Veel onrust bij
30e verjaardag
Volksrepubliek
Blik in de
Animo huurders voor isolatie gering
HP
deTijd
door
Jaap van Ginneken
Mao Zedong: ook zijn ideeën morsdood?
buurt van Sjanghai, die zich wel
iswaar naar behoren kwijtte van
haar taken binnen de landbouw-
commune maar daarnaast het
drievoudige bijverdiende met
spinnen en weven, kruidenzoe-
ken en vissen, fokken en slach
ten. Was dat een goede bijdrage
tot de economie, of de uiting van
een verkeerde mentaliteit, of al
lebei, of geen van beiden?
Heimwee
De terugkeer naar een „ieder voor
zich en God voor ons allen" uitte
zich ook in andere verschijnse
len. Veel van de opgeleide jonge
ren die in het verleden naar het
platteland waren gestuurd om de
onderontwikkelde bevolking
daar te helpen, hadden heimwee
naar het gemakkelijker leven in
de stad. Daar werd inmiddels niet
meer op deze tientallen miljoe
nen gerekend: er was geen behui
zing en geen werk voor hen. Ve
len gingen toch vast terug, en zij
proberen de eindjes aan elkaar te
knopen.
Om dit probleem een begin van
oplossing te geven worden nu
weer veel meer vergunningen
uitgegeven voor kleine zelfstan
digen. Bijvoorbeeld de straat
handel, vooral in etenswaren. Of
reparaties, vooral van schoenen
en huisraad. In Kanton zijn er in
korte tijd tweemaal zoveel men
sen tot deze categorie toegelaten
als er vóór de Culturele Revolutie
bestonden. Tegelijk overweegt
men de werkloosheid daar te
verminderen door een soort vrije
zone voor buitenlandse inves
teerders in te stellen langs de
spoorweg naar de Britse kroon
kolonie Hong Kong.
Ook aan de zogenoemde overzeese
Chinezen uit Zuidoost-Azië (on
der andere Singapore) worden
weer veel ruimere mogelijkhe
den geboden om hun spaargeld
naar het moederland over te ma
ken, en er hun oude dag te komen
slijten. Zij genieten daarbij aller
lei privileges, en kunnen vrijelijk
Japanse tv-toestellen voor hun
familieleden invoeren. Net zoals
diplomaten Zwitserse polshorlo
ges mee naar huis nemen.
Waar hogere kaderleden vroeger
allerlei moeite deden om hun be
trekkelijk bevoorrechtte positie
te verhullen, is dit nu niet langer
het geval. Hun kleding, levens
wijze, manier van optreden,
brengt weer duidelijk hun rang
tot uiting. Toch laat dit niet na
veel irritatie bij lager geplaatsten
op te roepen. Te meer omdat dit
in sommige opzichten het meest
zichtbare resultaat is van de
nieuwe economische politiek.
Terwijl de andere voorlopig nog
op zich laten wachten.
Deze week is dan ook in Peking een
muurkrant verschenen die het
lang gerespecteerde taboe van
kritiek op de allerhoogste leiding
doorbreekt. Ze is onmiddellijk
door de autoriteiten verwijderd,
maar de tekst is door velen over
genomen en circuleert nog
steeds. Deze verwijt Hua en voor
al Deng dat zij alleen aandacht
hebben voor de rehabilitatie van
hogere kaderleden, maar niet
voor de moeilijkheden van lager
geplaatsten. „Alleen omdat er
geen muurkranten waren die jul
lie bij naam en toenaam noem
den, hoeven jullie nog niet te
Economische
kerngegevens
Sinds enkele jaren is de
Chinese Volksrepubliek
geleidelijk aan terugge
keerd tot een orthodoxere
aanpak van de economi
sche politiek. Dit jaar zijn
voor het eerst sinds lange
tijd volledige statistieken
over de produktie gepubli
ceerd. Deze zijn inmiddels
door buitenlandse inlich
tingendiensten als in grote
lijnen juist bestempeld.
