het al dan niet verschij nen op een zitting van de Veilig- Ut de meer rigoureuze jp'tt.ling van zijn opvolger op buitenland se zaken. Sadegh Ghotbzadeh, inderdaad meer bijval heeft van de Iraniérs. is een van de conclu sies die voorzichtig uit de uitslag te trekken zullen zijn. want ook Ghotbzadeh is kandidaat voor het presidentschap. Zijn popula riteit wordt minder hoog aange slagen. ook al omdat er de laatste weken sprake lijkt te zijn van een groeiend isolement van de gijze lende studenten in de Ameri kaanse ambassade. Met de recente verklaring van VN- secretaris-generaal Kurt Wald- heim over enige ontwikkeling in de onderhandelingen met de au toriteiten in Teheran, moeten ook de studenten in de ambassade beginnen in te zien dat ze de Amerikanen niet voor eeuwig kunnen gijzelen zonder enig re sultaat te boeken (alhoewel de gijzeling van de 81 Amerikanen op het spionageschip Pueblo door Noord-Korea in 1968 niet minder dan 11 maanden heeft geduurd. Ook toen werd een zit tende Democratische president in de Verenigde Staten door „een" senator Kennedy uitge daagd en werden in Amerka plannen ontworpen om Noord- Korea binnen te vallen). Grillig De laatste serieuze kandidaat is Hassan Habibi, woordvoerder van de regerende Revolutionaire Raad. Door het wegvallen van de „Afghaan" Farsi heeft de grote Chomeini-gezinde Partij van de Islamitische Republiek op het laatste nippertje haar steun gege ven aan deze minder bekende kandidaat. Het belangrijkste dat van hem bekend is. is de steun die hij geniet van de theologische hogeschool Qom. Hij moet dan ook vooral worden gezien als een trouw volgeling van Chomeini zonder belangrijke eigenzinnige aspiraties. De steun van „de par tij" kan echter op het laatste mo ment van doorslaggevende bete kenis blijken te zijn. Radicale koerswijzingen moeten - van welke kandidaat dan ook - op korte termijn niet worden ver wacht. Er zijn wat positieve ten densen: bereidheid tot onder handeling over de Amerikaanse gegijzelden, enige concessies aan de soennitische minderheden en een duidelijker afscheiding van verantwoordelijkheden met een president als feitelijk staats hoofd. Maar zolang de theologen in Qom het laatste woord hebben in'alle staatszaken, zal de Iraanse politiek een grillig en in onze ogen irrationeel geheel blij ven. MARIEN VAN DEN BOS Het plaatsen van brieven van lezers betekent niet dat de redactie de daarin weergege ven mening onderschrijft. Brieven kunnen van redac- tiewege worden ingekort. Zeven van de veertien socialisten van de Socialistische Arbeiders partij (HKS) in Iran zijn vrijgela ten. Hiermee begint de interna tionale campagne die gevoerd wordt door de I Ve Internationale, zijn vruchten af te werpen. Ook in Nederland hebben we daar ons steentje toe bijgedragen. Zo is bijvoorbeeld ook in deze krant, op 29 november j.l. nog een ad vertentie verschenen, onderte kend door tal van Leidse organi saties en personen, waarin van het Chomeini-bewind o.a. de vrijlating wordt geëist van de Iraanse socialisten. Naast hon derden individuele personen hebben inmiddels ook de vol gende organisaties landelijk on dertekend: de Pvda, PSP, PPR, Jong Socialisten, SP, de ABOP, OVB, Vereniging Dienstweige raars, Bond van Dienstplichti gen, het COC (Vereniging ter bevordering van integratie van de homofilie. De 1KB, die de Nederlandse sectie is van de IVe Internationale, en die het initiatief voor deze cam pagne nam, is verheugd over zo veel solidariteit met de Iraanse socialisten. Daar zal men ook in Iran heel erg blij mee zijn, want voor socialisten ligt daar een dubbele taak. Aan de ene kant moet de anti-imperialistiese mas sa-beweging tegen de Ameri kaanse druk in versterkt worden. Aan de andere kant moet het so cialistische perspectief inge bracht worden in diezelfde mas sa-beweging tegen de Islamiti sche reactie in. Het is treurig dat er in de pers de laatste tijd zoveel plaats wordt ingeruimd voor de standpunten van de Verenigde Staten, terwijl er niet of nauwelijks meer wordt ingegaan op de dynamiek van de binnenlandse ontwikkelingen in Iran, die al onze solidariteit ver dient. De revolutie gaat immers door. De Koerden hebben de af gelopen periode duidelijk terrein gewonnen