NIET ZOMAAR WEGLOPEN
Alternatieve vredeskrant geen bijdrage tot gesprek
Plannen voor importbeperking
moeten nu worden uitgevoerd
G33SEQ12SB
Marga Klompé op vredesvesper in Leiderdorp
Staking onder personeel
Philipsvestiging België
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1979
(Van onze redactie geestelijk leven)
LEIDERDORP - Met het eerste deel van de slag
zin voor de Vredesweek - "Help de kernwa
pens de wereld uit" - heeft oud-minister dr.
Marga Klompé (uiteraard) geen moeite, met
het tweede deel - "om te beginnen uit Neder
land" - echter wel. Niet omdat zij in haar ijve
ren voor gerechtigheid en vrede minder radi-
kaal zou zijn, maar omdat dit middel haar on
deugdelijk voorkomt.
Halve ton
voor
kindertehuis
Voor de bouw van een tehuis voor
verlaten kinderen in Sao Paulo
(Brazilië) heeft het werelddiako-
naat van de Gereformeerde Ker
ken in Nederland f50.000 be
schikbaar gesteld. Mevrouw Do-
na Dalva, die wezen en verlaten
kinderen in haar eigen, nu te
klein geworden woning op
neemt, zal het tehuis gaan leiden.
De bouw gaat in totaal f 400.000
kosten. Allerlei acties in Sao
Paulo brachten f 150.000 op en
een particulier zegde nog eens
f200.000 toe.
Inmiddels is f 45.000 gestort op
de giro van ds. Buskes in Am
sterdam als bijdrage aan het werk
van Dom Helder Camara. Ds.
Buskes wilde op zijn tachtigste
veijaardag geen cadeaus hebben
maar wel iets op zijn giro voor de
sociaal bewogen Braziliaanse
aartsbisschop.
"Als het de bedoeling is, in de Oost-
West-verhouding verder te ko
men in het afbouwen van het
wantrouwen en de bewapening,
dan zullen wij vooral kleine stap
pen, ook eenzijdig, moeten doen
om de andere partij tot eenzelfde
stap uit te lokken. Het zal spoedig
blijken of deze daartoe bereid is"
Dat zei mevrouw Klompé zondag
middag in de Scheppingskerk te
Leiderdorp tijdens een oecume
nische vesper aan het begin van
de Vredesweek.
Zo'n eenzijdige stap zou kunnen
zijn het besluit om voorlopig van
uitbreiding en "verfijning" (per
fectionering) van deze bewape
ning af te zien. Dat de wereld per
uur veertig miljoen gulden aan
bewapening uitgeeft, noemde zij
"grote waanzin". En dat terwijl
zestig procent van de mensheid
ondervoed is en achthonderd
miljoen mensen lezen noch
schrijven kunnen. "Wij zijn", al
dus mevrouw Klomnpé, "nog
niet aan de gerechtigheid toe"
Begrip
Hoewel de ex-bewindsvrouw de
afschrikkingskracht waarmee
het zogenaamde machtseven
wicht tussen de beide blokken in
stand wordt gehouden in wezen
"immoreel en onaanvaardbaar"
achtte, vroeg zij begrip voor de
Onder dit embleem is het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) het der
de jaar van zijn campagne tegen de kernbewapening ingegaan.
moeilijke positie van de politiek
en militair verantwoordelijken in
de samenleving.
"Wij leven in verkeerde structuren.
Daaruit kun je niet zonder meer
weglopen. Ook de christen niet.
Hij maakt deel uit van deze sa
menleving en is er mee verant
woordelijk voor"
Mevrouw Klompé sprak in dit ver
band van een "verscheurde situa
tie": enerzijds de aanwijzingen
van Christus om vrede en gerech
tigheid te stichten, anderzijds on
ze verschrikkelijke middelen om
wat wij onder vrede verstaan te
bewaren.
