een
verscheurd
land
Sihanoek:
"Ik ben
bezig een
leger te
vormen,
maar de
Thais
laten me
niet door"
ZATERDAG 15 DECEMBER 1979
De positie van het Rode-
Khmerbewind in Cambodja
lijkt hopeloos. De Vietname
se legers in het land zijn in
het nu heersende droge sei
zoen begonnen aan een mili
tair offensief dat korte met
ten moet maken met de guer
rilla-eenheden van Pol Pot,
premier van de nog steeds
door de VN erkende wettige
regering van "Demokratisch
Kampuchea".
De guerrilla's van Pol Pot
noodzaken Vietnam een gro
te legermacht in Cambodja
te houden. Zij hebben andere
Cambodjaanse groeperingen
opgeroepen met hen, op ba
sis van gelijkheid, een rege
ring van nationale eenheid
te vormen en gezamenlijk de
strijd tegen de Vietnamezen
te voeren. Sihanoek, het ver
dreven Cambodjaanse
staatshoofd en vooralsnog
het enige samenbindende
element, heeft echter meer
malen gezegd dat van sa
menwerking tussen zijn
aanhangers en de radicale
stedenontruimers geen
sprake kan zijn. GPD-mede-
werker Jaap van Ginneken
interviewde de wispelturige
Hoogheid in Parijs. GPD-
buitenlandredacteur Hans
Geleijnse sprak onlangs in
Stockholm met Rode-
Khmerminister leng Thirith
over de overlevingskansen
van de guerrilla en haar re
gering.
Prins Sihanoek
STOCKHOLM - „Viet
nam moordt ons volk
uit. Met twee middelen:
honger en Sowjet-wa-
pens. De smoes is, dat
Cambodja bevrijd
moest worden. Maar 98
procent van ons volk
wilde dat niet, was te
vreden met de resulta
ten van onze revolutie.
Ondanks de fouten die
er gemaakt zijn. Daar
om heeft Hanoi een gro
te militaire macht nodig
om Cambodja in zijn
greep te houden en het
streven naar een door
Vietnam geleide Indo-
chinese federatie door
te kunnen zetten"
Rode Khmer leng Thirith. Zo te
zien een vriendelijke, wat be
daagde huisvrouw. Zevenen
veertig jaar, moeder van vier
kinderen, in de jaren vijftig
studente-aan de Sorbonne in
Parijs, met Pol Pot, Khieu
Sampan en leng Sary, de top
van de Rode Khmer. Zij is de
echtgenote van vice-premier
en minister van buitenlandse
zaken uit de regering van Pol
Pot, leng Sary.
Thirith wil wel praten over het
Cambodja onder de Rode
Khmer, maar niet nadat eerst
een historische uiteenzetting
is gegeven. „Anders zijn de
complexe situatie waar we na
de bevrijding van Phnom
Penh op 17 april '75 voor
stonden en de grote proble
men daarna niet te begrij
pen", meent ze. Uit dat relaas
komen vooral de Vietnamese
infiltratiepogingen in de
Cambodjaanse politieke ver
houdingen naar voren.
Zij spreekt voortdurend over
Vietnamese „agenten" en
wijst daarbij in de eerste
plaats op een groep van 2000
Cambodjanen, die na de ne
derlaag van Frankrijk in In-
do-China en de Geneefse
Vredesconferentie van 1954
(in de woorden van Thirith)
„werd gekidnapt en voor in
doctrinatie naar Hanoi over
gebracht".
Na de staatsgreep van Lon Nol
in 1970 keren deze mensen
naar Cambodja terug. Ze kre
gen. zegt Thirith. om hun ver
trouwen te winnen hoge posi
ties en privileges De strijd te
gen Lon Nol en de Amerika
nen wordt gezamenlijk ge
voerd, de guerrilla is succes
vol en nog voordat Saigon
door de Vietnamezen wordt
veroverd, is de inname van
Phnom Penh een feit.
Problemen
Thirith: „Toen we op 17 april '75
Phnom Penh bevrijdden, wa
ren de problemen nog groter
dan we hadden verwacht. Het
inwonertal was van 500.000
t Rode-Khmer leng Thirith
opgelopen tot bijna 3 miljoen;
allemaal van het platteland
gevluchte boeren. Aan de
vooravond van de bevrijding
stierven in de hoofdstad elke
dag bijna 400 mensen van de
honger, ondanks de massale
Amerikaanse voedselvluch-
ten. We zagen dat het onmo
gelijk was deze mensen te
voeden. We moesten zorgen
dat de komende oogst veilig
gesteld kon worden. De nut
teloze functie van de steden
moest verdwijnen en we
dienden voor onze onafhan
kelijkheid te steunen op onze
voornaamste kracht de land
bouw. Dat was de voornaam
ste reden voor de evacuatie
van de steden.
