Boze reacties op
opschorting
van zaak-Menten
Gezondheid Menten vaker als
wapen gebruikt tijdens processen
Meer aandacht
voor recreatie
in onderwijs
4000+2000m
keukens, badkamers, zitkomfort
onder één dak
Vernietiging
beschikking
rechtbank
lijkt niet
waarschijnlijk
TRAMWAGEN UITGEBRAND
)INSDAG 25 SEPTEMBER 1979
)EN HAAG (GPD) - De gezond
heid van de nu tachtigjarige van
oorlogsmisdrijven verdachte
Blaricumse kunstverzamelaar
Pieter Menten is al vaker als wa
pen gebruikt in tegen hem aan
hangige processen. Nog nooit
eerder zijn artsen echter tot de
conclusie gekomen dat Menten
krankzinnig was. Wel hebben
artsen vaker opvallende uitspra
ken over Menten gedaan. Dat
laatste komt duidelijk naar voren
in het rapport van de commissie-
Schöffer over de affaire-Men-
ten.
In die rapporten komt de naam van
de Ursulakliniek in Wassenaar
nogal eens naar voren. In de jaren
direct na de Tweede Wereldoor
log nam Menten daar enkele ke
ren zijn toevlucht toen het hem in
zijn processen niet zo goed ging.
Dat was onder meer van april
1946 tot april 1947 het geval. De
justitie zocht Menten toen we
gens collaboratie met de Duitsers
tijdens de Tweede Wereldoorlog
in het door hen bezette Polen.
Menten dook onder en wist het
verblijf in de Ursulakliniek na
een jaar te legaliseren. Toen
mocht hij met goedkeuring van
de toenmalige rechter-commis-
sarissen in de strafzaak tegen
Menten, Besier en Röhling, in de
kliniek blijven.
In de Ursulakliniek kwam Menten
op uiterst goede voet te staan met
de geneesheer-directeur, de
Haagse neuroloog-psychiater dr.
Ed Hoelen. Zijn naam wordt voor
het eerst in het rapport-Schöffer
genoemd bij het gesprek in maart
1948 over de aanmelding van de
toen nog voortvluchtige Menten
in ruil voor opheffing van het ar
restatieverzoek.
Dr. Hoelen diende een rapport in
dat merkwaardig genoemd kan
worden, niet zozeer vanwege de
medische inhoud maar wel van
wege de wijze waarop de neuro
loog-psychiater het voor Menten
opnam. Hij zag in Pieter Menten
een door de Nederlandse autori
teiten schandelijk behandeld
eerzaam burger. Bij zijn pleidooi
voor Menten ging dr. Hoelen uit
sluitend af op de gegevens die de
ze hem verstrekt had.
De psychiater ging op grond daar
van zelfs zover te beweren dat als
de politieke strafzaak tegen Men
ten niet „eerlijk" werd afgehan
deld dit ernstige gevolgen voor
de persoonlijkheid van Menten
zou hebben. Het slot van het psy
chiatrische rapport werd zelfs
geheel ingenomen door een eigen
beoordeling van dr. Hoelen over
de juridische kamt van de straf
zaak.
Volgens de commissie manifes
teerde zich hier een verschijnsel
dat vaker bij Mentens verdedi
ging te zien was: een vermenging
van ongelijksoortige argumenten
en motieven. „Doel was het ver
krijgen van een voor Menten
gunstige beslissing van de justi
tie: intrekking van het arrestatie
bevel en buitenvervolgingstel-
ling. Als argumenten werden
aangeboden de beweerde zwak
heden in, ja zelfs het ontbreken
van bewijs: voor de psychiater
was dat zonneklaar. Daarbij
kwam de geestelijke toestand
van Menten die verdere vervol
ging niet verdroeg, met name be
stond gevaar voor nieuwe zelf
moordpogingen.