Enkele kerngegevens:
De hoogste produktie vóór
1949 van graan (in miljoe
nen tonnen) 138,7; van staal
(idem) 0,9; van kolen (idem)
62; van olie (idem) 0,3; van
elektra (in miljarden Kilo
watt uurj 6,0.
In 1957: graan 185; staal 5.4;
kolen 131; olie 1,5; elektra
19.3.
257.
De toeneming ten opzichte
van 1977: graan 7,8 procent;
staal 33,9 procent; kolen
12,4 procent; olie 11,1 pro
cent; elektra 14,8 pro
cent.
Merkwaardigerwijs blijkt
overigens uit deze cijfers
dat de belangrijkste bewe
ring waarop de opvolgers
van Mao zich voor hun in
grijpende koerswijziging
beroepen onjuist is. Name
lijk dat de groei in de pe
riode van de onorthodoxe
massabewegingen (de gro
te sprong voorwaarts van
1958-1959 en de Culturele
Revolutie van 1966-1969)
veel geringer zou zijn ge
weest dan in de acht jaren
daarvoor en daarna.
denken dat de mensen niets te
gen jullie hebben", zo voegt men
de twee hoogste figuren toe. En
men vervolgt met te zeggen dat
sommige indieners van verzoek
schriften inmiddels al jaren ver
geefs op antwoord wachten, dat
enkelen in arren-moede naar de
hoofdstad zijn gekomen om een
beslissing te forceren, maar daar
nu al maanden zonder inkomsten
Enkelen zouden zelfs zelfmoord
hebben gepleegd. De auteur zegt
zelfs dat „het proletariaat dat een
werkelijke socialistische maat
schappij wil opbouwen" een
nieuwe „klassenstrijd" moet voe
ren tegen het handjevol „fascis
ten" dat aan de macht is, en dat de
volksmassa's ondergeschikt
maakt aan een kleine onaantast
bare elite.
Hot is lang geleden dat dergelijke
felle taal tegen de zittende top is
gebruikt, en dit voorbeeld onder
streept dan ook met de andere
hier genoemde, dat een kleine
minderheid nog steeds ageert te
gen het loslaten van de idealen
van Mao.
Aan de vooravond van de 30e verjaardag van de Chinese
Volksrepubliek heeft de regering in Peking een duizend
tal ambtenaren moeten inzetten om de klachten af te han
delen van tienduizenden mensen die de afgelopen maan
den naar de hoofdstad zijn gekomen om te protesteren
tegen allerlei onrecht, waarvan zij het slachtoffer menen
te zijn. Vermoedelijk zal de regering in de laatste dagen
voor 1 oktober een extra inspanning ondernemen om hen
te bewegen naar huis terug te keren, ook al omdat derge
lijke werklozen en daklozen de harde winter in de noor
delijke hoofdstad soms niet overleven.
De noodmaatregelen onderstrepen
nog eens hoe moeilijk de verhou
ding ligt tussen het nieuwe regi
me en met name de allerarmsten:
die enerzijds goede hoop hebben
op een rechtsherstel na een tijd
perk van soms aanzienlijke wil
lekeur, maar anderzijds somber
gestemd zijn over de snelle te
rugkeer van grote sociale onge
lijkheid. Deze tegenstrijdige ge
voelens komen met name tot ui
ting in de houding van elite en
volksmassa tegenover de overle
den partijvoorzitter Mao - wiens
Mausoleum op het centrale plein
voor de Hemelse Vrede steeds
minder een blijvend eerbetoon
lijkt aan zijn leven en werken,
maar meer een dagelijkse herin
nering aan het feit dat ook zijn
ideeën morsdood zijn.
Toen de derde veijaardag van zijn
verscheiden drie weken geleden
niet met enige officiële manifes
tatie werd herdacht, belegden
een paar honderd mensen een
demonstratieve bijeenkomst op
deze zelfde plaats, alvorens door
de politie te worden verspreid.
