'Aap in huis kwellerij'
Okko
Reusin
slechtst
betaalde
directeur
van ons
land...
Stichting AAP
ATERDAG 27 OKTOBER 1979
Door Herman van Amsterdam
LISSE/AMSTELVEEN - Tijdens ons gesprek met
Okko Reusin rijdt er een politiebusje de laan naar de
boerderij op. Stopt op het erf en twee agenten in
burger melden zich aan de zijdeur. Reusin wordt
vriendelijk verzocht mee te gaan en een kijkje te
nemen in het van traliewerk voorziene vervoermid
del. Achter de schuifdeur staat een kooi met daarin
een uiterst schichtige aap. Hoofdagent Schenk, in
gedeeld bij het politiekorps in Den Helder, vertelt
hoe zij er aan zijn gekomen.
"We hebben het beestje vanmorgen weggehaald bij een particulier
En een moeite dat dat gekost heeft. Toen wij de eigenaresse
vertelden dat wij de illegaal in haar huis verblijvende aap in
beslag kwamen nemen ging ze boven op de kooi zitten. Hyste
risch werd ze. We hebben bijna een veldslag moeten leveren om
het diertje het huis uit te krijgen"
Reusin laat de kooi uitladen, gaat er op de hurken bij zitten, slaat
het aapje nauwkeurig gade en besluit dan: "O.K., dit exemplaar
lijkt mij redelijk gezond. Hij kan hier blijven. Laten we 'm maar
naar de kas brengen". De aap uit Den Helder wordt met kooi en al
naar een glazen kast gebracht, naast de boerderij. Daar bevinden
Zich nog 105 soortgenoten, maar ook nog een wasbeer, drie kro
kodillen, drie (niet-giftige) slangen, enkele hagedissen, wat ara's,
lorries en kakatoes. Tesamen vormen deze dieren de levende
have van de in Amstelveen gevestigde stichting AAP
Okko Reusin houdt toezicht op
de dieren en is tevens direc
teur van de stichting. Toen hij
nog biologie studeerde nam
hij de uitdaging aan een aapje
op te voeden dat door de
moeder was verstoten. Reu
sin woonde toen nog in de
dorpskern van Amstelveen.
Die uitdaging beviel hem zo
best dat hij er nog wat andere
apen bij nam. En binnen een
mum van tijd veranderde zijn
woning in een privé-dieren-
tuin. Het toenmalige gemeen
tebestuur zorgde er voor dat
Reusin acht jaar geleden met
de apen zijn intrek kon ne
men in een leegstaande boer
derij aan de afgelegen Leg-
meerdijk, waar het balletje
verder is gaan rollen.
Binnen de destijds opgerichte
stichting AAP vervult het
Lissese echtpaar Meiboom de
functies van secretaris en
penningmeester. De twee
zorgen er ook voor dat de
stichting regelmatig met op
vallende acties naar buiten
treedt. Zoals een paar weken
terug toen zij radiopresenta
tor en ballonvaarder Hans
Zoet zover kregen zijn hete
luchtballon voor hun doel het
luchtruim te laten kiezen. En
dat doel is: de opvang van met
name apen, die om de een of
andere reden als huisdier niet
meer te houden zijn.
Aanvankelijk strekte het doel
gebied zich niet verder uit
dan Amsterdam en wijde om
geving maar de voorziening
in Amstelveen, hoe gebrekkig
ook, is inmiddels als opvang
centrum gaan fungeren voor
heel Nederland. Wat de stich
ting aan een onderkomen
heeft is verre van te vergelij
ken met een "echte" dieren
tuin. Men moet het doen met
een voormalige anjerkas, die
maar gedeeltelijk verwarmd
is en waar het per dier be
schikbare aantal vierkante
meters leefruimte aan de zeer
karige kant is.
Daar komt bij dat de apen die er
binnen worden gebracht
(door de politie, door particu
lieren, door CRM) over het al
gemeen in een ontredderde
toestand verkeren. Volkomen
in de war en daardoor vaak
agressief.
"Een aap als huisdier", zegt
Reusin, "lijkt zo leuk. Vooral
de eerste paar jaar, als ze nog
zo schattig klein zijn. Maar oh
wee daarna. Dan zijn ze ge
slachtsrijp en begint de na
righeid. Ze gaan bijten, be
vuilen het huis en maken stuk
wat er maar stuk te maken
valt. De aap wordt in veel ge
vallen baas over zijn baas. Het
hek is dan volledig van de
dam".
