Doorbraak op
conferentie
over Rhodesië
Iran steeds meer in
isolement verzeild
ADVISEUR BRITSE KONINGIN WAS SPION
4000+2000m2
Weer doodstraf
voor zwarte
keukens, badkamers,zitkomfort
onder één dak
Zuidafrikaan
WAT KRAAKT TGEZELLIGST
BIJ EEN PARTIJTJE FLIPPEREN?
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1979
BUITENLAND
PAGINA 9
(Van correspondent Henk
Leffelaar)
LONDEN - De vorig jaar gepensio
neerde adviseur van koningin
Elizabeth voor het koninklijk
kunstbezit, Anthony Blunt, is
ontmaskerd als een ex-spion voor
Moskou. Buckingham Palace
heeft onmiddellijk een verkla
ring uitgegeven waarin verklaard
wordt dat het hem door de ko
ningin in 1956 als een persoonlij
ke gift verleende ridderschap (hij
mocht zich „Sir" noemen), was
ontnomen.
De onthulling kwam in de vorm
van een ongebruikelijke schrif
telijke verklaring die premier
Margaret Thatcher aan het La
gerhuis verstrekte, in plaats van
een persoonlijke mededeling.
Deze techniek verhinderde La
gerhuisleden er vragen over te
stellen. Blunt vertrok woens
dagmorgen, dus voordat That
cher haar verklaring uitgaf, met
veel bagage uit zijn flat op de zes
de verdieping in Battersea, ver
moedelijk naar het buitenland.
De vraag is dan ook gerezen of
iemand hem van tevoren heeft
ingelicht.
Deze kwestie, die Engeland in grote
beroering heeft gebracht, is een
uitvloeisel van de beruchte grote
spionageaffaire die in 1951 leidde
tot de vlucht van twee Britse di
plomaten, Guy Burgess en Do
nald MacLean, naar Moskou. In
1963 werden zij naar de Sowjet-
BRD wil 1000
atoomkoppen
terugtrekken
BONN (GPD/AFP) - Bonds-
kanselier Helmut Schmidt
vindt dat het Westen eenzij
dig 1000 atoomkoppen extra
uit Europa moet terugtrek
ken. Dit als reactie op de aan
kondiging van de Sowjet-
Unie dat zij 20.000 soldaten en
1000 tanks uit de DDR zal ha
len. De bondskanselier heeft
dit voor de fractie van zijn
partij, de SPD, meegedeeld.
Hij merkte daarbij op dat dit
voorstel bekend is bij presi
dent Carter van de Verenigde
Staten.
In Bonn wordt een eenzijdige
stap van hetWesten be
schouwd als een extra poging
om de Weense onderhande
lingen over troepenreducties
in Midden-Europa (MBFR)
weer in beweging te brengen.
Verder zou een dergelijke
stap een belangrijke verbete
ring van het klimaat tussen
Oost en West betekenen.
Volgens Schmidt zou het Wes
ten door terugtrekking van
1000 atoomkoppen uit Euro
pa ook duidelijk maken dat
het besluit van de NAVO-top
in december over de middel-
lange-afstandsraketten, niet
tot een verdere opeenhoping
van nucleaire projectielen in
Europa leidt, maar dat het te
gendeel het geval is.
De Verenigde Staten hebben de
NAVO-leden eerder deze
maand al gepolst over terug
trekking van een groot aantal
verouderde kernkoppen. Het
voorstel van Schmidt staat
hier los van.
De Sowjet-Unie heeft gisteren
duidelijk gemaakt dat zij nog
steeds wil onderhandelen op
basis van de ontwapenings
voorstellen die president
Brezjnjev onlangs in Oost-
Berlijn heeft gedaan, on
danks het feit dat de N AVO in
principe heeft besloten zijn
kernwapens te moderniseren.
Het Sowjetrussische persbu
reau Tass heeft dit principe
besluit gisteren veroordeeld.
Unie gevolgd door de hoogge
plaatste diplomaat Kim Philby,
bekend als de „Derde Man", die
hen de tip had gegeven dat het
Britse ministerie van buitenland
se zaken hen op het spoor
was.
