Zestig jaar radio
NOS overweegt
een eis tot
schadevergoeding
toegelicht
r/MÏ\Rfögmmma]
Dankzij omroeppionier Idzerda
Filmheld
Nazzari
overleden
VOETBAL OP TV
Staking BRT harder
DINSDAG 6 NOVEMBER 1979
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
HILVERSUM (GPD) - Om acht uur 's avonds op die gedenkwaardige 6e november 1919
was dan eindelijk het grote ogenblik aangebroken. Het "Turf in je ransel" klonk ramme
lend en krakend in diverse huiskamers.
De eerste echte radio-uitzending was een feit. Het "Soirée Musicale", dat in totaal twee uur
duurde, werd een wereldprimeur in Nederland.
De verantwoordelijke man: omroeppionier ir. Hanso Henricus Schotanus a Steringa Id
zerda (1885-1944).
Ir. Hanso Henricus Schotanus a
Steringa Idzerda,een vergeten pio
nier op radiogebied. Inmiddels is er
wel in zijn geboortedorp Weidum
een monument voor hem opgericht
en is er in de Haagse woning, van
waar hij uitzond een gedenkplaat
aangebracht.
Bravonrnit
Azerbeidzjan
LEIDEN - Het schijnt datje als in
woner van de Sowjetrussische
republiek Azerbeidzjan een goe
de kans maakt om honderd vijftig
jaar te worden. Niet dat de leden
van het Nationaal Folkloristisch
Danstheater uit die streek al zo
oud zijn, maar een zeer gezonde
indruk maken ze wel.
Dat geldt zowel voor de sierlijk
dansende vrouwen als voor de
zich spectaculair voortbewegen
de mannen, die van het gister
avond in de Leidse Schouwburg
optredende gezelschap deel uit
maken. Het uithoudingsvermo
gen van met name de dansers, die
opmerkelijk veel bravour op het
toneel ten toon spreiden, is zon
der meer verbluffend. Wat een
beheersing van de techniek! Ge
voel voor effect kan deze dansers
ook niet worden ontzegd, hoewel
het ook wel een tikkeltje minder
ijdeltuiterig kan.
Eén van de sterdansers, die een
opmerkelijke gelijkenis met Da
vid Niven vertoont, maakt het
wat dat laatste betreft soms wel
erg bont. Vallen de dansers voor
al op door hun fenomenale
sprongen, de danseressen dwin
gen in de eerste plaats bewonde
ring af met hun mooi uitgevoerde
armbewegingen. De ingetogen
heid van de dames vormt een
sterk contrast met de bravour van
de heren, maar ook zij baseren
hun podium optreden voor een
niet onbelanrijk deel op een te
veel aan stereotiepe gebaartjes en
maniertjes. Wat de Azerbeidzja-
nen presenteren is tot theater
kunst verheven folklore en dus
niet helemaal puur natuur. Daar
is geen bezwaar tegen wanneer
het maar geen al te gekunstelde
vertoning wordt.
Men herkent overigens in dit kleur
rijke, folkloristische spektakel
uit de Kaukasus veel Perzische
en Turkse invloeden. Een woord
van lof voor de begeleidende mu
zikanten, van wie sommigen met
zeer veel succes solistisch naar
voren traden, is hier zeker op zijn
plaats. De zangeres Nazaket Ma-
medowax tenslotte blijkt in staat
om scheuren in schouwburgmu
ren te zingen. Adembenemend!
P.R.
Vóór die 6e november waren er na
tuurlijk ook al radio-uitzendin
gen geweest, maar Idzerda (zoals
hij doorgaans werd genoemd)
voldeed aan een belangrijk as
pect. Op 5 november 1919 plaat
ste hij in de Nieuwe Rotterdam-
sche Courant een advertentie
waarin hij zijn uitzending bekend
maakte, en daarmee voldeed hij
aan een belangrijke voorwaarde
om een werkelijke radio-uitzen
ding te maken: er was iemand die
zond, er waren ontvangers en er
was bekend gemaakt wanneer en
wat er uitgezonden zou worden.
