Carter vraagt Senaat uitstel
debat
SALT-2
Bezoek VN-seeretaris aan
slachtoffers sjah -regime
Distributie Cambodja stagneert
Fotograaf
terug
uit Kabul
Britse minister Carrington naar Pakistan
Radioactief besmette
algen in Frankrijk
VRIJDAG 4 JANUARI 1980
WASHINGTON MOSKOU (GPD
ANP) - Nadat reeds een groot
aantal westerse landen was voor
gegaan, heeft nu ook het Ameri
kaans Olympisch Comité zich
uitgesproken tegen een boycot
van de Olympische Spelen in
Moskou.
De Amerikanen menen
in tegenstelling tot hun regering -
die een boycot van de Spelen
overweegt uit protest tegen de
Russische invasie in Afghanistan
- dat de Olympische Spelen niet
voor politieke doeleinden moe
ten worden misbruikt. Dat heeft
kolonel Miller, directeur van het
Ameiikaans Olympisch Comité,
gezegd in een reactie op de sug
gestie in de NAVO-raad om de
Olympische Spelen in Moskou te
boycotten.
Het Internationaal Olympisch Co
mité, de Nederlandse regering,
het Nederlands en Brits Olym
pisch Comité hadden zich al eer
der tegen een boycot van de
Olympische Spelen verzet. Kolo
nel Miller: "Er zijn naaf onze me
ning andere mogelijkheden om
buitenlandse politiek met be
trekking tot de Russische invasie
te bedrijven. De Olympische be
weging heeft een bestaansrecht
van meer dan 80 jaar en wordt
juist gekenmerkt door interna
tionale vriendschap onder de
jeugd van de wereld".
De nationale Olympische Comité's
in West-Europa benadrukken,
dat zij met betrekking tot de
deelname aan de Olympische
Spelen een eigen zelfstandigheid
en een eigen verantwoordelijk
heid hebben. Een lid van het Bel
gisch Olympisch Comité: "Wij
zijn een soevereine organisatie en
kunnen buiten onze regering om
deelnemen aan de Olympische
Spelen". De voorzitter van het
Brits Olympisch Comité, Sir De-
nis Follows, meent dat de Engel
sen alleen in het geval dat de re-
Ignati Nowikov, voorzitter van het
organisatiecomité voor de spelen
van Moskou, heeft gisteren in een
artikel in de Prawda gesteld dat
elke aanval op de zomerspelen
van 1980 tot mislukken is ge
doemd.
Nowikov, tevens een van de vice-
premiers van de Sowjet-Unie
schreef in de partijkrant dat vij
anden van de spelen de kans aan
grijpen leugens en laster over de
Sowjet-Unie te verspreiden. "De
spelen", schreef Nowikov, "doen
reeds nu hun werk voor ontspan
ning in de wereld en het behoud
van de vrede. Maar", voegde hij er
aan toe, "tegelijkertijd dient te
worden opgemerkt dat er buiten
de Sowjet-Unie niet alleen
vrienden, maar ook tegenstan
ders van de spelen zijn. Zij ge
bruiken dit grote sportevene
ment om de verstandhouding
tussen de landen te verslechte
ren. Maar hun streven is ge
dwarsboomd door progressief
denkenden over de hele wereld".
NIEUW DELHI (GPD) - "De
toestand in Kabul lijkt me vrij
normaal. Het was weliswaar
de eerste keer dat ik er was,
maar het beeld op straat leek
me rustig. Je zag er wel veel
Russen, Russische vrachtau
to's en Russische tanks, die
reden overal door het cen
trum. Maar voor de rest was er
niet veel bijzonders te zien."
Huub van Es zit inmiddels in
een hotel in de Indiase hoofd
stad Nieuw Delhi. Woensdag
werd hij door de Afghaanse
autoriteiten het land uitgewe
zen. Zondag was hij met een
groep journalisten op het
vliegveld van Kabul geland,
maar ze mochten het land niet
in. Van Es weigerde echter te
vertrekken en heeft toen
huisarrest gekregen in hotel
Intercontinental in Kabul.
