Zieltjes winnen
is er niet bij
Autogebruik centrum aan grens
Jan Boer van Praethuys enz.
Meer personen per (brom)fiets en bus naar Leidse binnenstad
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1979
LEIDEN - 'Die meneer met die
baard'. Zo wordt hij door velen,
incluis zichzelf, betiteld. De om
schrijving moet voldoende zijn
om duidelijk te maken over wie
het gaat. Jan Boer (34) dus, eige
naar van het echte onvervalste
Leidse accent en exploitant van
het Praethuys ofwel Gespreks-
centrum ofwel Shebeen of ook
wel Kijkhuis.
Ingewikkeld, zoveel benamingen
voor één enkel pand aan de
Vrouwenkerkkoorstraat? Jan
Boer heeft zijn centrum juist met
opzet zoveel namen (voor elk
soort activiteit een eigen naam)
meegegeven om de mensen tot
denken te prikkelen. Want de es
sentie van de theoriën die hij om
zich heen strooit belanden tel
kens bij zijn wens om het denk
proces van de mensen te stimule
ren, en daarmee het vrije denken
te bevorderen. Via een gloedvol
betoog probeert hij duidelijk te
maken dat er volgens het socia
lisme een maatschappij moet
ontstaan waarin ieder mens zich
in volledige vrijheid ontwikkelt.
Dat daar volwassen, vrij denken
de mensen voor nodig zijn. Dat
hij graag een bijdrage wil leveren
aan het "bewust leven van de
mens, in harmonie met zichzelf,
de medemens en de natuur". Die
bijdrage wordt gegoten in de
vorm van allerhande cursussen
en lezingen die in het voor het
gemak even als Praethuys aan
gegeven pand worden gegeven.
Dat gebeurt al zo'n acht jaar,
sinds de tijd dat Jan merkte dat
hij zijn idealen niet in het (mede
door hem opgezette) Kreatief
Sentrum kwijt kon. "Een grote
groep wilde er alleen amusement,
verder niks. Dat was nooit onze
bedoeling geweest, niewaar. Dus
mpest er iets komen waar die ge
spreksgroepen van ons wél kon
den."
Jan Boer praat er vrij laconiek over
dat hij zich jarenlang had "rot-
gelopen" voor een gebouw waar,
toen het er eenmaal stond, hij
niets aan bleek te hebben. "Nee
hoor, ik voelde me niet versla
gen." Leende 35.000 gulden, ver
kocht zijn eigen huis en schafte
zich het pand aan de Vrouwen
kerkkoorstraat aan. En begon
met het houden van gespreks-
avonden in het tot café omge
doopte pandje "ten behoeve van
de geestelijke revolutie".
Het is even stil. Dan: "Dat klinkt
wat zweverig hè, maar wat wij
wilden was de mensen rriet aller
lei zaken in aanraking brengen.
Kijk, zon cursus macrobiotisch
koken bijvoorbeeld brengt je
weer in aanraking met allerlei
milieuproblemen, en ook weer
met alternatieve visies.
En of die visies te maken hebben
met een plantje dat de woestijn
vruchtbaar zou kunnen maken of
met para-psychologie, dat maakt
hem eigenlijk niet eens zoveel uit.
Jan Boer gaat er vanuit dat er
meer tussen hemel en aarde is
dan de officiële wetenschap be
seft. "En omdat wij (de stichting
die het Praethuys exploiteert,
red.) vrij denkende mensen zijn
zeggen wij nooit dat iets onzin is."
Anderzijds wil Jan Boer per sé niet
de diverse stromingen en 'reli
gies' die hij in huis haalt bevorde
ren. Met spijt in z'n stem zegt hij
dat de praktijk anders leert. "Ik
bevorder ze blijkbaar wel, want
een hoop mensen melden zich
aan of binden zich aan een be
paalde groep of secte, juist naar
aanleiding van een cursus of le
zing bij ons. Kijk, als je goed luis
tert naar wat al die stromingen te
melden hebben dan zie je veel
overeenkomsten, dus is het he
lemaal niet nodig dat je je bij een
bepaalde secte aansluit
Zieltjeswinner
Jan Boer is helemaal niet ontevre
den met de hoeveelheid mensen
die in het duister de weg door het
steegje naar het Praethuys weet
te vinden. Per slot van rekening
wil hij geen zieltjeswinner zijn,
dus is hij snel tevreden. "En we
vinden na al die jaren dit nog
steeds de enige manier om ons
doel te bereiken, want in Leiden
zijn we zo'n beetje de enige."
