Trijfel
LIEVE CHOCO
'Ik heb nooit last met
uitvoerende musici,
wel met musicologen'
DONDERDAG 17 JANUARI 1980
In de Volkskrant van 4 januari
1980 stond een artikel geti
teld: ZILVERWERK GOUD
WAARD, met als ondertitel
daarboven: „Toeloop op han
del edelmetaal"
In het artikel werd beschreven
hoe sinds enkele dagen parti
culieren te hoop liepen bij de
Amsterdamse edelmetaalbe-
drijven Schóne op Rokin 81)
en Drijfhout in de Nes 11) om
hun zilveren bestek, sigaren
dozen en zilveren aanstekers,
gouden halskettinkjes en ver
ouderde zwaar-gouden col
liers, maar toch vooral hun
zilveren guldens en rijks
daalders te verpatsen.
In de hal van Drijfhout stond de
hele dag een rij van twintig
mensen, las ik. Hoe mikken ze
dat toch zo uit, denk ik dan
altijd. Bij Ajax-Willem II wa
ren er, volgens de officiële op
gave, 10.00Q toeschouwers, en
in Privé van deze week las ik
dat Bette Midler na haar suc
ces in de film Roos ik citeer)
„meer dan tien filmaanbie
dingen per dag krijgt". Dat
moeten er dus elf per dag zijn,
denk ik dan, want als het er
meer waren, zouden ze wél
„meer dan elf filmaanbiedin-
gen per dag" hebben ge
zet...
De prijs voor fijn zilver was die
dag (4 januari) 3060 gulden
per kilo, althans toen John
Schoonbrood zijn interview
met de onder-directeur van
Drijfhout begon, want aan het
eind ervan, anderhalfuur la
ter, was de prijs met 775 gul
den gezakt tot 2285 gulden per
kilo. Het is dus zaak vooraan
te staan in dat rijtje van twin
tig wachtenden, want als je
aanneemt dat aan elke klant
vijf minuten wordt gespen
deerd, moet je als twintigste
dus ruim anderhalf uur
wachten en dat kan je dan 7 75
gulden schelen. Maar de prijs
kan natuurlijk ook omhoog
gaan diLS als de man in de rij
vóór u eruit ziet als een ken
ner, kunt u beter niet op zijn
grootmoedige aanbod ingaan
dat u wel even voor mag. Hij
weet dan dat de prijzen stij
gende zijn. Overigens was de
zilveren gulden ov 4 januari
Door
Nico
Scheepmaker
n
f9 waard en de zilveren rijks
daalder f21.
Toen ik dat artikel van John
Schoonbrood las, rijpte in mij
het plan over dat onderwerp
een Trijfel te schrijven, en wel
op de volgende manier. Er
gens moest ik, in een antiek
verantwoord busje, nog wat
zilveren muntstukken hebben.
Ik zou kijken of ik gelijke pa
ren uit hetzelfde jaar van de
rijksdaalder, de gulden, het
kwartje en het dubbeltje kon
vinden, het ene setje zou ik
naar numismaat Schulman
gaan, de bekende firma in
oude munten, en met het an
dere setje naar edelmetaalbe-
drijf Schóne. Schoene. Zo zou
ik twee verschillende prijzen
te weten komen: de numisma
tische en de edelmetalische
Mijn Trijfel daarover zou
verlevendigd worden door de
door mij genoteerde lar
moyante gesprekken van die
twintig wachtenden, die door
bittere armoe genoodzaakt
waren hun dierbaarste erf
stukken te gelde te maken
Ik bleek nog twee rijksdaalders
van 1932 te hebben, twee gul
dens van 1931, twee kwartjes
van 1939 en twee dubbeltjes
van 1937. Eerst ging ik naar
Schulman op de Keizers
gracht. Ik voelde me als de
hoofdpersoon in de Beggar's
Opera toen ik aan een juf
frouw mijn schamele bezit
aanbood. Zij keek sceptisch,
ging informeren en kwam
even later terug: geen belang
stelling.
Voor verzamelaars van oude
munten hadden ze weinig
waarde, want die wilden óf
munten met afwijkingen in de
beeldenaar, óf „nieuwe" mun
ten, die indertijd rechtstreeks
vanuit de muntslagerij in de
linnenkast waren opgebor
gen, en niet zoals mijn munten
door duizenden handen wa
ren gegaan. Mij leek dat laat
ste juist veel interessanter,
misschien had Willy den Ou
den mijn rijksdaalder nog
wel in handen gehad, of an
ders Mussert wel, maar nu-
mismaten schijnen daar wei
nig belang aan te hechten.