Van Es: "Veel heb ik dus niet
kunnen zien, maar op een ge
geven moment kon ik het ho
tel uitglippen. Ik heb toen een
uur of vijf door de stad gelo
pen. Maar^Jiet was erg moei
lijk om er te fotograferen. Zo
als ik al zei, erg veel Russen
op straat. Er waren trouwens
helemaal veel mensen op
straat".
Volgens Huub van Es is er op
het ogenblik één buitenland
se journalist in Kabul. "Er zit
er eentje. Maar dat weten ze
niet. Die heeft zich goed ver
stopt. Nee, echt niet, je hebt er
als journalist geen schijn van
kans om daar binnen te ko
men. Van de vorige groep is
het er één gelukt, een came
raman van de Amerikaanse
televisiemaatschappij CBS.
Die had op zijn aanvrage ge
zet, dat hij technicus was. En
daar zijn ze ingetuind."
"De man hebben ze een visum
gegeven. Bijna een dag later
kwamen ze er achter, dat hij
een cameraman was. Hebben
ze de hele stad doorzocht,
waar hij was. Na uren hebben
ze hem te pakken gekregen,
maar toen was hij al in de ge
legenheid geweest om te fil
men en op en neer te gaan
naar het vliegveld. Daar heeft
hij bij een vliegtuig zijn film
afgegeven en die is inmiddels
al hoog en breed in Amerika
(en in Nederland, red.) op de
televisie geweest."
(Van onze redactie buitenland)
WASHINGTON MOSKOU, LONDEN - De Ame
rikaanse president Carter heeft de Senaat giste
ren gevraagd het aanstaande debat over de
goedkeuring van het SALT-2-verdrag - over de
beperking van strategische wapens voor onbe
paalde tijd uit te stellen.
Carters verzoek is een directe reac
tie op het Russische optreden in
Afghanistan. Tevens werd gister
avond bekend dat de Britse mi
nister van buitenlandse zaken
Carrington zal afreizen naar een
aantal buurlanden van Afghanis
tan, waaronder Pakistan. Hij doet
dit als vertegenwoordiger van de
westelijke geallieerden.
Hoewel het zeer de vraag is of
SALT-2, los van de Afghaanse
crisis, zonder politieke kleer- Pakistan
scheuren voor Carter door de Se
naat kan worden geloodst, wordt De Britse minister
ratificatie van het verdrag zowel
in het Witte Huis als het Kremlin
vitaal geacht voor verdere ont
spanning tussen Oost en West.
Het uitstel is de eerste concrete
maatregel van de Amerikaanse
regering, sinds Söwjet-troepen
op 27 december in Afghanistan
een pro-Russische staatsgreep
mogelijk maakten. Gisteravond
werd in Washington de afkondi
ging van nog meer maatregelen
verwacht.
In Moskou reageerde het officiële
Sowjet-persbureau Tass onmid
dellijk met een summiere verkla
ring dat Carter het verdrag had
teruggetrokken wegens Russi
sche „militaire hulp" aan het re
gime in Kabul. Tass beklem
toonde dat het verdrag „voor de
VS even belangrijk is als voor de
Sowjet-Unie", maar dat „de
Amerikaanse regering en be
paalde reactionaire kringen in de
VS alles doen om een nieuwe be
wapeningswedloop te starten en
in feite al lang een excuus zoch
ten om de ratificatie van SALT-2
te stagneren", aldus Tass.
KAÈUL - Een Afghaanse functionaris wil een fotograaf tegenhouden een foto van het vliegveld van Kabul te
maken. Alle journalisten en fotografen die Kabul trachten binnen te komen worden door de autoriteiten weer
teruggestuurd.
moslimlanden onderschat.
