Speelfilm voor de NOS-tv
in record tempo gemaakt
Surinaamse bosnegercultuur op film vastgelegd
RADIO-TIPS
Darryl Zanuck
(77) overleden
NOS-tv zendt documentaire vanavond uit
MAANDAG 24 DECEMBER 1979
PAGINA 7
HILVERSUM (GPD) - Er zijn nog
maar weinig plekken op onze
aardbol waar de westerse cultuur
niet is doorgedrongen met zijn
vaak vernietigende uitwerking
op de ter plekke bestaande cul
tuur. Eén van die culturen die
nog nauwelijks zijn aangetast
door westerse invloeden, is die
van de bosnegers in Suriname.
Hoewel de bosnegercultuur op
het punt staat overspoeld te wor
den met invloeden van buitenaf,
lukte het Jan Venema van de
NOS, nog net op tijd met de ca
mera af te reizen naar het Suri
naamse oerwoud, om beelden
van een oude cultuur vast te leg
gen die waarschijnlijk binnen
tien jaar niet meer in deze vorm
bestaat.
De opnamen resulteerden in een
twee uur durende documentaire
over de Surinaamse gemeen
schap in het dorpje Goejaba, die
de NOS vanavond onder de titel
„Ko Bo Go" op het scherm zal
brengen.
In 1977 kwam Venema voor het
eerst in het dorpje Goejaba, waar
nakomelingen leven van uit
West-Afrika afkomstige negers
laven. Waar op vele plaatsen op
de wereld de oude negerculturen
verdwenen, hield de Surinaamse
Saramaccaanse bosnegerge
meenschap in Goejaba vast aan
de oude Afrikaanse tradities en
rituelen.
Jan Venema in een toelichting op
de documentaire: „Film is de
mogelijkheid om dat wat vergan
kelijk is, herhaalbaar te maken.
En helaas verliest de wereld op
een zeer snelle wijze zoveel cul
tuur, zoveel eeuwenoude maat
staven en tradities die het welzijn
van zoveel volken in de derde we
reld hebben bepaald, dat we ons
met het vastleggen van wat er nog
is, moeten haasten".
Na de oriënterende gesprekken
met de bevolking van Goejaba,
voelde men er toch eigenlijk niet
veel voor om een cameraploeg
aan het werk te laten gaan. Altijd
hebben de bosnegers geweigerd
westerse invloeden te accepte
ren, maar ook deze bosnegeis
ontkwamen er niet aan dat de
jongeren van het dorp naar de
stad trokken en in aanraking
kwamen met de daar gebruike
lijke gewoonten, voorwerpen en
moraal. Het doorgeven van de
traditie wordt dan ook een steeds
groter probleem. Want een medi
cijnman die zijn geneesmiddelen
in bladeren ziet en de boze gees
ten bezweert om ziektes te voor
komen, wordt door de jongeren
steeds minder geaccepteerd.
Jan Venema: „In Goejaba voelde ik
dit dilemma aan bij vooral de ou
deren, en ik zei ze: „Dat stoppen
van al die waarden die jullie al die
eeuwen hebben vastgehouden.
Jan Venema: documentaire c
bosnegercultuur
het niet meer kunnen doorgeven,
is dat niet het echte probleem?".
Het antwoord was bevestigend.
Ik heb ze toen uitgelegd wat we
met de film konden doen, hoe we
de dingen konden vastleggen zo
dat later hun kleinkinderen ten
minste van het oude nog kennis
kunnen nemen".
Ten slotte kreeg Venema toestem
ming, en het volgende jaar bij de
vierde volle maan keerde hij met
een cameraploeg terug in Goeja
ba, waar hij, zei het hier en daar
met enige problemen, kon gaan
filmen. Er werden onder meer ri
tuelen vastgelegd die nog nooit
eerder waren gefilmd.
„Ko Bo Go" (Kom, laten we gaan) is
een lange en naar westerse be
grippen trage film geworden.
Geen snelle afwisseling van scè
nes, maar langdurige beelden van
rituelen, die samen met de ver
schillende interviews een beeld
geven van de gang van zaken bij
deze bosnegerstam. De reden
voor deze traagheid is tweeledig.
Ten eerste wilde Venema het rit
me aanhouden van de bosneger
zelf, en die kennen nou eenmaal
niet de vaak opgefokte haast die
wij er in het Westen op na hou
den Ten tweede weigerde hij de
beelden van de bosnegers te ge
bruiken als een soort behang,
waartegen een commentaarstem
dan de nodige informatie zou
kunnen geven. Nee. beelden en
commentaar moesten hun werk
doen, om de kijker een zoveel
mogelijk compleet en goed in
zicht te geven in deze cultuur.
