Vliegende Hollanders
in wereldluchtrace
Professor gaat mee: onderzoek naar stress
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1979
EXTRA
PAGINA 21
SASSENHEIM - Ter ge
legenheid van de veertig
ste verjaardag van de
Battle of Britain, de Slag
om Engeland, namen be
gin dit jaar twee Austra
liërs het initiatief voor
het organiseren van een
grootscheepse luchtrace
rond de wereld. De ani
mo blijkt bijzonder groot
te zijn. Er hebben zich
inmiddels ruim 200
teams voor het evene
ment aangemeld. Ook
Nederland zal met een
team van de partij zijn.
De vier man sterke basis
groep is druk bezig met
de voorbereidingen.
Het zijn de twee Sassenheimers
Arie Jan Dros en Paul Vogels,
respectievelijk verkeersvlieger
bij de luchtvaartmaatschappij
Transavia en directeur van een
public relations bureau en Pe
ter Bierdrager (Nieuw Vennep),
inspecteur grote luchtvaart bij
Martinair. Vierde man is Ron
nie Wolff, bij het marinevlieg
kamp Valkenburg comman
dant van het 320ste squadron.
Het viertal heeft voor de we
reldluchtrace ingeschreven on
der de naam Nationaal Lucht
race Team De Vliegende Hol-,
landers. Hun vliegopdracht is
om binnen drie weken een af
stand van 15.000 vliegmijlen af
te leggen. De keuze van de route
staat vrij, evenals het punt van
vertrek. Als eindpunt van de ra
ce, er kan beter worden gespro
ken over een rally, is door de
organisatoren gekozen voor de
luchthaven Standsend in de
buurt van Londen. Zoals het er
nu naar uitziet zal de op 15 juni
vertrekkende luchtvloot vlieg
tuigen van velerlei pluimage
herbergen. Variërend van
straaljagers tot één-motorige
propellervliegtuigen.
Bejaard
Het Nederlandse team liet in
eerste instantie het oog vallen
op een bejaarde DC-3, het
exemplaar dat in het bezit is van
het luchtvaartmuseum Avio-
dome (Schiphol) en dat al heel
wat jaartjes in het grasveld voor
het gebouw voor het publiek te
kijk staat. Het toestel heeft ooit
toebehoord aan prins Bern-
hard. "We vonden het aanvan
kelijk wel een geinig idee om
het met een DC-3 te gaan pro
beren", zegt Wolff, "maar daar
zijn we snel van teruggekomen.
Vooral vanwege de hoge kos
ten".
"We berekenden dat we bij el
kaar dan zeker zeven ton nodig
zouden hebben. En zie zo'n be
drag maar eens bij elkaar te fiet
sen. Dat was ons nooit gelukt.
Bovendien heeft meegespeeld
dat Fokker er niet zoveel voor
voelde om de DC-3 weer vlieg-
klaar te maken. En dan kom je
ook niet ver. Je bent toch af
hankelijk van zo'n bedrijf'.
Als alternatief op het verlang
lijstje van de Vliegende Hollan
ders stond een bejaarde Fokker
F-7. Maar ook die ging uitein
delijk aan hun neuzen voorbij.
Er bestaat nog weliswaar een
bruikbaar exemplaar maar het
museum in Zwiserland, eige
naar ervan, voelde er helemaal
niets voor de F-7 te wagen aan
zo'n monsterrace.
Splinternieuw
Kortgeleden kwam Fokker met
een tegenvoorstel. De Vliegen
de Hollanders konden, als zij
daar idee in hadden, beschik
ken over de Fokker F-27 type
Maritime, een splinternieuw
vliegtuig dat veel weg heeft van
de F-27 Friendship. En in dat
aas hebben de vier gretig gebe
ten. Wolff: "We voelden na
tuurlijk op onze klompen aan
dat we het verwijt zouden krij
gen niet erg energiebewust te
zijn door voor de lol met een
oud beestje de wereld rond te
vliegen. Dat verwijt kan men
ons nu moeilijk meer maken".
"Want nu gaan we duidelijk met
een bepaald doel voor ogen in
deze race van start namelijk de
promotie van een stukje Ne
derlands bedrijfsleven. En dat
mag best een beetje energie
gaan kosten, dachten wij zo".
De officiële toezegging van
Fokker is inmiddels binnen.
Het vliegtuig is nog in de maak
en komt pas begin volgend jaar
de fabriek uit. De nieuwe kist is
bestemd voor "verken
ningsvluchten op maritiem ge
bied". Kustbewaking, het op
sporen van schepen die olie lo
zen en het signaleren van
smokkelactiyiteiten. De we
reldluchtrace wordt voor de
Vliegende Hollanders dus een
verkapte promotievlucht voor
de Maritime. Met name zal ge
probeerd worden de derde we
reld-landen voor dit Neder
landse produkt te interesseren.
Daar is ook het vliegplan, dat
uiterlijk 15 maart 1980 bj de or
ganisatoren van de race moet
zijn ingediend, min of meer af
gestemd.
