Triifel
"Leonce en Lena":
zeer onbevredigend
Amsterdamse theaters:
rust en tevredenheid
MAANDAG 1 OKTOBER 1979
VARIA
(De) Drie zusters
Gisteren was het belangrijkste
stuk van Anton P. Tsjechov,
.Drie zusters", op de televisie.
Heette dat stuk vroeger niet
,De drie zusters", zult u mis
schien vragen? Heel vroeger
wel, ja, toen de vertaling van
Aleida G. Schot nog gebruikt
werd. Daarna veranderde
Charles B. Timmer in een la
tere vertaling de titel in Drie
zusters" en ook in de bewer
king van Ton Lutz en Chiem
van Houweningen is de titel
,Drie zusters" gebleven.
Nu wilt u natuurlijk weten hoe
de titel in het Russisch luidt.
„Tri sestry". Dus ook „Drie
zusters", zegt u nu met een
kennersoorg. Ja en nee. „Tri
sestry" kan zowel met „drie
zusters" als met „de drie zus
ters" worden vertaald. Het
Russisch kent namelijk geen
lidwoord, het is een taal die
net als het Latijn enorm veel
energie en ruimte uitspaart
door de lidwoorden „de",
,Jiet" en „een" in de betekenis
van 'n) weg te laten
Dom
Mijn broer heeft onlangs een
nieuw huis betrokken. Ik moet
het nog gaan bekijken. Stel ik
ga daar binnenkort heen met
mijn dochtertje Janna van 1
jaar en 3 maanden, dat de
woorden „mamma", „pap
pa", „poes", „woef, „dag"
„miauw", ,ja" en (op de ver
ontwaardigde toon die zij
van haar drie jaar oudere
zusje heeft overgenomen)
„nou!" kan zeggen. Stel ver
der dat mijn broer en ik in het
Russisch met elkaar plegen te
converseren, en dat hij ons af
haalt van de bus, die enkele
huizen van zijn nieuwe huis
vandaan stopt. Het Russische
woord voor „huis" is „dom"
Omdat Janna bij het uitstap
pen „dag" tegen hem heeft ge
zegd probeert mijn broer of ze
ook het woord ,Jiuis" kan zeg
gen,en omdat we dus Russisch
spreken zegt hij daarom wer
vend: „dom".
Janna herhaalt het braaf:
„dom", en heeft nu dusxtok het
woord ,Jiuis" leren zeggen, zij
het in het Russisch. Tussen ons
in dribbelend passeert ze het
V
Door
Nico
Scheepmater
huis van de burgemeester, en
omdat mijn broer het uit pe
dagogisch oogpunt belang
rijk vindt dat zij weet wat zij
zegt, wijst hij op dat huis en
zegt „een huis", maar dan
volgens afspraak in het Rus
sisch: „dom". Janna zegt het
vlekkeloos na: „dom". Hon
derd meter verderop staat
mijn schoonzusje ons al in de
deuropening van het nieuwe
huis op te wachten, en niet
zonder trots zegt mijn broer:
„het huis", maar dan in het
Russisch: „dom". ,Dom", zegt
Janna zonder mankeren. Zo
heeft ze binnen honderd meter
achtereenvolgens ,Jiuis", ,jeen
huis" en „het huis" leren zeg
gen, bovendien in het Rus
sisch, wat het alleen maar
moeilijker maakt...
Met andere woorden: „Tri se
stry" kan zowel met ,Drie zus
ters" als met ,De drie zusters"
worden vertaald. Aleida G.
Schot (die de Martinus Nij-
hoffprijs voor vertalingen
won) koos voor ,De drie zus
ters", Charles B. Timmer (die
de Martinus Nijhoffprijs voor
vertalingen won) koos voor
,Drie zusters". Wie had min
der gelijk? Toen ik Timmer
naar het waarom van zijn
keuze vroeg zei hij:
Jk heb nogal een fijn gevoel
voor lidwoorden. Bij „de drie
zusters" heb je drie bepaalde
zusters cp het oog, maar als
iemand je in dit geval vraagt
waarover het stuk gaat, dan
zeg je: het gaat over drie zus
ters, en niet: het gaat over dé
drie zusters".
Met andere woorden: een film
over de drie schrijvende zus
jes Anne, Charlotte en Emily
Bronte zou je eerder „De drie
zusters" noemen dan een to
neelstuk over OlgaMasja en
Irina. Timmers taalkundige
bewijs: ,Jiet gaat over drie
zusters", lijkt me overigens
niet ijzersterk. ,De vijf
roeiers" van Vestdijk gaat
over vijf roeiers, ,De drie ge
broeders" van Coolen gaat
over drie broers, ,De drie
vrouwen in het heilige woud"
van Augusta de Wit gaat over
drie vrouwen in een heilig
woud, dus laten we die titels
maar vertalen met „Vijf
roeiers", ,DTie gebroeders" en
,Drie vrouwen in het heilige
woud".