Vijf kilo
Ik prees mij natuurlijk gelukkig
dat ik nu voor veel geld bij
Schóne een dubbele portie zou
kunnen verkwanselen, maar
de rij van twintig was al weg
toen ik eergisteren om kwart
over vier aanbelde. Ze sloten
om vier uur, maar los daar
van bleek de filevorming in
middels ook opgelost, want
met minder dan vijf kilo zil
veren munten hoef je niet
meer aan te komen. De toeloop
bleek niet te verwerken, de
,)cleine man" wordt nu naar
de juweliers verwezen. Maar
inlichtingen wilden ze me
graag geven.
Die dinsdag de 15e januari om
half vijf was een kilogram zil
veren guldens-rijksdaalders
1525 waard, de dag daarop,
woensdag 16 januari, had u f
1740 voor uw kilo guldens
kunnen krijgen. De prijs wis
selt per dag tussen de drie en
zes keer, werd mij verteld.
Van de naoorlogse zilveren
guldens gaan er 153 in een
kilo, die waren gisteren dus f
1125 per stuk waard, van de
naoorlogse rijksdaalders
gaan er 67 in een kilo, die wa
ren dus f25,60 per stuk. De
vooroorlogse zijn veel zwaar
der, daarvan gaan er 100
guldens of 40 rijksdaalders in
het kilo, dus die waren giste
ren f 17,40 en f 43 $0 per stuk
waard. Een vooroorlogs dub
beltje en kwartje wegen sa
men ongeveer de helft van een
vooroorlogse gulden, dus mijn
hele setje van riks, piek, heitje
en duppie zou zo'n kleine ze
ventig gulden hebben opge
bracht. Gisteren...
AMTSERDAM - "Och, wat is een
musicoloog? Ik heb mij uiteraard
in vele dingen verdiept en ben
daarbij op deze oude uitvoe
ringspraktijken gestuit. Ik doceer
in Salzburg en ik moet zeggen dat
ik nooit last heb met uitvoerende
musici, maar wel met musicolo
gen. Boeken heb ik nooit geschre
ven, daarvoor ontbrak me de tijd
Wel veel inleidingen bij pro
gramma's, en ik heb ook mijn in
zichten op grammofoonplaten
vastgelegd. Ik geloof, dat deze
zijn verbreid omdat ik overal ter
wereld dirigeer. Van huis uit ben
ik cell ist en ik heb zelfs nog in een
orkest gewerkt met Bruno Walter
1 als dirigent."
Nikolaus Harnoncourt is duidelijk
op zijn hoede als hem tijdens een
repetitie van het Concertge
bouworkest de vraag wordt ge
steld of hij zich zelf als een musi
coloog beschouwd.
Aan Nikolaus Harnoncourt en Gus-
tav Leonhardt is zoals bekend de
Erasmusprijs, groot 150.000,-
toegekend, omdat beide uitvoe
rende kunstenaars getuigen van
een nieuwe visie op de muziek
van vroegere eeuwen, en van de
barok in het bijzonder. Als hoog
tepunt van beider aktiviteiten
wordt hun gezamenlijk inzet tot
realisatie van het volledige canta-
te-werk van Joh. Seb. Bach op
grammofoonplaten genoemd.
Men wijst ook op een uitvoe
ringspraktijk, die stoelt op diep
gaand wetenschappelijke studies
en op een voorbeeldig invoe
lingsvermogen. Dit heeft mede
geleid tot een herbezinning op de
rinterpretatie van muziek uit late
re perioden.
Na Bach houdt Harnoncourt zich
nu ook met Mozart bezig. Gelden
voor beiden dezelfde uitvoerings
principes?
Harnoncourt: Zeker wel voor wat
de articulatie betreft, waarvan we
ook bij Mozart de aanwijzigingen
in oude partituren hebben ge
vonden, althans als zodanig heb
ik die ook kunnen interpreteren.