Maar de ontruiming vond wel
heel snel plaats, en met harde
middelen. Thirith: „Verant
woordelijk voor de evacuatie
van Phnom Penh was Kon
Thoun, minister van handel
in onze regering. Ik zal u zeg
gen hoe het ging: toen onze
premier Pol Pot in de hoofd
stad arriveerde, was die totaal
ontruimd. Ook zijn familie,
vrienden waren verdwenen,
net als de mijne. Ik kwam uit
de provincie Ratanikiri later
in de stad aan, en kon geen
van mijn verwanten terug
vinden"
„Wij hebben Kon Thoun ter
verantwoording geroepen, hij
was net als de gouverneurs
van de oostelijke regio (pro
vincies grenzend aan Viet
nam) en de westelijke (pro
vincies grenzend aan Thai
land) één van de uit Hanoi te
ruggekeerde mensen die we
hoge posten hebben gegeven.
Het bleken Vietnamese agen
ten te zijn"
Platteland
Lag het alleen maar aan de ver
keerde mensen op belangrij
ke posten? Er was toch een
politiek van massale terug
keer naar het platteland, voor
iedereen, ook zij die geen boe
ren waren? Thirith: „Bij de
evacuatie van de steden was
het de bedoeling dat de men
sen teruggingen naar hun ge
boorteplaatsen. naar hun fa
milie. Dat is niet gebeurd. En
op het platteland zelf: ja. ie
dereen moest hard werken,
van hoog tot laag. Een andere
keuze was er niet. gelet op de
omstandigheden. We i
onszelf een collectieve staat,
want ons ideaal was dat er
geen verschillen meer zouden
zijn tussen boeren en stadbe
woners. tussen intellectuelen
en arbeiders"
En de intellectuelen? Uw be
wind wordt beschuldigd van
intellectuelenmoord. Thirith:
„Doordat de intellectuelen
met de boeren op het land
moesten werken, ontwikkel
de zich bij hen een ander be
wustzijn. De intellectuelen
hadden vaak de neiging de
boeren te minachten. Door nu
met hen samen te leven en te
werken zagen z:j dat de boe
ren dammen konden bou
wen, gereedschappen ver
vaardigden. voor voedsel zor
gen. En ze leerden de boeren
te respecteren"
„Daarom is het niet waar wat de
Vietnamezen zeggen, dat we
al onze intellectuelen hebben
uitgemoord. De Vietnamese
agenten zelf waren erop uit,
omdat ze ons van ons kader
wilden beroven. Mijn eigen
zuster. Khieu Thirath. is in ja
nuari 1977 dooi Mil Vietna
mese agent gewurgd. Zeker,
ze zijn erin geslaagd enkelen
te vermoorden, maar niet al
lemaal, zoals ze jullie vertel
len. Dat was een van onze
zwakke punten, dat we niet in
staat waren dit moorden te
stoppen. Ik wil dat niet
rechtvaardigen, maar het was
een erg complexe situatie,
omdat we deze agenten als
Cambodjaanse revolutionai
ren zagen, hun verantwoor
delijke functies hadden gege
ven"
Front
Na de Vietnamese invasie heeft
het Rode Khmer-bewind op
geroepen tot een front van na
tionale eenheid. Thirith geeft
toe dat daar nog weinig van is
terechtgekomen. „Met de
Khmer-Serei in Thailand, de
restanten van het Lon Nol-le
ger, is er enige samenwer
king. Ze zijn niet talrijk, on
geveer 3000 mensen, vrouwen
en kinderen meegerekend. In
Cambodja zelf hebben we
weinig problemen, maar
daarbuiten wel. De Vietna
mezen en de Sowjets werken
hard aan een „Derde Alterna
tief'. dat een nieuwe Cam
bodjaanse regering moet op
leveren. Maar zon buiten
landse oplossing kan alleen
maar worden opgelegd zo
lang de Vietnamezen met
200.000 man in ons land zijn.
De Vietnamezen realiseren
zich dat ze deze oorlog nooit
kunnen winnen, ze hebben
enorme moeilijkheden in
Cambodja, in hun eigen land
met de revoltes in Zuid-Viet-
nam en van de nationale min
derheden, met de Laotianen,
ze zitten er tot hun nek in.