op de centrale rege ring voor wat betreft hun natio nale zelfbeschikking. Ook de censuur op de linkse beweging is onder druk van de massa's weer ingetrokken. In de fabrieken wordt de arbeidersmacht via ra den verder uitgebouwd. Op het platteland van Koerdistan, Azer beidzjan enz. vinden landbezet tingen plaats. Het is déze ontwik keling en niet zozeer de gijzeling van ambassadeleden, welke Car ter zorgen baart. Maar ook Cho meini voelt zich hierdoor be dreigd. Zijn voornaamste ver binding met de strijdende mas sa's loopt nu nog slechts langs de anti-imperialistische acties, die zich nu vooral richten op de uit levering en berechting van de Sjah, die in Iran HET symbool was van het Amerikaanse impe rialisme, in 1953 in Iran aan de macht gekomen via een CIA- staatsgreep. De Iraanse revolutie moet door gaan, tegen het Amerikaanse im perialisme en tegen de Islamiti sche reactie in. Daarom blijft de 1KB aandacht vragen voor Iran. We blijven oproepen om aan dacht te besteden aan de situatie van de overgebleven 7 socialisti sche gevangenen, die om hun ideeën nog steeds de doodstraf boven het hoofd hangt. Een extra inspanning kan ook voor hen de vrijheid opleveren en verder een stap betekenen op weg naar spoedig herstel van de politieke vrijheid in Iran. Jos Derks (namens de IKB-Leiden) Santhorst 97 Leiderdorp 14 Januari 1980: het bestuur van de oudervereniging stuurt een brief naar de ouders van alle Ashram- leerlingen. Hét wilde met die brief verantwoording afleggen van zijn eerste belangrijke beslis sing. In die brief wordt gesteld, dat op verzoek van de rector aan het be stuur van de oudervereniging, een uitspraak werd gevraagd, over het doorgaan van het mid denschool-experiment. Dit is maar een klein stukje van de werkelijkheid. Op 19 december j.l. heeft de vergadering, door middel van een brief, een beroep gedaan op het bestuur van de ou dervereniging. Zij vroeg om alle mogelijke invloed aan te wenden naar het stichtingsbestuur toe, ten einde te bewerkstelligen dat de stukken zouden worden on dertekend, die naar het ministe rie gestuurd moesten worden, om het middenschool experiment toegewezen te krijgen. Twee dagen later, op 21 december, stuurden 78 docenten een brief, door hen allen persoonlijk onder tekend, waarin zij nog eens met klem verzochten, om de invloed van het bestuur van de ouderver eniging, bij het onwillige stich tingsbestuur, om het schoolex- perimenteerplan, de voortgangs rapportage en het schoolwerk plan ondertekend te krijgen. De werkgroep middenschool van de oudervereniging ondersteun de de beide brieven en bood hulp aan bij de besprekingen over de middenschool, omdat het enigs zins begrijpelijk was dat de pas gekozen mensen van het Ash- ram-ouderbestuur niet voldoen de tijd hadden gehad om zich in deze materie te verdiepen. De werkgroep toonde met verschil lende punten aan, dat uitstel aan vragen zou betekenen dat het Ashramcollege, en daarmee Al phen en de regio, de midden school wel kunnen vergeten. En zii vroeg nadrukkelijk in die on- Toch raadde het bestuur van de ou dervereniging aan, de midden school niet van start te laten gaan op 1 augustus, maar een extra voorbereidend jaar aan te vragen. In een brief aan de ouders schrijft het bestuur dat het om een ver zoek van de rector ging, om zich uit te spreken over het midden schoolexperiment. Dat klinkt te terloops, ais je weet met hoeveel klem en door hoeveel mensen (onderwijsdeskundigen) om de invloed van de oudervereniging is gevraagd. De ouders krijgen niets te horen over het feit dat het bestuur van de oudervereniging zelfs niet ge poogd heeft haar invloed aan te wenden, ten aanzien van de on dertekening van de stukken. Na tuurlijk zijn er wel een paar for mele besprekingen geweest, maar al gauw bleek dat de be reidheid van het bestuur van de oudervereniging, om de midden school werkelijk te helpen reali seren ver te zoeken was. In de brief aan de ouders laten die elf mensen weten dat zij na rijp beraad hun beslissing hebben genomen. Een extra voorberei dend jaar zou kunnen dienen om.en dan volgen een vijftal punten over samenwerking en democratie. Dat klinkt zo ongeloofwaardig als je bedenkt welke geledingen van het Ashram in dat