Hier kwam justitie al in zekere mate
onder druk uit de medische hoek
te staan. Er werd niet nagegaan of
en in hoeverre de belangen van
de patiënt Menten in overeen
stemming kon worden gebracht
met een eventuele wenselijkheid
van een strafvervolging tegen de
verdachte Menten. De psychiater
wees kort en goed ieder straf
rechtelijk optreden van de hand,
hetgeen hij motiveerde met de
stelling dat de strafvervolging
puur onrecht was", aldus de
commissie-Schöffer in haar rap
port over de affaire-Menten.
De toenmalige rechter-commissa-
ris in de zaak-Menten, mr. Röh
ling, nam dr. Hoelen's optreden
niet in dank af. In een interne no
titie aan zijn ambtgenoot mr. Be
sier schreef de rechter-commis-
saris: „Wat het rapport van dr.
Hoelen betreft moge ik als mijn
mening te kennen geven dat deze
geneesheer zich van den beginne
af aan volledig op het standpunt
van de verdediging heeft gesteld,
allerlei verhalen van zijn patiënt
kennelijk onvoorwaardelijk ge-
DEN HAAG (GPD) - Kinderen
zouden al in de eerste schooljaren
moeten leren hoe zij hun vrije tijd
kunnen besteden. Ze moeten we
ten wat er allemaal bij komt kij
ken wanneer ze op stap willen
gaan. De met een duur woord
aangeduide „recreatievorming"
kan er aan meehelpen dat jonge
ren creatiever worden en zich
zelfverzekerder gaan voelen.
Het komend jaar zullen kinderen
op een paar honderd basisscho
len in ons land bij wijze van proef
met alle facetten van recreatie
kennis maken wanneer zij zelf
hun schoolreisje of themadag van
A tot Z kunnen regelen. Vragen
als: waar gaan we naar toe, welk
vervoermiddel gebruiken we,
hoe staat het met de vertrektij
den, waar wordt eventueel over
nacht en welke verzekering moe
ten we afsluiten, kunnen de
scholieren zelf, eventueel in
overleg met de leerkracht, invul
len.
De Stichting Recreatie heeft het
initiatief genomen om de recrea
tie in het onderwijs in te passen.
De recreatiesocioloog George de
Vink licht toe: „het onderwijs is
volledig gericht op werken. Niets
op tegen, maar het is nou eenmaal
een feit dat de mensen steeds
meer vrije tijd krijgen. Op school
wordt daarop nauwelijks inge
speeld. Daarom hebben wij een
onderwijspakket samengesteld
waarmee kinderen met recreatie
in de meest algemene zin van het
woord bekend gemaakt kunnen
geworden. Het schoolreisje of de
zogenaamde themadagen kun
nen uitstekend gebruikt worden
voor de recreatievorming".
De Vink wijst er nadrukkelijk op
dat de recreatievoorlichting ze
ker geen apart vak op school
moet worden. „Dat zou flauwe
kul zijn. Je moet de vrijetijdsbe
steding in het gehele onderwijs
Recreatiesocioloog De Vink
integreren". De recreatiesocio
loog hoopt dat de plannen van de
Stichting Recreatie op een speel
se manier op de scholen worden
gerealiseerd. „Je moet ervoor
waken te zeggen dat je met iets
nieuws komt dat onontbeerlijk is
voor de kinderen. Te vaak wor
den namelijk zaken die in onze
maatschappij misgaan, doorge
schoven naar het onderwijs".
De Stichting Recreatie zegt dat veel
aan vorming op scholen wordt
gedaan, maar dat dit vaak be
perkt blijft tot muzieklessen of
handenarbeid. De recreatie is een
braakligend terrein. Wat moet je
weten om op stap te gaan, te rei
zen en kennis te maken met an
dere omstandigheden. Veel
vaardigheden kunnen op school
worden geleerd. Hierbij denkt de
stichting aan kaartlezen, een
spoorboekje raadplegen, het
zoeken van de slaapmogelijkhe-
den, het afwegen van prijzen,
ROTTERDAM - Een tramwagen
van lijn 6 is gistermiddag op het
Churchillplein in het centrum van
Rotterdam in brand gevlogen.
