'Begin nu met vrijplaatsen'
Directeur staat terecht voor miljoenenzwendel
Pandbriefbiljetten
Pandbriefbiljetten
Spaarpandbiljetten
oO/o
Westland/Utrecht Hypotheekbank
Plaatsen waar delinquenten niet vervolgd mogen worden
29 NOVEMBER 1979
VARIA
PAGINA 17
- „We moeten
nu beginnen met experimen
ten met vrijplaatsen, waar
delinquenten hun toevlucht
kunnen zoeken en waar ze ju
ridisch niet vervolgd mogen
worden. Daar moet met de ge
rechtelijke vervolgers vrij
onderhandeld kunnen wor
den over het conflict dat is
ontstaan na een misdrijf of
een overtreding. De komende
paar jaar wil ik een aantal ho
ge gerechtelijke colleges een
uitspraak zien te ontlokken
over het privilege van vrij
plaats. Heel concreet zou bij
voorbeeld een klooster als
zo'n asielplek kunnen wor
den aangewezen".
Dit zegt de Amsterdamse
hoogleraar criminologie prof.
dr. H. Bianchi, een van de
sprekers op het symposium
Binnenlands Asielrecht dat
morgen in de Amsterdamse
kerk De Duif wordt gehou
den. Naast de Amsterdamse
criminoloog komen ook aan
het woord de advocaat mr.
Van Bennekom, bisschop
Ernst van Breda, die over de
pastorale kant van het bin
nenlands asielrecht praat,
prof. dr. Uwe Wesel van de
Freie Universitat in Berlijn en
prof. Huismans van de Ka
tholieke Theologische Hoge
school Amsterdam. Deze
laatste zal vooral ingaan op
wat er in het katholieke recht
staat over het binnenlands
asiel.
Het idee om vrijplaatsen te
scheppen is volgens prof.
Bianchi op zich niet nieuw.
„Ik heb er zelf al zo'n vijftien
jaar aan gewerkt. Volgens mij
is de tijd nu echter rijp om de
zaak ook praktisch aan te
pakken. Je moet gewoon een
keer met dit binnenlands
asielrecht beginnen, al kan de
invoering ervan uiteraard niet
van de ene op de andere dag
plaatsvinden. Dan zou het
ook mis gaan. Er zit zo'n men
taliteitsverandering aan vast
dat er zeker vijftig jaar voor
nodig is om het binnenlands
asielrecht helemaal inge
voerd te krijgen."
De vrijplaatsen zullen vooral
ten goede moeten komen aan
de sociaal zwakkeren in onze
samenleving. „Zij betalen de
hoogste tol bij een strafrech
telijke vervolging. In een
Huis van Bewaring is men
van alles afgesneden, van alle
vrienden en verwanten. Een
intellectueel kan zich in zo'n
situatie vaak nog wel hand
haven omdat hij gewend is
zaken alleen aan te pakken.
Voor anderen weegt dat ge
mis van zijn „maagschap"
veel zwaarder. Bovendien is
het scheppen van vrijplaatsen
een mogelijkheid om een eind
te maken aan de huidige on
rechtvaardige situatie waarin
een verdachte alle elementai
re mensenrechten - zoals
kiesrecht, vrijheid van verga
dering, petitie en drukpers -
ontnomen worden. Als ie
mand na het begaan van een
delict een toevluchtsoord
heeft waar hij zich rustig op
zijn verdediging kan voorbe
reiden blijven al die rechten
behouden."
De Amsterdamse criminoloog
vindt dat het strafrecht niet
hervormd moet worden, maar
juist op de lange duur zal
moeten verdwijnen. „Straf
recht zal gewoon recht moe
ten worden. Wij zijn indertijd
door zo'n gebureaucratiseerd
strafrechtelijk apparaat op te
bouwen met parket, open
baar ministerie, rechter
commissarissen, politie en zo
de verkeerde weg opgegaan.
De criminaliteit is hierdoor
verergerd. Als je weet dat het
niet goed gaat zul je een ande
re weg in moeten slaan. De
oplossing is ook niet - zoals
sommigen wel denken - er
een hoop psychologen en
psychiaters tegenaan te gooi
en. Dat maakte de zaak alleen
maar nog erger. Al die men
sen die eerst in de gevangenis
zaten op grond van een ver
geldingsdogma, die krijgen
nu te horen dat ze nog ziek
zijn ook. Die mensen komen
helemaal niet meer aan de
slag".