In uittreding uit de Navo zag zij
geen heil. "Dat is nog de enige
mogelijkheid om anderen met
onze ideeën te beinvloeden. Wij
kunnen daar nog wel wat aan in
wendige zending doen". Neder
land is in dat gezelschap zeker
niet de gemakkelijkste deelne-
Het wantrouwen aan oostelijke
kant tegenover het Westen vond
de spreekster "niet zo onbegrij
pelijk" "Russen hebben niet
G. L. Heij in regionale Leidse Kerkbode:
De heer G. L. Heij, rector van de christelijke scholen
gemeenschap in Katwijk, kan in de alternatieve
vredeskrant "Shalom '79" van de stichting "Bijbel
en Vredesvraagstukken" niet anders zien dan een
poging om wat de Vredeskrant van het Interkerke
lijk Vredesberaad (IKV) aan bewustwording en dis
cussie heeft opgebouwd weer af te breken. In een
hoofdartikel in de Leidse Kerkbode, officieel or
gaan van de gereformeerde kerken in de regio Lei
den, komt Heij - een van de redacteuren - tot de
conclusie dat "Shalom '79" niet in aanmerking
komt om naast de Vredeskrant van het IKV door of
vanwege de kerken te worden uitgereikt.
Voor sommige kerkeraden zal
de verleiding groot zijn, ze
beide uit te reiken en het de
mensen maar te laten uitzoe
ken. Maar zij vergeten dan
wel, aldus de heer Heij, dat de
Gereformeerde Kerken offi
cieel in het IKV zijn verte
genwoordigd, terwijl Shalom
door een particuliere instel
ling wordt uitgegeven en dat
de doelstelling van het IKV -
discussie over de kernbewa
pening - overeenkomt met de
uitspraak van de synode over
de kernwapens. Shalom dis
tantieert zich duidelijk van de
synode-uitspraak. Beide bla
den uitreiken brengt verwar
ring teweeg. Er zal, zo meent
Heij, een keuze moeten wor
den gedaan.
Bestrijding
De heer Heij kan er helemaal in
komen dat de lezer van de
Vredeskrant van het IKV het
ene artikel daarin meer ge
slaagd vindt dan het andere
Zelf heeft hij in de Leidse
Kerkbode meermalen op
eenzijdigheden gewezen.
Maar in haar evenwichtige
opzet voldoet deze krant on
getwijfeld aan de doelstelling
om mensen aan het denken te
zetten over hun verantwoor
delijkheid als christenen in
zake de problemen van oorlog
en vrede. "Shalom '79" is
geen aanvulling van de Vre
deskrant, maar een regelrech
te bestrijding ervan.
De diepste oorzaak van oorlog
en geweld is de zonde, schrijft
Shalom. Heij ontkent dat niet,
"maar dat wisten wij al" "Het
kan zelfs goed zijn daar tel
kens weer op te wijzen, als
dan daarna maar gezegd
wordt hoe wij die zonde en de
gevolgen ervan kunnen be
strijden"
Shalom: "Er is maar één uitred
ding mogelijk: Jezus Chris
tus" Heij: "Geen tegen
spraak, maar weer vraag ik,
wat dit concreet betekent
voor het probleem van oorlog
en kernbewapening. Daarop
heeft Shalom (nog) geen ant
woord. Op brandende vragen
wordt niet ingegaan, "omdat
niet alles ineens kan" Sorry,
maar wie zo bezig is, gooit zijn
geloofwaardigheid te grab
bel. Armoede en honger zijn
G.L. HEIJ
.geloofwaardigeheid
grabbel
een gevolg van de zonde
Maar de mensen die daaron
der hebben te lijden zijn niet
geholpen met een preek maar
met daadwerkelijke hulp"
Dooddoener
je in de Vredesweek niets an
ders hebt te zeggen, klinkt het
als een dooddoener. Wie in de
beklemmende dreiging van
een kernoorlog gaat praten
over de vrede Gods, die alle
verstand te boven gaat, en het
daarbij laat, geeft opnieuw
voedsel aan de beschuldiging
dat godsdienst opium voor
het volk is"
Zonder ook maar één goed
woord over te hebben voor
het Russische dwangsys
teem, acht de heer Heij het
een versimpeling van het
probleem, te denken dat uit
breiding en perfectionering
van het kernwapenarsenaal
de beste manier is om West-
Europa voor het communis
me te behoeden. Zoals het
ook een versimpeling is dat
kernwapens alleen maar die
nen om het evenwicht tussen
Navo en Warschaupact te
handhaven.