Venema: „Wat ik van de Saramac
caanse bosnegergemeenschap
leerde, hoop ik in volgende films
voort te kunnen zetten. Films
over traditionele cultuur in onze
wereld. Films waaruit men -
naast de dagelijkse, uitsluitend
journalistieke informatie vanuit
de militaire, politieke of econo
mische actualiteit - juist door de
belichting van die culturele tradi
ties de echte mensen kan leren
kennen, zonder die mensen te re
duceren tot illustraties en mate
riaal voor statistieken"
De wereldpremière van ..Ko Bo
Go" speelde zich af in het Suri
naamse oerwoud, op Eerste
Kerstdag 1978. Vol verbazing
keek de bosnegerbevolking naar
de bewegende beelden, en bij ie
der herkenbaar gezicht klonk er
een luid gejuich op ..Een beteren
dankbaarder publiek kon ik me
niet wensen aldus Jan Venema.
Daarna werden er nog vele voor
stellingen gegev en i/owel in Su
riname als in Nederland) en nu
wordt het produkt, bijna een jaar
na de wereldpremière thuis op de
buis gebracht. Jan Venema
meent dat het de beste film is die
hij tot nu toe heeft gemaakt. Het
zal in ieder geval niet de laatste
documentaire zijn die hy over
bedreigde culturen maakt.
5Een man met twee gezichten
HILVERSUN (GPD) - Erg rijkelijk strooit de Nederlandse
omroep niet met oorspronkelijk Nederlandstalige dra-
maprodukties op de televisie. Dat komt vaak door het
geldgebrek, waar de verschillende omroepen zich van
daag de dag maar al te vaak op beroepen als er weer eens
uitleg wordt gevraagd naar het hoe en waarom van het
kleine aanbod van eigen dramaprodukties.
In dat licht bezien is de totstandko
ming van de NOS-film ,J£en man
met twee gezichten" wel uiterst
merkwaardigEnige tijd geleden
bleek dat de NOS wat geld over
hield spaarzin kan tot merk
waardige dingen leiden) en een
gedeelte daarvan werd toegewe-
ADVERTENTIE
Stuur bloemen als
eenkleurige
kerstwens
zen aan de drama-afdeling, die
de opdracht kreeg op zeer korte
termijn een produktie te maken,
die nog dit jaar op het scherm
konaangezien het geld niet naar
1980 verschoven kon worden.
Zo kreeg regisseur Fred Bosman de
opdracht een scenario te vinden
en dat in een kort tijdsbestek om
te werken tot bewegende beel
den. Het werd uiteindelijk „De
man met twee gezichten naar
een verhaal van Frans Hofmees
ter, dat door Fred Bosman en
Jonne Severijn werd bewerkt.
Eind augustus van dit jaar was
het definitieve script gereed,
waarna de opnamen (die vier we
ken in beslag namen) konden be
ginnen.
In bijna drie maanden kwam de
anderhalf uur durende (speel)
film tot stand, met in de hoofd
rollen Hein Boele en de uit Oost-
Berlijn overgekomen Cox Hab-
bema. De snelheid waarmee ge
werkt moest worden heeft zeker
geen afbreuk gedaan aan de
kwaliteit. Je zou zelfs kunnen
stellen dat het gebrek aan tijd
voordelig heeft gewerkt, omdat
er niet lang over bepaalde dingen
nagedacht kon worden. En een
impulsieve reactie pakt soms be
ter uit dan een weloverwogen
handeling.
Fred Bosman: „Natuurlijk hebben
we razendsnel moeten werken en
ik moet eerlijk bekennen dat het
ook een hele opgave is geweest
om deze film te maken. Maar toen
het klaar was, kon ik eigenlijk
niet anders dan tevreden
zijn".
Hoofdfiguur in „De man met twee
gezichten" is Karei Polder, een
op het eerste gezicht joviale vent
met een hartelijk karakter, die ie
dereen even vriendelijk tegemoet
treedt en goede ideeën ontwik
kelt. Karei (Hein Boele) is de fi
nanciële adviseur van het bedrijf
Maling Metaal en als de zaken wat
slechter gaan komt hij in conflict
met directeur Maling (Dolf de
Vries).
Karei Polder gaat ervan uit dat
overheidssteun het bedrijf weer
op het rechte (financiële) pad kan
brengen, Maling ziet het in het
aanschaffen van machines en het
ontslaan van personeel een goede
mogelijkheid. Uiteindelijk komt
het tot een onafwendbaar
conflict, waarbij Karei noodge
dwongen zijn masker moet af
werpen.
