Leidse ontdekking
belangrijk voor
kanker-onderzoek
Z-Holland geeft geen
medewerking tweedeling
Kritiek in het
leger nog vaak
beschouwd als
gevaar voor
de krijgstucht
VERGELIJKING
PRIJSPEIL
LEVENSMIDDELEN-
BEDRIJVEN
HAAL HEI BUDIGROS
Hu is in brand om verzekeringsgeld
ZATERDAG 15 DECEMBER 1979
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG - Provinciale Staten
van Zuid-Holland kunnen geen
medewerking verlenen a^n de
door minister Wiegel voorgesta
ne tweedeling van deze provin
cie. omdat hij aan een aantal eisen
niet heeft voldaan.
Met de stemmen van CDA en SGP
tegen hebben Provinciale Staten
gisteren deze uitspraak gedaan
aan het slot van de begrotingsbe
handeling voor 1980 die vier da
gen heeft gevergd.
In de motie van VVD-fractieleider
Verbeek (mede-ondertekend
door leden van PvdA en D'66)
wordt geconstateerd dat minister
Wiegel zijn voornemen om Zuid-
Holland in tweeën te splitsen niet
heeft gekoppeld aan voorstellen
om de taken tussen Rijk, provin
cies en gemeenten anders te ver
delen. Dat was e<
die Provinciale Staten eerder wel
aan hun medewerking aan de
herindeling hadden gesteld,
evenals de eis dat ook de provin
ciegrenzen in de rest van het land
moeten worden gewijzigd.
Dat minister Wiegel aan deze voor-
kent ook dat de provincie zich
voorlopig terughoudend zal op
stellen bij het overdragen van be
voegdheden aan het Openbaar
Lichaam Rijnmond.
De noodzaak van gemeentelijke
herindeling in Zuid Holland zal
opnieuw worden bekeken. Een
motie van deze strekking, inge
diend door statenlid Nobel-Van
Vuren (VVD), werd met alleen de
SGP tegen aangenomen. In de
motie wordt opgemerkt dat een
discussie hierover de te maken
plannen voor de gebieden rond
Alphen aan den Rijn en Gouda
niet mag ophouden; wel moet
daarbij ook over de wenselijk
heid van de samenvoeging van de
gemeenten gesproken kunnen
worden. Dat is iets waar diverse
gemeentebesturen uit Midden-
Holand en de Rijnstreek op heb
ben aangedrongen; tot nu toe had
gedeputeerde Boone als eerst
verantwoordelijke bestuurder op
dit terrein zich op het standpunt
gesteld dat de noodzaak van de
herindeling niet meer ter discus
sie stond, s
Op de laatste dag van de begro
tingsbehandeling werd verder
een motie van CDA-statenlid Van
Atten aangenomen, die met zijn
voorstel beoogt om de plannen
voor verbetering van het open
baar vervoer tussen Leiden en
Den Haag in een stroomversnel
ling te brengen. Een motie van
PPR-statenlid Tilanus om een
uitspraak te doen tegen de opslag
van moderne kernwapens in de
buurt van grote bevolkingscentra
haalde het niet. De stemmen
staakten: 36-36.
(Vervolg van pagina 1)
LEIDEN - "Eigenlijk is hiermee nog maar een heel klein tipje opgelicht over dat wonder
baarlijke DNA-molecuul." Aldus in een moment van betrekkelijkheid prof. dr. J. H. van
Boom over de verrassende vondst die een team van de Leidse universiteit deed, samen
met vijf Amerikanen van de MIT-universiteit in Massachusetts. Na een onderzoek dat
zes jaar duurde zijn zij gestoten op een nog onbekende vorm van het voor de erfelijkheid
zeer belangrijke DNA. Een vorm bovendien, die nogal kankergevoelig lijkt.
Het DNA-molecuul, in 1953 ont-
dekt door de wetenschappers
Crick en Watson, komt voor in el
ke cel van alles wat leeft. DNA-
moleculen zijn doorgaans opge
bouwd uit. vier "ingrediënten"
(guanosine, cytosine, adenine en
thymine). De wijze waarop deze
vier bouwstenen aan elkaar zitten
ADVERTENTIE
29 van de goedkoopst
aanwezige merken
(100 goedkoopste bedrijf)
Dirk van den Broek/
Bas van der Heijden/
Dirkson/ Digros
100
Edah
101
Jac. Hermans
Prijsslag
106
Fred v.d. Werff
108
J. de Boer/Miro
Profimarkt
110
Simon
111
V D/Vendet
114
Albert Heijn
115
Vivo
118
Centra/Co-op
119
Végé/Spar
120
4 «6
121
A O
122
Tot liefst 22%verschil!
vastgeklonken, bepaalt de erfe
lijke eigenschappen van mensen,
planten en dieren.