Articulatie heeft betrekking op
kleine bij elkaar horende noten-
groepen, die "betoond" of "gear
ticuleerd" worden. Vroeger, dit
wil zeggen in de negentiende
eeuw, ging men uit van het lega
to, van gebonden noten dus. Met
het aanbrengen van o.a. kleine
boogjes, onderbreekt men dit,
waardoor de ritmische structuur
versterkt wordt. Het geheel
klinkt daardoor veel levendiger."
Liggen deze uitvoeringspraktijken
helemaal vast?
"Men heeft wel "betekende" parti
turen gevonden, waarin de arti
culatie was aangewezen. Maar dit
is natuurlijk wel iets anders dan
een interpretatie, die nooit met
woorden kan worden vastgelegd.
Dit blijft altijd benadering en in
tuïtie."
Erasmusprijswinnaar Nikolaus Harnoncourt:
Nikolaus Harnoncourt.
"Hebt u het gevoeldat uw inzichten
zich in de loop der jaren hebben
gewijzigd?
"Eerlijk gezegd, weet ik dit niet. Ik
kan mij niet meer realiseren hoe
ik er tien jaar geleden over dacht.
Daar verdiep ik me ook niet meer
in. Maar wel zou ik me dit kunnen
voorstellen, omdat ieder mens
toch verandert en psychisch
meer uitgroeit. Daarmee veran
deren ook zijn inzichten"
- Wij hebben hier nogal eens moeite
met de vrije ritmische benadering
in werken van Bach. Met name de
rubati worden toch wel'met enige
reserve ontvangen, omdat we het
gevoel hebben dat een rubato de
teleenheid aantast.
"Dit mag beslist niet", aldus Nico-
laus Harnoncourt. "Rubato mag
niet worden gezien of gebruikt
met een soort begeleiding. De
teleenheid mag niet onderbroken
worden. Daarbinnen heeft men
enige vrijheid. Zo zie ik ook de
vrijheid van een solist. Maar die is
dan des te mooier als hij naast zijn
interpretatie een orkest naast
zich weet, dat precies is, "ein si-
cheres Orchest".
- Tijdens een repetitie met het con
certgebouworkest hebt u gezegd
dat men in Mozarts C Dur Sym
phonic KV 338 opera-dialogen
hoort. Letterlijk hebt u gezegd:
"Man hórt darin Manner, Frauen
und Bósewichte" (Men hoort
daarin mannen,
booswichten
"'Ja, dat is zo. Heel duidelijk zelfs.
Vergeet niet dat Mozart een ge
weldig dramaturg is. Men hoort
het ook in zijn viool-sonates, waai
de oorsprong ligt van deze opvat
ting".
- Is het van belang dat een dirigent
zich van te voren op de/hoogte
heeft gesteld van alle wetens
waardigheden van een compo
nist van wie hij iets gaat uitvoe-
"Ja, dat is heel belangrijk. Men
dient zich te verdiepen in zijn le
vensomstandigheden, in de toen
heersende inzichten, en vooral
uit zijn brieven kan men veel in
formatie krijgen. Alleen (er komt
iets van een glimlach over het
steeds ernstige gezicht van Har
noncourt) men dient dit alles zo
snel mogelijk te vergeten als men
voor een orkest staat. Een diri
gent moet onbevangen zijn om
een werk goed tot klinken te
kunnen brengen".
U hebt tijdens de repetitie ook ge
sproken over: dood vallende
plekken in de partituur.
"Ja. dat doet Mozart vaak. Dan laat
hij het ritme wegvallen. Dat doet
hij in korte perioden met langere
notenwaarden, waarin het ritme
wordt onderbroken, dat hij dan
even later weer opneemt. Dit
geeft een heel bijzonder effect"
- "U gaf zich tijdens de repetitie
veel moeite om de klank binnen
het orkest te veranderen. U liet de
strijkers veranderingen aan
brengen in de streek,u gaf aan het
eind van een frase aan, hoe die te
verlaten
"Ja", knikt Nicolaus Harnoncourt.
"niet zo hardvochtig, niet als een
"beng", of zoals de concertmees
ter zei: "niet als een guillotine"; ik
heb die opmerking overgeno
men Het heeft te maken met arti
culatie en in groter verband met
frasering. Dit soort veranderin
gen willen nog wel eens spontaan
naar voren komen, ofschoon het
orkest al voorbewerkte of "bete
kende" partijen had. Het is heel
subtiel, maar het effect is meestal
frappant.