Het Volksdagblad sprak de vol
gende dag laatdunkend over de
„bijgelovige verering" waarmee
sommigen de overledene nog
steeds omringden, en drukte
daarnaast een aantal foto's af
waarop hy met zijn plaatsver
vanger en opvolgers stond afge
beeld: de vroegere premier Zhou
(Tsjoe En-lai), de huidige premier
Hua, en vice-premier Deng. Weer
enkele dagen later antwoordde
een duizendtal lezers echter met
een nieuwe samenscholing,
waarbij sprekers deze zelfde op
volgers ervan beschuldigden hun
grote voorganger te onderwaar
deren - ook al gaven zij toe dat hij
ernstige fouten had begaan. Te
vens keerden zij zich tegen hun
beleid dat aan sommige groepen
opvallende privileges verleent.
Ze hielden aan het einde zelfs een
inzameling voor bedelaars en
minderdraagkrachtigen.
Clubs
Dit alles werd georganiseerd door
de „associatie voor de studie van
het wetenschappelijk en demo
cratisch socialisme": ondanks de
arrestatie en gevangenhouding
van enkele aanvoerders worden
namelijk steeds meer clubs ter
bescherming van de mensen
rechten opgericht. Deze erken
nen overigens dat in dit opzicht
vooruitgang is geboekt, maar
vinden die nog steeds onvol
doende.
Het gestencilde dissidentenblad
„Pekingse Lente" waarschuwde
zelfs: „Als het zo doorgaat, is over
20 jaar de Bende van Vier weer
aan de macht!". Het zinspeelt
daarmee op het feit dat de linkse
radicalen nu gebruikt worden als
zondebok voor alles wat er in het
verleden verkeerd is gedaan, ook
door de gematigde rechtsen.
Maar dat de onwil van deze laat-
sten om hun eigen fouten te er
kennen weieens een omgekeerde
beweging op gang zou kunnen
brengen.
Terwijl het theoretisch partijor
gaan Rode Vlag onlangs zin
speelde op een spoedig eerherstel
van de laatste grote tegenspeler
van Mao uit het verleden, liet een
regeringswoordvoerder tegen
overjournalisten doorschemeren
dat Mao's weduwe en haar mede
standers in de nabije toekomst in
het openbaar zouden kunnen
worden berecht. Het is echter
zeer de vraag of men werkelijk zo
ver zal durven gaan: want zijzelf
en een of meer anderen zouden
weieens op hoofdpunten kunnen
vasthouden aan hun goede trouw
en slechts op bijzaken spijt be
tuigen.
Dat is althans de mening van som
mige aanhangers die nog op vrije
voeten zijn. Hun aantal zou nog
aanzienlijk zijn in bepaalde pro
vincies. Zij zouden hebben ge
zegd: over 15 jaar spreken we el
kaar nader! Kennelijk hopen ze
dat Deng en de oudere rechtsen
dan zgn uitgestorven, en dat de
top dan nog slechts uit Hua en de
jongere centrumfiguren be
staat.
Weerstanden
Ook binnen het leger schijnen er
nog sterke weerstanden tegen de
heroriëntatie te bestaan, zelfs in
de vitale regio van Peking zelf.
Veel soldaten zijn namelijk af
komstig uit kleine boerencom-
munes op het platteland, en to
nen zich gereserveerd tegenover
de nieuwe economische politiek
die de industrie-arbeiders in de
steden bevoordeelt, en vooral de
intellectuelen, technici en mana
gers. Ook staan ze vaak wan
trouwend tegenover de groot
scheepse samenwerking met het
buitenland, en willen vasthouden
aan het aloude „vertrouwen op
eigen kracht".
