Een ei hoort erbij maar
de kip telt niet mee
ZATERDAG 15 DECEMBER 1979
EXTRA
PAGINA 25
Misschien zal op 1 juli
1980 in de Europese Ge
meenschap een verbod
worden ingesteld op het
houden van kippen in
legbatterijen. De YVest-
duitse minister van
landbouw, Joseph Ertl,
heeft enkele maanden
geleden in een brief aan
zijn EG-collega's voor
zo'n verbod gepleit. De
Nederlandse minister
van landbouw en visse
rij Fons van der Stee
vindt net als zijn Duitse
collega dat de legbatte
rijen weg moeten. Op
verzoek van Nederland,
West-Duitsland, Enge
land en Denemarken
gaat de Europese Com-
piissie, het dagelijks be
stuur van de Europese
Gemeenschap, deze
zaak bestuderen.
In Nederland en West-
Duitsland wordt door de
dierenbeschermers al
geruime tijd grote druk
uitgeoefend om een ein
de te maken aan legbat
terijen waar in kippen in
kleine kooien opgeslo
ten zitten en waar voe
ding, afvalverwerking
en afvoer van eieren
geautomatiseerd zijn.
De Westduitse „dieren-
professor" Bernhard
Grzimek, bekend van
talloze publicaties en te
levisieseries, heeft het
leven van kippen in de
batterijkooien eens ver
geleken met het bestaan
in een concentratie
kamp. Een consequen
tie van het verdwijnen
van de legbatterijen zal
ongetwijfeld zijn dat de
eieren voor de consu
ment een stuk duurder
zullen worden.
RENSWOUDE - „Politiek. Het is allemaal politiek. Ik
snap dat niet. De kippen hebben het nog nooit zo
goed gehad als in de legbatterijen. Ze hebben altijd
te eten en te drinken. De drinkbakken bevriezen 's
winters niet meer en de kippen zitten altijd lekker
warm. Vroeger was dat wel anders. Ik had kippen op
het erf. Als het regende of vroor, zaten de beesten
zielig weggedoken in de struiken. Je zag ze lijden.
Dat is er nu niet meer bij. Nee, soms benijd ik die
beesten"
Kippenboer H. M. Jochemsen
uit Renswoude is weinig en
thousiast over de plannen van
het ministerie van landbouw
en visserij om legbatterijen te
verbieden. Jochemsen heeft
zestigduizend kippen. Drie en
een half duizend zitten nog in
een scharrelblok, de rest huist
in batterijkooien. „Voel toch
eens hoe lekker warm het hier
is", zegt Jochemsen als hij de
deur van een van zijn kippen-
stallen openzwaait. Naast de
deur hangt een bord met
knoppen. Een temperatuur-
regelaar staat op twintig gra
den. Het is benauwd. Er hangt
een doordringende lucht van
mest, vermengd met
Fabriekshal
Vier lange stellages vullen de
stal, die veel weg heeft van
een fabriekshal. Aan weers
kanten van de stellages zitten
kooien, in drie rijen boven el
kaar. Vijf, soms zelfs zes kip
pen verdringen zich in één
kooi. Ze plukken aan eikaars
veren en schuren langs el
kaar. Een aantal kippen
steekt de kop door de getra
liede voorkant van de kooi en
pikt gulzig in de voergoot. De
nekken van de beesten wor
den kaal van het schuren
langs de tralies. Jochemse
drukt op een knop. Vier grote
machines bewegen zich langs
de stellages. „Zo, de voerbak
ken zijn weer gevuld", zegt
hij. De machines keren terug
en schakelen zichzelf uit.
In één van de kooien verdrin
gen de kippen zich om te
kunnen eten. Twee beesten
hebben Hun kop door het tra
liewerk gestoken. Een derde
probeert er, over de twee an
deren heen, ook bij te komen.
Het lukt niet. In de kooi er
naast staat een hen rechtop.
De kam schuurt langs het
gaas dat het dak van de kooi
vormt. Bij de meeste kippen
hangt de kam plat over de
kop. De beesten zijn onrustig.
Voortdurend zoeken hun po
ten naar houvast op de roos-
tervloer van de kooien. De
vloer eindigt in een goot, vlak
onder de voerbakken. Een
goot met een rubberen band.
Het is de goot waarom alles
draait. Een lange rij eieren ligt
op de band. Jochemsen drukt
weer op een knop. Langzaam
zet de band zich in beweging.
De eieren verdwijnen in een
tunnel, die uitkomt in een in-
pakcentrum.
Klaagzang
Je eieren verdwijnen in dozen.
De dozen stapelen zich op.
