MOSKOU „ZAL NIET BUIGEN Doden bij rellen in Iran Tripoli met El breekt Fatach VIJFDE TOPCONFERENTIE VAN SADAT EN BEGIN Begin nienwe zenuwoorlog Tegenstellingen Oost en West in V-raad Moskou wijst overleg met NAVO over kernwapens af Staatsgreep Mauretanië MAANDAG 7 JANUARI 1980 BUITENLAND PAGINA 9 (Van onze redactie buitenland) NEW YORK - „De Russische ar gumenten die de invasie in Af ghanistan moeten rechtvaardi gen, zijn een belediging voor de intelligentie van de wereldge meenschap". De Amerikaanse ambassadeur bij de Verenigde Naties, Donald McHenry, zei dit gisteren tijdens het debat in de Veiligheidsraad in een felle speech, die uitmondde in de Amerikaanse eis tot terugtrek king van de Russische troepen uit Afghanistan. McHenry reageerde met zijn op merkingen op de verklaring van de Russische VN-ambassadeur dat de Sowjet-Unie door Afgha nistan om militaire hulp was ge vraagd. „U vraagt ons toch niet te geloven dat president Amin om zijn eigen val en eigen executie heeft verzocht?" aldus McHenry. Hij zei ook dat wanneer de inter nationale gemeenschap het Rus sische optreden niet zou veroor delen, geen enkel land zich veilig kon voelen tegenover een mach tiger buurland. Het debat in de Veiligheidsraad, dat zaterdag begon, gisteren werd voortgezet en vanmiddag zal worden hervat, ontwikkelde zich grotendeels langs de beken de krachtlijnen van de tegenstel lingen tussen Oost en West. Waarnemers verwachten dat de beraadslagingen geen duidelijke veroordeling van de met een veto gewapende Russen zullen ople veren. In een ontwerpresolutie wordt zelfs niet gesproken over Sowjet-strijdkrachten, maar over „buitenlandse strijdkrachten" De verwatering gaat zo ver, dat een diplomaat gekscherend uit riep dat vermoedelijk het woord Afghanistan niet eens zal worden genoemd. Noch de Sowjet-Unie, noch de VS of hun bondgenoten hebben enig nieuws toegevoegd aan de reeds bekende standpunten en be schuldigingen. En het was een staaltje van tragische ironie de Hongaarse VN-ambassadeur de overval op Afghanistan te horen verdedigen 24 jaar nadat zijn ei gen land een beroep had gedaan op de Veiligheidsraad en de VN om de Russische inval in Honga rije tegen te houden. De Hongaar was trouwens de enige die het Russische optreden verdedigde van de 11 sprekers die gisteren aan bod kwamen De meest interessante standpunten komen van de niet-gebonden landen, die doorgaans zorgvuldig spreken van buitenlandse in menging en niet van Russische machtspolitiek, en zich nu grote zorgen maken over het nut van hun eigen politieke opstelling terzijde van de conflicten tussen Oost en West. De ambassadeur van Singapore bijvoorbeeld, vroeg zich af of de neutraliteit van de niet-gebonden landen nog wel bescherming biedt, of dat de niet- gebonden landen nu machteloos moeten afwachten welk land het volgende slachtoffer wordt. Wanneer de Sowjet-Unie met een veto elke resolutie die terugtrek king van vreemde troepen uit Af ghanistan verlangt, zal stuiten, resteert de mogelijkheid dat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de kwestie-Af- ghanistan op de agenda zet. In de Algemene Vergadering, waar geen vetorecht geldt, is een twee derde meerderheid noodzakelijk voor een gezamenlijke VN-uit- spraak. President Carter NOUAICHLOTT (AFP/UPI) - In Mauretanië zijn bij een staatsgreep zonder bloed vergieten de president, lui- tenant-kolonet Mohammed Machmoed Ould Louly, en drie van zijn naaste mede werkers aan de kant gezet. De premier, luitenant-kolo nel Mohammed Khouna Ould Haidalla, is ook staats hoofd geworden. Naar de woordvoerder van het regerende, militaire comité voor nationaal welzijn" (CMSN) zaterdag meedeelde, verwijderde het comité die leden uit