Wen smijt
ermee
alsof het
niks is'
Vd#D I?© W@ln)£>@[n) ©Vdtf
ZATERDAG 8 DECEMBER 1979
Door
Herman van
Amsterdam
ALPHEN AAN DEN
RIJN - Halverwege
maart van dit jaar raak
te de Alphense varkens
fokker Gerrit Ange-
nent op het erf van zijn
boerderij slaags met
twee ambtenaren van
de Algemene Inspectie
Dienst (AID) van het
ministerie van land
bouw en visserij. De
twee hadden te kennen
gegeven een kijkje te
willen nemen in de
nieuwe varkensstal van
Angenent. De uit de
kluiten gewassen var
kensfokker gaf daar
echter geen toestem
ming voor. Toen men
toch aandrong liep het
uit op een vechtpartij
die voor de ambtenaren
een wat minder for
tuinlijke afloop had.
Tegen Angenent werd
een aanklacht inge
diend wegens het be
lemmeren van een
ambtenaar in functie.
Het AID was in Alphen verbo
den diergeneesmiddelen op
het spoor en vond die uitein
delijk ook. Kortgeleden stond
Angenent daarvoor terecht
voor de Alphense kanton
rechter. En hij niet alleen. In
het verdachtenbankje stond
ook de Zevenhovense dieren
arts Henk Boysen. Hij name
lijk had Angenent dierge
neesmiddelen in handen ge
speeld, daarmee ook een
strafbaar feit plegend. Al tilde
de rechter daar niét al te
zwaar aan. De dierenarts
werd veroordeeld tot een boe
te van 2 maal-51 gulden. An
genent kwam er minder ge
nadig af: 1300 gulden boete.
Over diergeneesmiddelen is in
Nederland de laatste tijd veel
te doen. Menig veehouder en
ook dierenarts is al voor de
rechter gesleept en er zullen
er waarschijnlijk nog velen
volgen. De oorzaak moet on
der meer gezocht worden in
het feit dat de dierenarts van
nu aan het afrekenen is met
zijn dokter Vlimmen-achtige
image. En de veehouder
van nu is niet meer de sim
pele ziel op klompen die de
dierenarts staat op te wachten
met een emmer warm water,
een stukje zeep en een hand
doek.
Weinig
De twee zijn heel anders tegen
over elkaar gaan staan. De
moderne bedrijfsvoering lijkt
daaraan ten grondslag. In de
praktijk komen ze daardoor
nogal eens in conflict met de
Nederlandse wetgeving. Op
het terrein van de diergenees
middelen loopt die ver achter
en is er bar weinig geregeld.
Zeker in vergelijking
met humane genees
middelen. Er zijn wat
verordeningen en voorschrif
ten maar daarmee houdt het
ook op. Zo is er bijvoorbeeld
geen sprake van registratie en
is erg weinig bekend over de
hoeveelheden die op de
markt worden gebracht. Laat
staan hoe het staat met hun
werking.
Diergeneesmiddelen vinden
hun weg naar de varkens
houderij, de kalverenmeste-
rij, de pluimveehouderij (deze
drie worden gezamenlijk ook
wel aangeduid met bio-indus-
trie) en in toenemende mate
de rundveehouderij. Ook
paarden worden ermee be
handeld en natuurlijk de
kleine huisdieren.
Dierenartsen met een gemeng
de praktijk hebben van alles
wat in hun apotheek, er zijn er
daarnaast ook die zich op een
bepaalde diersoort hebben
gespecialiseerd.Een gemid
delde Nederlandse dieren
artspraktijk schaft per jaar
tussen de 100 en 150.000 gul
den aan diergeneesmiddelen
aan. Het gebruik neemt elk
jaar toe. Tien jaar geleden bij
voorbeeld werd er in Neder
land voor veertig miljoen
gulden aan diergeneesmid
delen omgezet. Nu is dat al
negentig miljoen.
"Een begrijpelijke ontwikke
ling", zegt directeur De
Bruyn van de in Dordrecht
gevestigde diergeneesmid-
delenfabriek Dopharma.
