Restaureren Hooglandse
Kerk kostte 25 jaar
van Hot House
Cultuurbeleid in
Leiden: forumavond
Levenswerk architect Piet van der Sterre
LEIDEN
DINSDAG 25 SEPTEMBER 1979
LEIDEN - In de Hooglandse
Kerk liggen naar schatting
12.000 personen begraven.
Onder hen bevinden zich
burgemeester Van der Werff,
nazaten van Willem van
Oranje en verschillende adel
lijke families uit Duitsland.
Het begraven in de kerk werd
ten tijde van Napoleon ver
boden. Een van de laatste
Leidenaars die nog net vóór
deze bepaling van kracht
werd zijn laatste rustplaats
onder de vloer van de Hoog-
Duizenden
begraven
landse kerk kreeg
Pelgrom.
Zijn grafzerk is nog in de kerk
terug te vinden. Uitgerust
met een zeer merkwaardig en
tegelijk amusant opschrift.
Het zijn kennelijk Pelgrom's
eigen woorden.
Vrij goed leesbaar staat er het
volgende: "Chemie, konst
met gevaaren, heb ik ruim
dertig jaren beoefend en met
vlyt, volvuurs myn geestver
mogen, by nooit vervliedend
poogen aan het retort gewyd.
Ik heb ja myn loon genooten,
ik zeg dit met dankbaarheid
maar dat ik ben verstooten
door de Universiteit, dat heb
ik vaak beschreid. Jan Pel
grom PHZ, overleden 18, be
graven den 23 november 1801.
Oud ruim 66 jaar"
LEIDEN - De restauratie van Leidens grootste kerkge
bouw, de Hooglandse Kerk, nadert haar voltooiing. Wan
neer de kerk aanstaande vrijdag in aanwezigheid van mi
nister Gardeniers van CRM op feestelijke wijze zal wor
den "heropend" zullen alleen de consistoriekamer, de
voormalige doopkamer, de kosterij en het monumentale
orgel nog in hun oude luister moeten worden hersteld.
De opknapbeurt van de Hoogland
se Kerk, die tot 1574 Sint-Pan-
craskerk werd genoemd, heeft
bijna een kwart eeuw in beslag
genomen. Herhaaldelijk dreig
den de omvangrijke restauratie
werkzaamheden door geldge-
Kind. en ziekenhuis
In samenwerking met de ver
eniging Kind en ziekenhuis
organiseert de patiëntenraad
van de Leidse Merenwijk een
informatieve avond over het
thema "Uw kind in het zie
kenhuis" De bijeenkomst
wordt vanavond gehouden in
het schoolgebouw "De Valke
nier" aan het Valkenpad 7 en
begint om acht uur. De toe
gang is vrij.
Het programma vermeldt onder
meer de vertoning van de film
"Er gebeurt helemaal niets".
Na de pauze is er een discussie
en gelegenheid tot het stellen
van vragen.
Kookgroep
Dinsdagsavonds draait er van
zes uur tot half acht een kook
groep bij het vormingscen
trum voor jonge volwassenen
"Troef' aan het Noordeinde
2a. De cursus is vooral be
doeld voor mensen die pas op
kamers wonen en nog niet zo
goed weten wat ze elke avond
weer moeten klaar maken.
De kookcursus duurt in princi
pe tien weken, maar kan
eventueel verlengd worden.
Voor meer informatie: Troef
tel. 071 - 130494.
PvdA-vrouwen
In 't Parlement aan de Nieuwe
Rijn 52 wordt vanavond een
bijeenkomst gehouden voor de
vrouwelijke leden van de
PvdA. De agenda vermeldt
onder meer de behandeling
van het jaarverslag van de
Rooie Vrouwen en een rap
port uit de Leidse Vrouwen
raad.
Verder zullen kandidaten wor
den gesteld voor de Rooie
Vrouwen-afvaardiging in
het afdelingsbestuur. De Ver
gadering begint om acht uur.
Video-ochtend
Het Leidse Volkshuis aan de
Apotheker sdijk organiseert
samen met "Femke" een vi
deo-filmochtend voor vrou
wen. Morgenochtend om tien
uur wordt de film "Wie als
meisje geboren is, wordt nooit
een jongen". De rolprent han
delt over de rolverdeling tus
sen man en vrouw.
Na de film is er gelegenheid om
wat na te praten.