Kijkje in je boekenkast dan zie
je dat beide soorten titels mo
gelijk zijn: „Twee vrouwen"
van Mulisch, „De drie muske
tiers" van Dumas gaat
vier musketiers. Je kan hoog
uit zeggen dat het in het Ne
derlands gebruikelijker is om
er „de" voor te zetten: het
schip ,De drie gebroeders"
galerie .De drie Hendricken"
,De drie van Breda" (fout
voorbeeld), ,De Drie Hoefij
zers", enzovoort. Maar laten
we liever terugkeren tot de
drie zusters en het Russisch.
Bestaat er in de uitgebreide
correspondentie van Tsjechov
geen brief aan een Franse of
Duitse vriend waarin hij over
zijn stuk ,Des trois soeurs"
schrijft, of over ,J>rei Gesch-
wister"? Nee, zo'n brief is he
laas onbekend. In Engelse na
slagwerken trof ik beurtelings
„Three sisters" en „The three
sisters" aan, in Duitse alleen
.Drie Geschwister"in Franse
J-.es trois soeurs"
n Hondje
Het duo Lutz-Van Houwenin
gen gaat wel heel ver in zijn
zucht naar vernieuwing door
ook ,De meeuw" van Tsjechov
te vertalen met ,,'n Meeuw"
Taaltechnisch kan het dus,
maar het wordt nergens ge
daan. Niemand zegt ook dat
Tolstoj ,J£en oorlog en vrede"
schreef, Toergenjev >rDe va
ders en de zonen", Dostojevski
,J£en speler" en ,,'n Idioot",
Gogolj ,,'n Mantel" en ,J£en
revisor", Gorki ,,'n Moeder",
Poesjkin ,,'n Pistoolschot",
Tsjechov ,,'n Dame met 'n
handje" (of Erasmus ,J£en lof
van 'n zotheid").
In Leidse Schouwburg
LEIDEN - Het was weer bar en
boos zaterdagavond in de Leidse
Schouwburg. Als we de mensen,
die in de pauze wegliepen even
buiten beschouwing laten, ble
ven we achter met de mensen, die
kennelijk redenen hadden om te
blijven zitten. Wellicht de oer-
Hollandse mentaliteit, dat "je
moet genieten van datgene waar
voor je hebt betaald". Welke mo
tieven de overgebleven theater
bezoekers ook hebben gehad om
zaterdagavond te blijven kijken
naar 'Leonce en Lena' van Geor
ge Büchner, gespeeld door het
'Zuidelijk Toneel Globe', het to
nen van zelfdicipiine moet één
van de belangrijkste zijn geweest.
Het was zeer teleurstellend wat er
werd geboden. We willen op deze
plaats graag een uitzondering
maken voor Theo de Groot en
Liesbeth Coops (rollen vertol
kend van Prins Leonce, de zoon
an Koning Peter (Guus Hoes) en
Prinses Lena van het rijk Pipi),
maar verder kunnen we echt niet
gaan. Het decor van Wolf Münz-
ner deed erg bombastisch aan
(vooral het 'graseffect' accen
tueert dat overdadige aspect) en
voorts dient vermeld de opmer
kelijke kleine rol van Theu
Boermans. Of regisseur Ulrich
Greiff heeft de artistieke kwali
teiten van Boermans onvoldoen
de onderkend, öf Boermans is
zelf bezig, door luiheid en anti
motivatie gedreven, zijn eigen
toneelcarrière, in minuscule rol
len, om zeep te helpen. Ook Al-
lard van der Scheer (Valerio) is
tot betere dingen in staat. Het
zelfde kan gezegd worden van
Guus Hoes als 'Koning Peter'
Het stuk sleept zich voort naar
een onbevredigend einde, waar
na een aantal toeschouwers zelfs
nog de moed opbracht gestrekt
het applaus in te zetten. "Het
theater wordt door het theater ten
gronde gericht", lijkt de enige
kwalificatie, die hier op z'n plaats
is. 'De Club', 'Rasputin' en 'Ge
loof, Hoop en Liefde' de vierde
theatervoorstelling, die in hevige
mate teleurstelde. Resumerend:
een uiterst ongelukkige en artis
tiek nauwelijks verantwoorde
start van het nieuwe Leidse thea
terseizoen.
BERT KOEKEBAKKER
Liesbeth Coops
AMSTERDAM (ANP) - In de Amsterdamse theaterwereld
heerst een betrekkelijke rust en tevredenheid die zelfs
neigt naar zelfgenoegzaamheid. In tegenstelling tot het
einde van de jaren zestig is er geen duidelijke en diep
gaande onvrede met het maatschappelijke- alsook het
theaterbestel.