„Wij zijn in een situatie terecht
gekomen waarin de mensen
die de wetsmachinerie, het
recht beheersen altijd denken
dat je nieuwe wetten moet
maken en dat dan maat
schappijverandering komt.
Wetten dienen echter even
vaak om maatschappijveran
dering tegen te gaan. Het idee
van binnenlands asielrecht is
nu juist dat - niet alleen ten
aanzien van vreemdelingen
maar ook ten aanzien van
criminaliteit - de mensen zelf
weer wat mondiger moeten
gaan worden. In andere cul
turen weten de mensen veel
beter om zelf met conflicten
waaruit criminaliteit ontstaat
om te gaan. Ook bij ons was
dat vóór de Franse revolutie
zo. Dit verliep echt lang niet
altijd via bloedige vetes. De
mensen regelden dat bijvoor
beeld met een contract bij de
notaris."
Slachtoffers
„De Justitie heeft heel wat meer
slachtoffers gemaakt dan de
Professor Bianchi: "Door binnenlands asielrecht moeten de mensen weer mondigec worden".
mensen onderling. Het is he
lemaal niet zo dat de mensen
dan zouden gaan lynchen zo
dra ze geen gevangenis heb
ben. Het hele instituut gevan
genis is trouwens Westeuro
pees. Ik geloof dat we prak
tisch zonder kunnen als de
mensen weer mondig wor
den. De mensen moeten zelf
hun problemen en conflicten
kunnen regelen, ook conflic
ten die uit criminaliteit ont
staan. Dan zijn de mensen erg
inventief, die bedenken een
hele hoop dingen. Dan kan de
staat bepaalde plekken - dat
kan een kerk maar ook een
bepaalde enclave zijn - aan
wijzen als vrijplaatsen waar
men naar toe kan gaan als de
emoties te hoog lopen",
„Vroeger - in de tijd van de Re
publiek der Verenigde Ne
derlanden - was dat ook al zo,
je had bepaalde vrijplaatsen
zoals Culemborg en Vianen.
Daarheen vluchtten bijvoor
beeld mensen die hun scha
deloosstelling wegens ge
pleegde doodslag niet kon
den betalen. Als de wolken
wat waren overgedreven, zak
te bijvoorbeeld de schade
loosstelling tot een betaalbaar
niveau zodat de asielzoeker
zich kon vrijkopen. Dat werk
te preventief. Je moet niet
denken dat iemand daarna
dacht van „Kom, nu ga ik
maar weer eens lekker
doodslaan". Dat is helemaal
niet waar".
- Onderzoekers hebben inmid
dels geconstateerd dat gevan
genisstraf niet of nauwelijks
helpt om criminaliteit de kop
in te drukken. Waarom is dat
zo?
Prof. Bianchi: „Het erge is niet
eens de gevangenisstraf zelf,
maar wat daarna gebeurt. De
mensen krijgen een stempel
opgedrukt. Je bent je carrière
kwijt als je hogerop zit of je
baan als je wat lager in de
maatschappij zit. In de tijd
dat je in de gevangenis zit,
ben je haat aan het opfokken
tegen de maatschappij die je
dit aandoet. Je ervaart het
meestal niet als schuld en
boete. In elk geval werkt ge
vangenisstraf niet preventief.
Dat is bekend".
- Waarom zijn de vrijplaatsen
nodig?
Prof. Bianchi: „Mijn idee is om
te gaan zoeken naar moge
lijkheden voor het privilege
van vrijplaats. Die is nodig
wanneer we het met palave-
ren - er met zijn allen over
gaan praten - alleen niet red
den. Vaak kun je door praten
een conflict voorkomen. Maar
het kan ook zijn dat de emo
ties hoog oplopen doordat er
een doodslag is gepleegd of
een roof en de mensen bang of
boos worden. In een vrij
plaats kan iemand dan een
aantal maanden of een half
jaartje rustig zitten en naden
ken, over zijn verdediging
nadenken en de emoties wat
laten kalmeren.