Zelf ontbreekt hij zelden of nooit op
het appèl. Bewust is hij bij de
meeste cursussen, lezingen en
filmvoorstellingen aanwezig. "Ik
denk" zegt hij terwijl hij alweer in
z'n baard grijpt "dat ik door mijn
aanwezigheid meer inhoud aan
de avond geef. Met zo'n lezing is
er altijd een inleiding, en ik ver
koop ook een beetje onzin aan het
begin van een filmvoorstelling.
Ja kijk, als ik het niet doe gaan ze
zeuren. Maar als $r een discussie
is na de lezing moet ik die ook
altijd op gang brengen. Ik zeg ook
wel es harde dingen, maar dan la
chen ze niet. Heb ik nou bijvoor
beeld het idee dat ze voor bepaal
de dingen naar een film komen
kijken dan zeg ik: ha ha, kwam u
daarvoor? Nou vergeet het maar
hoor. Dat stimuleert de bewust
wordingsproces:
Commercieel idealist
Heeft de één het over Jan Boer als
een 'idealist', de ander noemt
hem juist 'commercieel'. "Nou"
zegt hij er zelf over dan zal ik me
maar een commerciëel idealist
r Jan Boer, herkenbaar aan baard plus het echte Leidse accent
'Wat ik hier doe is niet met de be
doeling er geld mee te verdienen
maar om het vrije denken te be
vorderen" zo vervolgt hij. "En
aangezien dat geld kost wordt er
iets voor gevraagd. Maar is er veel
belangstelling voor je activiteiten
dan ben je commerciëel, is er
weinig belangstelling dan noe
men ze je zielig. Rijk ben ik er in
ieder geval niet van geworden
hoor, ik heb maar een bescheiden
salaris in verhouding tot de in
komsten van de stichting, en daar
werk ik vaak tachtig uur per
week voor. Je moet voortdurend
ideeën verzamelen, af en toe
word je er misschien wel gek
Geen spijt
thuys koos na zijn i
twaalf ambachten en dertien on
gelukken. Begonnen na de mulo
als tijdschrijver bij de Grofsme
derij ("moest ik nota bene arbei
ders achter hun broek zitten")
haalde hij zijn praktijkdiploma
boekhouden. De administratieve
baantjes wisselden elkaar snel
op. "Ik heb nooit begrepen wat ik
aan het doen was" zegt hij over
die tijd "maar op een gegeven
moment, ik werkte toen bij Sik-
kens, wist ik dat ik ermee moest
ophouden. Toen ze me daar vroe
gen wat ik dan ging doen zei ik;
nou, nadenken en me afvragen in
welke klerezooi ik eigenlijk leef.
Niemand die me ooit de weg
heeft gewezen, ook m'n ouders
niet."
Wat hij precies wil weet Jan Boer
nu, acht jaar later, nog steeds niet.
"Maar ik begrijp wel dat ik dit
ook niet al te lang meer zal doen,
persoonlijk." De grondgedachte
van wat hij wil blijft dezelfde,
maar Jan wil het denken en orga
niseren in en om het Praethuys
over een tijdje maar grotendeels
aan andere bestuursleden van de
stichting overlaten. Hij is van
plan om een stuk grond aan de
Besjeslaan, dat hij 'met dubbel
tjes en kwartjes' kon kopen, als
biologisch-dynamisch tuin
bouwbedrijf te gaan exploiteren.
Hij filosofeert door over een edu
catief winkeltje, een zaakje met
onbespoten groenten en over het
opzetten van (alweer) cursussen.
Ditmaal over biologisch-dyna-
mische landbouwmethodes. Het
is duidelijk, plannen blijft hij
maken. Terug naar een witte
boorden-baan gaat Jan Boer
nooit meer.
MIEP DE GRAAFF
LEIDEN - Het autogebruik van en
naar de Leidse binnenstad is de
laatste jaren niet toegenomen
ondanks een nog steeds sterk
groeiend autobezit. Daarentegen
komen de laatste jaren wel meer
personen op de (brcm)fiets en
met de bus naar het centrum. Dat
blijkt uit tellingen die door de af
deling verkeerszaken van de ge
meente en de NZH op gezette tij
den worden gehouden.
In een verslag over de afgelopen
twee jaar zeggen de onderzoekers
van de gemeentelijke afdeling
verkeerszaken dat het autoge
bruik in de Leidse binnenstad
zich gestabiliseerd lijkt te heb
ben. Als verklaring voor die ont
wikkeling wordt het feit ge
noemd dat de singel-bruggen en
de daarbij gelegen kruispunten
hun maximum-capaciteit heb
ben bereikt.