Vandaar dat het dagblad van het
volksbevrijdingsleger het on
langs nog eens nodig vond uit
voerig bij de voordelen van deze
handel en hulp stil te staan. On
dertussen begint de terugslag
van de overhaaste modernise-
DSN HAAG GPD) - De Nederland
se woning is in het algemeen zo lek
als een mandje. Deze opmerkelij
ke uitspraak is van ir. H. M. Roos
van de Gasunie. Roos voorspelt
dat een woning over niet al te
lange tijd niet meer te verkopen is
wanneer zij niet is geïsoleerd. Het
vraagstuk van isolatie en ener
giebesparing is nog nooit zo actu
eel geweest als nu. Het beheerst
ons woon- en werkmilieu. Steeds
meer mensen geven gehoor aan
overheidskreten als „isolatie: na
tionale noodzaak"
Maandelijks komen bij het ministe
rie van volkshuisvesting meer
dan 25.000 aanvragen binnen
voor isolatiesubsidie.
Tot 1990 moeten in het kader van
het Nationaal Isolatie Program
ma bijna 3 miljoen bestaande
woningen zijn geïsoleerd. Op het
eerste oog lijkt het isolatieplan
gesmeerd te lopen. Maar dat heeft
dan vooral betrekking op de iso
latie van eigen woningen. Huur
ders lopen veel minder warm voor
de isolatie van hun woning. De
regering mikt erop jaarlijks
200.000 woningen te isoleren.
Voorlopig gebeurt alles op vrij
willige basis, maar wanneer
blijkt dat de huursector wat al te
erg achterblijft, zal een verplich
ting tot isolatie worden opge
legd.
Het overgrote deel van de aanvra
gen om subsidie circa 70 procent)
komt van mensen met een eigen
huis. Ongeveer 42 procent van
alle huizen zijn eigen woningen.
Huurders blijken, zoals gezegd,
minder snel geneigd om extra
kosten te maken. Woningbouw
verenigingen en woningcorpora
ties gaan wel steeds meer over tot
de isolatie van hun huurwonin
gen. Ongeveer 6 procent van de
kosten mogen in de huur worden
doorberekend. Meestal komt het
neer op een huurverhoging van
een a twee tientjes per
maand.
In 1980 is 340 miljoen voor isolatie
beschikbaar. De overheidssubsi
die bedraagt 30 procent van
maximaal 4000 gulden aan isola-
tiekosten Het hoogste uit te keren
subsidiebedrag is derhalve 1200
gulden. De voorwaarde dat een
woning die met subsidie wordt
geïsoleerd, voorzien moet zijn van
centrale verwarming, werd me
dio 1978 afgeschaft. Bij de isolatie
gaat het om dubbele ramen, het
vullen van spouwmuren en het
aanbrengen van dakisolatie. Met
ingang van 1981'zal vlocrisolatie
onder de regeling vallen. De rege
ring heeft al gezegd dat de subsi
diebedragen tot eind 1980 onge
wijzigd blijven.
FRED KLAVER
ringsplannen namelijk duidelijk
zichtbaar te worden. De finan
ciële deskundigen hebben een
half jaar geleden keihard aan de
noodrem moeten trekken, omdat
allerlei vakministeries dure in
stallaties in het Westen bestelden
- die het land niet allemaal tege
lijk kan betalen en trouwens ook
niet meteen kan gebruiken. Men
heeft zijn te hoog gestelde doelen
dan ook sindsdien drastisch moe
ten verlagen. De investeringen
van honderden miljarden dollars,
die men vóór 1985 wilde doen
(onder meer in 120 „speciale
projecten"), worden nu uitge
smeerd tot 1990, en misschien
zelfs wel tot het einde van deze
Lange baan
Maar ook in andere opzichten heeft
men een flinke scheut water bij
de wijn moeten doen. De spoedi
ge mechanisering van de land
bouw die het zware werk in de
buitengebieden moest verlichten
is weer op de lange baan gescho
ven. Daarentegen werden de boe
ren geconfronteerd met prijsstij
gingen voor industrieprodukten,
die het gevolg waren van de plot
selinge loonsverhogingen voor
geschoold personeel en een ver
ruiming van de marges yoor
herinvestering. Het gevolg was
een begin van terugloop in hun
afdracht van voedsel en grond
stoffen aan de staat, gekoppeld
aan overconsumptie, hamsteren
en zwartemarkt-vorming. De
overheid kondigde daarop ook
prijsverhogingen voor land-
bouwprodukten aan, maar dit
droeg verder bij tot het opgang
komen Van een binnenlandse
inflatie.