Kwellerij
"Een aap als huisdier, ik blijf
het zeggen, is je reinste kwel
lerij. Want alleen in groeps
verband is hij in zijn normale
doen. De meeste aapbezitters
hebben daar geen flauwe no
tie van. Ik noem het dan ook
goed bedoelde stommiteiten
dat ze aan zo'n avontuur be
ginnen. Maar dat ze met de
brokken komen te zitten is
zeker. Als het eenmaal met
zo'n dier is misgelopen kan ik
natuurlijk zeggen: houden
jullie je narigheid maar. Per
slot van rekening zijn wij als
stichting nergens toe ver
plicht. Maar waar moet men
met die apen dan naar toe?
Geen dierentuin die er in
trapt. Nemen wij ze niet, dan
worden ze geheid ergens in
een bos of zo achtergelaten.
Dan maar liever dit".
Veel apen dragen nog de sporen
van hun huiselijke leven. In
de anjerkas wijst Reusin op
een paar "verknipte exempla
ren". Tito, de java-aap, is met
geen mogelijkheid meer tot
rechtop lopen te krijgen sinds
hij elf jaar lang opgesloten zat-
in een kooi die qua hoogte la
ger was dan zijn eigen lengte
In Amstelveen beschikt Tito
over een kooi waarvan het
dak zich zeker een meter bo
ven zijn hoofd bevindt maar
de aap blijft in een onnatuur
lijke houding door zijn ver
blijf gaan.
Vlees
Reusin blijft staan voor een
zwarte slingeraap. Deze had
toen hij werd gebracht zeer
ontwikkelde bovenarmen en
-benen. "De vrouw die hem in
huis had, heeft deze aap in al
die jaren nooit één stukje
vlees gegeven. Ze vond het
vreemd dat ik zei dat apen ei
genlijk niet zonder kunnen.
Haar argument: in het oer
woud groeien toch ook geen
biefstukjes of wienerschnit-
zels aan de bomen?
"Nee, natuurlijk niet, maar
apen eten wel kakkerlakken,
muizen en slakken. Maar daar
staat men nooit bij stil. De
mensen denken, als we 'm
maar voldoende volproppen
met verse groenten en fruit
dan zit het wel snor. Maar zo is
het mooi niet" Een paar
kooien verderop zit een aap
die als huisdier gewend was
regelmatig een biertje te
drinken en een sigaret te ro
ken. Zijn bazin vond dat ge
zellig. "Zo hebben ze bijna
allemaal wat", zegt Reusin.
Dat geldt niet alleen de apen.
Buiten op het erf loopt een
jong varken. De avond ervoor
binnengebracht door een on
bekende. Deze had het big
getje als hoofdprijs gewon
nen op een bingo-avond. Het
feestcomité had de big voor
zien van een boerenpet en een
bonte zakdoek om de spek
nek en het dier, toen de
hoofdprijsuitreiking daar
was, zo de zaal binnen gere
den in een kruiwagen. Om de
big koest te houden had men
hem van tevoren een verdo
vend spuitje gegeven. De
hoofdprijswinnaar wist niet
goed wat hij met zijn prijs aan
moest. Herinnerde zich het
dierenopvangcentrum aan de
Legmeerdijk en bracht het
door de verdoving nog suffe
dier snel per auto naar Reu
sin, die het voorlopig onder
zijn hoede houdt.
Adviezen
Zo zijn er nog meer voorbeel
den te noemen. Eén ding is
duidelijk: de meeste in de kas
ondergebrachte apen zijn nog
verre van hun normale doen.
Reageren op mensen niet zo
als het hoort. Reusin geeft be
zoekers voor het betreden van
de kas dan ook steevast een
paar adviezen. Niet te dicht
langs de kooien lopen, de
apen niet te lang in de ogen
kijken en niet te lang op één
plaats blijven staan. Zo heb
ben bezoekers de meeste
kans er zonder kleerscheuren
af te komen en is de rust in de
anjerkas redelijk gewaar
borgd.
Omdat hij er dag in dag uit mee
optrekt kent Reusin de apen
door en door. Is zowaar hun
taal gaan spreken. Tijdens de
rondleiding in de kas spreekt
hij bijvoorbeeld een paar ja-
vanen aan. Hij drukt zijn
schouders iels naar achteren,
de kin naar voren, de lippen
worden gekruld, de mond
Reusin "praat" met de apen
en is altijd bereid tot een knuf
felpartij.
Okko Reusin onderzoekt een aapje dat door een politieman uit Den Helder
zakt half open en vanachter
uit de keel komt de produktie
van donker klinkende "oe-
oe's" op gang. Het geluid is
een kruising tussen de opko
mende hoest van een zware
shag-roker en de "oei" van
voetbalsupporters die de bal
net naast zien gaan.