Prof. Van Boom: "Nu is het zo. dat
je moleculen ook met een micro
scoop niet kunt zien. Daarvoor
moet je röntgenstralen gebrui
ken." Ook de oorspronkelijke
DNA-ontdekkers Crick en Wat
son gebruikten in '53 röntgenap
paratuur. Zij "keken" echter naar
moleculen in vezels. De Leidse
universiteit, onder de praktische
leiding van drs. G. van der Marei,
slaagde er de afgelopen jaren in
om een (honderd procent zuive
re) hoeveelheid van 0,015 gram te
maken van een betrekkelijk sim
pel DNA-molecuul, met twee van
de vier bouwstenen (guanosine
en cytosine). Deze kostbare la
ding werd vervolgens vervoerd
naar de MIT-universiteit in Ame
rika, waar onder supervisie van
prof. A. Rich de "Leidse" DNA-
moleculcn tot kristallen werden
omgevormd. Kristallen hebben
namelijk op vezels vóór dat de
moleculen veel geordender lig
gen gerangschikt, en dus met
röntgenapparatuur veel gede
tailleerder waarneembaar zijn.
Watson en Crick konden met hun
vezel DNA-moleculen "slechts"
tot 4 Angstrom (viermiljoenste
millimeter) diep kijken. In Ame
rika kwam prof. Rich dankzij de
uitgekristalliseerde DNA-stof
(hexanucleotide) tot zelfs 0,9 van
een miljoenste millimeter
Bouwstenen
Dankzij deze methode is nu een an
der inzicht verkregen in de op
bouw van DNA-moleculen. Wat
son en Cl ick vonden in '53 name
lijk een DNA-molecuul, waarbij
de vier genoemde bouwstenen
waren aaneen gesmeed in de
vorm van een regelmatige wen
teltrap, die naar rechts omhoog
kronkelde. Sinds die tijd zijn bio
chemische wetenschappers er bij
hun erlëlijkheidsonderzoeken
steeds vanuit gegaan dat alle
DNA-rpoleculen in deze wentel
trap-vorm zijn opgebouwd. Bij
het recente onderzoek in Amen-
ka (prof. Van Boom waarderend
over de samenwerking: "Daar
hebben ze zeer veel ervaring in
het kristalliseren en in röntgen
onderzoek") van de Leidse DNA-
stof bleek echter ook een totaal
andere molecuul-opbouw mo
gelijk te zijn. Er kwam naar voren
een DNA-molecuul waarbij de
bouwstenen gerangschikt liggen
in een Jaoekige zig-zag vorm. die
"tegen de draad" in naar links
omhoog klimt. Van Boom: "En
dat was een frappant verschil met
het bestaande DNA-model van
Watson en Crick."
De vondst van dit "nieuwe" DNA is
daarom zo belangrijk, omdat het
veel gevoeliger kan zijn voor stof
fen die kanker verwekken. In het
nu ontdekte DNA-model ligt ëén
van de vier bouwstenen (guano
sine) "aan de buitenkant. Prof.
Van Boom over de betekenis
daarvan: "Dat guanosine geeft
zich daarmee als het ware bloot.
En chemisch gezien zijn er heel
wat stoffen die dat guanosine
kunnen aantasten. Gebeurt dat.
dan wordt de genetische infor
matie (overdracht van erfelijke
eigenschappen) van zo'n cel ont
regeld. Met andere woorden: dit
zig-zag DNA-model bergt eerder
de mogelijkheid in zich te wor
den aangetast door kankerver
wekkende stoffen, dan het DNA-
B DNA z DNA
Links een DNA-molecuul zoals de wetenschap dat sinds 1953 kendehet
kankergevoelige onderdeel guanosine (zwart) ligt daar binnenin. Rechts
het DNA-model dat een team van de Leidse universiteit ontdekte. De
aantastbare DN A-bouwstenen liggen hier erg toegankelijk aan de bui
tenkant
model van Watson en Crick. In
dat laatste model zitten de vitale
onderdelen van het DNA beter
beschermd binnenin."