En niet alleen Karei moet kleur be
kennen. ook een man als Maling
en Kareis vrouw Ketie (Cox Hab-
bema) blijken wat anders in el
kaar te zitten dan de eerste scènes
doen vermoeden. En dat is de
achterliggende gedachte bij „De
man met twee gezichten": staan
wij niet vaak veel te snel klaar
met een oordeel over iemands ka
rakter? In deze NOS-produktie
wordt die vraag bevestigend
beantwoord. (Nederland 1,26 de
cember 20.00 uur).
Co.x Habbemadie een hoofdrol speelt
met twee gezichten'.
Oprichter 20th Century Fox
Judy Schompereen jonge violiste, die vooral naam maakte als soliste van de groep Flairek, werkt mee aan een
speciale kerstaflevering ran Music Gallery De AVRO brengt dit muziekprogramma van Pim Jacobs.dat wordt
uitgezonden vanuit de Nieuwe Kerk aan het Haagse Spui, vanavond iNederland 2, 28.00 uurop het scherm
Behalve Judy Schomper werken aan het programma mee Caroline van Hemert.Theo OIoJ(riool), Jean Decroos
(cello). Het Metropole-Orkest onder leiding van Rogier van Olterloo zorgt voor de begeleiding
PALM SPRINGS (CALIFORNIË)
- Eén van de oprichters van de
Amerikaanse filmmaatschappij
"20 th Century Fox", Dw^vl Za
nuck. is gisteren in een zieken
huis in Palm Springs op 77-jarige
leeftijd overleden. Zanuck ver
bleef in verband met hartklach
ten al twee maanden in het zie
kenhuis. Hij overleed aan de ge
volgen van een beroerte.
Zanuck behoorde in 1933 tot de op
richters van "20th Century Pro
ductions", nadat hij tot 1931 bij
Warner Bros had gewerkt. In 1935
fuseerde "Productions" met
"Fox". Hij was vanaf die tijd vice-
president en later president be
last met de produktie. In 1971
trad hu onder druk terug.
Zanuck produceerde tal van films,
waaronder 'The grapes of
wrath", "Viva Zapata" en "The
longest day". Onder de naam
Mark Canfield schreef hij het
scenario voor "Crack in the mir
ror". Zijn zoon, Richard Zanuck,
filmproducer.
MAANDAG 24 DECEMBER
Er zal gedurende de kerstdagen ongetwijfeld veel naar de televisie worden
gekeken. Maar ook de radio mag zich in een toenemende belangstelling
verheugen. Vandaar deze radio-tips voor de komende feestdagen.
„Op slag van Kerst" - TROS. Via Hilversum 1 om 22.02 uur. Een kerstpro
gramma vanuit slot Zeist, waar gastheer Jules Croiset een gezelschap
ontvangt dat bestaat uit Caroline van Hemert, Gé Titulaer.de vocalgroep
van Letty de Jong en het Groot Strijkorkest onder leiding van Cees
Smal.
„Brieven uit het achterhuis" -r NCRV Via Hilversum 2 om 21.30 uur Een
programma ter herdenking van het feit dat Anne Frank 50 jaar geleden
geboren werd. Een collage van brieven die zij schreef in haar schuil
plaats in Amsterdam en muziek van Felix Mendelssohn Bartholdy.
„Kerstnachtviering" - KRO. Via Hilversum 2 om 22.40 uur. Vanuit de
Sacramentskerk in Breda een eucharistieviering met Nederlandse en
Latijnse gezangen. Voorganger is pastoor J. Straeter.
DINSDAG 25 DECEMBER
„Zij kwamen van heinde en verre" - KRO Via Hilversum 2 om 08.10 uur.
Frans van Sark heeft een viertal vraaggesprekken met in Nederland
wonende vluchtelingen: een Chileen, een christen-Turk. een Vietna
mees en een Tsjech. De interviews worden afgewisseld met kerstmuziek
uit de landen waar de vluchtelingen vandaan komen.
„Dienstbodes, kroepoek en schaatsenrijden- KRO Via Hilversm 2 om
09.15 uur. Judith Mindszenthy is een van de vele Hongaarse vluchtelin
gen, die in ons land onderdak zocht en vond Ze ontvluchtte haar vader
land overigens al voordat haar volk tegen de Russen in opstand kwam
Ze vertelt haar verhaal, over haar laatste dagen in Hongarije en de vlucht
naar het Westen.
„Opus tien tot twaalf' - TROS. Via Hilversum 4 om 10.00 uur. In deze
uitzending de eerste vier cantates uit het ..Weihnachtsoraiorium" van
Joh. Seb. Bach, in een uitvoering van het koor van de Nederlandse
Bachvereniging en het Kamerorkest Jean Francois Paillard.