"Het feit ligt er nu eenmaal
dat het aantal beesten dat wij
houden steeds groter wordt.
Met als gevolg dat van per
soonlijke aandacht voor het
dier nauwelijks meer sprake
kan zijn. Een keuterboertje
dat twintig jaar geleden
twaalf koeien had kon indivi
duele zorg aan zijn dieren be
steden. Nu moet hij er hon
derd hebben wil hij rondko
men. En dat werkt het ge
bruik van diergeneesmidde
len in de hand".
Het snel stijgende verbruik
baart de in Den Haag geves
tigde stichting Gezondheids
zorg voor Dieren ernstig zor
gen. Dierenarts De Vries:
"Het is zo klaar als een klon
tje", zegt hij, "dat er in Ne
derland veel te veel dierge
neesmiddelen worden toege
diend. Men smijt er mee alsof
het niks is. En waarom? Niet
omdat de dieren er zo slecht
aan toe zijn. Maar eerder om
dat op de bedrijven zoveel
management-fouten worden
gemaakt. Neem bijvoorbeeld
kalveren. Die moeten hygië
nisch gevoerd worden want
anders krijgen ze een dar
maandoening. Wat doen nu
veel veehouders? Die lappen
die hygiëne aan hun laars en
gooien, om narigheid te voor
komen, dan maar een paar
kilo geneesmiddelen door het
vreten. Terwijl dat in feite
helemaal niet nodig is".
Rotkreupel
"En neem schapen. Die willen
nog wel eens last hebben van
rotkreupel. Dat voorkom je
door die dieren regelmatig de
hoeven te pedicuren. Maar in
veel boerenbedrijven neemt
men daar gewoon de tijd niet
voor. Men laat die schapen
liever even door een plons an
tibiotica stappen en dan is het
gevaar van rotkreupel ook
weer een tijdje geweken".
"Diergeneesmiddelen", zegt De
Vries, "worden vaak onder
druk van de schaalvergroting
en een arbeidstekort toege
diend. Maar men vergeet dat
bij veelvuldig gebruik de uit
werking vaak vermindert.
Het gevaar is dan aanwezig, in
de praktijk is dat ook geble
ken, dat er resistentie op
treedt. De dieren reageren
niet meer op geneesmiddelen
die ze krijgen toegediend. Met
alle gevolgen voor de vee
houder van dien".
In Nederland geldt slechts voor
een beperkt aantal dierge
neesmiddelen een kwaliteits
controle. Maar het critirium
daarbij is alleen of er zich in
het middel voor dier of mens
schadelijke stoffen bevinden.
Controle op de werking is er
in het geheel niet. Zo zou,
zwart-wit gesteld, een flesje
met water, op de markt ge
bracht als middel tegen dar
minfectie bij pluimvee, op dit
moment de toets der controle
kunnen doorstaan.
"Het is moeilijk te overzien wat
er op dit moment aan dierge
neesmiddelen in Nederland
rondzwerft", zegt de heer
Remr^f van de Veterinaire
Dienst, op dit terrein de be
leidsafdeling van landbouw
en visserij. "We weten wel
zo'n beetje wie produceren en
wat, maar daar houdt het ook
mee op".
Legitimatie
Op dit moment is het in ons land
niet al te moeilijk om een fa
briekje in diergeneesmidde
len te beginnen en de produk-
ten daarvan op de Nederland
se markt te brengen. Wie kan
aantonen dat hij groothandel
drijft in diergeneesmiddelen
komt zonder meer in aan
merking voor een legitima
tiebewijs van landbouw en
visserij. Aan die legitimatie
zijn geen voorwaarden ver
bonden en zij kan ook niet
worden ingetrokken. Het
aantal houders van een legi
timatiebewijs schommelt op
dit moment rond de 150.
