Van Huiten in Mali:
schrijnende armoede
B&H*
WOENSDAG 16 JANUARI 1
PAGINA 13
Foto linkr:
Michel van Huiten in gesprek
met de directeur van de land
bouwcoöperatie in het district
Timboèktoe.
„Ik denk dat ik nu in de Tweede Kamer heel andere dingen over ontwikkelingssamen
werking zou zeggen dan voordat ik hier kwam". Michel van Huiten, staatssecretaris van
verkeer en waterstaat in het kabinet-Den Uyl, woont nu met vrouw en kinderen in het
Westafrikaanse Mali. Hij coördineert er de hulp van een internationale organisatie aan
dit Sahelland.
In de kerstbijlage deed Tony van der Meulen verslag van de tocht die hij met Michel van
Huiten maakte door het uitgedroogde land. „Een hongerig volk leeft bij de dag".
In deze tweede aflevering komt het werken in een land als Mali aan de orde, nadat het
Michel van Huiten eerst lukt de organisatoren van de luxueuze autorally Parijs-Dakar,
die ook Mali aandoet, tot een vorm van ontwikkelingssamenwerking te bewegen.
Een meegebracht Frans fotomodel rangschikt haar stoffige haren. Zij is het meisje dat
straks in de advertenties zal staan. Midden in Mali teer poserend op de motorkap van de
testauto die zelfs dit land bedwong. Als de allerarmste kindertjes wat uit de buurt
blijven, zullen het best bruikbare foto's worden.
MALI, SAHARA, SAHEL - In
het schijnsel van pen olielamp
zitten we die avond op het ter
ras van hotel Atlantide te
Gao, Oost-Malite praten over
het plaatselijke ziekenhuis.
De laatste dagen zijn er -niim
honderd mensen binnenge
komen met buikloop; om hen
te wassen en hun uitgedroog
de monden vochtig te houden
beschikt het verplegend per
soneel over krap één liter wa
ter per patiënt per dag. Het
moet met emmers uit de rivier
worden gehaaldDe kraanop
zichzelf wel een bekend me
chaniek in Gao, doet het al
maanden niet meer.
De eenarmige dienster schenkt
ons de laatste flesjes warme
tonic in; dan is ze er doorheen.
Het karige loon dat ze hier
mee verdient, vult ze aan met
haar veldje waar ze op haar
wekelijkse vrije dag wat
groente verbouwt.
In een arm land als Mali wonen
betekent een voortdurend ge
scharrel en gesappel. Op een
paar rijke handelaren na geldt
dat eigenlijk voor iedereen.
De gouverneur van Gao, de
hoogste autoriteit ter plaatse,
verdient bijvoorbeeld 400
gulden per maand. Daarnaast
heeft hij vrij wonen in het
gouvernementsgebouw.
Voor de hoogsten op het nog
al korte maatschappelijke
laddertje valt er hier en daar
ook nog wel wat te graaien of
te versieren. Maar een vetpot
wordt het niet zo gauw.
Kei
Wie zitten er op deze vredige
woestijnavond zoal op het
terras van dit sobere, matig
beklante hotel, dat als belang
rijkste luxe een forse kei kent,
waarmee je 's nachts je open
kamerdeur klem kunt zetten
zodat het lekker doortocht.
Michel van Huiten (49^ is er.
Staatssecretaris voor verkeer
en waterstaat in het kabinet-
Den Uyl. Hij woont met
vrouwk en kinderen in de
hoofdstad Bamako en coör
dineert daar voor de interna
tionale organisatie Euro Ac
tion Accord de hulp aan het
Sahelland Mali.
Hij is nu bezig met een werkbe-'
zoek aan een aantal land
bouwcoöperaties in het dorre
zanderige oosten van het
land. Ik volg hem.
Naast hem zit een vriendelijke
Canadese piloot die voor veel
geld (en daar heeft hij het
vaak over) is ingehuurd om
dit droge land via luchtfoto's
in kaart te brengen. Hij raakt
beschonken van zijn meege
brachte whisky. Zelfs in die
staat spreekt hij geen woord
Frans. Tegen een bemiddelde
Algerijnse handelaar, met wie
hij de fles deelt, roept hij
voortdurend: You are my
friend, waarna de Algerijn,
die geen woord Engels
spreekt, hem steevast in de
armen valt.
Parijs-Dakar
Zo kabbelt de avond voort op
deze tropische toren van Ba-
bel, tot plotseling
piepen, autodeuren dicht
slaan en drukke Franse man
nen hun opwachting maken:
de kwartiermakers van de
Oase Rally Parijs-Dakar. Pa
rijs, dat ligt daar ergens heel
ver weg boven in Frankrijk.