Heij vindt het erg jammer dat in
"Shalom *79" elk kritisch ge
luid tegen de kernwapens
ontbreekt. De krant is dan
ook geen bijdrage tot het ge
sprek.
zulke beste ervaringen met het
Westen. De namen Napoleon en
Hitier zeggen wat dat betreft ge
noeg. De wapenvermeerdering
van het oostblok liegt er inder
daad niet om en is een reëel ge
vaar, maar de mensen daar zeg
gen precies hetzelfde van óns. Ie
dereen is bang. En al zouden we
alle kernwapens vernietigen, de
wetenschap die ze kan maken be
staat en is niet meer uit te ban-
Langzaam
De vraag of de structuren waarin
wij gevangen zitten nog wel kün-
nen veranderen en of het dus zin
heeft zich te blijven inzetten voor
een ombuiging naar een positieve
vredespolitiek, beantwoordde dr.
Klompé bevestigend, al gaat het
hier wel om langzame processen.
"Geen regering zal verdragen ac
cepteren die risico's van beteke
nis inhouden. Maar regeringen
zijn wel beïnvloedbaar. De een
meer, de ander minder. De
publieke opinie blijft niet zonder
uitwerking. En die wordt mede
gevormd door de manier waarop
en de mate waarin mensen, indi
vidueel en in groepen, met deze
vragen en problemen bezig zijn"
Met het oog daarop kende me
vrouw Klompé aan de kerken, de
vredesorganisaties, de opvoe
ding van en het onderwijs aan de
kinderen een hoge verantwoor
delijkheid toe.
Uiteenlopende meningen over vre
desvraagstukken vond zij niet
zo'n ramp. "Als wij eikaars mo
tieven maar respecteren en met
elkaar in gesprek blijven". In een
persoonlijk getuigenis zei me
vrouw Klompé nog dat haar
diepste drijfveer tot het werken
voorde vrede - zij zit in de top van
"Pax Christi" - het geloof in het
woord van de Heer is. "Eenvou
dig is dat niet - je krijgt allerlei
etiketten opgeplakt maar je
kunt het er wel bij volhouden"
Zwinglibond. Op een landelijke
conferentie van de Zwinglibond
(principieel-vrijzinnigen) in
Noordwijkerhout zei de her
vormde predikant A. J. Roodzant
uit het Drentse Odoorn, dat stre
ven naar eenheid in de kerk al
leen aanvaardbaar is als er vol
doende differentiatie (onder
scheid in opvatting) wordt ge
waarborgd. Hij kritiseerde de on
genuanceerde verklaringen over
maatschappelijke vraagstukken.
Als voorbeeld noemde hij het In
terkerkelijk Vredesberaad. "Hoe
sympathiek dat op zichzelf ook is,
als de kerk zich achter zulke op
vattingen plaatst, kan zij mensen
van zich vervreemden", aldus
Roodzant.
De predikant pleitte voor een uni
versitaire leerstoel voor het vrij
zinnig christendom. Bij vrijzin
nigen die nog altijd lid van de
VPRO blijven constateerde hij
een gebrek aan inzicht.
Ds. J. Visser (Leiden), die sprak
over de toekomst van het vrijzin
nig protestantisme, uitte kritiek
op het nieuwe liedboek van de
kerken. Hij noemde dat een be
lemmering voor kerkelijke ver
nieuwing omdat het onvoldoen
de aansluit bij het moderne le
vensgevoel. Over niet al te lange
tijd achtte hij aanvulling van dit
boek nodig.