Daarom zijn ze overgegaan
tot de strategie van de uit
hongering en tot de diploma
tieke manoevres die het Der
de Alternatief worden ge
noemd"
•,En ongelukkig genoeg is het
niet alleen de Sowjet-Unie die
dit steunt, maar ook krachten
in West-Europa (Thirith doelt
op Frankrijk en na de Euro-
peese Raad in Dublin ook de
andere EG-landen. die nu
geen enkele Cambodjaanse
regering erkennen). Vanwege
deze inmenging van buitenaf
in de gelederen van de
Khmer-vluchtelingen. van
Khmer-persoonlijkheden in
het buitenland, is er twijfel
aan ons front ontstaan"
Ook Sihanoek? Thirith: „We
hebben hem voorgesteld pre
sident van ons front te wor
den. Onze president, Khieu
Sampan, heeft hem twee
brieven geschreven. We heb
ben geen officieel antwoord
teruggekregen, maar wel in
(Franse) kranten gelezen dat
hij hier weinig voor voelt. Het
zij zo. De kracht van het ver
zet moet toch van het volk
komen. Dat is vereend, en
daardoor houden we het te
gen «■••n ovennacht toch bijna
een jaar vol".
PARIJS - „Er is een meneer die zegt als u een echte
democraat bent, geef dan uw titel van prins op! Mijn
antwoord is: Frankrijk is een republiek, men heeft
Lodewijk XVI onthoofd, maar er is nog steeds een
hertog van Parijs, een prins Napoleon enz. Het is
geen kwestie van trots, maar ik ben trouw aan mijn
koningshuis. Ik wil geen herstel van de monarchie,
en mijn afstammelingen zullen geen enkele rol
spelen..."
Aan het woord is Sihanoek: het vroegere staatshoofd van het nu
verscheurde Cambodja, sinds bijna tien jaar balling in het bui-
tenland, op dit moment in Parus.
Als je de westerse pers zo leest, krijg je soms de indruk dat er tn de
tijd dat u regeerde geen enkel probleem was.Op het gebied van de
buitenlandse politiek was er bijvoorbeeld de neutraliteit. Maar
het resultaat ut toch maar geweest een inmenging van iedereen:
van de Vietnamezen, van de Amerikanen
,Och, ik ben er toch in geslaagd om de vrede in mijn land geruime
tijd te bewaren. De historici hebben dat erkend: van 1955 tot 1970
- dat is vuftien jaar. Maar alles werd in de war geschopt doordat
mijn vertrouwensman, eerste minister en stafchef generaal Lon
Nol, in dat laatste jaar een staatsgreep tegen mij heeft uitge
voerd"
- Maar dat was toch te voorzien?
.Nee, nee. nee... Zonder hem zou het hebben kunnen voortduren.
Ik moest natuurlijk tussen twee klippen doorvaren - de Vietna
mese en de Amerikaanse"
Gedwongen
- De (communistische) Vietnamezen zaten toch al op uw grondge
bied in die tijd?
.Natuurlijk, ik was gedwongen de ogen daarvoor te sluiten om
geen grote moeilijkheden met hen te knjgen. En vooral omdat ik
dacht dat ze zich erkentelijk zouden betonen, want ik wist dat ze
de oorlog uiteindelijk toch zouden winnen."
- Het was toch ook te voorziendat toen er eenmaal Vietnamezen op
uw grondgebied waren dat de Amerikanen dat niet zouden toe
staan -en op de een of andere manier een tegenzet zouden onder-
,Ik heb geprobeerd om de Amerikanen te winnen door bijvoor
beeld in 1969 de diplomatieke betrekkingen te herstellen - om het
evenwicht te bewaren. Ik heb de hand naar N ïxon uitgestoken. Ik
heb hem zelfs uitgenodigd voor een staatsbezoek dat ik gran
dioos zou hebben gemaakt - net als voor alle anderen"
- En wat was zijn reactie? Sihanoek verdraait zijn stem)
,Hij heeft zijn dank uitgesproken maar niet gezegd dat hij zou
komen. Ik voelde toen al dat hij met zoveel voelde voor vriend
schap met mij- Ik heb ook Pham Van Dong uitgenodigd. Ik wilde
als brug fungeren - hen helpen een gesprek te beginnen".
- Men heeft ook wel gezegd dat u in die tijd aan de Amerikanen de
plaatsen heeft aangegeven waar de Vletnamezen op uw grondge
bied zaten, zohat ze die konden bombarderen.
(Sihanoek fel) „Dat is niet waar. Dat is honderd procent onjuist! Ik
heb juist tegen de Amerikanen gezegd uw bombardementen zun
erg gevaarlijk. Dat raakt onze bevolking - ze schenden ons
grondgebied. Maar zij antwoordden: er zun schuilplaatsen van de
Vietcong. Ik repliceerde: als u de Vietcong bombardeert is dat
mijn zaak niet, maar als u ook Cambodjanen doodt daar maak ik
bezwaar tegen..."