Zoals het er nu naar uitziet zul
len de Nederlandse deelnemers
eerst koers zetten naar het Mid
den- en Verre Oosten om dan
via Indonesië richting Nieuw-
Zeeland en Australië te steve
nen. Vervolgens Noord- en
Zuid-Amerika, de grote over
steek naar West-Afrika en ten
slotte omhoog naar het eind
punt Londen.
De wereldluchtrace zoals de
Nederlanders 'm nu in gedach
ten hebben, wordt in geen geval
een gevecht tegen het horloge.
Met de promotie van het nieuwe
toestel in het achterhoofd wordt
gedurende de trip tijd vrij ge
maakt om gegadigden de mo
gelijkheden van het toestel te
laten zien en zullen op korte
trajecten ook passagiers mee
aan boord worden genomen.
Zorgvuldig
Bij het vaststellen van de route
zijn de landen zorgvuldig uitge
zocht. Fokker wil niet in de pol i-
tieke nesten raken door bij
voorbeeld Chili en Zuid-Afrika
in het reisschema op te nemen.
Aan deze landen zal dus ook
niet geleverd worden, zo heeft
de luchtracebemanning zich la
ten verzekeren.
De Vliegende Hollanders heb
ben een begroting opgesteld die
aangeeft dat er in totaal 350.000
gulden op tafel moet komen. In
dat bedrag zijn inbegrepen de
brandstof, de landingsrechten,
de verblijfkosten, verzekerin
gen, de voorbereidingskosten,
de kleding, het natje en droogje
van de bemanning en het start-
geld van 25.000 gulden.
Om dat geld bij elkaar te krijgen
is men naarstig op zoek gegaan
naar sponsors. En voor een deel
heeft men die ook gevonden. De
tussenstand is dat er ongeveer
nog een ton aan schort. Valt er
ook wat terug te verdienen 9
Dat is nog zeer de vraag. De or
ganisatoren hadden aanvanke
lijk slechts bokalen en medail
les in gedachten voor de win
naars. Maar er zullen vermoe
delijk toch ook geldprijzen
worden uitgekeerd. Overigens,
er wordt in categorien gestre
den. Leeftijden van bemannin
gen spelen daarbij een rol, de
grootte van het vliegtuig, acti-
radius e.d.
In het toestel zal plaats zijn voor
niet meer dan twaalf personen.
Meer kan niet, wil men veilig de
oceaan oversteken. Naast de
vier Vliegende Hollanders gaan
in elk geval ook mee een
boordwerktuigkundige, een
verkeersvlieger van Fokker,
een stewardess en een tv-film-
ploeg. Wellicht zal ook prins
Bernhard een gedeelte van de
vlucht meemaken. Wolff is eni
ge tijd adjudant van de pins ge
weest.
Inspannend
Het Nederlandse team, de vier
hebben stuk voor stuk veel
vliegervaring, krijgen de Mari
time pas in handen als de kist
door piloten van Fokker is in
gevlogen. Het kwartet is overi
gens niet van plan de wereld
luchtrace te beschouwen als
een lucratief uitstapje. "Afge
zien van het feit dat het voor ons
een heel inspannende tocht
gaat worden, waarin zowel li
chamelijk als geestelijk veel
van ons zal worden gevergd,
moet het natuurlijk niet zo zijn
dat we er geld op moeten toe
leggen", zegt Wolff. "We mogen
toch zeker Wel als tegenpresta
tie eisen dat we op de een of an
dere manier de vakantiedagen
die we nu kwijt zijn, terug krij
gen en ook dat men ons een
zakcentje mee op reis geeft".
Om ook lichamelijk fit aan de
start te verschijnen beginnen de
vier volgend jaar met het af
werken van een trainingspro
gramma, dat voor een groot deel
in de duinen zal worden afge
werkt.
AMSTERDAM - Aan de luch
trace van de Vliegende Hol
landers zit ook een weten
schappelijke missie gekop
peld. Tijdens de vlucht na
melijk zullen de piloten
nauwkeurig in de gaten
worden gehouden door prof.
Van Faassen, die zijn oog op
dit evenement heeft laten
vallen omdat er "onder ex
treme omstandigheden"
wordt gevlogen. Van Faas
sen is hoogleraar aan de
Vrije Universiteit van Am
sterdam. Zijn vakgebied is
de anatomie en embryologie.
De professor verricht een stu
die naar de functie van het
bewegingsapparaat van
verkeersvliegers, waarbij
zijn interesse met name uit
gaat naar het functioneren
van de rug- en nekspieren.
Over dit onderwerp bestaat
bar weinig literatuur", zegt
hij. "Een Amerikaanse col
lega heeft er ooit eens ander
halve pagina aan gewijd
maar daar houdt het ook mee
op. Toch is het erg belangrijk
dat er meer studie naar
wordt verricht. Verkeers
vliegers zijn mensen die
geestelijk zowel als lichame
lijk tijdens een vlucht in
topconditie dienen te verke
ren maar het is nog maar zeer
de vraag of dat in de praktijk
ook zo is".
