NAYO-top vindt
voorstel CDA
gevaarlijke zaak
Bruins: maar één keer bij
een executie betrokken
OVER KERNWAPENS
VVD: plaatsing
van kernwapens
is noodzakelijk
Uit in de Randstad
Zilvermeeuwen vormen
bedreiging voor
uniek vogeleiland
«•4.
Regering: woningbouwprogramma na
1980 niet bij voorbaat verhogen
Nu de wereldgeschiedenis
in één goed boek geschiedenis. Meer
DONDERDAG 1 NOVEMBER 1979
BINNENLAND
PAGINA 7
BRUSSEL-DEN HAAG (GPD) - Het CDA-voorstel om de
NAVO in december wel positief te laten beslissen over de
produktie van nieuwe kernwapens, maar het besluit over
aantal en feitelijke plaatsing daarvan minstens twee jaar
uit te stellen, wordt door het NAVO-hoofdkwartier in
Brussel volstrekt van de hand gewezen. Een NAVO-be-
sluit waarbij deze twee zaken losgekoppeld zijn wordt
zinloos en gevaarlijk genoemd.
DEN HAAG (GPD)- De WD heeft
gisteren sterk kritisch gerea
geerd op het standpunt van coali
tiepartner CDA inzake de mo
dernisering van kernwapens. De
WD-fractie vindt dat het CDA
op twee sporen zit. als het ja zegt
tegen de produktie van kernwa
pens, maar voorlopig nee tegen
de opstelling daarvan in Neder
land.
De WD-fractie heeft zelf nog geen
definitief standpunt inzake het
vraagstuk van de kernwapens,
waarover vandaag een eerste
overleg tussen regering en kamer
plaatsvindt. Wel werd tijdens een
speciale fractievergadering giste
ren duidelijk dat de WD het niet
eens is met de aarzelingen van het
CDA tegen stationering van de
kernwapens in Nederland.
De twee jaar uitstel die het CDA
bepleit om nader met de Sowjet-
Unie over wapenvermindering te
onderhandelingen acht de WD-
fractie technisch onmogelijk.
Ook stelt de WD vraagtekens bij
de verhouding Amerika-NAVO
en bij het kostenaspect, als de
nieuwe kernwapens wel door
Amerika worden geproduceerd,
maar later niet in Europa zouden
worden opgesteld.
WD-fractieleider Rietkerk zei in
een toelichting dat voor de WD
een duidelijke band tussen pro
duktie en stationering aanwezig
is. Ook meende hij dat een beter
resultaat in de onderhandelingen
met het Oostblok kan worden be
reikt, als Nederland in principe
akkoord gaat met stationering
van de kernwapens in Euro
pa.
De WD vindt dat Nederland alles
moet doen om een nucleaire ont
wapening te bevorderen, maar
dat dient niet ten koste te gaan
van de verdediging van het vrije
westen tegen het oostblok, aldus
Rietkerk.
De fractie van de PvdA heeft
woensdag eveneens een extra
vergadering aan de kernwapens
gewijd. Tot een conclusie leidde
het beraad nog niet; het was, zo
werd gezegd, een eerste uitwis
seling van standpunten. Volgen
de week dinsdag vergadert de
PvdA-fractie verder.
Heel algemeen kan het PvdA-
standpunt echter als volgt wor
den geformuleerd: eerst onder
handelen, dan pas beslissen over
modernisering. Over de uitwer
king daarvan verschilt de fractie
echter van mening. Er zijn drie
stromingen aan te geven: die van
de (ongeveer 13) atoompacifisten,
die elke modernisering afwijst.