Er deden zich geen persoonlijke on
gelukken voor. Alle passagiers kon
den de tram op tijd verlaten. De
brandweer kon niet voorkomen,dat
de tram volledig uitbrandde. De re
cherche onderzoekt de zaak. De po
litie vermoedt, dat de brand is aan
gestoken door baldadige jongeren
Enkele maanden geleden brandde
op het Heemraadsplein in de Maas
stad een tram van lijn 4 uit. Uit het
onderzoek is toen gebleken dat de
brand geen technische oorzaak had.
De RET, het Rotterdams openbaar
vervoerbedrijf heeft sterke vermoe
dens dat het toen ook om brand
stichting ging.
Landbouwvergif
doodt dieren
VELDHOVEN (ANP) - Zeker 56
dieren, voornamelijk duiven, zijn
gedood nadat een landbouwer uit
Veldhoven zaterdag zijn akker
had bespoten met het verboden
landbouwvergif parathion. De
kadavers zijn verzameld door de
politie. Men acht het niet uitge
sloten dat er in de omgeving van
de akker nog veel meer dode die
ren liggen.
Parathion kan zelfs dodelijk zijn
voor mensen. Daarom heeft de
Veldhovense gemeentepolitie de
omwonenden gewaarschuwd
niet te eten van dood gevonden
patrijzen, fazanten en dergelijke.
loofd en herhaaldelijk getoond
heeft iedere objectiviteit te mis-
Ik beschouw dr. Hoelen als het
slachtoffer van verdachtes sluw
heid; ik heb Menten gedurende
de vele verhoren nauwkeurig
waargenomen en hem talloze
malen betrapt op onoprechtheid,
leugens en uitvluchten. Wanneer
hem het vuur te na aan de sche
nen wordt gelegd „vlucht" hij in
een zogenaamde zenuwziekte.
Om deze redenen hecht ik aan de
rapporten van dr. Hoelen nauwe
lijks enige waarde"
Aan Mentens verblijf in de Ursu
lakliniek kwam in december 1947
een einde toen hij ondanks een
uitdrukkelijk verbod van justitie
toch zelf een getuige in Vlissin-
gen opzocht. Er kwam een nieuw
arrestatiebevel dat echter door
het onhandige optreden van twee
inspecteurs van de toenmalige
Politieke Recherche Afdeling
(PRA) tragikomisch eindig
de.
De politiemannen wilde Menten
meenemen, maar in de kliniek
wilde de dienstdoende arts Men
ten niet laten gaan voordat dr.
Hoelen geraadpleegd was. Een
politieman belastte zich toen met
het te voeren gesprek met dr.
Hoelen, terwijl de ander Menten
bewaakte. Deze beweerde al
gauw dat hij last van flauwtes
kreeg en dat hij in de badkamer
tot rust moest komen. Deze
moest echter wel afgesloten wor
den. Hierop wilde de PRA-man
echter niet ingaan. Toen daarop
dr. Hoelen arriveerde was de
verwarring in de kliniek com
pleet.
„Dr. Hoelen beschuldigde de PRA-
man van SD-manieren en maakte
een scène Hij verlangde legitima
tie en inzage van het bevel tot
binnentreding dat de verbalisant
echter uit de tas van zijn afwezige
collega moest halen. De PRA-
man werd daardoor afgeleid,
waardoor Menten kans zag om
over de vensterbank van het ge
opende raam te springen op een
daaronder gelegen uitbouw en
vandaar de begane grond te be
reiken. Toen Menten niet voldeed
aan de sommatie om te blijven
staan loste de verbalisant twee
schoten op Menten, waarbij hij
vermoedelijk door het tweede ge
raakt werd. Dit belette Menten
echter niet om zijn vlucht voort te
zetten", aldus de commissie-
Schöffer.