Tienduizenden eieren per
dag, miljoenen per jaar. Luid
kakelend ondergaan de kip
pen hun lot. Het lijkt een
eeuwige klaagzang. „Moet je
ze eens horen praten", zegt
Jochemsen. Hij moet zijn
stem verheffen om over het
gekakel heen te komen. „Je
hoort toch zo dat deze beesten
niet ongelukkig zijn. Kippen
die ongelukkig zijn kruipen
stilletjes weg in een donker
hoekje. Als ik dichterbij ze
kom beginnen ze zelfs nog
harder te praten. Ze zeggen
heus niet; daar heb je die rot
vent die ons dit aandoet. Nee,
die beesten zijn er aan ge
wend. Het is net als een mens
die op een flat, midden in een
stad woont. Die is toch ook
niet minder gelukkig omdat
hij opgestapeld zit. Hij is er
gewoon aan gewend. Zo is het
met die kippen ook. De bees
ten hebben nooit iets anders
gekend".
Tegenstanders
Jochemsen gelooft niet dat er
veel mensen zijn die wat te
gen de legbatterijen hebben.
Hij zegt: „Over het hele land
vind je misschien een zaal vol
tegenstanders. Dat is toch
niets. Die bepalen toch niet de
mening van het volk. Ze
moesten de mensen er over
laten stemmen. Dan moeten
alleen de deskundigen mee
doen. Aan de mening van al
die jongelui heb je niets. Ik
vind het onzin dat zij tegen
woordig ook al kunnen
stemmen. Wat weten ze nou9
Niets toch?"
De dierenbeschermers weten
volgens Jochemsen niet
waarover ze praten als ze de
kippen weer in de scharrel-
hokken willen hebben. „Kom
maar eens kijken", zegt hij
verbeten, terwijl hij naar zijn
eigen scharrelhok loopt. De
kippen stuiven op elkaar als
Jochemsen de deur van het
hok opengooit. De paniek
wordt nog groter als hij er een
kip bij de vleugels uitpakt. Hij
zegt: „Kijk die kop eens. Die
is helemaal dik. Het beest
werd net gepikt. Zo gaat dat
in deze hokken. Ze pikken de
zwaksten dood. Bovendien
heb je steeds last van ziekten.
Ze bevuilen zichzelf met hun
mest"
Jochemsen ziet de toekomst
niet somber in. Hij gelooft
niet dat de EG-landbouwmi-
nisters het eens zullen wor
den over een verbod op leg
batterijen. Jochemsen: „Dat
kan toch niet. De eieren zou
den veel te duur worden en
dan raken we ze in het bui
tenland niet meer kwijt"
Binnenkort vervangt Jo
chemsen zijn laatste schar
relhok door een nieuwe leg
batterij. Na lang wachten
heeft hij hiervoor de hinder
wetvergunning kunnen be
machtigen. De plannen van
minister Van der Stee en zijn
EG-collega's kunnen Jo
chemsen niet meer terug
houden.
Anti-ei
In tegenstelling tot Jochemsen
is plaatsvervangend direc
teur-generaal voor landbouw
en voedselvoorziening, dr. M.
P. M. Vos, van het ministerie
van landbouw en visserij, er
van overtuigd dat er wat moet
gebeuren met de legbatterij
en. Dr. Vos: „Steeds meer
mensen verzetten zich tegen
deze manier van kippen hou
den. Hetzelfde gebeurt in
West-Duitsland. Als de be
volking wil dat de regering
tegen legbatterijen optreedt,
dan moet de regering dat
doen. Gebeurt dat niet, dan
bestaat de kans, dat de anti-
legbattenj-stemming omslaat
in een anti-ei-stemming.
Daarmee is de kippenboer
nog verder van huis"
Toen de Duitse landbouwmi
nister Joseph Ertl zijn EG-
collega's een brief stuurde
waarin hij aandrong op een
verbod van legbatterijen
heeft de Nederlandse land
bouwminister Van der Stee
dit initiatief direct gesteund.
Vos: „Van der Stee heeft zelfs
een wezenlijke rol gespeeld
bij het tot stand kohien van
die brief. De minister ziet wel
in, dat het geen zin heeft om
alleen in Nederland eenzijdi
ge regels op te stellen voor het
houden van kippen. Daarmee
verplaats je all"' het
probleem naar hel buiten
land".
Een deel van de legbatterij in de stal die veel weg heeft
Voordat er een verbod op leg
batterijen in de EG komt
moeten er maatregelen wor
den genomen om te voorko
men dat andere landen, met
hun goedkope eieren, de Eu
ropese markt overspoelen.