Idzerda was al in 1913 in aanraking
gekomen met de radio-telegrafie.
Hij studeerde in Duitsland aan de
universiteit van Berlijn en expe
rimenteerde in het laboratorium.
Na zijn studie wilde Idzerda zich
aan de radio wijden, maar hij kon
geen werk vinden en besloot toen
maar sterkstroominstallaties te
gaan maken, waarvan hij later
zeer veel profijt zou hebben toen
hij zich toch met de radio ging
bezighouden.
Na enige tijd richtte Idzerda de ra-
diofabriek "Wireless" op en testte
veel radio-apparatuur voor het
leger. Daarnaast maakte hij toe
stellen voor verschillende instan
ties, hij kreeg octrooien en verbe
terde de apparatuur. Hij nam
contact op met "De heeren Phi
lips te Eindhoven en heb
daar getracht om betere radio
lampen te doen vervaardigen.
Doch de heeren Philips vonden
dit geen artikel de moeite waard
om er veel aandacht aan te beste
den". Uiteindelijk zou het toch
tot een samenwerking met het
bedrijf en de pionier komen.
"Wireless" verdween en werd de
Nederlandse Radio Industrie. En
tijdens de Utrechtse Jaarbeurs
1919, die van 24 februari tot 8
maart werd gehouden, gaven
Philips en de NRI voor het eerst
een openbare demonstratie met
een zendmachtiging van de
toenmalige minister van water
staat.
De zendmachtiging gold alleen
voor de dagen die de beurs duur
de, maar al gauw kreeg Idzerda
een "fabrikantenmachtiging"
waarmee hij zijn apparaten kon
uittesten, hetgeen de beroemde
uitzending van 6 november tot
gevolg had. Zijn zender PCGG
werd wijd en zijd beroemd. Ook
in Engeland kon men hem ont
vangen. In 1929 schreef Idzerda:
"Als men de Engelsche tijd
schriften van dien tijd doorbla
dert, bemerkt men hoeveel be
langstelling mijn telefonie-sta-
tion PCGG toen reeds had. Gel
delijke bijdragen voor PCGG, uit
Engeland ongevraagd toegezon
den, waren geen zeldzaamheid"
Geld was overigens toch een heel
probleem voor Idzerda. Hij
bracht dan ook, waarschijnlijk
als eerste, een gesponsorde uit
zending. De Londense krant
Daily Mail financierde indertijd
de Kurhaus-concerten. Toch
bleef geldgebrek een grote zorg
voor de radiofanaat. Hij meende
zelfs: "Ieder die van de radio-
muziek geniet, is dus de NRI niet
alleen dank verschuldigd, doch is
tevens zedelijk verplicht deze
proefnemingen en daarmee de
Nederlandse industrie te steu
nen". Idzerda wilde geld voor zijn
uitzendingen, maar was er ook
niet vies van zijn apparaten aan
de man te brengen. Hij ging nog
verder "Toont u goeden wil, an
ders wordt de aether stil"
Ondanks het Engelse contract, dat
overigens maar één jaar duurde,
het bijspringen van de NWR en
Tegen Jumping Amsterdam
de bedelbrieven, moest Idzerda
in 1924 zijn uitzendingen staken.
De NRI werd failliet verklaard en
de zendmachtiging werd inge
trokken. Later kwam hij nog wel
terug, maar het werd hem verbo
den de uitzendingen bekend te
maken, en van een "omroep" was
dus geen sprake meer. Andere,
waaronder ook enkele nu nog be
staande omroepverenigingen,
zetten zijn werk voort.
Noodlottig
HILVERSUM (GPD) - De NOS
onderzoekt de mogelijkheid om
bij het bestuur van de stichting
Jumping Amsterdam een scha
declaim in te dienen wegens het
niet doorgaan van de voor afge
lopen zondagmiddag vastgestel
de reportage van het paarde-
sportevenement. Zondag gelast
te de programmaleiding van de
NOS de reportage af, omdat op
het springterrein in de RAI in
Amsterdam reclame werd aan
gebracht die buiten de overeen
komst tussen de NOS en Jum
ping Amsterdam viel.