De ambassadeur van de Sowjet-
Unie in Londen werd donderdag
opgeroepen door premier Marga
ret Thatcher en had met haar én
met Lord Carrington een onder
houd van 40 minuten. Na afloop
zei de ambassadeur dat het een
„zeer gedetailleerde en zeer ern
stige discussie" was geweest
Groot-Brittannië overweegt, in na
volging van de VS, zijn ambassa
deur in Moskou, Sir Curtis
Keeble, voor overleg naar Lon
den terug te roepen orn mede
daardoor de Britse ontstemming
over de Russische interventie te
laten blijken.
De Europese Gemeenschap heeft
donderdag besloten haar voed
selhulp aan Afghanistan voorlo
pig te staken. Het gaat om de le
vering van 3000 ton graan en 300
ton melkpoeder, met een geza
menlijke waarde van 1,3 miljoen
dollar (2,6 miljoen gulden). De
Europese Commissie, het dage
lijks bestuur van de Gemeen
schap, liet weten dat het de ont
wikkelingen in Afghanistan wil
afwachten, alvorens de hulp te
hervatten.
buitenland
zaken Lord Carrington zal
binnenkort een bezoek brengen
aan Pakistan, India en enkele an
dere landen rondom Afghanis
tan, om hun mening te peilen
over de staatsgreep in Kabul. Zijn
bezoek heeft kennelijk ten doel
een basis te vinden voor door
westerse landen te nemen maat
regelen tegen de Sowjet-
Unie.
De reis van de Britse minister moet
gezien worden in het kader van
het gemeenschappelijk westers
overleg dat gedurende de afgelo
pen dagen in Londen heeft
plaatsgevonden om een grootste
gemene deler te vinden voor wes
terse reacties op de Sowjet-inva-
sie van Afghanistan.
Hij zei in een verklaring, waarin hij
de Russische actie erger noemde
dan die in Tsjechoslowakije in
1968, dat het vooralsnog ondui
delijk was of de afgezette en
geëxecuteerde president Amin
zich naar Moskou's maatstaven te
zwak had opgesteld, of dat de TEHERAN (Reuter) - Secretaris- "Ik zal mijn best doen u genoeg-
Saoedi-Arabië riep gisteren alle is
lamitische landen op, de moslem-
rebellen in Afghanistan te steu
nen bij hun strijd tegen het Rode
Leger. Prins Saoed al Feisal, de
Saoedische minister van buiten
landse zaken, verklaarde don
derdag snelle besprekingen na te
streven over concretisering van
die steun. Naar in Pakistan ver
luidt, krijgen de opstandelingen
overigens ook op grote schaal
steun van de restanten van het
Afghaanse leger, die zich met
grote aantallen bij hen aanslui
ten.
CHERBOURQ (DPA) - In de buurt
van het Franse centrum voor de
wederopwekking van nucleair
afval in La Hague in het westen
van Frankrijk zijn in een baai ra
dio-actief besmette algen aange
troffen.
De omvang van een eventuele ra
dio-actieve besmetting van het
water kan pas na nauwkeuriger
onderzoekingen worden vastge
steld. Vermoed wordt dat de ge
constateerde straling in de baai
terug te voeren is op een defecte
koelwaterleiding.
De schade zou kunnen zijn veroor
zaakt door de orkaanachtige
winden van de laatste tijd. Algen
zijn sterk jodiumhoudend en
kunnen radio-activiteit opslaan.
De maatschappij in Belgie die de
kerncentrales beheert heeft gis
teravond in een communiqué een
bericht bevestigd dat op 18 de
cember was verschenen in het
dagblad 'La Cité'. Volgens dit be
richt waren er scheurtjes opge
treden in drukvaten van kerncen
trales in Tihange in Wallonië en
bij Antwerpen die in aanbouw
zijn.
In het communiqué staat dat de be
trokken centrales niet vóór eind
1981 in bedrijf worden genomen
en dat men daarom over alle tijd
beschikt om te repareren wan
neer dat nodig mocht blijken.