Tellingen op de singelbruggen van
auto's die in de richting van het
centrum rijden of daarvandaan
komen geven sinds 1955 een op
merkelijk beeld te zien. In 1955
werden nog geen 30.000 auto's ge
teld tussen 7 uur 's ochtends en 7
uur 's avonds. Dat aantal bleek
zich tien jaar later-in 1965-meer
dan verdubbeld te hebben. De
stijging zette zich daarna nog wel
door tot in het begin van de jaren
zeventig, maar de toeneming van
het aantal auto's was veel minder
ingrijpend.
De grootste drukte van auto's in de
binnenstad werd geregistreerd in
1971 toen tussen 7 uur 's ochtends
en 7 uur 's avonds ruim 77.000 au
to's werden geteld. Daarna zijn de
cijfers gaan dalen. Zowel in 1973
als in 1975 kwam men bij tellin
gen uit op 75.400 auto's. Het af
gelopen jaar werden er opnieuw
3000 auto's minder geteld, name
lijk 72.400.
Een tegenovergestelde ontwikke
ling doet zich voor bij het gebruik
van fiets of bromfiets om in de
Leidse binnenstad te komen. Die
vertoont de laatste jaren weereen
stijging nadat in het begin van de
jaren zeventig nog een daling
werd geregistreerd. In 1969 bij
voorbeeld werden er op de sin
gelbruggen 76.700 fietsen en
bromfietsen geteld. Twee jaar la
ter waren dat er nog maar 70.900.
Bij de telling van vorig jaar wer
den in totaal ruim 78.000 (brom)
fietsen geturfd. De cijfers zijn
onderling niet helemaal verge
lijkbaar omdat het gebruik van
de fiets nogal sterk beïnvloed
wordt door de weersomstandig
heden. Dat bleek bijvoorbeeld in
1973 toen bij erg slecht weer niet
meer dan 48.000 (brom)fietsers
werden geteld.
Exacte cijfers over het gebruik van
het openbaar vervoer binnen het
Leidse centrum van de afgelopen
jaren zijn er niet. Dat vindt zijn
oorzaak in het feit dat Leiden
geen echt stadsbusvervoer kent
maar lijnen heeft, die in feite het
busvervoer in de hele regio om
vatten.
Toch durft men er bij de NZH van
uit te gaan dat het gebruik van de
bus naar de binnenstad van Lei
den is toegenomen. Het blijkt
namelijk dat de bezetting op
vrijwel alle lijnen die Leiden als
begin of eindpunt hebben is toe
genomen. Globaal ligt het aantal
buspassagiers vijf tot tien pro
cent boven de aantallen van het
vorig jaar. De toenemende be
langstelling voor het openbaar
vervoer is overigens geen plaat
selijke of regionale zaak, maar
een landelijke ontwikkeling. De
indruk bestaat zelfs dat Leiden
en omgeving iets bij die landelij
ke stijging achterblijft.
Districtschef Leeuwenburg van de
NZH: "Tot twee jaar geleden was
er voortdurend daling in het aan
tal buspassagiers te constateren.
Daarna is er een stabilisatie opge
treden. Dit jaar hebben we voor
het eerst een heel duidelijke toe-
Hoewel naar de oorzaak slechts kan
worden gegist, is men er bij het
openbaar vervoer van overtuigd
dat het zeer slechte weer van de
afgelopen winter veel automobi
listen "noodgedwongen heeft la
ten ervaren hoe het reizen met
een bus is". In de vorst- en glad
heidsperiode werd intensief ge
bruik gemaakt van de bussen die
nog reden.
Het opmerkelijke is volgens dis
trictschef Leeuwenburg geweest
dat ook toen de koude was ver
dwenen en de wegen weer nor
maal berijdbaar waren de bussen
beter bezet waren dan in voor
gaande jaren. Dat de fiets en
bromfiets bij vervoer over korte
re afstand weer populairder be
gint te worden meent men ook bij
de busmaatschappijen te kunnen
constateren.
De heer Leeuwenburg: "Als het
slecht weer is zien we direct een
flinke stijging van het aantal pas
sagiers. Dat wijst er op dat men
bij goed weer de fiets of de brom
fiets neemt, maar wanneer het
regent of hard waait de bus prefe
reert."