Ook op andere manieren probeerde
men een produktiviteitsverho-
ging op het platteland te bevor
deren. Bijvoorbeeld door neven
activiteiten weer toe te staan en
een beperkte mate van vrije han
del. In sommige gevallen kregen
deze echter al spoedig de over
hand. Zo ontstond er een hele
discussie over een familie in de
hervormd
nederland
De schrijfster van het gisteren in
deze krant gerecenseerde boek
"Alleen en alleen is twee" wordt
in Hervormd Nederland van deze
week geïnterviewd. Joke Force-
ville-Van Rossum is tien jaar be
zig geweest met een onderzoek
naar de man-vrouw-relaties bin
nen het celibaat. In haar boek
doet ze daar verslag van. In het
gesprek met HN vertelt ze over
relaties en huwelijken. Naast in
teressante uitspraken komt ze
onder meer tot deze in mijn ogen
wat erg algemene uitspraak:
"Het kind wordt per definitie te
vroeg geboren. Na negen maan
den moet het geboren worden,
anders kan het er niet meer uit,
maar het is het eerste jaar volsla
gen afhankelijk van de moeder.
Het dier kan al na een paar uur
op eigen benen staan".
Dat laatste is natuurlijk volslagen
larie. Lang niet alle dieren kun
nen dat en zo ze het al kunnen zijn
ze vaak ook de eerste jaren van de
moeder afhankelijk. Hopelijk is
het onderzoek van mevrouw For-
ceville niet gebaseerd op dit soort
veralgemeniseerde observaties
en foute uitgangspunten.
Het omslagverhaal gaat over een
denkbeeldige gebeurtenis in het
jaar 1984. In het Kremlin beraden
de leiders van de Sowjet-Unie
zich op een verrassingsaanval
met kernwapens op de Verenigde
Staten. Aansluitend daarop een
artikel over het pas gepubliceer
de en voor de leden van de Her
vormde Kerk bedoelde discus
siestuk over kernwapens.
iyn
VRIJ NEDERLAND
Uitgebreid aandacht in Vrij Ne
derland voor de olieboycot van
Zuid-Afrika. PvdA is voorstan
der van zo'n boycot, de WD lijkt
tegen te zijn, dus als zo vaak geeft
het CDA de doorslag. Vrij Ne
derland hield daarom een onder
zoek onder de 49 leden die deel
uitmaken van de CDA-fractie in
de Tweede Kamer. Het onder
zoek levert geen duidelijke
standpunten en wie had dat ook
verwacht. Er wordt binnen bet
CDA nog volop over de kwestie
nagedacht, men wil niet op het
fractiestandpunt vooruit lopen,
men twijfelt aan het nut van een
dergelijke boycot en zo voort.
Wellicht kunnen de CDA'ers zich
laten informeren door dit num
mer van Vrij Nederland, dat na
melijk verderop nog dieper in
gaat op mogelijkheden, conse
quenties en noodzaak van het
boycotten van het blanke apart
heidsregime in Zuid-Afrika en op
de rol van onze olie-multinational
Shell in dezen. De aandacht die
de oliemaatschappij deze maand
ten deel valt leidt soms tot on
verwachte problemen. Zo wordt
het dochtertje van acteur Kees
Brusse die optreedt iri Ster-spots
voor de Shell, op school gepest
met deze commerciële activitei
ten van haar vader.
In Terzijde een alternatief voor de
bede aan het slot van de Troonre
de:
"Moge dat werk gedaan worden in
het vertrouwen dat velen u gru
welijke ziektes toewensen en om
hel en verdoemenis voor u bid
den".