„Er is momenteel een moge
lijkheid om vrijplaatsen in
kerken te scheppen. Vooral
de katholieke kerken kennen
het binnenlands asielrecht of
ficieel nog. Dat is bij het
tweede Vaticaans Concilie
nog eens wat duidelijker ge
formuleerd. Verder hebben
we artikel 123 in het Wetboek
van Strafvordering nog, dat
zegt dat aanhouding in Ne
derland overal plaats mag
vinden met drie uitzonderin
gen. Arrestaties mogen niet
plaatsvinden in kerken tij
dens godsdienstoefeningen,
in de parlementsgebouwen
en in de gerechtsgebouwen.
Die uitzonderingen staan in
de wet. Daarnaast zijn er nog
twee plaatsen waarvan alge
meen wordt aangenomen dat
er geen arrestaties mogen
worden verricht de ambas
sades en de paleizen van het
Koninklijk Huis".
Zelf doen
ProfmBianchi is overigens niet
van plan om zelf een vrij
plaats te gaan openen. „Dat
moeten de mensen zelf doen.
Ik ben alleen maar een weten
schapper die dingen bestu
deert, maar ik wil wel eens
een keer een experiment be
ginnen om eens wat rechter
lijke uitspraken op gang te
brengen, met gebruikmaking
van ons kerkelijk recht. Wat
dat betreft volg ik gewoon de
conventionele weg. Maar je
moet er een keer mee begin
nen. Hoe lang heeft het bij
voorbeeld niet geduurd voor
dat algemeen kiesrecht werd
ingevoerd? Het is gewoon een
kwestie dat mensen voor een
idee rijp moeten wor
den".
„Ik zou me kunnen voorstellen
dat te zijner tijd een privilege
van vrijplaats ergens aan een
enclave zou worden gegeven,
bijvoorbeeld aan een kloos
ter. Je moet dit heel klein be
ginnen. Er is momenteel een
functionerende vrijplaats in
Europa- Christiania in Ko
penhagen. Daar gaan ook wel
delinquenten zitten en de de
politie laat ze ongemoeid,
waarschijnlijk ook wel in de
hoop dat daar psychopaten
tussen zitten, die dat Chris
tiania van binnen uit kapoi
gaan maken. Ik ben daar eens
een dagje geweest en er waren
ook wel flinke ruzies, maar
aan de andere kant was er een
open sfeer".
Zouden we als het binnenlands
asielrecht en de vrijpla its en
na vijjtig jaar ingeburgerd
zijn de strafrechter kunnen
afschaffen?
„In het merendeel van de ge
vallen wel. Ik kan me echter
nog voorstellen dat mensen
wanneer ze een criminali-
teitsconflict willen regelen er
niet uitkomen en daarom
naar de rechter lopen voor
een oplossing, net zo goed als
je nu naar de rechter stapt bij
een civielrechtelijk conflict.
Dan treedt de rechter als een
scheidsrechter op".
Het afschaffen van gevangenis
straf heeft volgens prof. Bian
chi veel voordelen. „Neem
bijvoorbeeld het geval van
jongens die in dronkenschap
een man in elkaar slaan zodat
die invalide wordt. Laat die
jongens in plaats van naar de
gevangenis te gaan op zich
nemen om vijfentwintig jaar
voor die man te zorgen. Dat is
echt boete doen. Maar dat
moet hen niet opgelegd wor
den door de strafrechter. Dan
ontstaat een stuk spanning
omdat ze iets moeten doen
wat ze niet willen. Het moet
uit hen zelf komen. Ook de
man die ze mishandeld heb
ben moet die hulp aanvaar
den. Wie weet kan er dan zelfs
op den duur een vriend
schapsrelatie ontstaan. Het is
niet lollig om in elkaar gesla
gen te worden, maar zo'n
slachtoffer heeft er ook niets
aan als de daders bijvoor
beeld zes jaar in het gevang
zitten. Zijn toestand wordt er
niet beter op. Hij heeft er dan
meer aan dat ze voor hem zor-
gen."
De afschaffing van het straf
recht betekent voor de Am
sterdamse criminoloog ove
rigens niet dat zijn negatieve
waardering van criminaliteit
zal veranderen. „Ik wil niets
afdoen aan mijn afkeuring en
walging van een hele hoop
criminaliteit. Ik wil dat zeker
niet goedpraten. Er zijn wel
een hoop mensen in het maat
schappelijk werk die dat
doen, maar dat vind ik niet de
oplossing van het probleem.