Dan de groep die vindt dat de be
slissing één tot enkele jaren moet
worden uitgesteld (onder wie de
defensiespcialisten De Vries en
Stemerdink). Voorts is er een
vleugel (met o.a. Van der Stoel)
die de mondernisering op zich als
onvermijdelijk ziet maar een be
sluit met veel waarborgen voor
wapenbeheersing wil omge-
De fractie van D'66 is nog verdeeld
over het vraagstuk van de kern
wapens. Evenals WD en PvdA
vergadert ook D'66 volgende
week om tot een definitief stand
punt te komen. In D'66 zijn op dit
moment globaal twee stromin
gen te onderscheiden: één die op
het standpunt staat dat Neder
land zich niet moet isoleren bin
nen de NAVO en met het besluit
tot modernisering in de achter
zak met de Sowjet-Unie moet on
derhandelen over wapenvermin
dering, en een ander, die eerst wil
onderhandelen en pas daarna, by
onverhoopte mislukking, tot
modernisering wil overgaan.
Volgens hoge NAVO-functionaris-
sen heeft het geen zin een besluit
te nemen als daar niet direct bij
gezegd wordt om hoeveel wapens
het gaat en waar ze geplaatst zul
len worden. "Zo'n beslissing
houdt dan niets in. Als je dat doet,
dan zegje in feite datje helemaal
niets wilt. Dat is een gevaarlijkse
stellingname, die onze onder
handelingspositie schaadt, de
stabiliteit in de wereld verstoort
en dus de veiligheid in gevaar
brengt", aldus deze gezagheb
bende kringen uit de politieke
NAVO-top.
De CDA-fractie stelde zich dinsdag
op het standpunt dat de beslis
singen over produktie en feitelij
ke stationering wél gescheiden
kunnen worden. In de tussentijd
moet dan met de Russen over
vermindering van wapensyste
men onderhandeld worden. Pas
wanneer dat mislukt zou tot een
plaatsingsbesluit mogen worden
overgegaan. De nieuwe kernwa
pens moeten gelden als het NA-
VO-antwoord op de nieuwe Rus
sische SS 20-raket.
Man vermist
ROTTERDAM (ANP) - De Rotter
damse binnenschipper F. Meijer
wordt sinds dinsdagmiddag
vermist. Hij viel bij het afsluiten
van de ruimen van zijn binnen
schip „Medea" achterover in het
water en kwam terecht tussen
zijn schip en het zeeschip „Ebn
Hagid". Volgens de politie heb
ben duikers tot nu toe zonder re
sultaat naar de vermiste man ge
zocht.
Volgens de zegslieden uit de NA
VO-top in Brussel heeft de CDA-
opvatting bij de andere NAVO-
landen geen schijn van kans
"Het gaat om één geintegreerde
beslissing, die niet uit elkaar te
rafelen is. Bovendien vindt een
meerderheid in het bondgenoot
schap dat al twee jaar te lang ge
wacht is met het bedenken van
een antwoord op de Russische
dreiging. Het is nu de hoogste tijd
om'een beslissing te nemen"
Overigens wordt in Brussel, met
nadruk gezegd dat ook wanneer
Nederland zich in december te
gen de kernwapenmodernisering
uitspreekt, die modernisering
toch doorgang zal vinden. Ne
derland heeft in dit geval geen ve
to-recht en kan de andere NAVO-
staten niet van een positieve be
slissing weerhouden. De nieuwe
wapens zullen in dat geval alleen
in de andere betrokken landen
(West-Duitsland, Groot-Brittan-
nië, Italië en België) worden op
gesteld.
"Maar een nee zou Nederland bin
nen de NAVO zeker minder ge
loofwaardig maken en Nederland
zou daarmee de mogelijkheid van
beïnvloeding in nucleaire zaken
min of meer uit handen geven"
zo zegt men in Brussel. "Zo'n be
sluit zou contraproduktief wer
ken" Overigens zou het uit de
boot vallen van Nederland voor
de geloofwaardigheid van de
NAVO als geheel tegenover de
Russen niet van grote betekenis
zijn, zo wordt er aan toegevoegd
AMSTERDAM
Concertgebouw - Grote zaal: do 1 nov. 20.15 uur, Concertgebouw
orkest olv Collin Davis/Salvatore Accardo, viool (en vrij. 2 nov.)
za. 3 nov. grote zaal: Matinee op de vrije zaterdag, Het Nederlands
Kamerorkest, 15.00 uur, 20.15 uur Amsterdams Philharmonisch
Orkest, olv Anton Kersjes. Zo 4 nov. Spiegelzaal: 11.00 uur, NOS-
Für Elise, rechtstreekse radio-uitzending. 16.30.uur spiegelzaal:
Boy Edgar en zijn orkest. Di. 6 nov., grote zaal: 20.15 uur, Deut
sche Bachsolisten, Woe. 7 nov. grote zaal: lunchconcert door Het
Nederlands Kamerorkest, 12.30 uur, 20.15 uur. J. Mc. Laughlin.