De Britse geheime dienst, gewoon
lijk niet gauw uit zijn evenwicht
gebracht, was diep geschokt. Het
ministerie van buitenlandse za
ken niet minder. En hoewel er
van meet af aan geruchten de
ronde deden dat er nog een „vier
de man" in het spel was, werd er
de voorkeur aan gegeven de zaak
te laten rusten. Zo leek het in elk
geval naar buiten toe.
In werkelijkheid koesterde men
verdenkingen tegen Blunt, maar
deze milde en vooral beschaafde
man leek zo onverdacht dat hij na
zelfs elf verhoren, volgend op de
ontvluchting van Burgess en
MacLean in 1951, met rust werd
gelaten. Tenslotte was hij al sinds
1945 in dienst van het koninklijk
huis als bewaarder van de ko
ninklijke kunstschatten. De
toenmalige premier Harold
MacMillan verklaarde toen in het
parlement dat de twee uitgewe
ken diplomaten niet „getipt'
werden.
Anthony Blunt was in het begin
van de jaren dertig hoogleraar
aan de universiteit van Cambrid
ge, die toen berucht was om het
aantal linkse, zo niet volledig
communistisch georiënteerde
studenten. Hij was vrijgezel,
Het Patriottisch Front (PF) heeft
echter nog een slag om de arm
gehouden voor zover het de re
sultaten betreft van de bespre
kingen over de manier waarop
een wapenstilstand moet worden
gehandhaafd. Naar verwachting
zullen deze laatste besprekingen
in de komende week hun beslag
krijgen.
Lord Carrington, de Britse minister
van buitenlandse zaken en voor
zitter van de conferentie, prees
het Patriottisch Front en de Sa-
lisbury-delegatie voor hun
„staatsmanschap" en vertrok na
een ongebruikelijke ochtendzit
ting van alle delegaties naar
Downing Street nr. 10 om verslag
uit te brengen aan eerste minister
Margaret Thatcher. Hij arriveer
de daar met Lord Soames, van
wie gezegd wordt dat hij be
noemd zal worden als Britse gou
verneur in Rhodesië om toezicht
te houden op de verkiezingen in
de interim-periode
Eergisteren waren op de conferen
tie in Lancaster House al de eer
ste tekenen van een doorbraak te
bespeuren toen bekend werd
gemaakt dat het PF de voorstel
len van president Kaunda van
Zambia had geaccepteerd en of
ficieel had ingediend als eigen
standpunt. Op de daarop volgen
de persconferentie heerste grote
verwarring over de betekenis van
deze ontwikkeling, temeer omdat
Kaunda's voorstellen op veel
punten afweken van die van de
Britten.
Eddison Svobgo, de zegsman van
PF-leider Robert Mugabe, deed
alle vragen af met de onduidelij
ke verklaring dat het gezien
moest worden als een „amende
ment" op de eerdere, veel drasti
scher voorstellen van het Patriot
tisch Front. Nu is gebleken dat
deze manoeuvre werd onderno
men om gezichtsverlies te voor
komen. Want zoals de zaken nu
staan, heeft het Patriottisch
Front alle oorspronkelijke Britse
voorstellen vrijwel aangeno-
Concessie
Alleen op éën punt heeft Lord Car
rington een concessie gedaan. Hij
is akkoord gegaan met een vol-
f
Anthony Blunt
(archieffoto)
maakte er kennis met Burgess
(die homoseksueel was, evenals
MacLean) en woonde zelfs enige
tijd met hen samen in een flat.
In 1936 verliet Blunt Cambridge.
Hij was toen al een zogeheten
„talent-jager" voor Moskou -
d.w.z. het was zijn taak om veel
belovende jonge Britten aan te
werven voor spionagediensten
ten behoeve van de Sowjet-Unie.