ROTTERDAM - De buiten-
vervolgingstelling van
Pieter Menten (80) heeft
verschillende boze reac
ties opgeroepen, onder
meer van de kant van het
voormalig verzet en de
werkgroep Recht en
Openheid in de zaak-Men
ten. De Israëlische jour
nalist Haviv Kanaan, die
de zaak-Menten in 1976
opnieuw aan het rollen
bracht, toonde zich
maandagavond buiten
gewoon verontwaardigd
over het niet-doorgaan
van de vervolging tegen
Menten. Dat was het ge
volg van de beschikking
van de Rotterdamse
rechtbank waarin gecon
stateerd werd dat Menten
voor de wet krankzinnig
is en niet in staat is om
terecht te staan.
Kanaan, die zeer ontdaan was, ver
klaarde maandagavond in Israël
dat volgens hem Menten altijd
een komediant is geweest en dat
ook nu nog is. „Van het begin af
aan heeft Menten het bij zijn ver
dediging over de boeg van zijn
gezondheidstoestand gegooid. Ik
zal echter niet rusten voordat
Menten berecht is. Ik begrijp niet
hoe het is kunnen gebeuren dat
hij nu toch vrijuit schijnt te gaan.
Ik vind het allemaal een vreemde
gang van zaken"
Het Israëlische ministerie van justi
tie wilde maandagavond geen of
ficieel commentaar geven op het
uitstel van het proces tegen de
van massa-executies van Poolse
joden in 1941 verdachte Blari
cumse kunsthandelaar. Officieus
wordt op het ministerie gezegd
dat Israël weinig kan doen als de
rechtbank krankzinnigheid aan
voert voor opschorting van de
vervolging. „Over dat thema is
een politieke discussie tussen Is
raël en Nederland niet of nauwe
lijks mogelijk", aldus een woord
voerder van het ministerie.
In Israël is overigens nauwelijks
gereageerd op het nieuws over
Mentens uitstel van vervolging.
Het nieuws haalde een keer het
radio-nieuws. Het Israëlische te
levisie-journaal maakte maan
dagavond echter zelfs niet eens
melding van de schorsing van de
vervolging.
Het is niet erg waarschijnlijk dat
Menten ooit nog wegens oor
logsmisdrijven die hij in 1941 in
het door de Duitsers bezette Po
len zou hebben begaan voor de
rechtbank zal verschijnen. Wan
neer de Hoge Raad het eens is
met de Rotterdamse rechtbank
over de opschorting van de ver
volging, kan alleen een verbete
ring in Mentens gezondheidstoe
stand tot voortzetting van het
proces-Menten leiden. Mentens
raadsman mr. De Liagre Bohl
noemde die kans maandag echter
vrijwel uitgesloten.
Ook de Utrechtse hoogleraar prof.
mr. N. E. Algra noemde maandag
de kans op voortzetting van het
proces vrijwel uitgesloten. Voor
hem kwam de beslissing van de
Rotterdamse rechtbank dat Men
ten zich niet goed meer kan ver
dedigen niet als een grote verras
sing. „Menten was geestelijk
nooit zo goed. Hij herhaalde zich
zelf ook steeds. Als hij een betere
advocaat had gehad dan mr. Van
Heijningen, dan was de zaak be
slist anders gelopen. Menten
heeft zichzelf steeds tegenge
sproken. Het was beter geweest
als hij van het begin af aan zijn
mond gehouden had. Menten
was echter gefixeerd op het pro
ces, maar hij schijnt nu de moed
te hebben opgegeven", aldus mr
Algra.
De Werkgroep Recht en Openheid
in de zaak-Menten en het Voor
malig Verzet Nederland hebben
in een telegram aan de minister
van justitie mr. De Ruiter uiting
gegeven aan hun ongenoegen
over de beslissing. Secretaris mr.
Hans Geleijnse van de Werk
groep zei maandagmorgen dat
Menten best terecht kan staan.
„Hij heeft dat de laatste maanden
bewezen in onder andere een ci
viele procedure".