zijn midden die een doeltreffend optreden in de weg stonden. Behalve Mo hammed Ould Louly die zo wel staatshoofd als voorzit ter van het comité was, wer den ook de tweede vice- voorzitter, luitenant-kolonel Achmed Salem Ould Sidi, tweede vice-voorzitter, lui tenant-kolonel Achmed Sa lem Ould Sidi, de minister van sport- en jeugdzaken, majoor Thiam el Hadj, en sjeik Ould Boyde, die vroe ger hoofd van de gendarme rie was, ontslagen. "Het CMSN is niet van plan een heksenjacht uit te voeren, maar het zal niet aarzelen krachtige maatregelen te nemen tegen allen die uit zijn op de ondergang van het land", aldus de woordvoe der. Hij zei dat de grondwet gewijzigd zal worden om het samengaan van de functies van staats- en regeringslei der mogelijk te maken. In Mauretanië hebben zich al enige machtswisselingen voorgedaan sinds in 1979 een militaire junta een eind maakte aan het bewind van president Mochtar Ould Daddah die het land regeer de sinds het in 1960 onafhan kelijk werd van Frankrijk. Vorige zomer trok Maureta nië zich terug uit de oorlog die het samen met Marokko voerde tegen het Polisario- front dat naar een onafhan kelijke Westelijke Sahara streeft. Toen Spanje zich uit dit gebied terugtrok, was het opgedeeld tussen Marokko en Mauretanië. Sinds dit laatste land zich uit de strijd terugtrok, bezette Marokko het Mauretaanse deel van de westelijke Sahara. Drie doden in Noord-Ierland BELFAST (UPI) - In Noord-Ier land zijn gisteravond drie leden van de Noordierse militie - een burgerwacht die door het Britse leger is georganiseerd - om het leven gekomen door de ontplof fing van een landmijn op een brug in Castlewellan op 48 kilo meter ten zuiden van Belfast. Volgens de politie ontplofte de mijn op het ogenblik waarop twee jeeps met acht militieleden over de brug reed. Zij acht het aan geen twijfel onderhevig dat het verboden Ierse republikeinse le ger verantwoordelijk is. MOSKOU/PEKING/NEW YORK (Reuter/AFP/ UPI) - Moskou heeft gisteren verklaard niet te zullen buigen voor de overigens tot mislukken gedoemde druk van president Carter Afghanis tan te verlaten. Het Kremlin waarschuwde via partijblad Prawda en persbureau Tass voor de mogelijkheid van een militair bondgenootschap tussen China en VS. Juist op het moment dat de Ameri kaanse minister van defensie Ha rold Brown bij het begin van zijn bezoek aan Peking verklaarde, dat "de Verenigde Staten en Chi na door hun acties op het gebied van defensie en diplomatie op el kaar aan te laten sluiten hun ge meenschappelijke belangen zouden moeten kunnen verdedi gen" Saoedi-Arabië maakte in tussen bekend de Olympische Spelen in Moskou te zullen boy cotten. In Teheran werd de bezet ting van de Afghaanse ambassa de door een groep Afghanen beëindigd door revolutionaire gardisten. De strijd tegen Russi sche troepen ging volgens be richten van bronnen van het ver zet in en buiten Afghanistan in het weekeinde met wisselend succes door. Volgens in ballingschap leverde verzetsleiders zouden de Russi sche strijdkrachten in Afghanis tan gisteren dicht bij een totale sterkte van 80.000 man zijn ge komen, zo werd uit Kaboul ge meld. Herat, een stad die als knooppunt van grote wegen van Iran en de Sowjet-Unie dieper Afghanistan in een sleutelpositie inneemt, was volgens hen in te genstelling tot berichten in het Westen nog niet gevallen Pakistan Volgens verzetsleiders komt door het binnenstromen van meer Russen Pakistan onder druk te staan. In de Pakistaanse hoofd stad Islamabad beraadde presi dent Zia ul-Haq zich gisteren met zijn voornaamste militaire advi seurs over een Amerikaans aan bod van militaire hulp. Egypte gelastte een "drastische inkrim ping" van de Russische diploma tieke