Toen de oorlog uitbrak diende hij
waardige status van de troepen
van het PF in Rhodesië tijdens
het interregnum, waardoor deze
op voet van gelijkheid met de be
staande Rhodesische troepen
verantwoordelijkheid verschul
digd zijn aan de Britse gouver
neur. Niettemin zal de orde gedu
rende de overgangsperiode ge
handhaafd worden door de be
staande Rhodesische politie
macht, zij het onder leiding en
supervisie van Britse politie-ex-
perts.
Robert Mugabe waarschuwde ech
ter dat de guerillastrijd zou
voortgaan totdat er volledige
overeenstemming was bereikt
over de te nemen maatregelen
voor een wapenstilstand en wees
er ook op dat de troepen van het
PF bij en na de onafhankelijk
heid deel zouden uitmaken van
de strijdkrachten van het dan of
ficieel erkende Zimbabwe. Tege
lijkertijd liet hij blijken niet lan
ger bezwaar te maken tegen an
dere troepen dan die van de Ver
enigde Naties (een punt waar hèt
PF lang aan vast heeft gehouden)
om als waarnemers en surveille
rende macht op te treden. Deze
taak zal nu worden verricht door
een gecombineerde troepen
macht van het Gemenebest.
Er was dan ook wel aanleiding
om champagneflessen te ontkur
ken en een dronk uit te brengen
op het slagen van de conferentie,
die in de eerste plaats een diplo
matiek succes is voor de hard
nekkigheid waarmee Lord Car
rington de onderhandelingen
heeft geleid.
Niettemin heerst onder de blanken
in Rhodesië ongerustheid over de
uitslag van de nieuwe verkiezin
gen die waarschijnlijk tegen het
eind van februari gehouden zul
len worden. Roy Welensky, een
van de meest gerespecteerde
voormalige blanke politici in
Rhodesië, was van mening dat
wanneer Robert Mugabe de
nieuwe president zou worden, er
een uittocht van blanke planters
zou plaatsvinden.
Overigens zijn Mugabe en zijn
evenknie in het PF, Joshua
Nkomo, het er nog niet over eens
of zij de verkiezingen in zullen
gaan met een gezamenlijke poli
tieke partij van het Patriottisch
Front of als de twee partijen die
zij vertegenwoordigen, respec
tievelijk ZANU en ZAPU. Die
beslissing, zei Mugabe zou ge
nomen worden nadat de laatste
ronde van besprekingen over de
wapenstilstand was beëindigd.
een jaar in Frankrijk en kwam
daarna met de rang van majoor
terecht bij MI 5, een van de afde
lingen van de Britse inlichtin
gendienst. Hij was toen nauwe
lijks 32 jaar.
Een van de merkwaardigste op
drachten die Blunt aan het eind
van de oorlog kreeg, was om in
1945, nog voordat de Amerikanen
het westen van Duitsland hadden
bezet, naar het ineengestorte dui
zendjarige rijk van Hitier te rei
zen om er beslag te leggen op
brieven van koningin Victoria
aan haar Duitse bloedverwan
ten.
In 1945 werd hij door de toenmalige
koning George VI, vader van Eli
zabeth, aangesteld als bewaarder
van de koninklijke kunstschat
ten, een positie die hij behield tot
1972, waarna hij de privé-advi-
seur werd van de koningin voor
de verzameling die een van de
belangrijkste ter wereld wordt
geacht.
In 1964, een jaar nadat diplomaat
Kim Philby de grond te heet on
der zijn voeten werd en hij via
Beiroet naar Moskou vluchtte,
werd de koninklijke adviseur
Blunt door middel van een vrij
stelling van strafvervolging tot
een bekentenis gedwongen. Hij
bekende onder meer dat hij het
was geweest die Philby „getipt"
had, dat hij bijna dertig jaar lang
Britse geheimen had doorge
speeld naar Moskou en dat hij een
van de Moskou-mannen was ge-
(Van onze redactie buitenland)
TEHERAN-WASHINGTON - Pre
sident Carter van de Verenigde
Staten en Irans sterke man, aja-
tollah Chomeini, graven zich in
voor een loopgravenoorlog, met
als inzet het lot van de ruim zestig
gegijzelden in de Amerikaanse
ambassade in Teheran. Terwijl
Washington er met de dag beter
in slaagt Iran internationaal vol
ledig te isoleren, liet Chomeini
gisteren weten dat hij „moe en
ziek" is en vóór 5 december nie
mand wil ontvangen. Slechts
voor de vrouwen en kleurlingen
in het ambassadegebouw is er
een sprankje hoop op spoedige
vrijlating.