Diergeneesmiddelen worden
kant en klaar vanuit het bui
tenland geïmporteerd, er
worden er ook veel hier ge
produceerd. Dopharma in
Dordrecht is een bedrijf dat in
tien jaar tijd van bijna niets
tot een van de grootste in Ne
derland is uitgegroeid. Het
importeert "grondstoffen" uit
het buitenland en stelt ver
volgens volgens eigen recep
tuur diergeneesmiddelen
samen. Als er een nieuw mid
del is aangemaakt worden er
vaak "in het veld" proeven
mee genomen. Dat houdt in
dat men op zoek gaat naar een
bedrijf dat een test met het
nieuwe middel aandurft.
Wild-west
"Objectief gezien is het in ons
vak af en toe nog een wild
west gedoe", zegt De Bruyn.
"Een soort pionieren. Al wil
dat niet zeggen dat produkten
die op de markt komen slecht
zijn. Het tegendeel is waar,
zou ik zeggen. Nederland
heeft de grootste diergenees
kundige problemen ter we
reld. Voor ons als fabrikanten
een uitdaging om die te hel
pen oplossen. Dat gaat niet
met middelen van inferieure
kwaliteit. Dan lig je zo uit de
markt".
In de overige EG-landen, met
uitzondering van Ierland, is
de wetgeving m.b.t. dierge
neesmiddelen wel geregeld,
al is dit veelal van recente da
tum. Een moderne aanpak
van de controle en toelating
van geneesmiddelen in het
algemeen heeft wereldwijd
met name in de vyftiger jaren
een belangrijke impuls ge
kregen. Uit die tijd namelijk
stamt het Softenon-drama.
In Nederland zette dat wat meer
vaart achter het tot stand ko
men van de wet op de ge
neesmiddelenvoorziening
(1963), die in de plaats kwam
voor de uit 1865 daterende
wet op de uitoefening van de
artsenijbereidkunst. Met die
nieuwe wet kon eindelijk de
registratie van (humane) ge
neesmiddelen worden gere
geld en ook het nodige wor
den gedaan aan de kwali
teitsbewaking.
Op de diergeneesmiddelen ech
ter zijn nog steeds verouderde
wetten van toepassing. Die la
ten nog ruimte voor allerlei
praktijken die het daglicht
niet kunnen velen. In de
meeste gevallen wordt de
boer, de laatste schakel in de
geneesmiddelenhandel, daar
de dupe van. Nog maar al te
vaak vergooit hij zijn dure
geld aan middelen die niet
alleen van inferieure kwaliteit
en te duur zijn, maar ook nog
schadelijk voor de dieren die
er mee worden behandeld.
Chaos
Dat de controle op diergenees
middelen in ons land nog een
chaos is, spreekt bijvoorbeeld
uit het aantal processen-ver
baal dat jaarlijks door de AID
wordt opgemaakt. Deze con
troleert met name de naleving
van de Antibioticawet. In die
wet staat dat antibiotica
slechts verkocht mag worden
aan dierenartsen, apothekers
en houders van een door
landbouw en visserij ver
strekt legitimatiebewijs.
Maar daar wordt sterk de
hand mee gelicht.
Dit jaar bijvoorbeeld zijn er bij
hij van de rechter nog drie
honderd gulden "toe". Ange
nent kocht de antibiotica op,
wat hij noemt, de vrije markt.
Daar betaalt hij er beduidend
minder voor (het scheelt soms
de helft) dan de dierenarts re
kent. Argument tegenover de
kantonrechter "Als ik dat
spul op de vrije markt voor de
helft van de prijs kan krijgen
en het is van een betrouwbaar
merk, dan ben ik een dief van
mijn eigen zak als ik de die
renarts een flesje van dat spul
laat brengen."
Zo gaat het met antibiotica, zo
gaat het dikwijls ook met se
ra, vaccins en entstoffen. Die
mogen niet worden toege
diend door anderen dan die
renartsen. Veehouders, land
bouwers en pluimveehouders
mogen deze bovendien niet in
hun bezit hebben. Wel, om
maar eens een extreem voor
beeld te noemen een bakker
of een fietsenmaker. Dat is
ook de reden dat sera, entstof
fen en vaccins vrijelijk op de
(vee)markt verhandeld kun
nen worden.