Je kunt niet bij criminaliteit
alles maar gaan terugschui
ven op zoiets als emotionele
verwaarlozing. Het is best
mogelijk dat als je aan emo
tionele verwaarlozing lydt je
agressief wordt. Maar dan
hangt het er nog maar van af
wat je daarmee gaat doen. Je
kunt bij de politie gaan, je
kunt strafrechter worden of
officier van justitie, generaal
of politicus en je kunt delin
quent worden".
ROEL SCHUT
ADVERTENTIE
NieuweRentes!
Pandbriefbiljetten, looptijd 2 jaar.
De rente is ongewijzigd: 8(effectief
rendement 8.75%). In coupures van
f 1.000,- en f 10.000,-. Aan toonder.
Groeit in een vaste looptijd van 2 jaar
naar f1183,- en f 11.830,-. Rente ingaande
de le of 16e van de maand.
Pandbriefbiljetten, looptijd 5 jaar.
De rente is verhoogd van 9'/-% naar 9'/%
(effectief rendement 9.75%). In coupures
van f 1.000,- en f 10.000,-. Aan toonder.
Groeit in 5 jaar naar resp. f 1592,- en
f 15.920,-. Na twee jaar reeds inwissel
baar tegen rente-aanpassing. Rente
ingaande de le of 16e van de maand.
Spaarpandbiljetten, looptijd 5 jaar. De rente is verhoogd
van 9.6% naar 9.8%.Groeit in een vaste looptijd
van 5 jaar naar f 1.000,-, resp. f 5.000,-. Aan toonder.
Het huidige aankoopbedrag is f 625,- resp. f 3125,-
aa m (door afronding op f 5,- resp. f 25,-
naar beneden wordt het effec-
fQ rief rendement 9.86Dage!i|ks
ingaande rente.
Verkrijgbaar bij: kantoren van Westland/Utrecht Hypotheekbank. Uw assurantieadviseur of makelaar
Leiden, Botermarkt 28/hoek 't Gangetje, 071-13 26 45
KONINGEN (ANP) - Verduiste
ring, fraude, valsheid in geschrif
te, belastingontduiking, met een
batig saldo van minstens zes
miljoen gulden in ongeveer tien
jaren. Daarvoor stond gisteren de
73-jarige Jan K. uit Groningen te
recht voor de Groningse recht
bank.
2 tenlastelegging tegen K. telt tien
beschuldigingen. De rechtbank
besteedde de hele dag aan de be
handeling van de zaak tegen de
voormalige directeur van de
stichting bedrijfspensioenfonds
voor het bakkersbedrijf,
eigens de aanklacht heeft K. op
grote schaal effectennota's ver
valst, heeft hij tussen 1968 en 1976
ruim 240.000 gulden uit de kas
van de bedrijfsvereniging ge
haald als extra-salaris, en stopte
hij in 1969 228.000 gulden in eigen
zak. Dat bedrag was een afreke
ning van een Amsterdams effec
tenmakelaarsbureau, dat daar
mee een foutieve afrekening her
stelde. Tussen 1975 en 1977 heeft
K. verder vijf miljoen gulden aan
inkomsten en bezittingen in de
vorm van effecten voor de belas
tingen verzwegen.
"Ik heb dat bewust verzwegen", zo
vertelde K. de rechtbank. "Het
was allemaal speculatiewinst,
waarover ik dacht datje geen be
lasting hoeft te betalen. Na mijn
pensionering heb ik een accoun
tant aangetrokken, en nu weet ik
wel beter. Ik vulde zelf m'n aan
giftebiljet in om een accountant
uit te sparen".
Voor de vier tenlastegelegde belas
tingdelicten had K. steeds een
zelfde verklaring: "Het was alle
maal verdiend uit speculatie, en
dat hoeft niet te worden opgege
ven, meende ik".
Rechtbankpresident mr. J. Mein
liet herhaalde herhaaldelijk dit
niet geloofwaardig te vinden.
"Het komt wel erg vreemd over
dat u zo onkundig was, terwijl u
dagelijks in de effectenhandel
zat", zo zei hij. Op zijn opmerking
"Dat gelooft toch niemand wat u
zegt" antwoordde K.: "U praat
net als mijn belastingadviseur".
Boete
Inmiddels heeft K. aan de belastin
gen 1,9 miljoen gulden betaald
aan achterstallige verplichtingen
en boete.