Het interieur van de Hooglandse Kerk na de restauratie.
brek te stagneren. De restauratie
leek daardoor een verhaal zonder
eind te gaan worden. Pas in 1976
kwam er voldoende subsidie be
schikbaar zodat de restauratie in
een snel tempo kon worden vol
tooid.
In totaal heeft de opknapbeurt van
de kathedraal, die overigens
nooit helemaal is afgebouwd, een
dikke 17 miljoen gulden gekost.
Een gigantisch bedrag waarvan
de overheid 55 procent voor haar
rekening heeft genomen, de pro
vincie 15 procent, de gemeente 29
procent, en de eigenaar van de
kerk, de hervormde kerk van
Leiden, 1 procent.
Kapel
De geschiedenis van de Hoogland
se of Sint-Pancraskerk gaat terug
tot het begin van de veertiende
eeuw. De kerk was toen niet meer
dan een houten kapelletje, dat
behoorde tot de parochie van
Leiderdorp en gewijd was aan de
christelijke martelaar Sint Pan-
cratius. Al spoedig werd de hou
ten kapel vervangen door een
eenvoudige stenen kerk met een
torentje. Deze toren, uiteraard in
gerestaureerde vorm, is het enige
overblijfsel van het tweede kerk
gebouw.
De kerk is door geldgebrek nooit
helemaal afgebouwd. Wanneer
dit wel zou zijn gebeurd was de
Hooglandse kerk waarschijnlijk
een van de allergrootste kerkge
bouwen van Europa geworden.
Het schip zou zich dan ongeveer
tot de Nieuwe Rijn hebben uitge
strekt.
Na de stagnatie van de bouw kreeg
de kerk in augustus 1566, ten tijde
van de beeldenstorm, opnieuw
een gevoelige klap te verwerken.
Het getergde Leidse volk drong
de kerk binnen en vernielde tal
loze kunstvoorwerpen en waar
devolle archiefstukken. Dit on
danks het heldhaftige optreden
van burgemeester Van Dussel-
dorp, die nog tevergeefs zou heb
ben getracht om met getrokken
pistool de hysterische massa bui
ten de kerkdeuren te houden.
Centrum
In de bruisende zeventiende eeuw
nam de Hooglandse Kerk, in
middels overgegaan in protes
tantse handen, in het levendige
Leidse stadsleven een echte cen
trumfunctie in. Er werd veelvul
dig getrouwd, gedoopt of begra
ven en de zondagse erediensten
waren overbezet. De achttiende
eeuw kende vreemde modegril
len zoals het wachten met begra
ven tot de duisternis was inge
vallen. Deze teraardebestellingen
gingen gepaard met het dragen
van fakkels en kenden allerlei ri
tuele tintjes zodat het geheel er
nogal "Ku-Klux-Klan-achtig"
moet hebben uitgezien.
Na de chaotische Franse tijd werd
Leiden in 1807 opgeschrikt door
de ramp met het kruitschip. De
Hooglandse Kerk raakte bij deze
gigantische explosie zo ernstig
beschadigd dat volledige afbraak
werd overwogen. Omdat het om
een hoofdkerk met talrijke fami
liegraven ging bleef de kerk uit
eindelijk toch behouden.
Vanaf 1840 zijn regelmatig herstel
werkzaamheden uitgevoerd. Van
1877 tot 1883 werden onder lei
ding van architect J.C. Rijk koor
en dwarsschip gerestaureerd.
Deze restauratiewerkzaamheden
zijn door W.C. Mulder voortgezet.
Na de Tweede Wereldoorlog ver
keerde de kerk in een zeer slechte
conditie. Vooral het dak en de
vensters waren er slecht aan toe.
In november 1954 werd een begin
gemaakt met de restauratie. Deze
zou zich aanvankelijk beperken
tot consolidatie van het kerkge
bouw maar al snel kwamen er zo
veel gebreken aan het licht dat
werd besloten tot algehele res
tauratie. De leiding van dit gigan
tische werk kwam in handen van
de inmiddels overleden Leider-
dorpse architect Piet van der
Sterre en de uitvoering werd op
gedragen aan het Delftse aanne
mersbedrijf Huurman bv.
Het uiteindelijke resultaat van de
algehele opknapbeurt van de
"laat-gotische" basiliek waarin
ook trekjes van de renaissance
zijn terug te vinden, is ondanks
alle tegenslagen zondermeer
groots te noemen. De Hoogland
se Kerk ademt, in al haar een
voud, een fantastische sfeer uit.