missie in Cairo, bood aan wapens te zenden naar het Af ghaanse verzet en militaire facili teiten beschikbaar te stellen voor de opleiding van Afghaanse jon geren ten behoeve van het verzet. De Egyptische vice-president Hosni Moubarak, evenals de Amerikaanse minister Brown op bezoek in Peking, woonde giste ren intussen in de Chinese hoofd stad een banket te zijner ere bij. De Chinese vice-premier Deng Xiaoping, die gisteren met Mou barak sprak en ook met Brown zal spreken, verklaarde tijdens het banket ter ere van de Egypti sche vice-president, dat China met het Afghaanse volk en alle van de wens naar vrede en ge rechtigheid vervulde landen en volken wil samenwerken "tegen de daden van agressie en expan sie van de Sowjet-Unie" in Af ghanistan. Brown beschuldigde de Sowjet- Unie in zijn speech van het ten behoeve van eigen doeleinden opvoeren van de spanningen in het gebied en drong onder déze omstandigheden, aan op "uit breiding van de samenwerking tussen China en de VS als belang rijk en noodzakelijk element om de rust in de wereld te kunnen behouden". Het Kremlin reageerde na het Vei ligheidsraaddebat van gisteren fel op de maatregelen die de Amerikaanse president Carter vrijdag had aangekondigd. In de Prawda werd Washington be schuldigd van streven naar he gemonie - wat China gisteren de Sowjet-Unie weer deed - en werd gesteld, dat het bezoek van Brown aan Peking zou kunnen uitlopen op militaire steun aan China ten bedrage van vele mil jarden dollars. In een verklaring van Tass werd ge zegd, dat het besluit van Was hington te korten op de graanle- veranties aan de Sowjet-Unie een "hopeloze onderneming" is die niet van invloed zal zijn op het Russische buitenlandse beleid, Carter had een vermindering van de graanleveranties met 17 mil joen ton aangekondigd als een van de tegenmaatregelen. "De taal van Carter in diens speech ademde volgens het Kremlin in de verklaring de geest van de koude oorlog. Zijn opmerkingen en besluiten zijn volgens het Kremlin onevenwichtig en hou den geen rekening met de op lan ge termijn van vitaal belang zijn de zaken van vrede, verminde ring van internationale spanning en constructieve ontwikkeling van de Russisch-Amerikaanse betrekkingen. De woorden van Carter getuigen van een onvol doende besef van de verant woordelijkheden van de Ver enigde Staten het heeft er, aldus de verklaring, alle schijn van, dat hij zijn maatregelen tegen de Sowjet-Unie aankondigde met het oog op zijn herverkiezing. De Afghaanse ambassade in Iran werd gisteren enige tijd bezet gehouden door Afghanen, die protesteerden tegen de actie van de Sowjet-Unie in hun land. Later werd de ambassade weer ontruimd. (Van onze correspondent Henk Kolb) WASHINGTON - Volgens een zegsman van het Witte Huis heb ben de Russen zo ongeveer alle overeenkomsten die gedurende de periode van formele détente werden bereikt, overboord gezet. Een andere commentator be schouwde Carters vergelding voor de Sowjet-inval in Afghanis tan als "het begin van een ge vaarlijk maar zeer noodzakelijk drama en meent dat de wereld zich afgelopen vrijdag moet her inneren als het mogelijk begin van een aardverschuiving in de verhoudingen met de Sowjet- Unie. Kortom: de wereld staat aan het begin van een nieuwe zenuw oorlog, zoals het die ook heeft ge kend met Berlijn als inzet en de Russische raketten op Cuba - in plaats van détente is er spanning en niemand in politiek Washing ton koestert de illusie dat in het Kremlin morgen deemoedig de hoofden worden gebogen en de Sowjet-troepen uit Afghanistan worden teruggeroepen. Carter heeft met nadruk gewezen op de Russische agressie tegen een Islamitisch land. Daarin schuilt, hoewel Iran maar een ge ring