Ter gelegenheid van het feit dat de
DDR op zeven oktober van dit
jaar haar dertigjarig bestaan viert
is de kleurenbijlage van VN gro
tendeels aan dit land gewijd. Max
van Weezei en fotograaf Bert
Nienhuis maakten een prachtig
portret van het arbeidersparadijs,
waar men 's avonds thuis de gor
dijnen sluit om naar de West-
Duitse televisie te kijken en zich
te vermaken met programma's
als de Rudi Carrellshow, Kojak
en reclamespots voor de Volks
wagen Golf, een onbereikbaar
ideaal in het land van de Trabant.
EW brengt op de omslag de aan
kondiging dat men beslag heeft
weten te leggen op de onlangs
gepubliceerde memoires van
Henry Kissinger. Het blad stelt
zich voor in een aantal afleverin
gen gedeelten uit dit "document
van het jaar" te brengen. Ver
plichte lectuur voor eenieder die
zich interesseert voor internatio
nale diplomatie en politiek. Alvo
rens men een glimp van onthul
lingen treft is het overigens wel
nodig zich door de rijstebrijberg
van ijdelheid die Kissinger rond
zijn persoon opwerpt heen te
eten.
'De frustraties van de VVD" heet
een artikel waarin verslag wordt
gedaan van de onrust onder de
liberalen, die zich keer op keer
door het CDA moeten laten rege
ren. De PvdA volgt de vete in het
regeringskamp met toenemend
plezier en verkeert langzamer
hand in de comfortabele positie
hooghartig en afwijzend te kun
nen reageren op VVD-voorstel-
len voor de vorming van een na
tionaal kabinet. De WD wil het
blijkens het artikel overigens niet
op een kabinetscrisis laten aan
komen, omdat na zo'n crisis de
jonge liberale kamerleden ver
moedelijk niet zullen terugkeren
op het Binnenhof.
Het weekblad de Haagse Post
maakt deze week de meest geïn
spireerde indruk. En dat mag ook
wel, want het blad herdenkt in
een dik (slechts in de losse ver
koop verkrijgbaar) nummer het
feit dat het tien jaar geleden in de
huidige vorm, als magazine dus,
ten doop werd gehouden. De
moeite waard, dat nummer. Het
geeft behalve een beeld van de
typische HP-aanpak van journa
listiek ook een aardige schets van
wat er het afgelopen decennium
in ons land passeerde. "Aha-er-
lebnissen" bij het lezen van de
namen van Carel Muller (Den
nendal) en Piet Bodemeier, be
roemd geworden als "de modale
werknemer".
In de actuele HP: de kernwapenru
zies binnen het CDA. waar na de
kritische opstelling van specialis
ten Frinking en de Boer zich een
tegenstroming begint te roeren
die onder leiding van Neuman al
een krijgshaftig rapport het licht
heeft doen zien; een verhaal over
de rol van dogmatisch-commu-
nistische splinters als De Rode
Morgen in de Rotterdamse ha
venstaking; het failliet van het
emancipatiebeleid van dit kabi
net; en voor de liefhebber een in
terview met de eerste Nederland
se gegadigde voor het wereld
kampioenschap schaken: Jan
Timman.
De op het omslag wat triest de we
reld inblikkende Woody Allan
typeert het matte en grijze num
mer van De Tijd van deze week.
Het aardigste is eigenlijk nog een
interview met Egbert Otter, die in
de laatste aflevering van Vr\j-
mans documentaire over Philips
ten tonele werd gevoerd als de
spreekbuis van de arbeiders en
het symbool van medezeggen
schap.
Verder in het blad een al op de radio
gevoerde discussie tussen twee
redacteuren van De Tijd over het
onderwerp kernwapens; de rol
van de Ierse katholieke kerk in
het Noordierse conflict; en een
interview van genoemde Woody
Allen naar aanleiding van diens
nieuwste film, handelend over de
enige stad waar regisseur Allen
kan leven: New York.
BAS VAN KLEEF