Dat kwam toen de waarnemend
minister van buitenlandse zaken
van Iran, Bani-Sadr, gisteren liet
doorschemeren dat vrouwen en
kleurlingen mogelijk zouden
worden vrijgelaten „omdat de
islam eerbied heeft voor vrouwen
en de zwarte Amerikanen als een
onderdrukte groep be
schouwt".
Volgens het ministerie van buiten
landse zaken in Washington wor
den zes of zeven Amerikaanse
vrouwen gegijzeld en één zwarte
Amerikaanse marinier. De rest
van de groep van 62 Amerikanen
in de ambassade bestaat uit blan
ke mannen. Het was gisteren niet
duidelijk of Bani-Sadr onder
kleurlingen ook de groep van 36
gegijzelde niet-Amerikaanse per
soneelsleden verstaat. Dit zijn
grotendeels Pakistani en In
diërs.
Uit de verklaring van Bani-Sadr
bleek andermaal dat hij en de on
geveer 400 bezetters van de am
bassade bepaald niet op één lijn
zitten. De bezetters lieten gister
middag onmiddellijk weten dat
er geen sprake kon zijn van vrijla
ting, van wie dan ook.
Binnen de Arabische wereld on
dervindt het Iraanse regime wei
nig enthousiame, laat staan soli
dariteit. In Tunis legde de Arabi
sche Liga gisteren een verzoek
van Libië, met Irak het enige
Arabische land dat Iran nog
enigszins steunt, naast zich neer
om diplomatieke en economi
sche maatregelen tegen de VS te
nemen. De in de OPEC verenigde
olieproducerende landen voelen
er evenmin voor hun banktegoe
den in de VS te blokkeren of te
rug te halen.
weest die geholpen had in Enge
land een netwerk van hoogge
plaatste spionnen op te bou-
Waarom werd Blunt niet vervolgd
en veroordeeld? Daar zijn twee
redenen voor aan te voeren. In de
eerste plaats, misschien omdat
men hem nog als „omgekeerde"
dubbelspion (die dus nu weer
voor de Britten zou werken onder
het mom dat hij nog voor Moskou
werkte) te gebruiken. Maar Blunt
was tegen die tijd al nauwelijks
meer van belang voor de Rus-
Een andere theorie is dat de toen
malige Conservatieve regering
net het Profumo-schandaal ach
ter de rug had (de minister van
defensie die betrapt was bij een
call-girl die ook relaties onder
hield met een Russische diplo
maat), en zich bovendien voorbe
reidde op de verkiezingen. Een
nieuw schandaal was wel het
laatste wat de conservatieven
toen nodig hadden en dus, vol
gens deze visie, werd de zaak van
Blunt in de doofpot gestopt.
Een dringender vraag is echter
waarom het koninklijk huis niet
werd ingelicht. Het antwoord
daarop is dat Buckingham Palace
wel degelijk werd ingelicht. De
privé-secretaris van de koningin
werd van de onverkwikkelijke
zaak op de hoogte gesteld. Het is
echter onduidelijk of hij haar zelf
inlichtte, hoewel dat om het vor
stenhuis te beschermen in elk
In Washington repte minister van
financiën Miller van verdere eco
nomische maatregelen tegen
Iran, zonder daarbij in details te
treden. Financiële deskundigen
in de VS wijzen op de mogelijk
heid ook Iraanse privé-vermo-
gens in de VS te blokkeren. Die
zouden nog eens 6 tot 12 miljard
dollar bedragen.