onderdeel vormde van zijn rede, een aanwijzing voor Cho- meiny dat hij er goed aan doet te kiezen aan wiens zijde hij wil staan. Zelf kan uit Carters woor den worden gelezen dat Iran weer wapenhulp kan krijgen als de ge gijzelden vrij worden gelaten. Hoewel steeds meer Amerikanen Carter prijzen vanwege zijn bui tenlands beleid in deze crisispe riode, zijn er te Washington toch ook politieke waarnemers die zich afvragen of men in dit beleid vertrouwen moet hebben, hoe wel het aan dezelfde breinen in ontsproten die de aanwezigheid van Russische troepen op Cuba politiek zo mishandelen, dat de VS en zijn president internatio naal nogal te kijk stonden. Wat dat betreft is het risico thans klein, al blijft het duidelijk dat Carter soms verder wil gaan dan zijn Europese geallieerden zich in bezorgde huiver menen te kun nen veroorloven. TEHERAN (AFP/DPA/UPI) - In de Zuidiraanse havenstad Langeh, in de olieprovincie Khoezestan, is het gisteren tot ongeregeldheden gekomen. Bij de botsingen zouden, zo In\eue™en heeft de -islamitische re- heeft de Iraanse radio gemeld, al 32 mensen zijn gedood en 250 gewond. de gebouwen gedwongen. 45 Personen zouden zijn gearres teerd. iSja De moeilijkheden in Bandat Lan geh begonnen vrijdag altoen een soennitische leider in een toe spraak in een moskee een plaat selijke sji'ietisch voorman had aangevallen. Aanhangers van de twee geloofsrichtingen - de soennieten zijn in dit gebied in de meerderheid - uit de omliggende dorpen trokken op naar Bandat Langeh, waar zaterdagmiddag de strijd losbrandde. Ondanks een oproep van ajatollah Sjariat-Madari de acties te staken hebben ook zijn volgelingen gis teren in Tabriz opnieuw slag ge leverd met aanhangers van Cho- meini, waarbij portretten van Irans belangrijkste religieuze lei der werden verscheurd en in brand gestoken. Volgens het dagblad "Kajhan" zijn 200 met knuppels gewapende betogers winkels en scholen binnenge drongen en hebben zij winkeliers en onderwijzers tot sluiting van publikeinse volkspartij" riat-Madari gisteren in een ver klaring in het dagblad "Bamdad" beschuldigingen weersproken als zouden aanhangers van de partij tot de onlusten vrijdag in Qom en Tabriz hebben aangezet. Madari zou de Iraanse radio en televisie hebben verweten valse berichten te verspreiden. Iran heeft gisteren aangekondigd te overwegen Amerikaanse, Britse en Wcstduitse journalisten uit het land te wijzen, zo heeft het Iraan se persbureau Pars gemeld. De maatregel zou moeten gelden zolang "het niet tot klaarheid is gekomen in de Iraans-Ameri- kaanse betrekkingen en zolang de Amerikaanse ambassade in Teheran bezet is" De geestelijke leider van de Koer dische minderheid in Iran, sjeik Ezzedin Hosseini, heeft de Koer den opgeroepen in heel Koerdis- tan te demonstreren voor de te rugtrekking van alle revolutio naire gardisten uit dit gebied. In de afgelopen dagen is de situatie in Koerdistan weer gespannen Met name in de stad Sanandaj hebben zich schermutselingen voorgedaan tussen Koerdische vrijheidsstrijders en de revolu tionaire garde. De Iraanse presidentskandidaat Darius Foruhar is zaterdag aan een moordaanslag ontsnapt toen hij een bezoek aflegde aan de be zette Amerikaanse ambassade in Teheran. Een kogel die blijkbaar voor Foruhar was bedoeld, miste hem en raakte een ander. Foruhar is een voormalig minister en leider van de Millat-party Enige tijd geleden trad hij nog op als onderhandelaar tussen de Koerdische opstandelingen en het regime van ajatollah Cho- ROME (UPI) - Libië heeft zaterdag zijn relaties verbroken met El Fatach, de grootste groepering in de Palestijnse bevrijdingsorganisatie (PLO) van Jasser Arafat. Volgens een bericht uit Tripoli werd het besluit