Reusins armen hangen slap
langs zijn lichaam. De java-
nen reageren prompt op zijn
oproep. Ze komen naar de
tralies en steken beide armen
uit naar hun toegewijde ver
zorger, die op zijn beurt alle
medewerking verleent bij de
knuffelpartij waar hij zelf het
startsein voor heeft gegeven.
Er is moeilijk een peil te treK-
ken hoeveel apen in Neder
land in particulier bezit zijn.
Volgens een berekening van
het Centraal Bureau voor de
Statistiek werden in 1971 en
'72 in totaal 140.000 apen ons
land binnen gebracht. De
helft daarvan stierf binnen
een jaar, een deel werd geëx
porteerd naar met name
Amerika en Zweden, enkele
duizenden verhuisden als
proefdier naar Nederlandse
universiteiten en de bioche
mische industrie "verwerkte"
er ook de nodige.
Conclusie
Voor particulieren bleven er
naar schatting toch altijd nog
enkele tienduizenden over.
En dat alleen al in de jaren '71
en '72. Daarvoor en daarna
werden er ook grote hoeveel
heden aangevoerd. De
conclusie van een eenvoudig
rekensommetje kan dan al
leen maar zijn dat, tussentijd
se mutaties daargelaten, het
Maar uit cijfers van het ministe
rie van CRM spreekt het te
gendeel. Die cijfers hebben
betrekking op een in juli '77 in
werking getreden Wet op de
Bedreigde Uitheemse Dier
soorten. Vanaf dat tijdstip is
het aantal particulieren onder
meer verboden zich een aap
als huisdier aan te schaffen.
Wie er vóór juli '77 al een had
kon zijn aap "legaliseren"
door 'm bij CRM aan te mel
den. Het aantal aanmeldingen
is ver beneden de verwach
tingen gebleven: slechts ruim
10.000 plus nog een paar hon
derd die binnendruppelden
na inwerkingtreding van de
wet.
Bij de stichting AAP is men er
van overtuigd dat het er in
werkelijkheid enkele tien
duizenden moeten zijn. Een
mening die door CRM wordt
gedeeld. Een sprekend voor
beeld van die geringe animo
onder particulieren hun huis
aapje te legaliseren blijkt bij
voorbeeld uit het aanmel-
dingscijfer van Den Helder:
twee. "Natuurlijk zijn er veel
meer", zegt hoofdagent
Schenk, "maar kom er maar
eens achter. We moeten het
hebben van tips van derden.
Of er moet er weer eens een
ontsnappen".
Ambtenaren
CRM heeft drie ambtenaren
belast met het opsporen van
de bij de wet van juli '77 ver
boden primaten. Een van de
drie is permanent gestatio
neerd op de luchthaven
Schiphol, een vertoeft op het
ministerie en de derde is con
stant "in het veld". "Het is bij
zonder moeilijk om enig zicht
te krijgen op het aantal apen
dat ongeregistreerd in Ne
derlandse huiskamers rond
stapt", zegt CRM-woord-
voerder Van Dijk. "Ook wij
moeten het vaak hebben van
tipgevers. Bewoners uit de
straat of dikwijls ook van
mensen die na een ruzie de
aap van de buren verlinken"
CRM beschikt niet zelf over
voorzieningen om in beslag
genomen apen te huisvesten.
Daarom wordt een beroep
gedaan op onder meer de Ne
derlandse dierentuinen. Die
zijn weliswaar niet verplicht
om de dieren aan te nemen
maar ze doen dat over het al
gemeen wel. Een uitzonde
ring is de dierentuin in Was
senaar, waar men alleen "bij
zondere exemplaren" accep
teert.
De twee particuliere opvang
centra in Nederland (Amstel
veen en Arnhem) zijn door
gaans niet zo kieskeurig.
Maar ondanks dat voelt CRM
niets voor het verlenen van
een subsidie aan deze centra.
"Onbegrijpelijk", zegt secre
taris Meiboom. "Wij nemen
de overheid een last van de
schouders maar zij weigert
categorisch om daar iets te
genover te stellen. En we
hebben dat geld hard nodig.