De conclusie van de deskundigen
dat Menten krankzinnig is moet
volgens de Werkgroep en het
voormalig verzet ook betekenen
dat Menten in een gevangenis
ziekenhuis moet worden opge
nomen. „Het is logisch dat hij
goed verzorgd moet worden. Dan
moet volgens ons in een gevan
genisziekenhuis gebeuren", al
dus mt. Geleijnse. De werkgroep
en het voormalig verzet hebben
in hun telegram aan minister De
Ruiter (justitie) ook aangedron
gen op het doen verschijnen van
een notitie waarin de complica
ties van de beslissing van de Rot
terdamse rechtbank worden ui-
tengezet.
Zolang de beslissing nog niet defi
nitief van kracht is houdt Menten
ADVERTENTIE
I II II I I
huisarrest. Wanneer er eenmaal
ook in hoogste instantie beslist is
dat Menten te ziek is om terecht
te staan, zal zijn huisarrest pas
worden opgeheven. Ook dan mag
Menten zich echter niet buiten de
provincies Zuid-Holland, Noord-
Holland en Utrecht begeven.
„In het onwaarschijnlijke, maar
toch nooit volstrekt uit te sluiten
geval dat Mentens gezondheids
toestand aanzienlijk zou verbete
ren, kan de procedure dan wor
den voortgezet", aldus de Rotter
damse rechtbank in haar be
schikking.
De algemene opheffing van alle be
perkende voorwaarden, waarop
namens Menten werd aange
drongen, heeft de rechtbank van
de hand gewezen.
Loongrens
ziekenfonds
komt boven
de f 40.000
DEN HAAG (GPD) Het ziet ernaar
uit dat de loongrens voor de ver
plichte ziekenfondsverzekering
volgend jaar boven de f 40.000 zal
komen. De Ziekenfondsraad zal
donderdag een voorstel tot op
trekken van de grens, van f 38.150
naar f 40.250, behandelen. Als dit
voorstel wordt aangenomen,
wordt de overheid tot een stijging
met f2100 geadviseerd.
De stijging vloeit voort, zo is bij de
ZFR berekend, uit het feit dat het
indexcijfer van de lonen over de
periode tussen 31 juli 1978 en 31
juli 1979 met bijna 6 procent is
gestegen. De grensverlegging zal
er niet toe leiden dat het aantal
verzekerden, ruim 7 miljoen,
sterk toeneemt. Het maximum
premiedagloon (het loonbedrag
waarover maximaal premie
wordt geheven) zal van f 125 tot
f 132 moeten stijgen.
Antilliaans protest
DEN HAAG (ANP) - Een groep An-
tillianen heeft in een brief aan het
Haags gemeentebestuur geëist
dat het besluit om het arbeids
contract van een Arubaans lid
van de Haagse commissie on
derwijsbegeleiding niet te ver
lengen, ongedaan wordt ge
maakt. De Antillianen, verenigd
in de „Grupo Union Antilliano"
noemen het niet-verlengen van
het contract van het commissie
lid, mevrouw Lathan, „racis
tisch" en „een schending van de
mensenrechten".
Het arbeidscontract van Mevrouw
Lathan, die vorig jaar voor een
jaar in de begeleidingscommissie
was aangesteld, liep vorig jaar
augustus af. De commissie, die
zich voornamelijk bezighoudt
met onderwijs aan anderstaligen
en onder verantwoording van B
en W werkt, verlengde het con
tract niet. Volgens de gemeente
heeft deze beslissing niets met de
afkomst van mevrouw Lathan te
maken.
DEN HAAG (GPD) - De zaak-Men
ten lijkt met de beschikking van
de Rotterdamse rechtbank dat de
tachtigjarige Blaricumse kunst
verzamelaar Pieter Menten zich
niet meer voldoende kan verde
digen nu echt afgelopen te zijn.
Weliswaar is de officier van justi
tie in de zaak-Menten, mr. L.
Meijers, direct tegen de beschik
king in cassatie gegaan bij de Ho
ge Raad maar dit lijkt meer een
formeel gebaar dan een echte
kans op wijziging van de be
schikking.