Carré: Vrij. 2 nov. t/m za. 29 dec. (beh. zo., ma. en woe. 5 dec.) 20.15
uur Paul van Vliet. Zo. 4 en ma. 5 nov., 20.15 uur: Dire Straits
Stadsschouwburg - Do. 1, vrij. 2 en za. 3 nov.. Foyer 3e Balkon,
Publiekstheater: "Antigone", van Jean Anouilh. Do. 1 nov. 20.15
uur. Het Nationale Ballet "Grand Trio". Vrij. 2 en zat. 3 nov. 20.15
uur Publiekstheater, "De Kale Zangeres" van Ionesco. Zo. 4 nov
14.00 uur en ma. 4 nov. 20.00 uur, De Nederlandse Operastichting,
"Die Fledermaus", van Strauss. Di. 6 nov. 20.15 uur, Het Neder
lands Danstheater, "Translucent Tones", "Return to a strange
Land" "Greetings", "Nuages", "Stoolgame" Woe. 7 nov., 20.00
uur, De Nederlandse Operastichting, "Die Fledermaus", van
Strauss.
Theater de Balie (voorheen De Brakke Grond) - t/m za. 3 nov.,
Toneelgroep "De Appel", met "Zerken", ma. 5 nov., t/m za. 17
nov. (Beh. zo. 11) 20.30 uur. Toneelgroep Stater, "Het Nest", Franz
Xaver.
Centrum Bellevue - Avondvoorstellingen: t/m za. 24 nov. (beh. zo
en ma.), grote zaal 20.30 uur. Toneelgroep Centrum, "De Ka-
mer'VEen beetje pijn", van Harold Pinter. T/m za. 17 nov. (beh. zo.
en ma.) kleine zaal: Tine Ruysschaert solo in het "Testament van
Francois Villon." Nachtvoorstellingen: vrij. 2 en za. 3 nov., 23.00
uur, Jacques Commandeur, speelt "Keefman", van Jan Arends.
Matineevoorstellingen: 14.15 uur, do. 1 nov., grote zaal: Toneel
groep Centrum "De Kamer/Een beetje pijn", van Harold Pinter.
Lunchvoorstellingen: 12.30 uur, do. 1 en vrij. 2 nov., Palonizaal:
Toneelgroep Centrum, "Sundance".
Paradiso - (de zaal is open vanaf 20.00 uur, de voorstellingen be
ginnen om 21.30 uur) do. 1 nov. D-day Rondos en 2 vrij. 2 nov.,
Reo Speed wagen, za. 3 nov., The Only Ones, Moon Martin, Ocean
Breeze, Stoned Free, Paso, Vitesse. Zo. 4 nov., Fisher Z. Woe. 7
nov., Talentenshow en House band.
DEN HAAG
Koninklijke Schouwburg - Do. 1 nov. 20.15 uur, "Kleine Eyolf'
Vrij. 2 nov., 20.15 uur, "Geleerde Vrouwen", za. 3 nov.en zo. 4 nov.
20.15 uur "Het Wederzijds Huwelijksbedrog", Pieter Langedijk.
Ma. 5 nov. Wikor: "The Absolute Monarch", 20.15 uur. Woe. 7 nov.
"Mensch durf te leven".
Theater de Tobbe (Voorburg) - Za. 3 nov. Tour De Chant: "Heel
gewoon", Wim Hogenkamp, 20.30 uur.
LEIDEN
Schouwburg - Aanvang voorstellingen: 20.15 uur. Do. 1 en vrij. 2
nov; "Alle laatjes open", liedjesprogramma van Annie M.G.