Dit jaar bijvoorbeeld staan
wij voor een extra uitgave van
50.000 gulden. Hoe we die bij
elkaar moeten krijgen, ik
weet het niet"
Tbc-explosie
Die halve ton is noodzakelijk
om een kleine uitbreiding van
de kas te bekostigen. Een
maand of wat terug heeft zich
onder de in Amstelveen on
dergebrachte apen een tbc-
explosie voorgedaan die aan
twaalf exemplaren het leven
kostte. Een dierenarts heeft
toen als eisen gesteld dat ge
durende drie maanden geen
kinderen in de besmette kas
mochten worden toegelaten,
dat alle apen een tbc-onder-
zoek moesten ondergaan
(kosten 3000 gulden) en dat
voor de zieke en pas gearri
veerde dieren een quarantai
ne-afdeling zal worden ge
bouwd.
CRM is nogal pertinent in het
afwijzen van de subsidie-aan
vraag. Van Dijk: "Dat opne
men van die apen doet deze
particuliere stichting op vol
komen vrijwillige basis. Wij
verplichten haar nergens toe.
Het zal ons een zorg zijn of de
stichting die apen wel of niet
opneemt".
Omdat ook de gemeente Am
stelveen weigert bij te sprin
gen kan de stichting AAP met
moeite de eindjes aan elkaar
knopen. Elk jaar weer moet er
zo'n 60.000 gulden op tafel
komen voor voedsel, medi
camenten en onderhoud van
de kas. Deels komt dat geld
binnen door bijdragen van
donateurs. Hun aantal is niet
bijster hoog. In het adressen
bestand van secretaris Mei
boom komen 1600 namen
voor maar daar zitten ook de
genen onder die ooit eens een
bedragje over hebben ge
maakt en daarna nooit meer.
Ongeveer 800 donateurs
schenken elk jaar wat.
Naast die inkomsten is er nog
het geld van de zogenaamde
adoptanten, mensen die een
aapje adopteren. Zij verplich
ten zich per maand een vast
bedrag over te maken dat
voldoende is om de kosten
van voeding en verzorging
van één aap te dekken.
"Hun" aap
De geadopteerde aap blijft in
Amstelveen. Om toch een
beetje een band met het dier
te scheppen krijgen de adop
tanten een foto thuis gestuurd
met daarop de beeltenis van
"hun" aap. Althans dat was de
bedoeling. Verzorger Reusin
zou zelf de foto's maken en
versturen maar in de praktijk
blijkt dat de apen volkomen
uit hun doen raken door het
grote glimmende kamera
oog. Vandaar dat de meeste
adoptanten nog geen foto op
de schoorsteen hebben staan.
Er zijn vijftig Nederlanders die
via de Amstelveense stichting
een aap hebben geadopteerd.
Onder hen bevond zich ook
de inmiddels overleden actri
ce Caro van Eyck. Voor haar
aap Carootje wordt, zolang
het dier leeft, voortaan maan
delijks een bedrag overge
maakt. De actrice heeft dat in
haar testament bepaald. Om
aan geld te komen heeft de
stichting ook nog kalenders,
zwaarverzilverde theelepel
tjes, stickers en stenen
beeldjes in de strijd gewor
pen. Met al het geld bij elkaar
kan men het hoofd amper bo
ven water houden.
Op de begroting staan bij de
post "salaris directeur" en
kele liggende streepjes. Okko
Reusin trekt voor noppes ze
ven dagen per week, het hele
jaar door ("in 1967 ben ik voor
het laatst op vakantie ge
weest") met de dieren op.
Draait een gemiddelde van
zeventig werkuren per week.
"Je moet niet alleen zorgen
dat de dames en heren op tijd
hun lunch en diner krijgen",
zegt hij, "maar dagelijks de
hokken schoonmaken hoort
er ook bij en wat minstens zo
belangrijk is, je moet ze op de
een of andere manier bezig
zien te houden.
Praten
"Zorgen dat ze zich niet gaan
zitten te vervelen. Dus af en
toe een spelletje met ze doen
en vooral veel praten. Het
geeft niet wat. Al lees je ze een
telefoonboek voor". Het stre
ven van Reusin de ontregelde
apen (in groepsverband) her
op te voeden en voor de groep
in zijn totaliteit een passend
onderdak te vinden. Dit laat
ste lukt niet erg.
Reusin heeft er vrede mee dat
hij de slechtst betaalde direc
teur van Nederland is. Zijn
vrouw Riga, die er als zijn as
sistent per week ook heel wat
uurtjes tegenaan gooit, vangt
evenmin een cent We m<x-
ten het wat de inkomsten
voor het huisgezin betreft
hebben van het snabbelwerk
dat ik zo af en toe doe voor
uitgevers (Reusin vertaalt en
corrigeert hiologie-boeken)
en de lessen die ik als gastdo
cent geef op een middelbare
school. Alles bij elkaar is het
geen vetpot. Maar we redden
het wel".