Nader onderzoek moet dat nog sta
ven. maar volgens prof. Van
Boom is het zeer waarschijnlijk
dat het "gewone" harmonisch
opgebouwde DNA-model kan
omslaan in het voor kanker ge
voeliger zig-zag DNA-model (en
omgekeerd). De Leidse hoogle
raar: "Je moet het zien als een re
genworm. Als je die aanraakt,
verweert-ie zich. neemt-ie ook
een andere vorm aan." Door wel
ke oorzaken die verandering van
de ene DN A-vorm naar de andere
plaats vindt, dat is eën van de vele
interessante vragen die het
Leids/Amerikaanse speurwerk
nu doet opwellen.
Stoot
De Leidse hoogleraar zegt desge
vraagd uit vakkringen al veel
reacties te hebben gehad op de
eerste berichten over het gisteren
in het Engelse wetenschappelij
ke tijdschrift "Nature" bekend
gemaakte onderzoekresultaat
van Leiden en Massachusetts.
Zonder dat het valse beschei
denheid lijkt remt hij even af:
"We moeten niet overdrijven; we
hebben tot nu toe alleen dit klei
ne stukje DNA onderzocht."
Toch gelooft hij zelf ook dat dit
onderzoek de stoot kan geven tot
een nieuwe visie op het "wezen"
van dat mysterieuze DNA-mole
cuul en op de oorzaken van kan
ker.
Prof. Van Boom: "We wéten dat
DNA kanker kan veroorzaken.
Nu blijken er DNA-moleculen te
zijn die veel toegankelijker zijn
voor chemische stoffen dan we
dachten. We zijn al zo lang bezig
met kankeronderzoek. Je moet
elke reële nieuwe mogelijkheid
naar mogelijke oorzaken onder
zoeken. Zeker als het stoffen be
treft die het wezen van het leven
aangrijpen. Hier openbaart zich
een enorm onderzoeksterrein."
HENK DE KAT
Verduistering
pompbedienden
DEN HAAG (ANP) - De Haagse
politie heeft vier vrouwelijke
pompbedienden aangehouden
op verdenking van het verduiste
ren van ongeveer 26.000 gulden,
dat toekwam aan de eigenaar van
het pompstation waar het viertal
werkte.
Dit pompstation aan de Alkema-
delaan in Den Haag hanteert een
bonboekjessysteem, waarmee de
cliënten „goedkope" benzine
kunnen tanken. Volgens de eige
naar, die de verduistering ont
dekte en aangifte deed bij de poli
tie, hebben de vier vrouwen een
aantal van deze bonboekjes uit
zijn woning in Wassenaar - waar
regelmatig werkbesprekingen
werden gehouden - gestolen.
Deze bonboekjes verkochten de
vrouwen, de 36-jarige C.K. uit
Hoofddorp, de 40-jarige A.C.A.
uit Nieuw-Vennep, de 41-jarige
C.N.D. UIT Hoofddorp en haar
zuster, de 43-jarige C.J.D. even
eens uit Hoofddorp, ten eige bate
aan cliënten van het pompsta
tion.
Twee van de vier vrouwen, die nog
steeds worden vastgehouden,
hebben inmiddels bekend. Vol
gens de politie is al het geld opge
gaan.
oon wagen bewoners
dreigen gemeenten
met harde aeties
DEN HAAG (ANP) - Indien ge
meenten doorgaan met het weg
slepen van woonwagens, zullen
de bewoners 'guerrilla-groepen
vormen die naar die gemeenten
zullen gaan, ook naar diegenen
die het bevel tot wegslepen heb
ben gegeven.
Dit dreigement kwam gistermid
dag uit de mond van D. de
Vroome, woordvoerder van het
landelijk actiecomité van woon
wagenbewoners. Het comité
voerde een gesprek met het da
gelijks bestuur van de vereniging
van Nederlandse gemeenten in
Den Haag.
Tijdens het gesprek legden de
woonwagenbewoners opnieuw
hun eisen op tafel. Die zijn onder
meer onbeperkte trekvrijheid en
len
r standplaatsen. Verder wil-
ze dat gemeenten geen
wagens meer mogen weren.
DEN HAAG - De actrice Wieteke
van Dort (links) zong gisteren in
de Tweede Kamer een lied over
het Koninklijk Nederlands In
disch Leger. Zij deed dit namens
de stichting Nederlandse ere
schulden, een stichting die zich
beijvert vooruitbetaling van ach
terstallige soldij en pensioenen
aan ex-KNIL-militairen die in
het toenmalige Nederlands Indie
tijdens de tweede wereldoorlog in
krijgsgevangenschap hebben ge
zeten. Kamerleden van de com
missie voor ambtenarenzaken en
pensioenen luisterden toe.