Schmidt. Guus Vleugel en Michel van der Plas. Za. 3 nov.: "We
mogen niet klagen", Solo-cabaret-programma van Dolf de Vries.
Ma. 5 nov., Nationaal Folkloristisch Danstheater uit Azerbeids-
jan.
LA K-theater - Do. 1 nov. 21.00 uur, Theatergroep "Kaktus", "Ko
ning Kaktus voor oude Lullenza. 2 nov., Toneelgroep Proloog:
"De missvorming van Mollie", 20.30 uur, zo. 4 nov. 15.00 uur,
kindervoorstelling: Toneelgroep Maccus, "Voor straf'.
DEN HAAG - CDA'er Cor Kleis-
terlee heeft gisteren na een lidmaat
schap van hijna 23 jaar afscheid
genomen van de Tweede Kamer
Kleisterlee, tot voor kort eerste on
dervoorzitter van de Kamer en se
cretaris van het CDA-fractiebe-
stuurwerd benoemd tot comman
deur in de orde van Oranje Nassa u
Kamervoorzitter Dolman noemde
het vertrekkend kamerlid een aar
dige lastpost die altijd met volledi
ge inzet, doelbewust en doeltreffend
zich van de hem toevertrouwde ta
ken heeft gekweten. Op de foto
wordt Kleisterlee rechtsde hand
geschud door Van Thijn van de
PvdA terwijl Terlouw van D'66 la
chend toekijkt
HAARLEM (ANP) - In een Aziati
sche kunsthandel in Haarlem is
deze week in twee achtereenvol
gende nachten ingebroken.
Daarbij werden sieraden ter
waarde van 67.000 gulden buit
gemaakt. Na de eerste inbraak,
waarbij een ruit werd vernield,
bracht de brandweer proviso
risch een plastic ruit aan. De ei
genaar verzuimde een andere ruit
te laten plaatsen. Inbrekers had
den een nacht later geen moeite
de plastic ruit te vernielen.
ARNHEM (ANP) - De vereniging
tot behoud van natuurmonumen
ten heeft de afgelopen zomer op
het uniek vogeleiland Griend in
de Waddenzee met succes de
strijd aangebonden tegen circa
200 eier- en kuikenrovende zil-
den door het uitleggen van ver
giftigde eieren in hun eigen nes
ten onschadelijk gemaakt.
Zilvermeeuwen broedden altijd al
op Griend, maar slechts met en
kele paren tegelijk. Dit jaar ves
tigden zich plotseling circa 70 pa
ren op het 100 hectaren grote ei
land. terwijl er ook nog eens eni
ge tientallen niet-broedende zil
vermeeuwen rondzwierven. De
oorzaak van deze bevolkingsex
plosie is natuurmonumenten on
bekend.
De meeuwen vormden een groot
gevaar voor de andere, soms
zeldzame vogels op het eiland,
zoals de grote stern, de visdief, de
Noordse stern, de kokmeeuw en
de scholekster. Eind mei van dit
jaar beschouwde natuurmonu
menten de toename van de zil
vermeeuwen op Griend als
„alarmerend" en besloot de die
ren te elimineren.
Het rapen en schudden van de zil
vermeeuweieren, evenals het af
schieten van de dieren zou teveel
tijd vergen en de rust op het ei
land verstoren. Het vangen van
de zilvermeeuwen bleek te wei
nig resultaat op te leveren, zodat
werd overgegaan tot het leggen
van de vergiftigde eieren. Vrijwel
alle op Griend broedende zilver
meeuwen zijn nu dood, terwijl de
sterfte onder de andere vogels
minimaal was, zo blijkt uit een
verslag van natuurmonumenten.
Natuurmonumenten wacht nu af
hoe de overgebleven zilver
meeuwen zich volgend jaar ge
dragen. De niet broedende
exemplaren zullen dan eventueel
met klapnetten of door een voor
de vogels onzichtbare scherp
schutter worden gevangen en/of
gedood.