Dakar, de hoofdstad van Se
negal is te vinden aan de
westkust van Afrika. Een
Frans autoblad heeft bedacht
dat het toch wel erg aardig en
winstgevend zou zijn om een
wedstrijd voor auto's en mo
torfietsen te houden tussen
deze twee, zo verschillende
steden. Het is aantrekkelijk
om hierbij Mali, een van de
armste landen ter wereld, aan
te doen, want daar liggen ook
zo ongeveer de slechtste we
gen ter wereld. Een uitmun
tend testgebied voor de aller
nieuwste modellen. Een uit
daging voor mens en machi-
En zo zoeven ze, om deze rally
voor te bereiden, het stoffige
stadje Gao binnen, dat ligt op
een van de treurigste plekken
op de aardbol. Met hun luxe
voorraad brandstof rijden ze
een stad binnen die al maan
den zonder stroom zit omdat
er gewoon geen geld is om de
centrale aan de loop te hou
den.
Het eerste dat ze doen is een jer
rycan benzine gieten in de
generator van het hotel, die
wat onwennig aanslaat. De tl-
buis boven de stenen bar flik
kert aan: licht! De grote koel
kast wordt ingeschakeld voor
het meegebrachte Franse
bier.
Meisje
Een meegevoerd Frans foto
model rangschikt haar stoffi
ge haren. Zij is het meisje dat
straks in de advertenties zal
staan. Midden in Mali teer po
serend op de motorkap van de
testauto die zelfs dit land be
dwong. Als de allermagerste
kindertjes wat uit de buurt
blijven, zullen het best bruik
bare foto's worden.
Hoewel na veertien dagen
warme "prik" het vooruit
zicht op koud bier een mens
mild stemt, sla ik een en ander
verbouwereerd gade. Michel
van Huiten zegt heel nuchter
Ach, in Europa doen we ook
zoveel gekke dingen.
Even later zal hij zijn slag slaan.
Want hij zit nog met een
probleempje: terwijl hij
voortdurend aan de Maline-
zen probeert uit te leggen dat
allerlei noodzakelijke ont-
wikkelingsprofecten niet
door kunnen gaan omdat er in
Europa geen geld voor is, is er
voor deze rally midden in de
woestijn een speciaal vlieg
veldje aangelegd om de deel
nemers stipt te kunnen be
voorraden. De bewoners van
dit land, die gemiddeld 38 jaar
worden en per jaar nauwe
lijks 200 gulden verdienen,
zien tal van Europese blijde
rijders aan hun hutten voor
bijflitsen. Per equipe is er
16.000 gulden betaald om dit
woestijnfestijn te kunnen
meemaken.
Mali in cijfers
Oppervlakte: 60 maal Ne
derland.
Inwoners: ongeveer 6 mil
joen.
Gemiddeld inkomen per
hoofd van de bevolking:
200 gulden per jaar.
Levensverwachting: 38
jaar.
Kindersterfte: de helft
vóór het vijfde levens
jaar.
Religie: driekwart is
lam.
Staatsinrichting: presi
dentiële republiek.
Hoofdstad: Bamako.
Middelen van bestaan: 90
procent landbouw voor
eigen behoefte.
Klimaat: droog; natuur:
dorre savanne en zand- en
steenwoestijn.
Door
Tonny v.d. Meulen
Michel van Huiten die na twee
jaar Mali weet datje elke mo
gelijkheid om aan geld voor
dit land te komen moet uit
buiten, knoopt een gesprekje
aan met de hoofdredacteur
van het organiserende au
toblad. Tuurlijk is er schrij
nende armoede, bevestigt de
man. Wat-ie onderweg niet
allemaal ziet: je houdt het niet
voor mogelijk. Als u hier vast
komt te zitten in het zand
moet u niet te veel op hulp
van de bevolking rekenen,
waarschuwt Michel van Hui
ten hem.
Het gezicht van de autojourna
list betrekt. Want hij is toch zo
geïnteresseerd in land en volk
en hij wil er, tussen het testen
door, ook best wat regels aan
wijden.
Ballast
Dan komt Van Huiten met een
idee waar de rallyleider niet
omheen kan: weet u wat u
doet, u verplicht elke deel
nemer vijf kilo gereedschap
mee te nemen als extra bal
last. Dat gereedschap is voor
de garages hier. De rallydeel
nemers kunnen dat best be
talen en het is een gebaar dat
in Mali beslist sympathiek
overkomt.