'Uit mijn eigen ervaring in de
vliegerij en de gesprekken
die ik tot nu toe met ver
keersvliegers over dit on
derwerp heb gevoerd, valt de
conclusie te trekken dat er
nogal wat rondlopen met re
gelmatige rugklachten. Niet
vreemd want je moet maar
eens zes tot acht uur achter
elkaar in zo'n cockpit zitten.
Wat ik nu probeer uit te dok
teren is hoe het in dergelijke
omstandigheden staat met
de belasting van rug- en nek
spieren en in hoeverre daar
spiervermoeidheid een ge
volg van is".
"Van verkeersvliegers", zegt
Van Faassen, "wordt bij het
opstijgen en de landing de
uiterste concentratie ge
vraagd. Het is belangrijk dat
ze op die momenten in prima
conditie zijn. Bij het opstij
gen zal dat over het alge
meen niet zoveel problemen
opleveren. Wel kan ik mij
voorstellen dat aan het einde
van de vlucht, bij de landing,
de vermoeidheid een woord
je gaat meespreken. Er moet
alles aan gedaan worden om
die terug te dringen".
Van Faassen gaat tijdens de
wereldluchtrace ook andere
zaken meten zoals de hart
slag en de stofwisseling van
de vliegers. Hij heeft inmid
dels al wat vooronderzoek
verricht onder Transavia-
piloten en is ook van plan te
gaan bekijken onder wat
voor omstandigheden mili
taire vliegers hun werk moe
ten doen. Hij zegt: "Zoals
voetballers kunnen terug
vallen op coaches en medi
sche verzorgers, zo moeten
ook verkeersvliegers, ook al
maken ze een stuk minder in
tensief gebruik van hun
spieren, goed worden bege
leid. Mijn indruk is dat het
daar, op dit punt, aan ont
breekt".
Van Faassen is dan ook van
plan, afhankelijk van de on
derzoekresultaten, spieroe-
feningen voor verkeersvlie
gers te gaan bedenken, uit te
voeren tijdens de (lange)
vlucht of bij tussenlandin
gen. "Het zullen simpele
handelingen zijn die de spie
ren echter wel in optimale
conditie brengen".
Het onderzoek van Van Faas
sen zal mogelijk ook wat
nieuwe gegevens gaan ople
veren over stress onder ver
keersvliegers. Recentelijk
heeft KLM-piloot Frank
Hawkins daar nog een rap
port over samengesteld,
daarbij uitgaande van zijn
eigen ervaringen op dat
vlak. Hawkins heeft met
name de slaapstoornissen
van vliegers nader toege
licht. Hij komt onder meer
tot de conclusie dat deze
vorm van stress in de hand
wordt gewerkt door versto
ring van het bio-ritme, een
gevolg van het feit dat pilo
ten vaak op zeer uiteenlo
pende tijdstippen aan hun
slaap beginnen.
Daardoor ontstaan vaak
problemen met het inslapen.
De praktijk wijst uit dat veel
verkeersvliegers dan maar
hun toevlucht tot de alcohol
nemen als hulpmiddel om in
slaap te geraken. En dat zou
dan weer zijn consequenties
hebben voor het fit aan een
nieuwe vlucht beginnen. De
stress-situatie als gevolg
van een verstoring van het
bio-ritme zou zich niet al
leen onder vliegers voordoen
maar ook onder pursers en
stewardessen.
Hawkins is ook op zoek gegaan
naar methodieken om slaap
stoornissen te verhelpen.
Noemt onder meer transce-
dente meditatie en het ge
bruik van electronica. Een
collega van professor Van
Faassen, wetenschapper A.
Vrolijk, heeft veel onderzoek
gedaan op het gebied van de
stress. Hij heeft ook kennis
genomen van het rapport
van Frank Hawkins. Zegt
daarover: "Zijn bevindingen
komen mij zeer reeel over. Al
ben ik er wel stellig van
overtuigd dat alle metho
dieken om die slaapstoornis
sen terug te dringen, stuk
voor stuk lapmiddelen zijn.
Zij nemen het kwaad niet
weg".
stress te bestrijden en dat is
er voor te zorgen dat de
werktijden van verkeers
vliegers zo zijn ingedeeld dat
het slaapritme niet al te zeer
worden verstoord. In de
praktijk zal dat een wijzi
ging van de vliegschema's
betekenen. Het inzetten van
meer ploegen dus. Ik ben
echter bang dat dat geen
haalbare kaart is. In de vlie
gerij worden economische
factoren nu eenmaal hoger
aangeslagen dan biologi
sche".
Het rapport van Frank Haw
kins is ook aangeboden aan
de Vereniging Nederlandse
Verkeersvliegers, die aan de
onderzoekresultaten geen
consequenties zal verbin-
den.Althans er zullen geen
belangrijke verschuivingen
tot stand worden gebracht in
de bestaande werk- en rust
tijdenregeling.
De "Vliegende Hollanders", v.l.n.r. Nol van Fenema, Ronny Wolff, Paul Vogels, Dick Korstanje, Ary Jan Dros, Wim de Boer en Peter Bierdrager