Er heeft een ultrasone controle
plaatsgehad en daaruit is geble
ken dat de situatie gunstig af
steekt in vergelijking met Frank
rijk, dankzij aanvullende thermi-
SCHEEPSBOTSING - Bij de
monding van de rivier de Weser is
vannacht het Argentijnse vracht
schip "Buenos Aires II" in aanva
ring gekomen met het Italiaanse
schip "Dora Ritario". Naar een
woordvoerder zei zijn de in totaal
44 bemanningsleden veilig aar.
wal gebracht. Wel hebben enkele
van hen lichte verwondingen op
gelopen.
De havenautoriteiten onderzoeken
de oorzaak van de aanvaring tus
sen de Argentijn, die 10.000 ton
meet en de Italiaan van 3.000 ton.
Er zal een nieuwe controle worden
uitgevoerd naar aard en ontstaan
van de scheurtjes, aldus het
communiqué van het gezagsor
gaan der Belgische kerncentra
les.
Russische regering zich i
dere redenen bedreigd voelde.
Ook liet hij de mogelijkheid open
dat de Sowjet-Unie zich vergist
had in de omvang van de onder
nomen actie en aanvankelijk
hoopte dat het binnen negen da
gen bekeken zou zijn. Maar, zei
Carrington, in dat geval hebben
zij de reacties van de Afghaanse
rebellen en van de omringende
generaal Kurt Waldheim i
V.N. die in Iran was om te pogen
de scherpe kanten van het
conflict tussen Iran en de V.S.
weg te nemen, heeft gisteren in
Teheran verklaard diep ontroerd
en geschokt te zijn toen hij in een
ziekenhuis geconfronteerd werd
met honderden invaliden die de
V.S. aansprakelijk stelden voor
hun leed.
doening te geven", aldus Wald
heim die tien minuten lang ver
bitterde kreten van verontwaar
diging moest aanhoren. De inva
liden zwaaiden met krukken en
zelfs met kunstledematen en
schreeuwden: "Weg met Carter,
weg met de sjah". Toen het ein
delijk stil werd, zei Waldheim
diep ontroerd en geschokt te zijn
door wat hij gezien had. "Ik heb
GENÈVE (Reuter/AFP) - De dis
tributie van de hulp voor de
Cambodjaanse bevolking stag
neert en als de voorraden zich in
'Kompong Som en Phnom Penh
blijven opstapelen in plaats van
daar naar toe te gaan zal het in
ternationale comité van het Rode
Kruis zich eind deze maand be
raden over zijn deelneming in de
hulpverlening. Deze valt uitslui
tend onder de verantwoordelijk
heid van dit comité en het VN-
kinderhulpfonds Unicef, die ook
voor de distributie zorgen. Vol
gens een woordvoerder van het
comité in Genève zijn de voed
selleveranties
—apt.
•k Voedsel
grens. Dezi
het kamp zal worden gehuisv
De voorraden die door het Rode Kruisen Unicef naarCambodjazelf zijn gestuurd.bhiv
dat de^e hulporganisaties overwegen de bevoorrading terug te schroeven.
edicijnen liggen hoog opgestapeld in dit vluchtelingenkamp bil de Cambodiaanse
oorraden zullen worden uitgedeeld aaneen aantal Cambodjaanse vluchtelingendat dezer dagen in
'i echter liggen .Vandaar
delijk stopgezet om technische
redenen, maar is geen beleidsbe
slissing genomen om het hele
hulpverleningsprogramma te la
ten schieten.