Liever
Dierenarts Boysen heeft die si
tuatie aan de kaak gesteld
door Angenent entstoffen in
handen te geven. "Dat doe ik
liever dan dat een veehouder
dat spul op de markt koopt",
zei Boysen tegen de rechter.
"Want dan is het maar af
wachten wat hij in zijn han
den krijgt geduwd (onder
zoek heeft uitgewezen dat bij
illegaal verkregen dierge-
neesnmiddelen vaak ge
knoeid is met de samenstel
ling red.). Als ik het zelf afgeef
heb ik er tenminste nog enige
controle op. Ik kan dan ook
aan de hand van mijn diagno
se de veehouder adviseren
om een bepaalde entstof of
een bepaald vaccin of serum
toe te passen".
Een ander argument van Boy
sen is dat het voor een dieren
arts vaak onmogelijk is elke
injectie ook zelf toe te dienen.
"Afgezien van het feit", zegt
hij, "dat veehouders vaak veel
bedrevener zijn in het toedie
nen Vein iryecties dan dieren
artsen, kan men onmogelijk
van ons verwachten dat we de
hele dag op de boerdery met
de spuit rondlopen. En dat
moet bijna wel bij bedrijven
met 600 worpen per jaar".
Uitgelokt
Boysen heeft met opzet deze
rechtzaak tegen hem uitge
lokt. Omdat hij van de rechter
een uitspraak wilde hebben
over zijn handelswijze. De
Zevenhovense dierenarts
heeft de rechter echter niet
achter zich gekregen. Die was
het eerder eens met de uit
spraak van de officier van jus
titie dat de handelswijze in
deze van Boysen een malafide
gebruik van diergeneesmid
delen stimuleert.
De controle wordt er juist door
bemoeilijkt, vond hij. Im
mers, zoals Boysen het nu
doet is het voor een veehou
der maar een koud kunstje
om legaal verkregen OMje i
diergeneesmiddel weer bij te
vullen met spul van de vrije
markt. Het feit dat hij werd
veroordeeld tot "slechts" 2
maal 51 gulden is voor de die
renarts toch "een indicatie
d.it de rechter begrip toont
voor de moeilijke situatie
waarin wij als dierenartsen
verkeren". Hy is dan ook niet
van plan tegen de eis in be
roep te gaan.
Een Alphense collega van Boy
sen, dierenarts Mul, had lie
ver gezien dat de rechter in
zijn eis tot een veel hoger be
drag was gekomen. "Het gaat
mij niet om Boysen", zegt hy,
"maar meer in het algemeen.
Elke dierenarts die zo handelt
zou bijvoorbeeld een boete
van 10.000 gulden opgelegd
moeten krijgen. Dat geeft
collega's tenminste een
handvat om tegen veehou
ders te zeggen die spullen
krijg je niet want als ik ze le
ver hangt my ook zo'n hoge
boete boven het hoofd".
Gemakkelijk
"Ik ben het overigens met Boy
sen eens dat het kopen op de
vrije markt tot heel nare din
gen kan leiden. Neem maar de
veemarkt in Leiden als voor
beeld. Je komt daar als vee
houder heel gemakkelijk aan
allerlei vaccins. Maar de kans
is helemaal niet denkbeeldig
dat het verontreinigd spul is.
Vaccins moeten namelyk al
tijd koel bewaard worden. Op
zo'n Leidse veemarkt kun je
dat wel vergeten. Koop je
daar spul dan loopje kans dat
je er de ene virus mee vernie
tigd, maar een ander in
brengt".
In de praktijk handelen meer
dierenartsen zoals Boysen.
Veelal onder druk van hun
klanten. Die stellen hen voor
de keuze; of ze leveren de
spullen waarom wordt ge
vraagd of men stapt over naar
een andere dierenarts. Veel
zwichten voor deze vorm van
"chantage" vooral als het om
klanten gaat die jaarlijks veel
m het laadje brengen.