genomen door de ruim 1.000 afgevaardigden naar het 'algemene volkscongres' dat in de Libi sche hoofdstad bijeen is. Het congres was van oordeel dat El Fatach haar militante houding heeft laten varen. De betrekkingen tussen Libië en de PLO zijn al enige tijd slecht. Een bemiddelingspoging van Syrië heeft daarin geen verbetering gebracht. De PLO heeft de Libische leider Gaddafi van inmenging in de Palestijnse zaken beschuldigd door de instelling van 'volkscomités', die volgens Libiè de Palestijnse zaak meer vertegenwoordigen dan de PLO. Gaddafi wil met deze comités de Palestijnen radicaliseren. Het genoemde 'algemene volkscongres' besloot ook een nieuwe minister voor oliezaken te benoemen. Dit is Abdoessalam Zagaar, die Ez Edin Mabroek opvolgt. Ook is de minister van financiën Aboebaker Sjerif vervangen door Boezet Doerda, terwijl de oud-minister van onderwijs Mohammed Sjerif hoofd is geworden van het nieuwe departement voor islamitische zaken. Wat de verhouding tussen Libië en de Palestijnen betreft, hebben kringen in Tripoli verklaard dat Gaddafi het 'volksfront voor de bevrijding van Palestina' (PFLP) en andere militante groeperingen blijft steunen. Vori ge maand verliet de PLO-vertegenwoordiger in Tripoli Libië, nadat zijn organisatie kritiek had geuit op het optreden van Gaddafi. WASHINGTON (AFP/UPI) - De Sowjet-Unie heeft afwijzend be schikt op een aanbod van de NA VO voor besprekingen over be perking van de kernraketten voor de middellange'afstand in Euro pa. Dit heeft het Amerikaanse ministerie van buitenlandse za ken zaterdag bekendgemaakt. Het westelijke bondgenootschap had dit aanbod gedaan op 12 de cember, toen zij besloot tot mo dernisering van haar kernwapens in West-Europa om het hoofd te bieden aan het toenemend aantal Russische raketten van het type SS-20. De Russische zaakgelas tigde Wladillen Wasev die de Russische afwijzing op het minis terie overhandigde, deelde de Amerikaanse functionarissen echter mee. dat Moskou alleen over wapenbeperking in Europa wil praten als de NAVO haar jongste besluit ten aanzien van de modernisering van haar kernwa pens daar in het openbaar her roept. Volgens het communiqué - het Amerikaanse ministerie een en ander meedeelde, is het aan bod van de NAVO om te onder handelen serieus en blijft het van kracht. Het departement voegde hieraan toe, dat "de NAVO ge bonden blijft aan de uitvoering van haar beslissing van 12 de cember". die inhoudt dat er 572 Amerikaanse raketten in West- Europa zullen worden geplaatst, als tegenwicht voor de Russische raketten van het type SS-20. (Van onze correspondenten) ASSOEAN - Egypte's president Sadat en de Israëlische premier Begin beginnen vandaag in Assoean, in Opper-Egypte, aan hun vijfde topconferentie sinds de akkoorden van Camp David werden gesloten. Het is maar goed voor beide staatslieden dat de wereld op het moment veel meer wordt beziggehouden door zaken als Iran en Afghanistan dan autonomie voor de Palestijnen. Dat maakt het Sa- dat en Begin mogelijk een groot deel van hun besprekingen te wijden aan zaken van algemeen strategische aard, waarover grote mate van overeen stemming bestaat, terwijl gezwegen kan worden over de volstrekte impasse waarin de Palestijnse autonomiebe- sprekingen verkeren. Natuurlijk staat de autonomie wel op de agenda, evenals de normalisering van de betrekkingen tussen Israël en Egyp te, die na 26 januari begint, als Israël zich uit de Sinai heeft teruggetrokken tot de lijn Ras Mohamed-El Arish. Maar het belangrijkste agendapunt is het Egyptisch-Israëlische belang in de Amerikaanse verdedigingslinie in het Midden-Oosten tegen de opdringerige Russen. Gevaarlijk Premier Begin heeft de Russische inva