„Tot vlak voor de reportage is er
gesproken over wat wel en niet
aan reclameborden mocht wor
den aangebracht. Toen bleek dat
zondag toch nieuw materiaal
werd aangedragen. Dat was in
strijd met de afspraak, die voor
ons de basis was om de reportage
te maken", aldus NOS-pro-
grammaleider Carel Enke
laar.
De schadeclaim, zo daar al sprake
van is, heeft overigens een bij
zondere kant. In de omroepwe
reld wordt er met belangstelling
op gewacht, want dan zal einde
lijk blijken wat de NOS berekent
voor het ter beschikking stellen
van een reportagetrein. Tot nu
toe is het voor omroepen onmo
gelijk een inzicht te krijgen in de
totale kosten van hun program
ma's, want op de rekening ont
breekt altijd de post van de door
de NOS ter beschikking gestelde
faciliteiten. Ook in het kader van
het efficiency-onderzoek en de
herstructurering van de dienst
televisiefaciliteiten van de NOS,
en de wijze waarop de NOS zijn
geld besteedt, zou een in te die
nen schadeclaim verhelderende
neveneffecten hebben.
Zijn belangstelling voor techniek
werd Idzerda ten slotte noodlot
tig. In de winter van 1944 toonde
hij, in de ogen van de Duitsers,
een meer dan normale belang
stelling voor de brokstukken van
een verkeerd gelanceerde V-2-
raket. Ze concludeerden dat Id
zerda een spion was, en nog geen
anderhalf uur na zijn aanhouding
werd hij in Scheveningen te
rechtgesteld.
Snel was de naam van de radiopio
nier vergeten, en pas de laatste
jaren ziet men het belang van zijn
werk in. In het pand Beukstraat 8
in Den Haag, vanwaar de uitzen
ding op 6 november 1919 ge
schiedde, werd een gedenkplaat
aangebracht en in zijn geboorte
dorp Weidum kwam een monu
ment.
De NOS stelde samen met het Om
roepmuseum en het Postmu-
seum een tentoonstelling samen,
die vandaag geopend is. Het ligt
in de bedoeling dat deze exposi
tie (met veel fotomateriaal en ap
paratuur van Idzerda) na enige
tijd ook in andere omroepge-
bouwen te zien zal zijn.
Deze tekst werd. hoofdzakelijk ontleend
aan de door de NOS uitgebrachte bro
chure "Ir. H. H.S. Steringa Idzerda -
60 jaar Nederlandse Radio-omroep"
die werd samengesteld door Helecn
Hermans. De brochure is bij de NOS
verkrijgbaar.
ROME (AFP/UPI) - De filmster
Amedeo Nazzari, die één van
de „versierders" van de Ita
liaanse film uit de jaren veer
tig was, is op 72-jarige leeftijd
in Rome overleden.
Amedeo Nazzari die bij de bur
gerlijke stand bekend was als
Amedeo Buffa was in 1907 in
Cagliari op Sardinië geboren.
Hij brak een studie tot inge
nieur af om zich in het toneel
spel en later de film te be
kwamen.
Met zijn 1 meter 90, blonde gol
vende haar, scherpe blik en
regelmatige gang werd Naz
zari het idool van de Italiaan
se vrouwen, temeer daar hij
meestal de moedige en inte
gere held uitbeeldde
CAMBRIDGE (MASSA-
CHUSSETTS) - Stripteke
naar Al Capp, de geestelijke
vader van Lil Abner, Daisy
Mae en Dogpatch, is na een
langdurige ziekte op 70-jarige
leeftijd gestorven.
Zijn personages en hun caprio
len amuseerden de mensen
toen die er het meest verlegen
om waren, tijdens de depres
sie in de jaren dertig.