De volgende dag krijgt de ver
raste rally man al een uitge
werkte lijst van de benodigde
spullen. De ontwikkelings
samenwerking via een auto
cross komt op gang. Hierover
nog wat fiagniffelend in het
door de Oase Rally betaalde
licht gaan we praten over
werken in Mali. Wat kan een
Nederlandse politicus uit
richten in een arm ontwikke
lingsland? En dat niet alleen
in een air-conditioned bu
reau, maar ook in de uitge
droogde dorpen. We praatten
lang: het uitzicht op een bete-
Kans
Michel van Huiten: „Mijn voor
ganger heeft hier na die grote
droogte iets heel belangrijks
gedaan: een aantal mensen le
ren lezen en schrijven. Lijsten
leren maken hoeveel vee je
wilt kopen en hoeveel geld je
daarvoor wilt lenen. Als hij
dat niet gedaan had, had ik
hier nooit met zo'n snelheid
kunnen werken".
„Wat ik hier namens mijn orga
nisatie doe is: mensen in de
dorpen opzoeken en zeggen:
er is kans op wat centen om je
leven te verbeteren. Zeg ons
maar wat er moet gebeuren.
Niet dat het zomaar aanvaard
wordt, maar we kunnen er in
ieder geval over praten. Ik
probeer dingen te vinden die
direct nuttig zijn".
„Ik hoor wel eens, en dan
schaam je je eigenlijk: U bent
een van de weinige organisa
ties die echt wat doet, want
wat hebben we ze hier al vaak
langs zien komen: allemaal
onderzoekers waar je nooit
meer iets van hoorf
„In Nederland trof ik laatst een
paar Delftse studenten die
zeiden: wij zouden graag eens
in Mali onderzoeken wat de
belangrijkste ziekten zijn. Ik
heb toen geantwoord: dat kan
ik je zo vertellen, kom maar
werken, dat lijkt me veel be
ter".
„Looplijnen"
„Ik heb al eens voorgesteld een
onderzoek te laten doen naar
de „looplijnen" van buiten
landse werkbezoeken in
Afrika. Wat doen al die be
zoekende hoge ambtenaren
hier eigenlijk? Naar welke
steden gaan ze, met wie pra
ten ze, komen ze verder dan
veertig kilometer buiten de
hoofdstad: dat soort zaken. Ik
denk dat de uitkomsten van
zo'n onderzoek rampzalig
zullen zijn. Ik kan je nu al
voorspellen dat de meeste of
ficiële buitenlandse bezoe
kers alleen met topambtena
ren praten en misschien nog
projecten hoogstens veertig
kilometer buiten de hoofd
stad meepikken. En dan ken
nen ze het land".
„Het resultaat is dat er allerlei
ontwikkelingsprojecten
worden uitgezet die door een
bepaalde top zijn uitgekiend.
Ik kan dat uitleggen aan de
hand van een Nederlands
project hier in Mali".
„Het betreft een studie in een
gebied zo groot als Neder
land. Daar wordt onderzocht
of de wildstand op basis van
de natuurlijke aanwas de
vleesbehoefte van het land
redelijk kan dekken. Zolang
het onderzoek duurt mag in
dat hele gebied niet gejaagd
worden. Gevolg: patrouilles
moeten er voor zorgen dat er
niet geschoten word, terwijl
het juist het aantrekkelijkste
gebied aan het worden is om
te jagen. Ik merk dan twee
dingen op. Eén: op de lange
duur is dit een heel belangrij
ke studie: kan de Sahel in zijn
eigen vleesproduktie voor
zien? Maar dat probleem is in
dit hongerige land zo urgent
dat de Malmezen maar matig
belangstelling hebben voor
een studie op lange termijn.
Maar Holland brengt de cen
ten in, dus laat ze hun gang
maar gaan.
Twee: het hele onderzoek is be
dacht over de hoofden van de
mensen heen. De bevolking
kreeg alleen te horen: vanwe
ge een onderzoek is jullie
jachtgebied de komende twee
jaar gesloten."
Verschil
„Wij doen ook een experiment
binnen de coöperaties heb
ben we afgesproken dat we
een bepaald gebied reserve
ren voor vegetatie en wild, om
zo een bepaalde reserve te
kweken. Iedereen was het
daarmee eens, er is uitvoerig
over gepraat en we hoeven nu
helemaal geen patrouilles te
lopen. Ik denk dat dit het ver
schil in benadering is".
Op dit moment is de benzine in
de generator op, want de
stroom valt uit. Bij het licht
van een zaklantaarn praten
we verder.
Michel van Huiten: „Ik heb hier
leraren gesproken die zeiden:
hoe denk je dat we les kunnen
geven als het zo bloedheet is.
En als we na de les naar huis
gaan, moet je je eerst wassen.
Dan wordt het donker en is er
by gebrek aan licht geen tijd
meer om een les voor te be
reiden. En leerlingen hebben
ook geen licht om huiswerk te
kunnen maken".
„Geen wonder dat ze hier op de
scholen niet klaar komen met
hun programma. En daar
naast ontbreekt het ook aan
motivatie. Ik ken een Maline-
se journalist die uitzoekt van
uit welke filosofie de Neder
landse vrijwilligers hier wer
ken. Hij hoopt daar aankno
pingspunten in de vinden om
ook Malinezen te kunnen mo
tiveren".