Jazz on Sunday
LEIDEN - Het kwartet van jazz-gi-
tarist Hans van Leeuwen treedt
zondagmiddag op in de jazzclub
"Jazz on sunday". De leider van
het kwartet is onder meer bekend
door het winnen van het Loos-
drecht-festival in 1962 en zijn op
treden als gastsolist bij het orkest
van Kurt Edelhagen. Het kwartet
wordt verder bezet door Rob
Agerbeek (piano), Eric Ineke
(drums) en de Leidse bassist Dolf
del Pardo. Aanvang kwart voor
ADVERTENTIE
v. d. Water
Haarlemmerstraat 181
goud - zilver -
brillant
horloges -
klokken - cassettes
Binnenstad
De tellingen van de gemeente en
de NZH hebben het uitgewe
zen: het aantal automobilis
ten dat de Leidse binnenstad
bezoekt neemt de laatste jaren
niet verder toe. Daartegen
over staat dat steeds meer
mensen de fiets, bromfiets of
de bus pakken voor een ritje
naar het centrum. Nu vind ik
dat je cijfers als deze altijd
erg voorzichtig moet zijn.
Verkeersbewegingen zijn een
zo ingewikkelde zaak. En te
gemakkelijk worden er vaak
conclusies getrokken, die in
een later stadium toch met
juist blijken te zijn. Boven
dien is het maar hoe je tegen
de cijfers aankijkt. Of dat ge
beurt met de ogen van een mi
lieubewuste. historisch geïn
teresseerde Leidenaar die het
karakter van zijn stad wil
handhaven en voorstander is
van grote wandelpromena
des. Of met de ogen van een
autoliefhebbende winkelier,
die ruim baan wil voor he\
particulier vervoer en die alle
heil verwacht van grote par
keergarages en lange rijen
parkeermelers. Dat maakt
een enorm verschil. Daarom
ben ik bang dat ook deze cij
fers weer uitgelegd zullen
worden in de richting die men
lerkiest. De "milieubewuste"
man zal in de cijfers het be
wijs ziedat je met een ver
keersbeleid dat zich afzet te
gen de ruimteverslindende
auto zelfs op vrij korte termijn
toch al resultaten kunt berei
ken. Hij zal die mening beves
tigd vinden in de cixfers: im
mers de mensen die in het cen
trum moeten zijn maken meer
gebruik van fiets, bromfiets
en bus en laten de auto voorde
deur staan
De fanatieke automobilist en de
winkelier: zij zullen diezelfde
cijfers aangrijpen om kracht
bij te zetten aan hun overtui
ging dat steeds meer mensen
de Leidse binnenstad de rug
beginnen toe te keren. Met des
te meer verve zullen zij ver
kondigen dat de klanten weg
blijven uit het centrum en hun
toevlucht hebben gezocht in
modern opgezette winkelcen
tra als Leidsenhage waar
geen parkeerproblemen heer-
Het probleem is dat je geen tijd
stip hebt waarop je de effecten
van bepaalde maatregelen
precies kunt wegen. In een
binnenstad waar zoveel func-
de komende jaren nog zoveel
moet gebeuren is er geen dui
delijk eindpunt. Bovendien
hoe weeg je de invloed van
ontwikkelingen buiten die
binnenstad'' Bijvoorbeeld de
komst van nieuwe winkelcen-
Er zijn pessimisten die zeggen
dat de Leidse binnenstad be
zig is een langzame dood te
sterven. En dat de patient is
overleden wanneer de opera
tie is voltooid. Ik schaar me in
de rij van optimisten, die in
alle afzettingen, omleidingen
en blokkades nog altijd een
bewijs zie dal de stad leeft
Dat er iets gebeurt voor de
toekomst
Woonboten
De Leidse woonbotenwereld is
de laatste weken voortdurend
in het nieuws. Al dan niet ge
rechtvaardigde wegslepingen
van illegale boten uit de Bos-
nog meer van horen - en de
reacties van het Leidse Woon-
botenoverleg op de nog in het
ontwerpstadium verkerende
plannen van de gemeente.
Maar er is nog meer aan de
hand.
De bewoners va n de 26 schepen
die langs de Haagweg in de
Rijn liggen, hebben bezoek
gekregen van een gemeente-
voorhield. De "kleine letter
tjes" daarin luidden, ver
taald inf een zeer ambtelijke
omschrijving: na het begin
Haagweg en de bouw van de
nieuwe Churchill-brug maak
ik geen aanspraak meer op
een andere ligplaats in Lei
den De meeste bewoners heb
ben met getekend. Het vreem
de bij deze gang van zaken is
dat de gemeente - ter verdedi
ging van het wegslepen van
de twee boten uit de Boshui-
zerwetenng - steeds heeft ge
iepen dat legale hgplaat
waarom dan nu geprobeerd
om via een achterdeurtje alle
26 woonboten te lozenHet
antwoord is waarschijnlijk
dal Noordman (van de hout
zagerij). die al sinds 1840
rechthebbende op het water is.
de schepen het liefst zou zien
verdwijnen. Bijx^oorbeeld om
te kunnen uitbreiden.