Vooruitlopend op een volledig
handelsembargo jegens Iran,
wordt in de Amerikaanse hoofd
stad ook de mogelijkheid bezien
van een export-stop op voedsel.
Nu Iran bot heeft gevangen bij de
Veiligheidsraad, die woensdag
nacht weigerde op Iraans verzoek
een spoedzitting te houden over
de Amerikaanse reacties op cie
gijzelingszaak, wil Iran de VS
aanklagen bij het Internationaal
Gerechtshof in Den Haag en bij
diverse Amerikaanse rechtban
ken. Teheran zal daar zowel op
heffing van de blokkering van
zijn banktegoeden eisen als
beëindiging van de Amerikaanse
import-stop van Iraanse olie, die
geval had moeten gebeuren. Het
baantje dat Blunt bekleedde bij
de koninklijke familie was ten
slotte onbezoldigd en het was
heel eenvoudig geweest om hem
geruisloos te verwijderen.
Dat gebeurde niet Hij bleef tot 1978
in dienst. En nog zou de affaire
niet aan het licht gekomen zijn,
wanneer er deze week geen boek
verschenen was van Andrew
Boyle, „Klimaat van verraad"
(Climate of Treason), waarin deze
nog eens het verhaal uit de doe
ken deed van het verraad van
Philby-Burgess, MacLean, maar
daaraan wist toe te voegen dat zij
niet de enigen waren geweest.
Boyle wist te melden dat er niet
alleen nog een „vierde" maar ook
nog een „vijfde man" had be
staan, met de respectievelijke
codenamen van Maurice en Ba
sil.
„Maurice'' blijkt nu de koninklijke
adviseur Blunt te zijn geweest.
Auteur Boyle weet ook wie „Ba
sil" is, maar wil diens naam niet
noemen omdat hem gezegd is dat
de man zelfmoord zou plegen.
Boyle's boek bracht de zaak in het
Lagerhuis aan het rollen met een
vraag van de parlementariër
Christopher Price. Deze wil nu
een volledig onderzoek naar het
functioneren van de Britse in
lichtingendiensten. Hij wil weten
waarom Blunt door vijf achter
eenvolgende ministeries van jus
titie niet gedaagd is en hij wil we
ten wie „Basil" is.
president Carter eerder deze
week uitvaardigde.
De verdreven sjah, die op dokters
advies nu nog niet mag reizen,
zou naar in New York verluidt
binnen twee weken voldoende
zijn hersteld om te reizen. Hij zou
dan terug willen keren naar
Mexico, waar hij na een zwerf
tocht via Egypte, Marokko, en de
Bahama's is gaan wonen. Om
toekomstige represailles te voor
komen, heeft de Mexicaanse re
gering zijn ambassade in Teheran
deze week al gesloten. Bovendien
heeft de Egyptische president
Anwar Sadat de sjah gisteren op
nieuw uitgenodigd in Egypte te
komen wonen. Hij bood aan zo
nodig zijn eigen vliegtuig te stu
ren om de sjah uit New York op te
halen.
De ambassadeur van Iran in Groot-
Brittannië, Ali Afooz, reageerde
gisteren dat dit geen enkele ver
andering zou brengen in de af
loop van de gijzelingsactie.
„Egypte en Mexico," zei hij, „zijn
allebei marionetten van de VS.
Het maakt niets uit waar de sjah
naar toe gaat"
ADVERTENTIE
(Van onze correspondent
Karl Breyer)
JOHANNESBURG - De 24-jarige
James Mange is gisteren door het
hooggerechtshof in Pieterma-
ritzburg ter dood veroordeeld
wegens „hoogverraad". Elf ande
re verdachten - allen leden van
het verboden Afrikaanse Natio
nale Congres (ANC) - werden
wegens gewapende guerrilla-ac
ties en verraad veroordeeld tot
gevangenisstraffen van 13 tot 18
jaar. Alle gevangenen werden
bovendien tot 12 maanden ge
vangenis veroordeeld wegens
„belediging van het hof'.