HILVERSUM (ANP) - De in groep vier van de voorronde van het Euro
pees voetbalkampioenschap beslissende wedstrijd tussen de DDR en
Nederland, die op 21 november in Leipzig wordt gespeeld, zal door de
NOS rechtstreeks via televisie en radio worden uitgezonden.
De televisie-uitzending via Nederland 1 begint om 16.55 uur.
Het ziet er overigens naar uit dat de NOS morgenavond de voetbalwed
strijd St. Etienne-PSV voor de tweede ronde van de UEFA-beker
rechtstreeks via de televisie zal kunnen uitzenden. Er worden thans
onderhandelingen gevoerd met St. Etienne over de financiën. Mocht
de uitzending, die dan om 19.55 uur op Nederland 1 begint, doorgaan
dan zal het commentaar worden geleverd door Theo Reitsma. Zoals
bekend heeft PSV de thuiswedstrijd met 2-0 gewonnen.
BRUSSEL (ANP) - Bij de Nederlandstalige Belgische Radio- en Televisie
(BRT) staakt men voort. Dat is gisteren besloten, omdat de regering (de
BRT is een staatsomroep) geen nieuwe voorstellen gedaan heeft om de
problemen uit de wereld te helpen. Dit hebben de gezamenlijke vak
bonden meegedeeld. Bij de BRT was men gistermiddag al 120 uur in
staking, toen tot een voortzetting van die actie besloten werd. De nor
male programma's zullen nu tot tenminste woensdagavond uit de ether
blijven.
De vakbonden van het BRT-personeel hebben voorts besloten de sta
kingsactie harder te maken. Tot dusverre was de radio, ondanks de
staking, de gehele dag in de lucht met een noodprogramma (bestaande
uit muziek) dat alleen 's ochtendsom acht uuren 's avonds om zeven uur
onderbroken werd vooreen korte nieuwsuitzending. Maar van maandag
af zal ook dat noodprogramma bekort worden. De radio zal niet meer tot
kwart voor twaalf 's avonds in de lucht blijven, maar slechts tot tien uur
in de avond. De televisie zal geen beelden meer uitzenden.
Met de stakingsactie wil het BRT-personeel bereiken dat de laagstbetaal
den in het bedrijf een inkomensverbetering krijgen. De regering is daar
tegen, zij vreest dat zo'n verbetering in andere overheidsdiensten een
sneeuwbaleffect zal krijgen.
ln de Royal Albert Hall in
Londen worden op 15 no
vember de Miss World ver
kiezingen gehouden. De 18-
jarige Fatiana Capote uit
Venezuela (links) en de twee
jaar oudere Violet Lee uit
Singapore, die mee zullen
dingen naar de titelzijn al
in de Engelse hoofdstad
aangekomen.
NEDERLAND 1
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Paspoort, voor Joegoslaven en Italianen (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - EO-kinderkrant (EO)
19.30 - Het kleine huis, tv-serie (EO)
20.15 - Zomaar een vrouw (EO)
20.30 - Gesprek (EO)
20.50 - Tijdsein (EO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Panoramiek (NOS)
22.15 - Relache, (heden geen voorstelling), ballet (NOS)
23.05 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.25 - Microprocessor II, le cyclus (2), (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Sinbad de Zeeman (KRO)
19.25 - Duel in de diepte, tv-serie (KRO)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Het ongeluk, tv-serie (KRO)
21.20 - Alle zegen komt van boven, tv-serie (KRO)
21.45 - Filmportret (KRO)
22.45 - Dagboek 42-43, documentaire film (KRO)
23.30 - Journaal (NOS)
TV-WOENSDAG
10.00-11.30 - Schooltelevisie (NOS-NOT)
13.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
15.30 - Jan de muzikant (NCRV)
15.35 - De oma van Sebastiaan (NCRC)
15.50 - De grote klok, kindermagazine (NCRV)
16.40 - Jongens bij meisjes en meisjes bij meisjes, als je dat soms
nog niet dacht (NCRV)
17.00 - Theelepelvrouwtje (NCRV)
17.20 - NCRV's Pop-Show (NCRV).