Cambodja tij- De woordvoerder van Unicef in
Genève, Robert Faberge, ver
klaarde gisteren volgens andere
bron, dat de hulpverlening van
Unicef en Rode Kruis niet zal
worden opgeschort, maar dat de
aanvoer van hulpgoederen wel
zal moeten worden afgeremd,
daar de opslagruimte van beide
organisaties onvoldoende is en
uitpuilt. De Rode-Kruiswoord
voerder in Genève zei nog, dat het
wereldvoedselprogramma, een
VN-organisatie. die in Rome is
gevestigd, het tempo van zijn le
veranties had verlaagd. Maar dit
was eerder een technische dan
politieke kwestie, zo zei hij. Het
wereldvoedselprogramma had
woensdag noodvoedselhulple-
veranties aan Cambodja opge
schort, daar reeds geleverde goe
deren daar niet waren gedistri
bueerd. Een woordvoerder van
Unicef herriep gisteren een eer
dere verklaring, dat de organisa
tie de Cambodjaanse leider Heng
Samrin via een telegram had ver
zocht voor een snellere distribu
tie van voedsel en medicijnen te
zorgen. Vertegenwoordigers van
Unicef en Rode Kruis blijven
volgens hem bij de autoriteiten in
Phnom Penh wel aandringen op
oplossing van het probleem, dat
ertoe leidt dat de aangevoerde
goederen blijven liggen, zo zei hij.
"1
nu gezien wat het Iraanse volk
onder het vorige bewind geleden
heeft, aldus de secretaris-gene
raal van de V.N. Ik zal deze bood
schap van lijden en deze grieven
aan de V.N. en daarmee aan de
hele wereldgemeenschap voor
leggen. We zullen ongetwijfeld
doen wat in ons vermogen is om
ervoor te zorgen dat dit soort lij
den zich niet meer zal voordoen.
We zullen deze schending van de
mensenrechten onderzoeken
met alle middelen die ons ter be
schikking staan".
Voordat Waldheim met de invali
den werd geconfronteerd, was hij
per helikopter naar een kerkhof
in zuid-Teheran gevlogen waar
rond 3.000 tijdens de revolutie
omgekomen mensen liggen be
graven. Waldheim kon wel het
graf bereiken van de vermoorde
ajatollah Machmoed Taleghani,
maar geen andere graven bezoe
ken. Dit werd hem belet door zo'n
2.000 betogers die anti-Ameri
kaanse leuzen schreeuwden.
Minister Gotbzadeh van buiten
landse zaken van Iran vindt dat
ajatollah Chomeini "geen contact
heeft" met de politieke werke
lijkheid, en dat hij zich niet be
wust is van de consequenties van
de Iraanse crisis, zo meent de
Amerikaanse televisiezender
"CBS".
In een gisteren uitgezonden repor
tage zei de correspondent van
"CBS" in Iran dat de minister te
gen bezoekers gezegd heeft dat
hijzelf geen gezag heeft over de
islamitische studenten die al on
geveer twee maanden rond 50
Amerikanen gegijzeld houden in
de ambassade in Teheran. De
imam (Chomeini) heeft hen, vol
gens Gotbzadeh, totaal niet in de
hand.
De leider van de islamitische revo
lutie en feitelijke machthebber in
Iran sinds de vlucht van de sjah
begrijpt, zo legde "CBS" de
Iraanse minister van buitenland
se zaken verder in de mond, "de
diepgaande invloed niet die de
crisis heeft op de hoe langer hoe
kwetsbaarder wordende positie
van Iran in de wereld en hij
(Chomeini) heeft geen begrip
voor het ongeduld van het Ame
rikaanse volk".
WASHINGTON- President Carter
heeft de Amerikaanse Senaat
gistermiddag formeel verzocht
het SALT-2-verdrag met de
Sowjet-Unie voor onbepaalde
tijd terzijde te leggen. De deten
te (ontspanning) is dood en voor
een nieuwe bewapeningswed
loop worden de startblokken
klaar gezet, zeggen politiek*1
waarnemers in de Amerikaanse
hoofdstad. De VS willen Pakis
tan meer wapens gaan leveren
en zouden ook bijstand willen
verschaffen aan vanuit Pakistan
tegen het bewind in Kabul ope
rerende verzetsgroepen.
Volgens een Amerikaanse kenner
van Afghanistan zouden de Rus
sen enkele honderdduizenden
militairen moeten inzetten om
het land volledig te kunnen con
troleren. Diplomatieke waar
nemers zeggen dan ook dat Af
ghanistan dreigt het „Vietnam
van de Sowjet-Unie" te wor
den.