BEP RIJNDERS
Schepen
(KLEINE VAART)
(GROTE VAART)
Abida 15 93 no Algiers nr Douala,
Acteon 16 ten anker rede Karachi,
Aldabi 16 te Bremen,
Alnati 15 vn Santor nr Buenos Aires,
Amstelbrink 16 verw Antwerpen.
Amstelburcht 15 550 n Puerto Rico nr
USA,
Amsteldiep 14 40 no Sabel eiland nr New
Orleans,
Amsteldreef 15 verw Mombasa,
Amstelsluis 15 te Kaapstad.
Amstelstroom 15 235 w Jamaica nr Pa
namakanaal,
Amstelwal 15 150 zo Kaap Cod nrTilbu-
Antilla Cape 15 750 nw Kaap Verdische
eilanden nr Maracaibo,
Atlantic Crown 16 verw New York,
Bilderdijk 16 vn Bremerhaven nr Rot
terdam,
Chevron Kentucky 15 560 z Ascension nr
Freeport,
Chevron The Hague 15 verw Frederica,
Chevron Nederland 15 315 w Bombay nr
Ras Tanura,
Chevron 15 250 o Beira nr Ras Tanura,
Coral Isis 16 3250 wnw Panama nr Lake
Charles,
Dallia 15 300 nno Santo Domingo nr Cu-
Duivendrecht 15 180 nnw Azoren nr
Keywest,
Eemhaven 15 pass Fernando Noronhanr
Montevideo,
Esse Bonaire 16 230 o Natal nr Bahrein,
Esso Europoort 16 vn Ras Tanura nr
Aruba,
European Express 16 350 nno Wake ei
land nr Dairen,
Farmsum 15 110 wzw Gibraltar nr Nola,
Felonia 16 verw Wellington,
HlEie ZIE vJE. Mi/A) HöMb
i=t do, die ia/A4 awboojs
cfibr.léf De CA/7EJ
[ajaralalebr hbbbeaj
\julue hbm de
am/kajpelbaj
tArEAj E-vippbm3
3461
FRED BASSET f s nogal bang voor) Hj^ heelt't ol eens X
De avonturen van Jommeke
Terug naar Annemieke
en Rozemieke.
eandeau van 1 kilogram
in met twee theelepels
versgemalen peper en
Braad het stuk vlees m
ruim 50 g boter of half
om boter en margarine
knoflook zo fljn moge-
kik-
Snijd het vruchtt
snippers in een eetlepel
boter heel licht goud
geel en voeg dan de fljn-
toe. Laat dit samen even
bakken en voeg dan hel
vruchtvlees van de olij
ven en de knoflook toe
Giet er een glas heet wa
ter bij, leg een deksel op
de pan en laat de saus 20
wenst wrijft u de
e bestanddelen nog
een zeef.
WINA BORN
Agenda
Leidse bioscopen
Kindermatinei
11.30 uur, 16 jr.
LUXOR "Escape from Alcatraz", d;
2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. 2.15,4.80,7.00 e:
9.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Nevada Smith", vi
en za. 11.30 uur, 16 jr.
LIDO 1: "Apocalypse now", da. 2.30 e
8.00 uur, 16 jr.
LIDO 2: "Airport '80", da. 2.30, 7.00 e
9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "Quadrophenia", da. 7.00 e
do., v
a di. ook 2.30 u
9.15 l
12 jr.
Kindermatinee: "Tekenfilmcarroi
woe. en za. 2.30, zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "Manhattan", da. 7.00 c
uur, do., vr., ma. en di. ook 2.30 u
Kindermatinee: "Jungleboek", w
2.30 i.
ok 4.45 l
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur: 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiènt).
Sint Elisabeth-ziekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur en van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16.00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babyshow
laatste kwartier van middag- en avond
bezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag tlm vrijdag
1830-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
14.45-15.00 uur.
Bezoek aan ernstige pat ten ten.wann eer
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15 00-15 45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling.
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18 30-19 30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
a 9.15 u
Felipes 16 verw Singapore,
Fossarina 15 310 no Sao Luis nr Curacao,
Gardenia 15 100 nw Ajaccio nr Tunis,
Hollandia 16 vn Curacao nr Oranjestad,
Honolulu 16 verw Baltimore,
Katendrecht 16 verw Deleware Bay,
Kieldrecht 15 160 ono Salvador nr San-
Kyiix 16 verw Stanlow,
Laconia 15 vn Singapore nr Mena al
Ahmadi,
Latia 15 100 zzo Suez nr Bahrein.