„En 'n zöndags pak..." - KRO Hilversum 2 om 11 00 uur. Bob Jongbloed
en Hein Vrijdag praten met Nederlandse militairen van het VN-deta-
chement over hun ervaringen in Libanon en hun taak. over veiligheid en
vrede.
„Kersttoespraak" - NOS. Om 13.00 uur via Hilversum 1.2 en 4 De traditio
nele kersttoespraak van Koningin Juliana die ongeveer 25 minuten zal
duren.
„Gevlucht naar Nederland - KRO. Via Hilversum 2 om 13.30 uur In de
studio zijn een aantal kinderen te gast die uit hun land gevlucht zijn Er
wordt gepraat over vragen als: is vluchten eigenlijk geen verraad aan je
land?, hoe is de opvang van vluchtelingen in Nederland? en wat ver
wacht je van de toekomst?
„De diligence" - AVRO. Om 13.30 uur via Hilversum 1 Ditmaal stopt het
rijtuig in zaal „De Speelman" in Capelle aan de IJssel. Als passagiers
rijden mee Louise de Montel, Henny Lunge\
leiding van Pierre Biersma.
en het orkest onder
„De
•stijn bloeit' - KRO. Via Hilversm 2 om 14 30 uur. Een aflevering uit
ie „De woestijn bloeit - voor niets gaat de zon op", waarin vandaag
lijk aandacht wordt besteed aan de oorspronkelijke woestijn-
bewoneis zoals de bedoeinen. Verder ook informatie over de gevolgen
die vruchtbaarmaking van de woestijn voor hen heeft.
„Een witte kerst" - KRO. Om 15.30 uur via Hilversum 2. In plaats van het
praatprogramma nu „Een witte kerst", waarin verhalen over Zuid Afri
ka door mensen die dat land ontvlucht zijn en Nederlanders die daar
wonen en nu voor de feestdagen in on- land vertoeven bij familie. Zuid-
afrikaanse muziek omlijst de gesprekken.
„Spektakel" - KRO. Om 21.15 uur via Hilversum 2 In dit literaire pro
gramma staat centraal de schryver-dichter journalist-hoogleraar Anton
\an Duinkerken (1903-1968). Aan de hand van gesprekken met mensen
die hem goed hebben gekend, wordt een beeld geschetst van deze man
die wordt gezien als een van de meest virtuoze vertegenwoordigers van
de katholieke cultuur in de eindfase van de zogeheten emancipatie
WOENSDAG 26 DECEMBER
„Wij uit Indie" - VARA Om 11.30 uur via H
naar aanleiding van het feit, dat het op 27 de
de soevereiniteitsoverdracht plaatsvond
Nederlanders i
land
i leve
tienduizenden Indische
oestcn beginnen
„Kerst-Inn Ronduit" - EO. Via Hilversum 1 om 22 00 uur. Een kerst\ er haal
dat zich afspeelt in Zweden, korte bijdragen uit vei schillende landen,
muziek en een studiogesprek over de actualiteit en de toekomst van het
kerstfeest onder het thema: „Byna nabij
„Carrousel". „Van carol tot kalkoen" - NOS Via Hilvci sum 2 om 22 40 uur.
Een door Louis Velleman samengesteld en gepresenteerd programma
over de Britse roes rond de kerst De manier waarop de Brit naar kerst
toeleeft en het kerstfeest viert heeft volgens Velleman. Engels corres
pondent van onder meer VARA en NOs radio, veel weg van een neuro
se, waartegen een Nederlander vreemd aankijkt Kerkmis blykt onder
meer in Engeland steeds meer een feest te worden dat spanningen
oproept. Spanningen by de kinderen anwege de cadeautjes) en span
ningen bij volwassenen, die onder een steeds grotere financiële druk
komen te staan.
„Walhalla" KRO Om 23 OOuu
popmuziek middels een stu
Koster, Willem van Beusek.
Engelen en Theo Stokkink.
a Hilv
ersum 3. Een terugblik op tien jaar
ie met Elly de Waard, Nathalie
Muarten de Winter, Vincent van
DONDERDAG 27 DECEMBER
,'t Zout in de pap VARA. Via Hilvers
aflevering aandacht aan de Vlaamse dicht
(geboren in 1942) vanwege zijn deze zomer
In dit werk komt het glas in al zyn fa<
bierglas, wijnglas, waterglas, melkglas en
glas, nachtelijke glazen en het laat te g!.,
16 00 uur. In de/e
>ciat Eddy van Vliet
en bundel „Glazen"
„De top 100 v
in 1969 TROS Via Hilversum 3 om OVOt
schillende disc jockey \un de TROS t
15.00 uur de „TROS top 50" de popactu