HAGEN (GPD) - „Eenmaal ben ik
bij een executie betrokken ge
weest. Dat was op het kerkhof in
Delfzijl. Neuhauser had het
commando. Wij moesten zijn be
vel uitvoeren". Aldus oorlogs
misdadiger Siert Bruins gisteren
voor het Schwurgericht in Ha
gen, waar hij samen met August
Neuhauser terecht staat voor de
moord op de joodse gebroeders
Sleutelberg in Delfzijl op 25 april
1945. Nadrukkelijk ontkende
Bruins op vragen' van de recht
bankpresident betrokken te zijn
geweest bij andere executies, zo
als Neuhauser vroeger verklaard
heeft. De executie die Bruins
ADVERTENTIE
Win 75.000 peseta's of een
geheel verzorgde vakantie in Spanje
Kijk op het achteretiket van èen fles
OSBORNE sherry hoe u kunt
meedoen, of vraag uw winkelier om
het wedstrijdformulier.
Totaal zijn er zes van deze prijzen
te winnen, dus DOE MEE!
WIE SPANJE KENT, KENT OSBORNE SHERRY.
toegeeft was die van Baltus
Timmer uit Schildwolde. Die is
hem ook bij het proces in 1949 in
Groningen ten laste gelegd.
Op deze tweede zittingsdag werden
drie getuigen gehoord. De eerste
was de toenmalige chef van
Bruins en Neuhauser, de nu 71-
jarige Heinrich Bordeaux, ge
pensioneerd politieman van de
Gestapo (geheime staatspolitie).
In tegenstelling tot de bewering
van Bruins en Neuhauser zegt
Bordeaux nooit bevel te hebben
gegeven Meijer en Lazarus Sleu
telburg te liquideren. SS-Unter-
sturmführer Bordeaux - zoals
zijn rang toen vanwege de inlij
ving bij de SD (Sicherheits
Dienst) was - zat alleen in zijn
maag met de beide Sleutelbergs,
die bij toeval door Wehrmacht-
soldaten ontdekt waren bij boer
Dijkema tussen Meedhuizen en
Delfzijl en aan de SD-Dienststelle
in Delfzijl overgegeven. Maar
voor Bordeaux waren in die laat
ste oorlogsdagen andere dingen
belangrijk - zo verklaart hij - dan
gevangenen. Ook al waren het
gevangen joden, want dat speel
de voor hem geen rol. „Voor mij
waren het gevangenen, en wat
moest ik daarmee? Wij waren op
dat moment Wehrmacht. Wij
hebben nooit met joden van doen
gehad en op dat moment was dat
ook zeker onze opgave niet"
Uit het verhaal van Bordeaux, dat
voor de rechtbank een paar uur in
beslag nam, kwam steeds naar
voren, dat Neuhauser altijd van
de partij was als er gemoord
moest worden. Die was er vol
gens een chef van Bordeaux ge
knipt voor. „Niet dat Neuhauser
zich opdrong als er van die kar
weitjes gedaan moesten worden,
maar ja, de arme Neuhauser bleef
altijd aan deze executies hangen.
Zo was dat nu eenmaal"
Bordeaux herinnert zich een hele
hoop dingen niet meer, beweert
hij, „maar ik heb nooit gelogen.
Als u in processen-verbaal uitla
tingen van mij tegenkomt, dan
zijn die juist". Hij heeft met Meij
er en Lazarus Sleutelberg ge
sproken. Hij heeft ze voorlopig op
laten sluiten, voor één nacht zegt
hij, en toen bevel gegeven dat ze
weggebracht moesten worden. In
ieder geval was het zijn bedoe
ling, zo laat hij weten, dat de bei
de joden maar aan de Wehrmacht
teruggegeven moesten worden.
Dat had hij eerder ook laten doen
met een groepje Nederlandse
verzetsmensen, voor wier ver
zorging hij geen verantwoording
kon nemen.
,Wir haben unser Laden schon
aufgelost" (Wij hebben onze win
kel al opgedoekt) zou hij tegen de
Wehrmacht-mensen gezegd heb
ben, daarmee doelend op het feit
dat voor activiteiten van de ge
heime dienst geen plaats meer
was nu het eind in zicht was.