Van september 1952 tot april 1976
was K. directeur van de stichting
bedrijfspensioenfonds voor het
bakkersbedrijf. In 1953 richtte hij
met drie anderen de onderlinge
risicoverzekering Noord-Neder
land (ORV) op. Verder had hij de
meeste aandelen in de landelijke
disconteringsbank en de alge
mene risicoverzekeringsmaat
schappij Mercurius, waarvan zijn
zoons directeur waren.
Zijn winst in de effectenhandel
maakte K. door te knoeien met de
data. Hij kocht en verkocht effec
ten via het Amsterdamse effec
tenmakelaarskantoor Kempen
en Co Op zijn aanwijzing anteda
teerde dat bureau de effecten.
Door de data pas achteraf in te
vullen kon K. in alle rust uitreke
nen hoe zijn transacties het voor
deligst konden verlopen. Liepen
bepaalde aandelen vanaf 14 juli
op, dan bepaalde K. op 1 augus
tus dat hij ze op 14 juli had ge
kocht op naam van de ORV, of op
naam van zijn vrouw. Liepen ze
terug dan werden ze verkocht aan
het bedrijfspensioenfonds, dat
daar op den duur gevoelige ver
liezen door leed.
'Het effectenkantoor heeft me zelf
de suggestie gedaan het zo te
doen, en aandelen voor mijzelf te
gaan kopen", zo vertelde K. dc
rechtbank. Medewerkers van het
kantoor verklaarden echter dat
het heel ongewoon was wat hier
gebeurde. "K. was de enige cliënt
bij wie dit gebeurde". De direc
teur van Kempen en Co verklaar
de: "Ik begreep dat K. zich ver
rijkte ten koste van het bedrijfs
fonds, maar ik liet het maar zo
omdat hij een goede klant van
ons was".
Speculatie
K. gaf toe dat hij effecten had gean
tedateerd met het doel winst te
maken. "Ja, zo gaat dat bij spe
culatie", zo antwoordde hij de
rechters. De officier van justitie,
mr. Rosingh, vroeg hem: "Noemt
u het achteraf aandelen hoger in
waarde verkopen dan ze op dat
moment zijn speculatie?"
"Precies, en voor speculeren moet
je moed hebben", antwoordde de
directeur in ruste.
Tussen januari 1972 en maart '73
heeft K. samen met zijn hoofd
administrateur Douwe D, het
concept-jaarverslag en de balans
van de onderlinge risicoverzeke
ring Noord-Nederland vervalst.
De post reserves was te laag en de
bedragen voor administratie en
beheerskosten waren onjuist. "Er
kwam nooit iemand op de leden
vergadering en ze werden er zelf
niet slechter van", voerde K. als
verweer aan. Hij gaf toe de balans
"gedeflatteerd" te hebben. "Hoe
komt u aan dat woord? Kunt u
niet gewoon vals zeggen", vroeg
de president. Hij merkte op dat
het uitschrijven van een leden
vergadering tussen Kerst en de
jaarwisseling voor bakkers wel
een zeer ongunstig moment was.
"Zover dachten wij echt niet na",
aldus K.
Tussen 1969 en 1975 nam K. regel
matig geld uit de kas van de ORV,
waarmee hij privézaken betaalde,
onder meer de viering van zijn
veertigjarig ambtsjubileum dat
250.000 gulden moest kosten. In
de nota's die hij later moest
overleggen draaide hij dat bedrag
terug tot tachtig mille en voor de
sociale verzekeringsraad mocht
het nog maar 22 mille zijn.
Ook gingen er forse bedragen aan
kerstgratificaties naar verschil
lende medewerkers. Volgens K.
kreeg éen hunner 30.000 gulden,
een ander vijftien mille en een
derde vijf. De teruggevonden
kwitanties daarvan dekken die
bedragen slechts voor een fractie.
Hij verklaarde dat hij toestemming
had te doen wat hij wilde met het
geld van de'ORV. zolang het be
ginkapitaal maar heel bleef. "We
zijn gestart met een ton, het saldo
is nu een miljoen".
De voormalige adjunct-directeur
van het pensioenfonds Douwe D.
en de 62-jarige administrateur
Jan V zullen maandag terecht
staan voor hun aandeel in de
malversaties bij het bakkerspen
sioenfonds.