Dat er zo spoedig mogelijk ver
strekkender bepalingen moe
ten komen omtrent de fabri
cage, het in de handel bren
gen, het voorhanden hebben
en het toedienen van ge
neesmiddelen, daar is een ie
der het over eens. Alleen, de
nieuwe wet laat lang op zich
wachten. Veel langer dan ge
dacht. Mei van dit jaar liet
prof. J. Boogaerdt, verbon
den aan de Veterinaire Dienst
en nauw betrokken bij het
ontwerp van de nieuwe wet,
in een artikel in het Pharma-
ceutisch weekblad weten dat
de «vet in een vergevorderd
stadium van voorbereiding
was en nog dit parlementair
zittingsjaar aan de Tweede
Kamer zou worden aangebo
den. Maar deze week, daar
naar gevraagd, zei hy dat daar
nog geen sprake van kon zyn.
Binnen de departementen
wordt er nog volop aan ge
sleuteld. "Men is er nog lang
niet uit", aldus Boogaerdt.
Overheid
De nieuwe wet, die in de plaats
komt voor de bestaande An
tibioticawet, wil in elk geval
regelen dat diergeneesmid
delen. voordat ze in de handel
komen, eerst door de over
heid op hun kwaliteit worden
bekeken. Daarnaast zal de
wet voorzien in (een nu nog
geheel ontbrekend- i
tie van diergeneesmiddelen.
Elk produkt dat in de nabije
toekomst op de Nederlandse
markt wordt gebracht, zal
vooraien moeten zyn van een
registratienummer.
Bovendien gaan er eisen ge
steld worden aan de inrich
ting en uitrusting van het
diergeneesmiddel producen-
rende bedrijf en ook aan de
deskundigheid van de perso
nen die de middelen "ont
werpen". Gedacht wordt by-
voorbeeld aan het verplicht in
dienst hebben van een phar-
macoloog. Waarschijnlijk
zullen in de nieuwe wet ook
bepalingen worden opgeno
men over de dosering, een
volksgezond heidsasp*-kt.
Door dosering namelyk kan
worden tegengegaan dat in
het lichaam van het dier stof
fen achterblyven (de zgn. rc-
siduwerkmg) die schadelyk
zyn voor de gezondheid van
de consument
na 300 processen-verbaal op
gemaakt wegens overtreding.
Voor een deel gold dat illegale
handelaren, die de antibiotica
veelal uit Belgie betrekken.
Zij zijn moeilijk te achterha
len omdat er vaak wordt ge
werkt met gefingeerde firma
namen en vervalste etiketten.
"Het is vaak een wisselwer
king", zegt AID-inspecteur
Van Dijk. "Wij proberen
slimmigheidjes om die lui in
de kraag te vatten en zij op
hun beurt verzinnen allerlei
listen om de dans te ontsprin
gen. In de praktijk betekent
dat, we soms een jaar of meer
achter bepaalde lieden aan
jagen. En daarbij is de grootst
mogelijke voorzichtigheid
geboden. Juist bij deze ille
gale handel heb je vaak te
doen met onderwereld figu
ren die niet terugschrikken
voor een beetje geweld".
Veehouders
Er worden ook dierenartsen be
trapt maar het gros van de
processen-verbaal komt op
naam van veehouders. Offi
cieel mogen zij geen antibio
tica in huis hebben. Uitge
zonderd dan een kleine hoe
veelheid die de dierenarts by
hen achterlaat om met anti
biotica behandelde dieren
een nabehandeling te geven.
Dat mag de veehouder, op
aanwijzing van de dierenarts,
dan wel zelf met de spuit toe
dienen.
Maar dat is hooguit een flesje.
Varkensfokker Angenent had
acht flesjes in zijn bezit Van
daar het proces-verbaal en de
daaruit voortvloeiende boete
van 1000 gulden. Omdat hy
ook nog in het bezit was van
een hoeveelheid entstof kreeg
Co