njpe beraad betrokken zijn geweest de ou ders niet, de leden van de ouder vereniging niet, de docenten niet; hun brieven waren tevergeefs, de directie niet, gezien het antwoord aan de rector, de werkgroep mid denschool niet, de leerlingen, door middel van de leerlingen- raad niet. Welke geleding blijft dan nog over op het Ashram? Juist. Het stichtingsbestuur. En juist die vijf mensen weigerden de stukken te tekenen. Zij zullen zeer tevreden zijn met de beslis sing die het bestuur van de ou dervereniging na "rijp" beraad heeft gemeend aan de ouders te kunnen verantwoorden. C. E. van Veen Briljantstraat 340 Alphen aan den Rijn Mosk ou -gangers krijgen geld niet terug... NEW YORK (ANP) - Ruim tienduizend Amerikanen, die hun reis naar de Olympische stad Moskou geboekt en al betaald hebben, zullen ver moedelijk hun geld niet terug kunnen krijgen indien de Verenigde Staten de boycot van de Olympische Spelen doorzet. De bedragen, die voor een trip van vijftien dagen betaald zijn belopen 1550 dollar (ongeveer 3000 gulden), voor een verblijf van 22 dagen moest 1850 dol lar (3600 gulden) worden neergeteld. Daarbij kwamen dan nog eens de toegangs kaarten voor de diverse sportevenementen, variërend van 3 tot 40 dollar per stuk. Een echtpaar uit Los Angeles tracht via de rechtbank het geïnvesteerde geld van het reisbureau RTB Olympic Travel terug te krijgen. RTB heeft in totaal 14 miljoen dol lar voor de trips naar Moskou binnengekregen. Marshall en Mariene Grossman eisen van RTB een uitleg voor de wei gering tot terugbetaling. Een woordvoerder van de reisor ganisatie verklaarde dat er al 7 miljoen dollar was doorge stuurd naar de Sowjet-Unie en men wist niet of dit bedrag ooit teruggestort zou kunnen worden. Zolang daarover geen opheldering wordt ver schaft behoeft RTB niets te rug te betalen. RTB Olympic Travel is de efiige organisatie, die door het Amerikaanse Olympische Comité is belast met de ver koop van toegangskaarten voor de Spelen. Een verte genwoordiger van RTB zal dezer dagen naar Moskou rei zen om de zaak te bespreken. ENSCHEDE (GPD) - Epi Drost (fo to) heeft gisteravond een contract getekend met DS'79. Twentes laatste man zal niet alleen dit sei zoen voor de Dordtse eerste-divi- sieclub uitkomen, maar ook de volgende competitie. Drost had al eerder te kennen gegeven de Enschedese club te willen verla ten, omdat trainer Hollink hem geen vaste plaats in het basiself tal kon garanderen en hij zich nog te goed voelde om als bankzitter te fungeren. Aanvankelijk had de Enschedeër plannen om zijn geluk te beproe ven in Amerika, maar nu heeft hij toch gekozen voor een Neder landse club, mede doordat de mogelijkheid bestaat dat hij na afloop van zijn contract in de technische leiding van DS'79 wordt opgenomen. SAO PAULO (ANP) - Tijdens de eerste trainingen voor de Grote Prijs van Brazilië, die zondag op het circuit van Sao Paulo wordt gehouden, heeft Jan Lammers gisteren met de ATS de 26ste tijd verwezenlijkt. Dat is onvoldoen de voor een startplaats tijdens de tweede Grote Prijs voor formule 1-coureurs, die dit jaar wordt ge houden. De tijd die Lammers maakte was 2 minuten 35,89 se conden en daarmee was hij bijna zes seconden langzamer dan zijn stalgenoot de Zwitser Mare Su- De strijd om de topplaatsen lijkt te gaan tussen drie merken: Ligier, Williams en Lotus. Didier Pironi en Jacques Laffite, die beiden in een Ligier rijden, beslisten dat duel voorlopig in hun voordeel. Pironi maakte de beste trainings- tijd. 2.23,06, Laffite de tweede (2.23,43). Na de derde positie van de Italiaan Elio dc Angelis. vorig jaar stalgenoot van Lammers en nu in de Lotus behorend tot de wereldtop, kwamen op de vierde en de vijfde plaats de Williams coureurs Carlos Reutemann (Arg) en Alan Jones (Aus), die twee weken geleden winnaar werd van de Grand Prix van Ar gentinië. De trainingstijden zijn: 1. Didier Pi roni (Fra) Ligier 2 min. 23,06 sec., 2. Jacques Laffite (Fra) Ligier 2.23,43,3. Elio de Angelis (Ita) Lo tus 2.23.86, 4. Cartas Reutemann (Arg) Williams 2.24,20, 5 Alan Jo- no. (Aus) Williams 2 25,25, 6 Ma rio Andretti (Vst) Lotus 2.24.65, 26. Jan Lammers (Ned) ATS 2.35,89.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 21