In conflict
i conflict met de Rode
- En de binnenlandse politiek? Als er minder ongelijkheid was
geweest en meer ontwikkeling, zouden de Rode Khmers er dan in
geslaagd zijn aanhang te verwerven onder een deel van de arme
boeren?
(Sihanoek vliegt op) „De internationale pers zegt dat ik niks gedaan
heb - dat is zeer onrechtvaardig! Wacht maar eens even: ik zal u
wat laten zien.. (Hij loopt weg door de suitedeuren, ik hoor hem
een paar kamers verderop hard praten met zijn vrouw. Minuten
verstrijken, en ik ben bang dat hij helemaal niet meer terugkomt.
Maar uiteindelijk komt hij weer binnen met een propagandaboek
uit die tijd). „Hier kijk maar eens even: de onafhankelukheid van
Frankrijk - dat heb ik voor mekaar gekregen. Kijk eens op deze
foto hoe geliefd ik ben bij het volk. En de cijfers liegen er ook niet
om. Het onderwijs bijvoorbeeld. In 1955 waren er 2731 lagere
scholen met 311.000 leerlingen. In 1968 waren het er al 5857 met
1.025.000!"
- Wat is er dan precies fout gegaan
„Lon Nol heeft mu afgezet. Het zun niet de Rode Khmers die mg
hebben afgezet"
- Die stelden toen nog niet veel voor...
,Ze hadden maar 300 man! Ze hadden geen enkele invloed. Later
hebben ze mijn naam gebruikt om de oorlog tegen Lon Nol te
winnen, die heeft nu spijt als haren op zun hoofd. De Amerikanen
trouwens ook. Nu hebben ze me oDeens nodig. Ik hu i r..< M
nodig: ik heb een paleis in Peking en een paleis in Pjongjang
(Noord-Korea, red.). Ik kan rustig leven als een. een..."
- Prins?
Pasja
„Als een pasja! In plaats van mij hier dag en nacht te
Vandaag of morgen beland ik nog eens in het ziekenhuis' Mijn
vrouw wil ook niets liever dan dat ik stil ga leven. Maar het zun de
anderen die willen dat ik opnieuw actief vyord!"
- Denkt u dat u in staat bent de oppositie te i>erenigen?
,Alle vaderlandslievende krachten groeperen zich op dit moment
om mij heen. Hier in Franknjk, in Amerika..."
- En de Rode Khmers, zoudt u daarmee opnieuw kunnen praten,
bijvoorbeeld als Pol Pot en leng Sarg zouden terugtreden?
,Nee nooit meer! Ik ben bereid de afzonderlijke Rode Khmers op te
nemen, maar niet hun leiders en hun organisatie. Ik heb al (aan de
Chinezen) gevraagd om ze uit Cambodja te laten vertrekken, en
ze desnoods mijn paleis in Peking te geven. Ze mijn plaats daar te
lltM innemen..."
i te nemenen de gewapende
„Precies: ik ben bezig een leger te vormen om er mee binnen te
trekken. Maar de Thais staan mij geen doortocht toe. dus ik zal
een andere manier moeten vinden om er te komen. Misschien via
Luns mi-t hulp van de bergvolken daar Maar ik zal niet in Peking
of Pjongjang of Parijs bluven..."
Conferentie
- Maar wat wilt u precies bereiken
„Een internationale conferentie om de neutraliteit van het land te
herstellen, en vervolgens verkiezingen onder buitenlands toe
zicht, onder bescherming van VN-troepen".
- Wat denkt u van het huidige regime in Phnom Penh - is er een
kans dat het zich ooit van Hanoi losmaakt?
„Ik denk dat als ik terugga er heel veel van hun mensen over zullen
lopen Maar niet lh ng Sumr;n an de /nn. D Uebcttkl M D D I
zonder de Vietnamezen. Ik denk trouwens ook dat er veel Rode
Khmers zullen overlopen en zich bu ons aansluiten
- Bent u niet bang dat de Vienamezen in het huidige droge seizoen
de Rode Khmers volledig onder de voet zullen lopen, en dat het
regime van Heng Samnn zich zal consolideren voor u een eigen
leger op de been hebt?
„De guerrilla kan men eindeloos voortzetten als men dat wil Mis
schien dat de beweging tijdelijk terug zou lopen als de Vietname
zen mu te pakken zouden krijgen Maar er zullen altijd andere
patriotten zijn om de leiding over te nemen De Cambodjanen
zullen strijden tot de laatste man - nooit zullen ze het Vietnamees
kolonialisme aanvaarden, met uitzondering van enkele verra
ders".