Dit is vastgesteld bij een reeks on
derzoeken van organisatieadvi
seur drs D. de Goede en het Insti
tuut voor toegepast marktonder-
zoek in opdracht van de stichting
Mickery Workshop in de hoofd
stad.
Er is een situatie waarin niet wordt
gestreefd naar ingrijpende ver
anderingen maar meer naar het
voortborduren op de verworven
heden van de afgelopen jaren.
Verbetering, verdieping en
nuancering.
Bij het onderzoek werd een grote
verscheidenheid aan activiteiten
waargenomen, waarbij Amster
dam voor de betrokkenen met
kop en schouders boven de rest
van het land uitsteekt. Amster
dam wordt gezien als een soort
oase in een culturele woestijn.
Rectificatie
LEIDEN - Abusievelijk werd iri de
zaterdageditie van deze krant
vermeld dat het toneelstuk "En
nog vele jaren" diezelfde avond
in de Leidse Schouwburg zou
worden opgevoerd. Dit stuk staat
voor 6 oktober op het program-
Verder hebben de onderzoekers
binnen het toneelbestel twee we
relden gesignaleerd: enerzijds
die van het gevestigde bestel en
aan de andere kant de wereld die
door zichzelf en anderen wordt
bestempeld als experimenteel,
vernieuwend en ook wel subcul
tureel. de grenzen tussen die we
relden zijn niet duidelijk aan te
geven en ook het onderlinge con
tact is gering. In het rapport
wordt gepleit voor een betere in
formatie zowel de onderlinge
uitwisseling daarvan als voor
lichting gericht op publiek en
doelgroepen. Dat zou kunnen
gebeuren door het systematisch
verzamelen en bundelen van ge
schreven informatie. Ook zou
meer gedaan kunnen worden aan
publiekonderzoek omdat weinig
bekend is over publiekreacties
op datgene wat in de theaters ge
boden wordt, menen de onder
zoekers. Ook aan de ondoorzich
tigheid van het subsidiewezen
zou een eind moeten worden ge
maakt.
In het rapport staat geen cijferma
teriaal. Binnenkort zullen wel de
resultaten van een wetenschap
pelijk onderzoek worden be
kendgemaakt.
Georgetterie
in première
DEN HAAG (ANP) - "Georgette
rie" heet het nieuwe theaterpro
gramma van Georgette Hage-
doorn en Jules de Corte, dat op 13
oktober in Diligentiea in Den
Haag in première gaat.
De pianist-zanger brengt een reeks
nieuwe liedjes, de artieste vertelt
en zingt. Georgetterie is te zien op
podia van culturele centra en
schouwburgen in Nederland en
Belgié.
Na 400 voorstellingen van de musi
cal "Foxtrot" stelde Georgette
Hagedoorn het nieuwe pro
gramma samen, dat met Jules de
Corte was gemaakt. Eind sep
tember worden proefvoorstellin-
gen gegeven. Jules de Corte
treedt na de pauze op met een ei
gen tour de chant. Georgette Ha-
gedoor zingt een nieuw repertoi
re van Willem Wilmink, Alexan
der Pola en Guus Vleugel. Ook
brengt ze enige succesen uit het
vorige programma van het voor
jaar van '77, waarvan een beperkt
aantal voorstellingen kon wor
den gegeven.
Agenda
Leidse bioscopen
LUXOR: "Spiderman slaat weer toe",
da. 2.30, 7.00 en 9.15 uur, zo. 2.15, 4.30,
7 00 en 9.15 uur. al
CAMERA. The Warriors", da. 7 00 en
9.15 uur. 16 jr.
Kindermatinee: "Popeye met spinazie
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
ungevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuii) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis)
2.30 u
>2.00
Barbra Streisand
naar
de rechter
NEW YORK (Reuter) - De Ameri-
kaanse filmactrice en zangeres
Barbra Streisand is naar de
rechter gestapt omdat ze niet
wil dat er foto's van haar in de
handel komen waarop haar on
geklede boezem staat.
Mevrouw Streisand eist van het
tijdschrift High Society 10 mil
joen gulden schadevergoeding.
Ze meent dat burgerrechten zijn
geschonden. Voorts wil ze dat de
distributie van het november
nummer van High Society
wordt stopgezet.
Nachtvoorstelling: "Un éléphant ca
trompe énormément", vr. en za. 11.30
uur, 16 jr.
LIDO 1: "Grijpstra en de Gier", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.45 ur, 16 jr.
LIDO 2: "Escape to Athens", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 12 jr.
LIDO 3: "Un papilion sur 1'épaule", da.