UTRECHT (ANP) - De door geld
nood geplaagde aannemer Gerrit
ten H. probeerde financieel uit de
brand te komen door in mei van
dit jaar zijn kapitale villa in Vin-
keveen in as te laten leggen. De
verzekering keerde echter geen
stuiver uit omdat alras bleek dat
de brand was aangestoken.
Ten H. moet binnenkort voor de
rechter verschijnen en gisteren
stonden voor de Utrechtse recht
bank drie jongelui terecht die
voor Ten H de brandstichting
hadden opgeknapt. Officier van
justitie mr. H. Droesen vond dat
het drietal dat een vrij smetteloos
strafregister had er voor deze
keer nog genadig af kon komen:
terwijl op brandstichting maxi
maal twaalf jaar cel staat vordere
mr. Droesen straffen die er op
neerkomen dat ze nog twee we
ken moeten zitten. Daarnaast eis
te hij geldboetes variërend van
1000 tot 1500 gulden
Ter zitting bleek dat het drietal - dat
voor het karwei in totaal 25 mille
zou vangen - zich het vuur uit de
sloffen had moeten lopen om de
villa in brand te kunnen krfyfen
Drie nachten achtereen amateu
ristisch geknoei met lappen ben
zine en lucifers haalden geen
steek uit. Pas toen men voor de
vierde keer uitrukte met „groot
materieel" als gasflessen en der
gelijke was het raak.
UTRECHT (ANP) - Twee weken geleden werd het hoofdkantoor
van de soldatenvakbond VVDM in de Hojelkazerne in Utrecht
bezocht door de marechaussee. De militaire politie was op zoek
naar posters die door de legerleiding als een gevaar voor de
krijgstucht van de Nederlandse Jan Soldaat worden beschouwd.
De inval bij de VVDM leverde 130 "laten hangen™ posters op,
terwijl drie hoofdbestuurders een bon kregen wegens het ver
spreiden van de gewraakte afbeeldingen. De poster laat zien hoe
een dienstplichtige dient te handelen als een meerdere zijn pos
ters van de kazernemuur dreigt te halen: het keukentrapje onder
s mans voeten verwijderen.
De poster is onderdeel van een WDM-campagne voor de vrijheid
van meningsuiting van dienstplichtigen, die in november op de
Nederlandse legerplaatsen werd gehouden. De reactie van de
legerleiding Lep keurig in de pas met de WDM-actie. zo mocht
de soldatenvakbond constateren, want op vele kazernes werden
de affiches in beslag genomen en bonnen uitgedeeld
De kwestie van de vrijheid van meningsuiting in dienst zal waar
schijnlijk binnenkort op hoog niveau ter sprake komen, als en
kele kamerleden m de vaste kamercommissie voor defensie er
vragen over gaan stellen aan de verantwoordelijke bewindslie
den. De kamerleden doen dit op verzoek van de VVDM. die an
mening is dat er een einde gemaakt moet worden aan de wille
keurige inbreuken van hogerhand op het grondrecht van vrije
meningsuiting.
Hangijzer
De vrijheid van meningsuiting is een heet hangijzer binnen de
krijgsmacht. Was een tien jaar geleden het devies nog uitsluitend
"luisteren...", mede onder invloed van wat wel "de maatschap
pelijke ontwikkeling" wordt genoemd stak de mondigheid ook
in het leger de kop op. De in 1966 heel ingetogen begonnen
WDM ging zich zeer tot ongenoegen van het legcrkader na en
kelejaren steeds meer als echte vakbond ontwikkelen De ROlda-
tenbond begon een "eisenpakket" op te stellen, waarin de verbe
tering van arbeidsomstandigheden en beloning van de dienst
plichtigen voorop staan. Het koperpoetsen, de reveille om zes
uur, de militaire treinen, de groetplicht en het korte haar zijn in de
eerste jaren van het bestaan van de VVDM verdwenen en de
soldatenvakbond werpt zich op zaken als het militaire straf- en
tuchtrecht (Nieuwersluis), de wedde, werk- en rusttijden en de
vrijheid van meningsuiting.