Een sfeer die in belangrijke mate
wordt bepaald door de overvloed
van licht die door de enorme ven
sters naar binnen treedt.
JAAP VISSER
Zandsteen
Er werd begonnen met het
gen van de verroeste brugstaven
in de vensters. Het dak werd her
steld met lei dat afkomstig was
uit Noord-Wales. Het herstel van
ondermeer de vensters, afdeklij-
sten op de gevels, de balustraden,
pinakels (siertorentjes) en topge
vels heeft nogal wat voeten in de
aarde gehad. Deze onderdelen,
waren namelijk gemaakt van
Bentheimer zandsteen.
Volgens het Zandsteenbesluit in
ons land mag deze steensoort
namelijk niet op Nederlands
grondgebied worden verwerkt
omdat de stofvorming gevaren
oplevert voor de steenhouwers.
Met behulp van een speciale
loods, uitgerust met speciale af
zuiginstallaties en onder voort
durende controle van de Ar
beidsinspectie, is er een uitzon
dering gemaakt. Hierdoor kon de
speciale steensoort toch worden
geleverd waardoor het oorspron
kelijke karakter van het exterieur
bewaard bleef.
Het hoge tempo waarin de restaura
tiewerkzaamheden aanvankelijk
werden uitgevoerd werd in 1957,
weer verstoord. Pas in 1976 be
greep de overheid dat de vol
tooiing van het werk op deze ma
nier nooit in zicht zou komen.
Opeens waren er voldoende fi
nanciële middelen voorhanden
zodat de voltooiing niet langer
dan driejaar op zich liet wachten.
De restauratie van de Hooglandse
Kerk is het levenswerk geworden
van Piet van der Sterre. De archi
tect die met zoveel bezieling aan
dit project heeft gewerkt, een be
zieling die zelfs zover ging dat hij
zelf, samen met zijn rechterhand
J. van der Sloot, de steunbalken
in het schip op fraaie en authen
tieke wijze heeft beschilderd,
mocht de voltooiing ervan niet
meemaken. Van der Sterre over
leed vorig jaar oktober op 63-ja-
nge leeftijd.
Politieke
partijen
niet in
kerkgebouw
LEIDEN - De bestemming van de
gerestaureerde Hooglandse Kerk
zal in de toekomst nog gestalte
moeten krijgen. Dit bleek gis
termiddag op een persconferen
tie die door de hervormde kerk
voogdij van Leiden, eigenaar van
de kerk, was belegd.
In het schip houden de hervormde
wijkgemeente Pniël en de Leidse
studentenekklesia hun zondagse
diensten. Deze diensten hebben
ook tijdens de restauratieperiode
gewoon doorgang gevonden.
Daarnaast zullen in de toekomst
veelvuldig concerten in de kerk
worden gehouden.
Het ligt in de bedoeling dat de kerk
ook voor andere activiteiten zal
openstaan.
"De aanvragen om van de kerk
ruimte gebruik te mogen maken
willen we per geval bekijken",
aldus ds. Lamping, voorzitter van
de centrale kerkeraad. "Maar wat
een aanvrager precies van plan is
dat is van te voren natuurlijk
moeilijk te doorzien. Daarom
zullen we er met onze toezeggin
gen best wel eens naastzitten".
De woordvoerder van de hervorm
de kerkvoogdij, de heer C. Jon-
gejan, voegde hier aan toe: "We
hebben besloten om het kerkge
bouw niet beschikbaar te stellen
voor bijeenkomsten van politie
ke partijen of vakverenigingen.
Voor de rest zullen we proberen
om zoveel mogelijk aan de wen
sen van de burgerij tegemoet te
komen. Want we beseffen heel
goed dat deze unieke ruimte is
gerestaureerd uit de algemene
middelen. Dat zullen we by het
bespreken van de aanvragen
goed voor ogen houden".
Vandaar dat aanstaande zaterdag
een "open-dag" zal worden ge
houden met een zeer uitgebreid
muzikaal programma waaraan
ondermeer zal worden meege
werkt door organist Joop Brons,
hoboïst Han Kapaan, fluitiste
Mijke de Ru, Hans Pieterse
(dwarsfluit), Bep Moraal (alt
mezzo), de Leidse cantorij, het
gemengde kwartet "Musica" en
enkele (jongeren)koren.