Vos: „Vooral Oost-Duitsland,
een belangrijke eierprodu-
cent, zal bij het uitblijven van
zulke maatregelen profijt
trekken uit het gat dat in de
Europese markt valt. Er kan
worden gedacht aan een im-
portheffing voor landen bui
ten de EG. Een heffing die te
vergelijken is met de heffing
op Amerikaans graan, dat
daarmee op het Europese
graanprijspeil wordt ge
bracht"
Of de Europese Commissie zal
beslissen de legbatterijen ge
heel te verbieden kan Vos niet
zeggen. Vos: „Er zouden wel
eens regels kunnen komen
voor het aantal kippen per
kooi en voor de grondopper-
vlakte van de kooi".
Als de Europese Commissie
toch besluit tot een verbod
over te gaan, zal de prijs van
de eieren omhoog gaan. Vos
ziet dit niet als een probleem:
„De kostprijs van een ei is al
tijd relatief laag gebleven. Dit
komt door de opvoering van
de produktiviteit in de laatste
vijftien jaar. De lage eierprijs
is mede te danken aan het
legbatterijsysteem. Diverse
onderzoeken hebben uitge
wezen, dat de consument best
bereid is wat meer voor een ei
te betalen, als daarmee het
welzijn van de kip is gediend.
Er is nu al een belangrijke
markt voor scharrelde-
Omschakeling
Door Ron Kragten
schakeling in de pluimvee
teelt niet van vandaag op
morgen zal geschieden. Er zal
een lange overgangsperiode
komen. Vos: „Naast die over
gangsperiode moeten er
maatregelen worden getrof
fen voor kippenboeren die
•halverwege de overgang
stermijn hun batterij moeten
afschrijven. Er zou kunnen
worden gedacht aan een om-
schakelingssubsidie en aan
inkomenssteun". De over
gangsperiode moet volgens
Vos worden benut met het
zoeken naar alternatieve ma
nieren om kippen te houden.
Hij zegt: „Doordat er een be
perkte tijd is om te zoeken,
ontstaat er een druk. Onder
druk worden altijd de beste
uitvindingen gedaan"
Onaanvaardbaar vindt de Ne
derlandse Organisatie van
Pluimveehouders (NOP) het
besluit van minister Van der
Stee. „Een verbod op de hui
dige legbatterijen is onmoge
lijk, zolang er geen alternatie
ve systemen zijn". Dit zegt
voorzitter J. van Noord van de
NOP. Hij vervolgt „Wij wil
len best meewerken aan het
opstellen van regels voor het
houden van kippen in legbat
terijen, maar botweg een ver
bod op deze vorm van pluim
veehouderij achten wij uit so
ciaal-economisch oogpunt
onverantwoord. Daar komt
nog bij, dat de beslissing van
de minister komt op een mo
ment dat het onderzoek naar
het welzgn van de kippen in
de batterijen nog volop gaan
de is".
Zo'n onderzoeker is etholoog
drs. G. C. Brantas. Hij onder
zoekt het gedrag van kippen
op het Instituut voor Pluim
vee-onderzoek Het Spelder-
holt in Beekbergen. Brantas:
„ten Kip ui een legbatterij
wordt in ernstige mate be
perkt in haar welzijn. Dat kan
iedereen zien. Daar hoef je
geen etholoog voor te zijn.
Toch vragen ze ons iedere
keer weer dat te bewijzen.
Immers, zolang wij bezig zijn
met bewijzen, komt er geen
verandering. We zijn hier nu
vanaf gestapt. We houden ons
nu bezig met wat er moet ge
beuren na de afschaffing van
de legbatterijen. Dat batterij-
kippen lijden, is bewe-
De batterijkooien bieden on
voldoende ruimte aan de kip
pen om hun normale gedrag
spatroon uit te oefenen. Bran
tas: „Ze kunnen niet rechtop
staan, zich niet omkeren of
.gaan zitten wanneer ze willen,
ze kunnen hun vleugels niet
uitslaan en ze hebben geen
ruimte om zichzelf te verzor
gen. Een kip wil krabben en
haar veren schudden. Van na
ture heeft een kip de behoefte
om een zandbad te nemen.
Dat kan niet in een metalen
kooi. De kip hunkert zo naar
een zandbad, dat het dier op
de roosterbodem van de bat-
tenjkooi de bewegingen
maakt in een soort leegioopsi-
tuatie. Kippen willen veel tijd
besteden aan het verzamelen
van voedsel. Scharrelend
krabben en pikken ze in de
grond Brantas: „Uit verve
ling gaan de kippen in de
kooien aan eikaars verendek
frunniken en pikken ze in
roestplekjes op de tralies.