Een uitstel voor langere tijd van
de ratificatie van het SALT-
verdrag, dat nu zeker niet voor
de verkiezingen meer tot leven
zal worden gewekt, heeft conse
quenties voor de Amerikaanse
bewapening. En het kan ook ge
volgen hebben voor de houding
van twee Europese bondgeno
ten, Nederland en België, tegen
over de modernisering van de
kernwapens voor de middellan
ge afstand, omdat van enige
voorbereiding tot onderhande
lingen met de Sowjet-Unie over
wederzijdse ontwapening op dit
gebied nu vooralsnog geen
sprake meer kan zijn. Vooruit
gang in die richting heeft pre
mier Van Agt bestempeld als
doorslaggevend voor een beslis
sing over twee jaar of Nederland
toch aan het moderniserings
programma kan deelnemen.
De Verenigde Staten zelf zullen
zich wederom moeten buigen
over hun plannen voor de stra
tegische bewapening, want de
nieuwe en mobiele MX-raketten
die Amerika wil gaan bouwen,
hebben alleen maar zin als be
scherming binnen het raam van
het nu achterin de ijskast ge
schoven SALT-2-verdrag. De
Russen behoeven aan hun be
staande of nog te bouwen land-
raketten maar enkele kernkop
pen meer toe te voegen om het
gehele MX-systeem, met zijn op
treinen langs lanceerplaatsen
rondrijdende raketten, van zijn
betekenis te ontdoen. Met ande
re woorden: zonder de beper
kingen op het aantal kernkop
pen van SALT-2 hebben de VS
meer nodig dan de MX.
Het uitstel waartoe Carter heeft
besloten, maakt dan in de prak
tijk niet veel uit omdat het ver
drag toch nauwelijks een kans
had, zelfs voor Afghanistan,
maar na Iran. En dit is een kil
feit dat de Russen bij hun plan
ning in overweging hebben ge
nomen. De Sowjet-Unie kan nu
het verdrag definitief torpede
ren door een van de voorzienin
gen van SALT-1 (die officieel
vervielen bij de tekening van
SALT-2, maar nog werden ge
respecteerd) te schenden of een
van de ontwerp-afspraken uit
SALT-2 niet na te komen.
Vooralsnog maken de Russen zich
over het afbreken van de leve
ring van 17,5 miljoen ton graan
die zij in de VS hebben gekocht,
geen zorgen. Geen leverantie be
tekent dat de prijzen voor dat
graan in elkaar storten, en met
voorverkiezingen in lowa op
komst, wil Carter zo'n besluit nu
niet nemen. Echter, de Ameri
kaanse vakbond van havenar
beiders overweegt een boycot
tegen het laden van Russische
schepen, zoals de dokwerkers
ook al lang weigeren schepen
voor Iran af te handelen. Zo'n
niet officieel embargo kan het
Witte Huis niet onwelgevallig
zijn, omdat het dan geen ver
antwoordelijkheid draagt, for
meel althans niet.
Het vooruitzicht van een nieuwe
wapenwedloop op nuclenair-
strategisch terrein is echter
alarmerend, en niet alleen van
wege de naar schatting 200 mil
jard dollar die zowel de VS als
Rusland voor nieuwe wapens op
tafel zouden moeten leggen.
Detanie, zo oiijkt, is een begrip uit
de verstreken decade, dat voor
het zojuist aangebroken tiental
jaren vermoedelijk nauwelijks
nog betekenis kan hebben, zelfs
al kon ook in de jaren '70 al de
vraag worden gesteld hoe deten
te viel te rijmen met een onge
kende expansie van de Russin
sche bewapening. Amerika ge
geven de staat van zijn bewape
ning teigenover de Sowjet-Unie,
heeft bij alle ferme taal over zijn
ontstemming Moskou nog niet
veel meer dan een tandeloos
mondje getoond. Politiek Ame
rika en de Amerikaanse burger
vinden dat in toenemende mate
frustrerend.