Deze open-dag begint 's ochtends
om 10 uur en duurt tot 5 uur 's
middags.
Kijkhuis
In het kader van de Italiaanse
filmcyclus in het Kijkhuis aan
de Vrouwenkerkkoorstraat 17
wordt morgenavond de film
"Op weg naar Damascus"
van Gianni Toti vertoond. In
deze film wordt de apostel
Paulus tussen twee tijdperken
geplaatst. Zoals gebruikelijk
zijn er twee voorstellingen:
een om acht uur en een om
kwart over tien. De toegangs
prijs bedraagt f 4.50.
Kernwapens
Het programma voor de Vre-
desweek in Leiden vermeldt
voor morgenavond een dis
cussiebijeenkomst in 't Bree-
huys aan de Breestraat 19.
Scholieren zullen die avond in
discussie treden met Leidse
politici over het vraagstuk
van de kernbewapeningTe
vens is er in het clubhuis een
tentoonstelling onder de titel
"Vijand - beeld". De bijeen
komst in 't Breehuys begint
om acht uur.
LEIDEN - Stichting Jazzzolder
Hot House organiseert ter gele
genheid van het tienjarig bestaan
vanavond een forum over het
Leidse cultuurbeleid.
Er komt o.m. aan de orde wat het
voor zo'n 90 culturele en 325 an
dere instellingen betekent om in
Kettingbotsing
Haarlemmerweg
LEIDEN - Bij een kettingbotsing
op de Haarlemmerweg ter hoogte
van de Elam-garage liep een
tienjarig Leids jongetje een lichte
hersenschudding op. De botsing
ontstond toen de bestuurder van
een politie-auto door een passe
rende collega werd staande ge
houden.
Een achter de politiewagen rijden
de auto stopte, maar een daar
weer achter rijdende auto reed
met grote snelheid op de middel
ste wagen, die op zijn beurt weer
tegen de politiewagen opbotste.
De twee personenauto's zullen vol
gens de politie total loss worden
verklaard.
het Leidse welzijnsklimaat te
moeten werken. Hot House wil
hierover van gedachten wisselen
met politici, ambtenaren, wel
zijnswerkers, kunstenaars en met
het Leidse publiek. Zeven men
sen hebben zich inmiddels bereid
verklaard als forumleden aan de
discussie deel te nemen. Het zijn
de heren Van Dam (directeur
Schouwburg), Helmer (coördina
tor LAK), Kemper (medewerker
Gajes), Van Leeuwen (jazz-jour-
nalist), Schoute (wethouder cul
tuur), Sprangers (directeur Cul
turele Raad Zuid-Holland) en
mevrouw Taminiau (hoofd CRM
afdeling). De forumavond wordt
gehouden in de benedenzaal van
het Leids Vrijetijdscentrum,
Breestraat 66, voordat de discus
sie van start gaat voert toneel
groep Imperium een kort thea
terstuk op. De avond begint om
acht uur.
Tien jaar Hot House wordt voorts
gevierd met een festival, zaterdag
in het Vrijetijdscentrum. Deel
nemers zijn de muzikanten Harry
Verbeke, Keshavan Maslak
Loek Dikker, Free Fair, Hans
Dulfer, Willem van Manen, Sha-
key Sam's blues band en Herman
de Wit. Tijdens het festival, dat
om drie uur begint, wordt ook de
lp "Ben Webster in Hot House"
gepresenteerd door Herman de
Wit. De plaat bevat een live-op
treden van Webster in Hot House
van zeven jaar geleden. Hot Hou
se zelf heeft de plaat geprodu
ceerd en uitgebracht.
Radio-zenders
in beslag
genomen
LEIDEN - De Leidse politie heeft
gisteren drie illegale radio-zen
ders in beslag genomen; een uit
een woning aan de Wisselweg,
een uit een woning uit de Tromp
straat en uit een woning aan de
Seringenstraat. De politie ging
over tot de inbeslagname, "om
dat de omwonenden hadden ge
klaagd".
De restauratie van de Hooglandse Kerk, het levenswerk van architect Piet van der Sterre, is praktisch voltooid.
Er is bijna een kwart eeuw aan gewerkt. Het restauratiewerk heeft 17 miljoen gulden gekost. Aanstaande vrijdag
zal minister Gardeniers van CRM aanwezig zijn bij de officiële heropening.