Met „Groningen" contact opnemen
om een oplossing voor het Sleu-
telberg-probleem kon Bordeaux
ook niet meer, want Groningen
was al bevrijd en de SD-dienst
daar dus opgeheven. Volgens
Bordeaux is er niet over gespro
ken de beide joden te doden. Ook
is het volgens hem onmogelijk
dat een getuige gehoord zou heb-'
ben dat Siert Bruins hem. Bor
deaux, gesmeekt zou hebben om
de broers te mogen neerschieten.
Die getuige was toen niet meer in
Delfzijl, aldus Bordeaux.
Met nadruk zegt hij dat het neer
schieten van de Sleutelbergs te
gen zijn wil gebeurd is. Hij heeft,
zo zegt hij, trouwens pas bij het
proces in 1949 van dit feit ge
hoord. Pas na dat proces heeft hij
ook Neuhauser teruggezien.
Bruins heeft hij voor het laatst in
Emden gezien, na de vlucht uit
Delfzijl. Gisteren sprak hij hem
voor het eerst weer.
Tweede getuige op de tweede zit
tingsdag was de Groninger oud
politieman Jacob Cooij (71), die
destijds als rechercheur b(j de
politieke opsporingsdienst de
verhoren van Neuhauser en Bor
deaux geleid heeft. Tegenover de
bewering van Neuhauser dat hij
destijds mishandeld zou zijn - als
gevolg waarvan hij een onjuiste
verklaring heeft afgelegd in het
nadeel van Bruins - zegt Cooij dat
de verhoren altijd correct verlo
pen zijn. Neuhauser geeft dat ten
aanzien van Cooij en van een an
dere politieman in Groningen,
Van Esveld. ook toe. maar sugge
reert de naam van een andere
Groninger politieman, ene
Poutsma, die niet zo correct zou
zijn geweest. Tegenover Cooij
heeft Bordeaux ook destijds al
gezegd dat hij opdracht had ge
geven de Sleutelbergs terug te
brengen naar waar ze vandaan
kwamen. Neuhauser heeft de
schuld van de moord altijd op
Bruins geschoven.
DEN HAAG (GPD) - De regering
wil het woningbouwprogramma
na 1980 niet bij voorbaat op het
huidige niveau van 106.000 wo
ningen per jaar laten. CDA en
WD hadden in een motie om een
minimaal gelijkblijvend pro
gramma gevraagd. Minister
Beelaerts van Blokland noemde
de motie een ondersteuning van
het regeringsbeleid, maar hij wil
de zich toch niet nu al vastleggen
op een te verwezenlijken bouw-
cijfer.
In principe is de bewinsdman het
eens met een bijstelling van het
programma naar boven. Bee
laerts: „Indien de ontwikkeling
daartoe aanleiding geeft en de fi
nanciële ruimte aanwezig is, zal
ik niet schromen het programma
op te voeren". In de bouwprog-
noses van de regering wordt voor
de jaren na 1980 uitgegaan van
een programma van 101.500.
De beide regeringsfracties legden
zich neer bij de toelichting van de
minister. De PvdA achtte het niet
te rijmen dat Beelaerts de motie
een ondersteuning vindt van het
regeringbeleid zonder daarbij de
toezegging te doen dat er na vol
gend jaar niet minder zal worden
gebouwd.
Staatssecretaris Brok*, liet tijdens
de voortzetting vande begro
tingsbehandeling van volkshuis
vesting weten dat het programma
voor 1980 voldoende is. Hij voel
de er niets voor om in te gaan op
de suggesties van de PvdA om
het programma met 3000 huizen
(woningwet) te verhogen.
dan 3 000 kleur-
illustraties, tekeningen en foto's
Ruim 500 blz. Een zeer duidelijke
tekst, voor jong en oud geschikt.
Exclusief voor Nederland, alléén bij
de Bruna-Winkels:
«24.50
LEIDEN
Haarlemmerstraat 211 - Maarsmansteeg 10