Latirus 15 75 w Barbados nr Curacao,
Maasbracht 15 pass Muscat nr San Se-
bastio,
Maasrix 15 193 nw Kaapstad nr Eleusis,
Merino Express 16 te Jeddah.
Meta 15 1100 zw Vancouver nr Los An-
dah,
Mijdrecht 15220wzwGoanrKosichang,
Nedlloyd Ebro 15 vn Colombo nr Port
Said,
Nedlloyd Fukuoka 16 verw Acajutla,
Nedlloyd Honshu 16 verw Cristobal,
Nedlloyd Hongkong 16 675 zw Honolulu
nr Manzanillo,
Bioscopen Alphen
EURO 1: "Apocalypse now", da. 1.30 en
8.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Black Belt Jones",
za. 12.15 uur, 16 jr
EURO 2: "Jaguar", da. 2.15, 7.00 en 9.30
uur. zo. 2.00.4 30. 7.00 en 9 30 uur, za. ook
nachlvuorsU-lling urn 12.15 uur. 16 jr.
EURO 3: Quadrophenia", da. 2.00. 6.45
en 9.15 uur, zo. 4.15,6.45 en 9.15 uur. za.
en woe. 6 45 en 9.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Popeye's superfesti
val". za., zo. en woe. 2.00 uur.
Nachtvoorstelling: "Konvooi van de
angst", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 4: "De vier vuisten op safari", da.
1.45, 6.30, 9.00 uur, zo. 1.30, 4.00, 6.30 en
9.00 uur, al.
Nachtvoorstelling: "Porno uit het heel
al". za. 12.1C uur, 18 jr.
lud^l Lieutus
17 januari 1980
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Te Amsterdam is opgericht
eene "Maatschappij voor Tele-
phonie". Het doel der Maat
schappij is: aan hare abonnés
de gelegenheid te verschaffen
om zich - niettegenstaande zij
door een grooter of kleiner af
stand gescheiden zijn - met el
kander te kunnen onderhouden
zonder tusschenkomst van an
deren zoo dikwijls zij zulks
ver lang en, zoowel des nachts als
op den dag, daar de dienst on
afgebroken zal zijn.
- Kort voor eene verkooping
van de nalatenschap van zeke
ren sir Wrey te Tawstock in En
geland - aldus de "Exeter Ga-
zette" - trok bij de bezichtiging
der meubelen een oude
schrijflessenaar de aandacht
van een schrijnwerker (meu
belmaker. Red.), die na lang
probeeren eindelijk eene gehei
me lade ontdekte, waarin zich
een halssieraad van diamanten
bevond, die van groote waarde
bleken te zijn. Zij werden spoe
dig als familie-juweelen her
kend en aan den erfgenaam ter
hand gesteld.
-Uit Cuba wordt gemeld, dat
de aanvoerder van een groep
opstandelingen zich met zestien
officieren en vijftig man in het
dorp El Cobre aan de Spaan-
sche overheid heeft overgegeven
Vijftig jaar geleden:
- Gisternacht trof een surveil-
leerende motoragent te Londen
een verdacht uitziende auto bij
Knightsbridge aan. Op een tee-
ken om te stoppen reed de auto
in vliegende vaart door de stra
ten. Na een paar minuten werd
een vrouw uit de auto gegooid
en de agent stopte, maar consta
teerde al spoedig, dat het een
aangekleede etalagepop was.
Voordat hij de achtervolging
kon voortzetten, was de auto in
een zijstraat verdwenen. Even
later kreeg het districtsbureau
mededeeling van een brutale
inbraak in een bontmagazijn in
Brompton Road, waar de die
ven voor duizenden ponden aan
bontmantels en vellen gestolen
hadden
T j.JA/MMBR.AW
Meer jg. evg.M aluéssj
i-AfgfO MgTHgréo-m-pgRU...
Nieuive sroPf^to itopRAAiew
6NJAP Jg
iWMue.
UUR...WgI
èPOOKUUfZ,
eigeel..
r ..ÈU oarf
IM HgTRKKg-
PDWKgff. pg SfOP-
pew zuM wee«.
egMè pemsesiA-
GgNJ VRggfe
Kom er nooit meer
mee binnen!!!