De Hoge Raad kan namelijk alleen
maar in actie komen wegens ver
zuim van vormen en wegens
schending van het recht. Dit be
tekent dat de officier van justitie
zal moeten bewijzen dat de Rot
terdamse rechtbank bij haar be
slissing dat Menten krankzinnig
is een verkeerde uitleg van het
begrip „krankzinnig" in artikel
16 van het Wetboek van Strafvor
dering heeft gegeven.
De bedoeling van dit, in 1928 in on
ze wetgeving gevoegde, artikel is
te voorkomen dat een verdachte
die na het begaan van een straf
baar feit krankzinnig wordt, toch
berecht wordt. De wet schrijft
dwingend voor dat in zo'n geval
de vervolging geschorst wordt tot
gebleken is dat de verdachte her
steld is.
Dat de nu tachtigjarige Pieter Men
ten, die volgens de drie zenuw
artsen die hem onderzochten niet
meer in staat is zich langer dan
een uur achtereen te concentre
ren, ooit nog beter zal worden is
niet waarschijnlijk. Mocht de
Hoge Raad vinden dat de Rotter
damse rechtbank een juiste be
slissing heeft gegeven dan zal dat
het definitieve einde van een
ruim tweeëneenhalf jaar proces
betekenen.
Dat ons hoogste rechtscollege de
Rotterdamse beschikking zal
vernietigen, is niet waarschijn
lijk. Het juridische begrip krank
zinnigheid wordt namelijk rui
mer uitgelegd dan het medische
begrip. Ook al kan Menten zich
misschien soms nog wel geor
dend uiten, voor de wet gaat het
er alleen om of een verdachte zich
nog behoorlijk kan verdedigen.
Bij Menten speelt hierbij nog mee
dat het niet om zomaar een ge
wone diefstalzaak gaat, maar om
een affaire die zich bijna veertig
jaar geleden heeft afgespeeld.
Daarbij speelt het geheugen van
de getuigen en de verdachte een
belangrijke rol.
Met Mentens geheugen is het vol
gens de medische rapportage niet
zo best gesteld. Dat maakt het
voeren van een verdediging voor
hem op zich al vrijwel onmoge
lijk.
Het verschil tussen het juridische
en het medische begrip krank
zinnigheid speelt ook mee bij de
beslissing van de rechtbank om
Mentens huisarrest te handhaven
en hem niet in een inrichting te
laten opnemen. Kennelijk is dat
medisch gezien niet nodig. Toch
zal deze beslissing van de zijde
van Mentens tegenstanders be
slist het verwijt oproepen dat
Menten opnieuw een bevoor
rechte behandeling krijgt.
Mag hier misschien nog een juridi
sche grondslag voor gevonden
worden, dat geldt beslist niet
voor de beslissing van de Rotter
damse rechtbank over wat er met
Menten moet gebeuren als de
Hoge Raad beslist heeft over de
Rotterdamse beschikking. Vol
gens de rechtbank mag Menten
zich dan niet buiten de provincies
Zuid-Holland, Noord-Holland en
Utrecht begeven. De bedoeling
van deze bijkomende maatregel
is dat Menten zich niet buiten de
greep van de rechter kan plaat
sen, mocht hij ooit toch nog beter
worden.
Dit lijkt echter wel een erg grote
beperking van de bewegingsvrij
heid van een Nederlandse bur
ger, die Menten ondanks alles
wat hij misdaan heeft voor de wet
toch nog steeds is. De vraag is of
zo'n beperking van de bewe
gingsvrijheid ook niet in strijd is
met de bepaling van het Verdrag
van Rome over de bescherming
van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden.
Natuurlijk zal bezien moeten wor
den aan de hand van medische
rapportage of Mentens toestand
ooit nog zo vooruit gaat dat hij
toch nog terecht kan staan. Mis
schien is het daarom beter om
een vorm van medische mel
dingsplicht voor Menten in te
voeren. Tenslotte kan er ook dan
een oogje op de bejaarde Blari
cumse miljonair gehouden wor
den.
ROEL SCHUT