Vaak pikken ze honderden
malen doelloos in de
lucht
Oppervlak
Ondanks alles proppen de kip
penboeren nog altijd meer
kippen in een kooitje. Bran
tas: „Economisch gezien is
hiervoor geen enkele motive
ring aan te voeren. Het is zelfs
zo, dat de kippen in een grote
re ruimte een beter rende
ment voor de boer opbren
gen. Enige jaren geleden be
paalde een door het ministe
rie van landbouw en visserij
samengestelde commissie,
dat iedere kip in een batterij-
kooi tenminste 450 vierkante
centimeter bodemoppervlak
te tot haar beschikking moet
hebben. De commissie be
stond uit vertegenwoordigers
van het ministerie, weten
schappers. dierenbescher
ming en vertegenwoordigers
van de pluimvee-organisa-
ties. Allemaal waren ze het
eens. Nu wordt een groot aan
tal kippen gehouden op een
bodemoppervlakte van 320
vierkante centimeter per
kip".
Het grootste gemis voor een
batterijkip is een legnest.
Brantas: „Een kip wil haar
kostbare ei leggen op een
donker, zacht plekje waar het
veilig kan worden uitge
broed. Omdat zo'n plekje in
de kooien ontbreekt, hebben
altijd
i leg
gen ze hun eieren De beesten
moeten leggen Alle omstan
digheden in de legbatterijen
zijn zo afgestemd dat de bees
ten worden gedwongen te
leggen. Ten einde raad legt de
kip haar kostbare ei op de
•sterbodem van de kooi.
Het i
f jaar een portie sperma wordt
ingestopt is toch ook niet per
definitie gelukkig**"
Massa's
Brantas is ervan overtuigd dat
de bestaande batterijkooien
weg moeten. Hu zegt „Erzun
twee alternatieven. De strooi
sel of seharrelsehiiur ka er een
ten probleem van deze schu
ren is dat de kippen in grote
massa's moeten worden ge
houden. Ze kunnen geen so
ciale contacten opbouwen en
gaan elkaar pikken. De zwak
sten worden zelfs doodge-
pikt. Daarnaast is de kans op
ziekten in een scharrelhok
groter dan in een legbatte
rij"
Ondanks deze bezwaren is
Brantas ervan overtuigd dat
het welzijn van de kippen in
scharrelhokken minder
wordt beperkt dan in kooien.
Brantas: „De kippen kunnen
in die hokken beter hun nor
male gang gaan. Ze kunnen
scharrelen, een zandbad ne
men en er zijn legnesten. Bo
vendien kan een scharrel- of
strooiselhok niet op een eer
lijke manier worden vergele
ken met een legbatterij. De
laatste 15 jaar hebben alle
ontwikkelingen zich toege
past op de legbatterijen. De
scharrelhokken zijn verou
derd. Van die hokken wordt
nog alfijd alleen de bodem
benut. Met roosters, ladder
tjes en stokken zou ook de
bovenliggende ruimte kun
nen worden benut. Je slaat
dan twee vliegen in één klap
Ten eerste kunnen er meer
kippen in het hok en ten
tweede is de ruimte voor de
dieren meer afwisselend Die
afwisseling voorkomt verve
lingen de verveling is een van
de oorzaken van de pikke-
rij".
Gedragskooi
Een tweede alternatief voor de
huidige batterykooien is een
betere kooi. Brantas: „Er
wordt op dit moment een ge
dragskooi getest. Dat is een
kooi met legnesten. zandbak
en zitstokken. In de kooi. die
geheel is aangepast aan het
gedrag van de kip, kunnen 20
dieren worden onderge
bracht Experimenten heb
ben al uitgewezen dat het
welzijn van de kippen in de
gedragskooi aanzienlijk beter
is dan in de huidige praktgk-
kooi".
Brantas maakt zich kwaad op
mensen du- beweren dat er
voor de huidige legbatterijen
geen economisch verant
woord alternatief te vinden is
Hu gegl hOm ril is «en oplos
sing voor te vinden Dat heb
ben we wel gezien bg de af
schaffing van de slaverng. de
kinderarbeid en bg de verbe
tering van de positie van de
werknemers. Altijd werd
verkondigd dat dit econo
misch nu t haalbaar was Het
is toch gebeurd Waarom zou
het dan niet hikken met de
bi<>-industrie Dieren houden
is altijd een aantasting van het
welzgn van die dieren, maar
delgk een compromis komen
Sltliut
gelgken is met het leggen va
een ei op de tak van een boor
Daarom maak ik me zo kwa.
op manaen die aagten dat«
kip gelukkig is omdat zg pr
duktief is. Een vrouw die tu
kinderen baart, omdat cr el
ompi
ou de gc
zijn Man