FNV en Kerk
Het dagelijks bestuur van de syno
de van de Gereformeerde Kerken
in Nederland en een afvaardiging
van het bestuur van de Federatie
Nederlandse Vakbeweging
(FNV) hebben met elkaar in een
"oriënterend gesprek" van ge
dachten gewisseld over de relatie
tussen levensbeschouwing en
vakbeweging. Dit gesprek maakt
deel uit van een reeks ontmoetin
gen tussen de FNV aan de ene en
lijke vragen", de gereformeerde
vertegenwoordiging uit de be
stuursleden mevrouw E. Eiker
bout en de predikanten A. C.
Hofland, C. H. van den Berg en H.
B. Weijland en een drietal leden
van de synodale commissie
"Kerk en bedrijfsleven".
De synodeleden namen met in
stemming kennis van de plannen
binnen de FNV tot vorming van
een commissie "Levensovertui
ging en vakbeweging". De FNV-
mensen kregen te horen dat het
gereformeerde synodebestuur
zaken die kerk en vakbeweging
raken graag zou bespreken in een
regelmatig te houden beraad on
der auspiciën van de Raad van
Kerken.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te
Rijssen J. van Wier Kampen;
aangenomen naar A arl ander-
veen (part-time) kandidaat me
vrouw H. Westera - Franke Lei
den, naar Voorst (Geld.) A. G. van
der Linden Koudekerk aan den
Rijn; bedankt voor Hilversum J.
J. Ruitenberg Vianen, voor Mid-
delharnis A. van Brummelen
Huizen, voor Werkendam en voor
Windesheim T Lekkerkerker
Ede, voor Wieringermeer J. H.
van Hunnik Bergentheim.
Gereformeerde Kerken: beroepen
te Laren J. Bosman, staffunctio
naris geestelijke vorming aan de
Dr. mr. W. van den Bergh-stich-
ting, Noordwijk; aangenomen
naar Schoonhoven P. S. Veldhui
zen Roden, naar Uithuizermee-
den B. der Nederlanden Mid-
denmeer, naar Silvolde-Gen-
dringen kandidaat A. Buijs al
daar, naar Winschoten H. Vaar
tjes Strijen.
Gereformeerde Gemeenten: be
roepen te Bodegraven J. Koster
Barneveld; bedankt voor Kat
wijk aan Zee W. Hage Rotter
dam-West
Gereformeerde Gemeenten in Ne
derland: bedankt voor Chilli-
wack (Canada) F. Mallan Rhenen.
Oud-Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Oosterland M. A.
Mieras Krimpen aan de IJssel.
Evangelisch-Lutherse Kerk: aan
genomen naar Vlissingen-Mid-
delburg kandidaat mevrouw W.
M. Buissing - van Beers Middel
burg.
Bezorgd
WJM KOK
...met drie anderen van de FNV
had hij een "oriënterend gesprek"
met gereformeerde synodeleden
de kerken en het Humanistisch
Verbond aan de andere kant.
Eerder sprak de FNV al met het
bestuur van de hervormde syno
de, met vertegenwoordigers van
enkele kleinere kerken en met
leden van de Nederlandse bis
schoppenconferentie.
De FNV-delegatie bestond ditmaal
uit de heren W. Kok, H. Muller. W.
Spit en L. Mesman, de laatste als
secretaris "Levensbeschouwe
De paus heeft tegenover Pedro
Arrupe, hoofd van de Jezuïete
norde, zijn bezorgdheid uitge
sproken over de ontwikkelingen
binnen deze groep priesters. Een
reden was de toenemende poli
tieke activiteit van vele Jezuie-
ten. met name in Latijns-Amen-
ka. Die valt niet altijd in de smaak
bij de plaatselijke bisschoppen,
om van de politieke machtheb
bers maar helemaal niet te spre
ken. Ook de voortdurende uit
tocht van leden uit deze belang
rijkste kloosterorde in de
Rooms-Katholieke Kerk veront
rust de paus. Hij heeft de Jezuïe
ten daarom trouw gevraagd aan
hun eigen opzet en wetten en aan
het leergezag van de kerk. En, last
but not least, ook aan hemzelf.