sie in Afghanistan daarom zo gevaar lijk genoemd omdat het hier niet, zoals bij Tsjechoslowakije, om een land gaat dat binnen de Russische invloedssfeer ligt, maar om een neutraal land. Het zou zeer goed in de Israëlische stra tegie passen als Israël een verlengstuk van de NAVO zou worden - vandaar het aanbod aan Amerika, door Begin gedaan, om onder meer de haven van Haifa beschikbaar te stellen voor de Amerikaanse vloot. Maar de Israëli's zouden het nog meer op prijs stellen als Amerika de militaire vliegvelden in de Sinai zou willen overnemen, die Israël krachtens het vredesverdrag over twee jaar moet ontruimen en aan Egypte te ruggeven. Egypte heeft een dergelijke suggestie tot dusver steeds van de hand gewezen, maar Begin zal gezien de nieuwe ont wikkelingen in Afghanistan en Iran onderzoeken of Sadat misschien tot andere gedachten is te brengen. Als die vliegvelden in Amerikaanse handen komen, zou dat namelijk een extra buf fer tussen Israël en Egypte betekenen, hetgeen Israël los van de voordelen voor Amerika uitermate welkom zou zijn. Het schijnt dat Sadat Begin al bij voorbaat heeft geantwoord door het nieuws vrij te geven dat Egypte een basis beschikbaar stelt voor de Ameri kaanse luchtmacht. Op die basis zou Amerika dan ook geen twee jaar hoe ven te wachten. Natuurlijk slaan ook de bilaterale zaken en de Palestijnse autonomie op de agenda. President Sadat heeft nieuwe voorstellen aangekondigd ten aanzien van Jeruzalem, maar premier Begin heeft bij voorbaat al laten weten dat een verenigd Jeruzalem de hoofdstad van Israel is en blijft. Begin van zijn kant zal in het bilaterale vlak vooral economische samenwer king naar voren brengen. Israel wil dat de grens tussen Israël en Egypte zo snel mogelijk open gaat voor personen en goederen, zoals het vredesverdrag voorschrijft. Ambassadeurs Voor het eerst zullen dan de toekomstige ambassadeurs in Tel Aviv en Cairo aanwezig zijn. De Israëlische kandi daat, dr. Eliahoe ben Elissar, was al enige tijd bekend. Hij is een vertrou weling van Begin en doet op dit mo ment dienst als directeur-generaal van Begins ministerie. De Egyptische kan didaat is een in Israël onbekende: Saad Murtada, voormalig ambassadeur in Marokko. In die hoedanigheid zal hij in het verleden de vrij talrijke Israëlische (geheime) gasten daar wel ontmoet hebben. De benoeming van een onbekende grootheid als ambassadeur in Tel Aviv wordt in Jeruzalem gezien als een aanwijzing dat Egypte het rustig aan wil doen met de betrekkingen met Is rael. In Egypte wordt de ontmoeting met eni ge spanning tegemoet gezien omdat Sadat heeft aangekondigd de netelige kwestie van Jeruzalem aan te snijden; iets waar de Israeli's met buitengewo ne koelheid op hebben gereageerd. Sadat. een befaamd voorstander van geruchtmakende en alles oplossende tapgesprekken. wil voorts praten over de vestiging van Egyptische liaisonbu reaus in de bezette Palestijnse gebie den. de autonomiebesprekingen uit het slop halen en vaste afspraken ma ken over de komende uitwisseling van ambassadeurs tussen beide lan den. De veiligheidsvoorzieningen zijn enorm en de hele Israëlische delegatie, inclu sief alle Israëlische journalisten, is on dergebracht in het Assoean-Oberoi ho tel, prettig afgeschermd gelegen op het eiland Elephantine midden in de Nijl. Het eiland is alleen per boot te berei ken en toeristisch bezoek aan de ruines van Elephantine is tijdens Begins ver blijf slechts aan een aantal uitverkoren voorbehouden. Vreselijk gezellig belooft Het dus elWj maal niet te worden, hoewel de eeuwig optimistische Sadat Vrijdag liet weten van het bezoek „veel te verwach ten"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1980 | | pagina 9