In 1969 bestaat de censuur nog levensgroot: in blaadjes van plaat
selijke WDM-afdelingen treedt de kazernecommandant als
eindredacteur' op die bij het minste of geringste kritische geluid
al het rode potlood hanteert. Het WDM-blad Twintig" mag in
enkele gevallen niet verspreid worden. In de loop der jaren krij
gen redacteuren van afdelingsbladen herhaaldelijk boetes, licht
of zwaar arrest of een kort verblijf in het militaire gevangenis in
Nieuwersluis opgelegd wegens publikaties die bij hun meerde
ren niet door de beugel kunnen.
Nasleep
Eind 1971 worden twee afdelingsbestuurders van de WDM in
Ermelo door hun commandant tot vier maanden cel veroordeeld,
omdat zij in hun blad 'Alarm' protesteren tegen het overplaatsen
van 'lastige jongens' om zo de gelederen van de soldatenvakbond
te verzwakken. De zaak zal een nasleep hebben tot bij het Euro
pese hof voor de rechten van de mens in straatburg. want het
tweetal legt zich niet neer by de straf, die later in hoger beroep
door het hoger militair gerechtshof m drie maanden tuchtklasse
Nieuwersluis wordt omgezet.
Voornaamste inzet van de zaak voor het Europese hof is voor de
WDM de strafbevocgdheid van de commandan' V
soldatenvakbond is het in strijd met het verdrag van Rome dat
een commandant vrijheidsstraffen oplegt. Alleen een onafhan
kelijke rechter mag zo'n straf opleggen, en een commandant is
verre van onafhankelijk. Als het hof in Straatsburg uiteindelijk in
1975 tot een uitspraak komt. zijn er door het ministerie van defen
sie al enkele zaken veranderd. Zo is de tuchtklasse Nieuwersluis
opgeheven en is het streng arrest afgeschaft Het Ettfop
stelt de soldaten op een aantal punten in het gelijk, onder meer
wat betreft de strafbevoegdheid van de commandant El
mandant mag alleen licht arrest geven (het zogenaamde 'achter
de wacht zetten' na de diensturen), de rest moet hij aan de rechter
overlaten.
Richtlijnen
De gevolgen van de uitspraak voor de vrijheid van meningsuiting
van de Nederlandse soldaat zijn gering alleen aan de strafft ndie
men kan oplopen is iets veranderd. Verhalen en affiches waar
door meerderen zich aangevallen voelen kunnen de d td< i nog
steeds een boete of een lichte vryheidsstraf opleveren. In sep
tember 1975 komt er een voornamelijk papieren verandering de
„voorlopige algemene aanwyzingen inzake de uitoefening van
bepaalde grondrechten van militairen" worden van kracht. Het
gaat hier om richtlijnen, die voor de commandanten als hulp
middel moeten dienen by het bepalen van wat een dienstplichti
ge wel en niet mag doen als hy voor z'n mening op wil komen.
Deze richtlijnen, die ook nu nog de vrijheid van meningsuiting op
de kazerne regelen, zijn door de VVDM naar de prullenbak ver
wezen. De soldatenvakbond vindt dat de vryheid van meningsui
ting in het leger niet mag worden geregeld via vage richtlijnen.
..waarmee kwaadwillende commandanten alle kanten op kun
nen". De richtlijnen zijn in strijd met de grondwet, omdat zij het
in de grondwet verankerde recht op een vrije mening beperken
zonder dat voor die beperking een wettelijke basis - via een be
slissing van de volksvertegenwoordiging - is verkregen, zo stel
len een aantal VVDM-junsten in een nota.
Keelgat
De soldatenvakbond vindt dat het in een democratische maat
schappij mogelijk moet zijn dat ook m het leg. r kritiek openlijk
kan worden geuit, ook als die kritiek de legerleiding in het ver
keerde keelgat schiet. Een kritische houding binnen de krygs-
macht mag niet onderdrukt worden door er meteen het stempel
„krygstuchtondermijnend" op te zetten en volstrekt willekeurig
affiches in beslag te nemen en dienstplichtigen op de bon te
slingeren.
V\ DM-secretaris Joop Gybers: „Posters als „lamanrlullen". ..ik
baal van het hatatynniappel", „stomp met all stomp terug*1 art
„laten hangen' moeten rustig kunnen blyven hangen zonder dat
de maten er kist mee krijgen Ze hangen aak na.ist in ai robati-
sche standen ten toon gespreid vrouwelijk naakt dat menige
soldatenkamcr verlevendigt, en dan komt er een meerdere met
een fijne neus voor wat krygstuchtelyk i- en w.it niet die het
aanstootgevende materiaal van de muur aftrekt Dat /yn altyd de
vakbondsaffiches"