Energie-overleg in Parijs vervolg op Tokio-top
(Van onze correspondent)
BRUSSEL - Hoe zullen de afspra
ken over beperking van de olie
import in de komende jaren
worden uitgevoerd. Dat is het
onderwerp van gesprek voor de
energieministers van de zeven
belangrijkste westerse landen,
die morgen in Parijs bijeen ko
men. De afspraken over import
beperking werden eind juni in
Tokio gemaakt op de topconfe
rentie waaraan de leiders van de
Verenigde Staten, Japan, Cana
da en de vier grootste EG-landen
deelnamen.
Het beraad in de Franse hoofdstad,
waaraan ook een vertegenwoor
diging van de Europese Gemeen
schap deelneemt, is politiek van
niet te onderschatten betekenis.
De OPEC-landen, die aan de
vooravond van de Tokio-top de
ruwe-olieprijs tot minimaal 18
dollar per vat verhoogden, kijken
met belangstelling toe. Het Parij-
se overleg moet duidelijk maken
of de grote olie-importeurs ernst
willen maken met de goede voor
nemens die ze in de Japanse
hoofdstad op papier hebben ge
zet.
De enorme olieprijsverhoging in
juni kwam voort uit een tekort
aan olie op de wereldmarkt,
voornamelijk als gevolg van de
flinke daling van de olieproduk-
tie in het Iran van na de revolutie
van ajatollah Chomeini. Het ver
schil tussen vraag en aanbod be
droeg ongeveer anderhalf a twee
miljoen vaten per dag. Het resul
taat van de Tokio-top was dat Sa-
oedi-Arabië, de grootste oliepro
ducent ter wereld, de produktie
tijdelijk met 1 miljoen barrels per
dag opvoerde.
Eevenwicht
Na een kalme zomer is de situatie in
de olievoorziening vrijwel de
zelfde als vóór de omwenteling in
Iran, vraag en aanbod zijn onge
veer in evenwicht, de voorraden
zijn weer aangevuld, de files voor
de Amerikaanse benzinestations
allang weer verdwenen. Maar er
hoeft niet veel te gebeuren of er
kan opnieuw een crisis in de be
voorrading ontstaan. Saoedi-
Arabië zou bijvoorbeeld de pro
duktie maar weinig behoeven te
verlagen en de spanning op de
wereld-oliemarkt zou direct te
rugkeren.
In Parijs moeten de Tokio-zeven
een begin maken met de uitvoe
ring van hun afspraken. De
moeilijkheid is dat die afspraken
niet erg duidelijk zijn. Het slot
communiqué van de iokio-top is
een waar kunststuk van twee
slachtigheid, dat tal van interpre
taties toelaat. Belangrijkste vraag
is op welk tijdvak de streefcijfers
over de olie-importbeperking be
trekking hebben: de jaren
1980-"85, zoals de Europese lan
den beloofden, of een streefdoel
voor alleen 1985, zoals uitdruk
kelijk voor Amerika, de grootste
olie-importeur werd vastgesteld.
In Bonn voelt de regering nu ook
meer voor 1985 als jaar van de
waarheid"
In de Franse hoofdstad zullen de
vier grote EG-landen (Duitsland,
Frankrijk, Engeland en Italië) elk
een streefcijfer over de import
beperking moeten noemen, zoals
die ook binnen de Europese Ge
meenschap voor alle Negen zul
len worden opgesteld. Dit ge
beurt onder druk van Amerika,
dat elke deelnemer aan de Tokio-
top aan concrete cijfers wil kun
nen houden. Omgekeerd is het
voor de EG van belang Washing
ton vast te pinnen op het Tokio-
cijfer van 8,5 miljoen vaten per
dag in 1985 als maximaal toege
stane import in de Verenigde Sta
ten. Dit is des te belangrijker nu
de regeerkracht van Carter tot
een ongekend dieptepunt is ge
zonken.