De bewoners betalen liggeld
aan Noordman, maar hoe de
zaak ju rid isch exact in elkaar
steekt, dat weet vrijwel nie
mand. Daarop zouden waar
schijnlijk juristen kunnen
promoverenInmiddels is het
Leids Woonbotenoverleg druk
doende om de zaak uit te diep
en. Bovendien zullen de verte
genwoordigers van dat over
leg dinsdag praten met de
verantwoordelijke wethouder
Verboom.
Het overleg zal dan zijn visie
geven op het ontwerp van de
gemeente voor het toekomstige
woonbotenbeleidHet overleg
meent dat, zoals de nota er nu
uitziet,het woonbotenbestand
van Leiden gedoemd is uit te
sterven. Terwijl de gemeente
hardnekkig ontkent dat het
beleid daarop gericht is
Hoogstraat
Een paar weken geleden wijdde
ik in deze rubriek een stukje
aan de slechte conditie waar
in-de kelders onder de Hoog
straat verkeren en hel feit dat
het toch zeer moeilijk zal zijn
om deze ruimten een nuttige
functie te geven in de binnen
stad. Dit in verband met de
geringe hoogte van de meeste
kelders.
Een van de Leidse gemeente
ambtenaren die zeer nauw be
irokken is bij de ontwikkelin
gen m de binnenstad en de
plannen die ivorden gemaakt
maakte me attent op een plan
dat al weer enige tijd geleden
werd gemaakt door ir. Latta
als lid van de projectgroep
voor de binnenstad.
In dat plan blijft het karakteris
tieke van de hoge kademuur
in stand. Wel moet een gedeel
te van het wegdek van de
Hoogstraat iets ivorden ver
hoogd. Dat opent de mogelijk
heid om het loopgedeelte van
de kelders te verhogen tot zo'n
2.70 meter. De lagere gedeel
ten van de kelders zowel aan
de waterkant als aan de kant
van de winkels zou benut moe
ten worden als zithoekjes.
Omdat je in deze "nissen" uit
sluitend zit, is de beperkte
hoogte volgens ir. Latta geen
probleem. Op het verhoogde
straatgedeelte van de Hoog
straat ziet ir. Latta mogelijk
heden vooreen restaurant met
terras. De constructie zou een
lichte moeten zijn. Ook roor
een lichte houten steiger is
volgens ir.Latta plaats, maar
dan op enige afstand van de
kade om het karakteristieke
van de uit het water oprijzen
de kade geen geweld aan te
Het hoopgeven van het plan van
ir. Latta is dat er kennelijk
toch mogelijkheden zijn voor
een attractieve inpassing van
de gewelven. Al blijft de
vraag of de Rijksdienst voor
Monumentenzorg er erg en
thousiast over zal zijn. Nog
belangrijker is: une betaalt de
grap en waar vind je een ho
reca-man die bereid is de
zaak op polen te zetten?
Uit de boot
De scheepswerf Boot aan de oe
vers van de Zijl is deze week
opnieuw in het nieuws. He
laas voor het ruim 20-man
tellende personeel is het weer
niet op de allerplezierigste
manier. De vakbond ziet de
toekomst roor dit oude Leidse
bedrijf donker in. Verwacht
wordt dat de werf in de val
van het failliete moederbe
drijf zal worden meegesleurd.
Dat is de zoveelste aanslag op
het in de loop der jaren al
flink ingekrompen perso
neelsbestand. "Afslanken"
noemen we dat tegenwoordig
wat huichelachtig. Hel nog
overgebleven personeel is er
van overtuigd dat hel bedrijf
m de huidige omvang zou
kunnen worden voortgezet.
Maar op de achtergrond speelt
een grote rol dat de werf een
groot stuk waardevolle grond
die vrijhof
en als reserve
moeten dient
n voor boten, die
door politie
ke beslissingen.
elders inde
stad moeten ver
dwijnen. Z.
als bijvoorbeeld
de vier bote
i die op de plek
liggen waa
r de Churchilt-
brug moet
komen. Maar
culatie-object
<ien waard is?
L. GLIBBER