DUITSE TV
DINSDAG 6 NOVEMBER
DUITSLAND I
WDR: 18.00 Untemehmen Rentner-
kommune. tv-sene. 18.30 Informa
tief progr. 18.40 Zimmer frei - UNO-
Nahe. tv-serie. 19.15 Actual. 19 45
Documentaire serie). 20.00 Joum.
20.15 Filmreportage. 21.00 Actueel
magaz. 21.45 Delvecchio, tv-serie.
22.30 Actual. 23.00 Showprogr. 0.00
DUITSLAND II
1Ö.2U 'leKenlum. 18.45 Tekenfilm.
19.00 Journ. 19.30 Die Hochzeit ïm
Haifisch, toneelstuk, aansl.: inform,
progr. 21.00 Actual. 21.20 Inform,
progr. 22.00 Monsieur Verdoux - Der
Heiratsschwindler von Paris (Mon
sieur Verdoux)l speelfilm. 23.50
Joum.
DUITSLAND III WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30 Tv-cursus
wiskunde-algebra. 19.00 Reportage.
19.45 Journal 3. 20.00 Joum. 20.15
Filmreportage. 21.00 Actueel magaz.
21.15 Spelprogr. 22.00 Sportprogr.
22.30 Inform, progr. ca. 23.15
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
18.00 Kinderfilmserie. 18.05 Kleu
terserie. 18.30 O oen School. 19.00
Licht muziekprogr. 19.40 Morgen.
19.45 Joum. 20.10 Showprogr. 20.35
Inform, progr. 21.25 Spelprogr. 21.50
Gastprogr. 22.20 Liefdadigheids-
progr. 22.25 Joum.
NET 2
18.00-20.10 Zie NET 1 20.10 Docu
mentaire serie. 20.30 De Collega's,
tv-sene. 21.05-22.35 Heerlijke herfst
(Un Bellissimo Novembre), speel
film.
In de televisie-aktualiteitenrubriek Tijdsein van de Evangeli
sche Omroep wordt vanavond in verband met plannen in ons land
gratis heroïne te verstrekken aan verslaafden een beeld gegeven
van de situatie in Engeland, waar men op dit punt al een jarenlan
ge ervaring heeft. Er is ook een gesprek met de heer Postmadirec
teur van de Jellinek-kliniek in Amsterdam.
Tijdsein besteedt voorts aandacht aan de situatie op Oost-Timor,
waar volgens de laatste berichten nog steeds zou worden gevochten
en hongersnood zou heersen. (Nederland 1, 2050 uur).
De KRO-televisie zendt vanai>ond een film uit getiteld "Dagboek
42 - 43"
Uitgangspunt voor deze filmwas het oorlogsdagboek vandeAmers-
foortse slager Jules Frank, die in de oorlogsjaren bijna nan dag tot
dag de gebeurtenissen in de joodse gemeente van Amersfoort in een
schoolschrift heeft opgeschreventot hij met zijn vrouw werd gede
porteerd en vierdagen later in Sobibor werd vergast. (Nederland 2,
22.45 uur)
•k De KRO-televisie brengt vanavond een programma over Neder
lands grootste komiek van voor de oorlog Johan Buziau op het
scherm. Medewerkenden aan het programma zijn: Toon Hermans,
Silvain Poons, familie Buziau.GuusOster.de heer Dekker (oud-be
drijfsleider van Carré).de heer Hubbel oud-toneelmeesteri.Simon
Carmiggelt. de heer Goinga (al meer dan 50 jaar fan) en Marian
Golius beeldhouwster(Nederland 2, 21.45 uur)
DINSDAG 6 NOVEMBER
HILVERSUM I
(NOS. Ieder heel uur nws.). AVRO:
18.11 AVRO' Radiojourn. 18.25 Top
pers van toen. 19.02 (S) Natafelen.