Plavondplaten
„Je ziet het hier aan alles. In een
van onze kantoren dreigt al
maanden een plafondplaat
naar beneden te komen. Nie
mand die het even vastzet.
Straks ploft het ding omlaag
en zit er een gat in het plafond.
Zo gaat het hier met alles. Er
is niet het idee dat er iets aan
te doen is".
- Je ziet het hier somber in.
„Ik denk toch wel dat de men
sen in dit gebouw er wat op
vooruit zijn gegaan door de
komst van de landbouw
coöperaties. Samen tegen de
problemen vechten. En leren
aankloppen bij de instanties
waar het geld zit. Het gaat
vaak om hele kleine din
gen"
„Ik denk", zegt hij langzaam
maar nadrukkelijk, „dat ik nu
in de Tweede Kamer hele an
dere dingen over ontwikke
lingssamenwerking zou zeg
gen dan voordat ik hier
kwam".
We lopen punten na: „Een be
kende kreet onder linkse
maar ook onder andere politi
ci is: de hulp moet zo hoog
mogelijk zijn. Daar ben ik het
nog steeds mee eens. Een
probleem is weL hoe raak je
het geld kwijt. Dat gaat dan
vaak via grote internationale
organisaties met grote projec
ten. Daar blijf! veel aan de
strijkstok hangen en het gaat
allemaal erg bureaucratisch.
Ik ben hier veel meer waarde
gaan hechten aan hulp tussen
twee landen: een vent in Ne
derland regelt iets met een
vent in Mali. Ze kennen el
kaar, ze kennen ook de
problemen en het gaat alle
maal veel sneller".
Allerarmsten
„De allerarmsten direct berei
ken is ook zo'n bekend Ne
derlands doel. In theorie zie ik
dat punt wel. Maar waar het
om gaat is dat je in geen en
kele maatschappij de aller
armsten rechtstreeks kunt
bereiken. Allerarmsten zijn
namelijk de allerarmsten
omdat zij geen enkel contact
hebben met het centrum waar
de macht ligt. Ze zijn als aller
armsten geboren en hebben
geen kans gezien daar boven
uit te komen. De allerarmsten
bereik je daarom alleen maar
via tussenpersonen: coöpera
ties of kerken".
„Een derde punt in Nederland
is: hulp moet onbaatzuchtig
zijn, we mogen er zelf niet aan
verdienen. Sinds ik hier ben
zeg ik: het is knettergek om
dat als ideaal te blijven zien.
Voor een cursus om mensen
lezen te leren moet bandap-
paratuur worden gekocht.
Duitsers halen dat echt wel
uit Duitsland. Maar wij laten
het keurig vrij, en dan wordt
er van Nederlands geld Zwit
serse apparatuur gekocht
terwijl je hetzelfde materiaal
ook in Nederland kunt krij
gen".
„Je kunt best proberen de
braafste van de hele wereld te
blijven, maar ik vind dat geld
dat Nederland geeft best in
Nederland besteed kan wor
den. Gezien ook de grote
werkloosheid in ons land. Als
het maar goede apparatuur is
maakt het Mali niet uit of het
nu uit Zwitserland of Neder
land komt".
Makeba
- Verander je zelf door in een
land als Mali te werken?
„Dat denk ik wel. Ondanks alles
blijft je hier natuurlijk even
schatrijk als je was, dat moet
je goed in de gaten houden.
We hebben hier een mooi huis
met een zwembad, we hebben
goed te eten. Maar daarnaast,
en dat merk ik hier ook aan de
kinderen, doet het leven hier
je nogal wat. Alleen al de con
frontatie met al die bede
laars"
„We zijn laatst in het stadion
naar een optreden van de
Zuidafrikaanse zangeres Mi
riam Makeba geweest. Hier,
in dit land, over apartheid ho
ren zingen, dat is toch wel
wat. Grandioos, het gaat he
lemaal door je heen".
De afgelopen zomer waren we
terug in Nederland. De eerste
keer weer by Albert Heyn: al
die soorten hagelslag, die
worsten: dan ga je pas goed
over onze overdaad naden
ken".
„Toen ik nog staatssecretaris
voor de posterijen was, kreeg
ik wel brieven van mensen
die ontstemd waren omdat
hun brief een weck vertraagd
was. Een brief uit Nederland
naar Mali doet er veertien da
gen over een derde komt
nooit aan. Dan denk ik nog
wel een? aan die Nederlandse
klagers".
- Maar het is in Nederland niet
allemaal goed omdat het in
Mali slecht is.
Michel vary Huiten: „Nee. Maar
ik ben er nu wel achter dat wy
in Nederland wel erg veel
kapsones hebben".