Tijdens de uitspraak van het vonnis
door rechter F. Hefer kwam het
tot dramatische tonelen waarbij
de gevangenen vrijheidsliederen
zongen. Volgens Hefer zou de
jongste van de verdachten, de 20-
jarige Andrew Mapheto, het
slechts aan zijn leeftijd te danken
hebben dat hij niet ter dood werd
veroordeeld.
Rechter Hefer beschuldigde Mange
de aanstichter te zijn van de or
deverstoringen tijdens het pro
ces. Deze hadden tot gevolg dat
de verdachten het proces in een
glazen kooi moesten bijwonen.
„In meer dan één opzicht bent u
een door en door weerzinwek
kende en afkeurenswaardige fi
guuraldus Hefer tot Mange.
Toen hij het doodvonnis over zich
hoorde uitspreken, bleef Mange
uiterlijk kalm. Een van de andere
verdachten kon zich echter niet
beheersen en moest door de an
deren in de glazen kooi in be
dwang worden gehouden. Po
litieagenten met automatische
wapens kwamen de rechtzaal
binnen en ontruimden de
publieke tribune.
Bij het begin van dje zitting smok
kelden drie van de verdachten in
een krant posters mee in de gla
zen kooi. De opschriften;
„Apartheid is een misdaad tegen
de mensheid", „Apartheid is
hoogverraad" en „Nooit op onze
knieën". Hierop werden zij door
rechter Hefer voor de vijftiende
maal beschuldigd van belediging
van het hof. Een van de verdach
ten probeerde door het politie-
kordon te ontsnappen, maar
werd onmiddellijk weer gevan
gen genomen.
De twaalf zijn lid van de militaire
vleugel „Umkhontowezizwe"
(Speer van de Natie) van het Afri
can National Congress en ston
den sinds maandag terecht we
gens „verraad". Uit de aanklacht
bleek dat verschillende van de
twaalf ANC-leden een militaire
opleiding in het buitenland had
den gekregen en dat zij na hun
terugkeer naar Zuid-Afrika wer
den gearresteerd.
De Anti-Apartheids beweging Ne
derland en het Medisch Comité
Angola hebben gisteravond ver
ontwaardigd gereageerd op de
vonnissen. „Opnieuw dreigt een
jonge vrijheidsstrijder door het
regime te worden vermoord en
zijn kameraden voorjaren achter
de tralies te worden gezet", aldus
een verklaring van beide organi
saties. Op de Nederlandse rege
ring doen zij een dringend beroep
„nu direct een openlijke en
scherpe veroordeling van dit
proces uit te spreken en met klem
bij het apartheidsregime van
Zuid-Afrika tegen deze misdadi
ge straffen te protesteren De
organisaties hebben een tele
gram van deze strekking ver
stuurd naar minister Van der
Klaauw van buitenlandse za
ken.
Ook het ANC in Londen heeft on
middellijk gereageerd op de von
nissen. In een speciaal voor Ne
derland opgestelde verklaring
roept deze organisatie het Ne
derlandse volk op „van haar rege
ring te eisen dat zij alle haar ter
beschikking staande mogelijk
heden gebruikt om de executie
tegen te houden en de onmiddel
lijke invrijheidstelling te eisen
van alle aangeklaagden in dit
proces"
Voor verschillende misdaden geldt
in Zuid-Afrika nog steeds de
doodstraf. Gedurende de afgelo
pen tien maanden zijn 125 perso
nen opgehangen, onder wie 90
zwarten, 23 kleurlingen en twaalf
blanken. De bekendste gehange
ne was de zwarte nationalistische
guerrillastrijder Solomon Mah-
langu, die in 1977 in Johannes
burg wegens moord ter dood
werd veroordeeld.
ADVERTENTIE
(Van onze correspondent Henk Leffelaar)
LONDEN - Na een nacht van gespannen telefonisch over
leg tussen de delegaties is gisteren op de Rhodesië-confe-
rentie in Londen overeenstemming bereikt over de Britse
voorstellen voor de interim-periode, die de onafhanke
lijkheid van Rhodesië moet inleiden.