20.03 (S) Operette-hoogtepunten.
20.30 (S) Broadway tot Carre. 21 02
Bloesum van vuur, hoorspelsene.
21.46 Lichte grammofoonmuz. 22.02
AVRO's Sportpanorama. 22.45
AVRO-Academie: Cursus Assertivi
teit. NOS: 23.02-24.00 (S) Met het oog
op morgen. VARA 0 02 (S) Elpee
tuin. 1.02 (S) Groot Licht. 5.02 (S)
Truck.
HILVERSUM II
NOS: 18.00 Nws. KRO: 18.10 Ver
kenning. HUM. VERBOND: 18.20
Na vijven en zessen. P.P.: 18.50 PSP.
KRO: 19.00 Kerk in MEERVOUD
(19.00 Liturgie en kerkmuz. 19.20
Nws. uit de kerken. 19.30 Kruis
punt). 20.00 (S) Een sehubertiade:
tenor en piano. 21.15 Spektakel
22 20 Overweging. 22.30 Nws 22 40
75 jaar Thijmgenootschap. 23.30 (S)
Muziek op het spel (52). 23.55
HILVERSUM III
(NOS: Ieder heel uur nws.). NOS:
10.03 (S) Nationale Hitparade en
Avondspits. VARA: 19 02 (S) Pop-
WOENSDAG 7 NOVEMBER
HILVERSUM I
Ieder heel uur nieuws. VOO 7.03 (S)
Ook goeie morgen 9 03 (S) Muziek
terwijl u werkt 10 02 (S) Kletskop
VPRO 10 45 (S) Villa VPRO (met
Bijvoorbeeld; en het Het mes op ta
fel: 13.03 Welingelichte kringen
13.30 Spannende Sprookjes). 14.02
Achterwerk. EO: 14.20 (S) Radio-
kleuterkrant. 14.45 (S) Open Huis.
16.02 (S) EO-Metterdaad, zending en
hulpverlening. 16.15 (S) Licht en uit
zicht 16.55 (S) EO-Aktief. 17.02 (S)
Tijdsein. NCRV 17.45 (S) Theateror
gelbespeling.
HILVERSUM II
VARA 7 00 Nws. 7.10 Ochtend
gymnastiek. 7.20 De Wekkerradio
terstanden. 9.15 Werkbank VARA
9 25 Keuren en kiezen. 9 50 Hoor
Haar. 11.10 Schoolradio. 11.30 Box
tel Centraal OVERHEIDSVOOR
LICHTING 12 16 Tekst en uitleg
rubriek van het Ministerie van O en
W VARA 12 26 Mededelingen t b v
land- en tuinbouw. 12 30 Nws 12.36
Dingen van de dag. 13.00 Nws. 13.11
Boxtel - Centraal (verv.) 13.30 Oude
Schoolliedjes. 13.50 Kinderen een
kwartje. 14.30 Leef-tijd-gcnoeg.
15.30 Operette. 15 55 Botten, hoor
spel (2). 17 00 (S) Een blokje Neder
lands. 17.24 Mededelingen 17.30
Nws. 17.36 Dingen van de dag.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws KRO 7 02 (S)
Des Engels. 9 03 (S) Van negen tot
twaalf 12 05 (S) DE Noen Show
14 03 (S) De Theo Stokkink Show.
17.03 (S) Stampij.
HILVERSUM IV
7 00 Nws. 7 02 (S) Het levende
woord. 7.10 (S) Preludium. 9 02 (S)
Uit de Kunst 9 15(S) Onder de hoog-
tezon 10 00(S)Orkestpalet II 15 (S)
Vroegromantische symfonieën
12 00 Nws 12 02 (S) Tafelmuz 13 55
(S) Zojuist verschenen nieuwe boe
ken 14 00 Nws 14 02 (Si Strijkkwar
tet moderne mux. 14 30 (S> Kerku