7.00 en 9.15 uur. do., vr.. ma. en di. ook
2.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Woody Woodpecker"
woe. en za 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
STUDIO: "1 never promised you a rose-
garden", da. 7.00 en 9.15 uur, do., vr., ma.
en di. ook 2.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "50 Jaar Mickey Mou
se", woe. en za. 2.30 uur, zo. ook 4.45 uur.
TRIANON: "Stad in vlammen", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 12 jr.
REX: "Martine, ik kom bij je", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "Sexspelletjes met
de buren", vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1 en 2: "Grijpstra en de Gier", da.
1.30, 6.30, 9.00 uur. zo. ook 4.00 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Joanna, de pornos
lavin", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "From hell to victory", da. 1.45,
6.45 en 9.15 uur, zo. ook 4.15 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "Karatevuist Shao
Lin", za. 12. 15 uur, 16 jr.
EURO 4: "Waarom doe je het?", da. 1.45,
7.00 en 9.30 uur, zo. 4.30, 7.00 en 9.30. za.
en woc. 7 00 en 9.30 uur. 16 jr
Kindermatinee: "Dolle dwaze vrijdag",
Bezoekuren
ziekenhuizen
Jiaconessenhuis:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt.
18.30-19.30 uur. Babyshow
laatste kwartier van middag- en avond
bezoek.
Kinderafdeling: dag. van 15.00-18.30
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14 15-15 00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
der$
Maandag thn vrijdag
18J0-18.4S uur
Zaterdag en zondag:
14.4S-15JH) uur.
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dap
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-1130;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno-
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in-
Geluidshinder Schip-
foi
hol (020-175000
2.00 ii
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY "Invasion of the bodys-
natchers", vr. en za. 7.00 en 9.15 uur. zo.
4.00 en 6 15 uur. woe. 8.15 uur. 16 jr.
The Graduate", zo. en ma. 8.45 uur. di.
8.15 uur. 16 jr.
Kinderma.inee: "Speedy Gonzales", za.
en woe. 2.15 en 4.00 uur. zo. 2.00 uur.
<LÓudcyiiciue&
1 Oktober 1979
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Onlangs trad een net gekleed
jongmensch blootshoofds, als
kwam hij uit een huis in de on
middellijke nabijheid, de win
kels van verscheidene juweliers
van de Place-Royal te Parijs
binnen en vroeg vergunning
dadelijk een aantal kleinoodiën
te mogen meenemen, daar in
den winkel van zijn patroon -
hier noemde hij een der voor
naamste magazijnhouders - een
voorname klant op de bedoelde
voorwerpen stond te wachten.
Zonder te aarzelen gaven de
winkeliers,op het vernemen van
den bekenden naam, de ver
langde kostbaarheden mee aan
den bediende, die immers in de
grootste haast even was komen
overvliegen. Toen echter die
vlugge bediende in den verde
ren loop van den dag volstrekt
niet zoo'n groote haast maakte
om nader bericht te brengen om
trent de meegenomen voorwer
pen, gingen de verschillende
goedgeloovige winkeliers op
onderzoek uit en nu bleek aldra
dat zij de slachtoffers van een
listigen oplichter waren gewor
den.
Vijfli9 )aar geleden:
- Aan de Belgische grens is weer
heel wat te doen met zwervende
Zigeunerbenden. Langs heel de
grens houden manschappen der
marechaussee, rijksveldwacht
douane en gemeentepolitie de
wacht, opdat geen door de Bel
gen opgejaagde Zigeunerbende
ons land zal kunnen binnen
dringen. Belgie herbergt tegen
woordig veel Zigeuners, groo-
tendeels uit Zuid-Franknjk af
komstig. In hel voorjaar heeft
Belgie gepoogd deze Zigeuners
over de Duitsche en Nederland-
sche grenzen te jagen, maar die
pogingen zijn door de waak
zaamheid van de Nederland-
sche grenswacht en de Duitsche
Landjager op niets uitgeloopen.
Daarop hebben de Belgische au
toriteiten de Zigeuners m den
zomer ongemoeid gelaten, doch
nu de kwade tijd weer aan
breekt, tracht men ze het land
uit te drijven. Tal van Zigeu
nerbenden u>aren bij Hasselt,
Brussel en Turnhout geconcen
treerd en zij toerden in de rich
ting van de Ncderlandsehc
grens gedreven, maar daar wa
ren bijtijds posten uitgezet. In-
tusschen gaan de Belgische
gendarmen voort met hun po
gingen de Zigeuners kwijt te
raken, maar overal aan de Ne-
derlandsche grens ts beu'aktng.
De landbouwbevolking van
Brabant is door het dreigende
bezoek zeer verontrust en helpt
de politie uitstekend.