Voor de kleine EG-landen en ande
re staten die niet aan topconfe
renties van de grote Zeven deel
nemen (Australië of Zweden, om
er maar een paar te noemen) zal
het Parijse overleg ook een ant
woord moeten geven op de vraag
of dit onderonsje in de toekomst
zal worden voortgezet. Frankrijk
streeft naar een institutionalise
ring van het energie-overleg met
de andere Tokio-deelnemers. Dat
verklaart ook waarom dit beraad
in Parijs plaatsvindt, hoewel Ja
pan nog steeds voorzitter van de
Zeven is en Italië volgend jaar de
eer krijgt van het presidentschap
van deze exclusieve club van re
geringsleiders, als ze in Venetiè
bijeenkomt.
Andere landen, zoals Duitsland en
Engeland, voelen meer voor
voortzetting van het energie-
overleg in breder kader, bij voor
keur het Internationaal Energie
Agentschap (IEA), de schepping
van Kissinger, waarvoor de Fran
se regering zich echter nog steeds
alergisch betoont. Van het IEA
zijn alle westelijke landen lid.
Ook in kringen van de Ameri
kaanse regering bestaat een
voorkeur voor het IEA. Parijs
heeft al met tegenzin moeten ac
cepteren dat IEA-directeur Ulf
Lantzke bij het overleg aanwezig
zal zijn.
Deze vrolijke dame draagt op haar manier een steentje bij aan de
energie-besparing. Ze demonstreert datje in een goed bed.onder een warm
dekbed, de verwarming in de slaapkamer 's nachts een stuk lager kunt
draaienDe demonstratie vond plaatsopeen beddenbeurs die deze week in
de Utrechtse Jaarbeurshal wordt gehouden.
HASSELT (AP) - Ongeveer 2.600
personeelsleden van de Philips-
fabriek alhier zijn gisteren be
gonnen met een staking van 24
uur als protest tegen het plan
binnen twee jaar het personeel
met ongeveer 540 man in te krim
pen.
Door de onderneming die in België
ongeveer 12.500 mensen in dienst
heeft was gezegd dat die inkrim
ping noodzakelijk was als men
concurrerend wilde blijven wer
ken.
In de fabriek te Hasselt zijn onge
veer 3.000 arbeiders in dienst van
wie dus enige honderden geen
gehoor hadden gegeven aan de
oproep tot staken.
Op 2 juli was ook te Hasselt ge
staakt en om dezelfde redenen.
Toen was het hele personeel
thuisgebleven.
Al enige tijd praat de directie van
Philips met de vakbonden over
de toestand in Hasselt, maar tot
nu toe zonder resultaat.
Geen nieuwe
besprekingen
over aardgas
DEN HAAG (ANP) - Minister Van
Aardenne ziet geen reden voor
heropening van de onderhande
lingen over de aardgasleveranties
door Algerije aan Nederland.
De bewindsman van economische
zaken heeft dit het PPR-kamerlid
Jansen laten weten in antwoord
op diens schriftelijke vragen.
Zolang het tegendeel niet is geble
ken gaat de minister ervan uit dat
Algerije zich aan de gesloten en
door beide regeringen goedge
keurde contracten zal houden.
De overwegingen die indertijd
hebben geleid tot goedkeuring
van het contract tussen Gasunie
en Sonatrach en het besluit in
Nederland aan te landen zijn
sindsdien niet of nauwelijks ver
anderd. aldus de minister.
Uit berichten van de Nederlandse
ambassade in Algiers, van de
kant van Gasunie en in de inter
nationale vakpers blijkt dat in
Algerije in het kader van de vast
stelling van het komende vijfja
renplan 1980-1985 een duscussie
aan de gang is over de vraag of het
zwaartepunt van de investerin
gen gericht moet blijven op de
olie- en gasindustrie dan wel
verlegd zou moeten worden naar
andere sectoren, zoals bijvoor
beeld de landbouw.
Daarbij speelt tevens een rol het feit
dat voor export van aardgas in
vloeibare vorm vrij kostbare
vloeibaarmakingsinstallaties
moeten worden gebouwd die bij
export per pijpleiding achterwe
ge kunnen blijken. Voorzover
bekend is deze interne discussie
in Algerije nog niet afgesloten.
