Zoeken
naar voorouders
wordt ware
rage
Cursus
De zeer snel groeiende belang
stelling voor de genealogie
heeft de onderwijsinstelling
PBNA inmiddels doen be
sluiten volgend jaar met een
speciale cursus daarover te
komen en ook de rijksarchie
ven, belangrijke bronnen van
informatie voor de genealo
gen, gaan op de rage inspelen
met een cursus oud schrift.
Diezelfde rijksarchieven zijn
ondertussen als gevolg van
die overstelpende belang
stelling in de knoop geraakt
met hun andere werkzaam
heden. Om die achterstand
van honderden manjaren
enigszins te doen inslinken
maken de rijksarchieven nu
wat betreft de serviceverle
ning aan de amateur- en be
roepsgenealogen, pas op de
plaats. Het is afgelopen met
het behandelen van schrifte
lijke vragen van particulieren
en op de maandagen worden
de genealogen zelfs buiten de
deur gehouden.
Een deel van de archivarissen is
daar slecht over te spreken en
zal daar ongetwijfeld harde
noten over gaan kraken op
het deze maand te houden
jaarcongres dat cynisch ge
noeg als thema de dienstver
lening heeft.
De Van Zwietens houden jaarlijks een familiereünie i
aanwezig zijn van het voormalige kasteel Van Zwieten.
i Zoeterwoude op het terrein i
i Heineken staat en nog restanten
Gladiolenkweker en filosofiestudent Harry Salman gaat zich
vastbijten in een nieuwe genealogische kluif, de landbouwgeschie-
denis van de bloembollenstreek.
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1979
LEIDEN/NOORD WIJ-
KERHOUT - De Zan
geres Zonder Naam, de
Nobelprijswinnaar
prof. J. v.d. Waals
(1837-1923), minister
Ginjaar van Volksge
zondheid en Adriaan
van den Ende, de vader
van de wet op het Lager
Onderwijs. Vier Ne
derlanders, nauw met
Leiden verwant, die op
het eerste gezicht wei
nig met elkaar uit
staande hebben. Toch
zijn deze nazaten van
lakenwevers-arbeiders
familie van elkaar, ook
al moeten er de nodige
generaties van stal
worden gehaald om die
verwantschap aan te
tonen.
Het pas en meetwerk om tot dit
bekende "Leidse" kwartet te
komen, werd verricht door
C.W. Delforterie, zelf Leide-
naar en beroepshalve zich be
zighoudend met de genealo
gie, de geslacht- of familie-
kunde. Delforterie, hij heeft
een baan als conservator bij
het Centraal Bureau voor Ge
nealogie in Den Haag, heeft
bewust de vier met elkaar ge
combineerd.
"Het stukje speurwerk is meer
als grap bedoeld", zegt hij, om
een beetje aan te geven dat de
genealogie tot veel kan lei
den, ook tot dit soort onver
wachte familierelaties. Als ik
verder had gezocht was ik
vermoedelijk op nog meer
vreemd lijkende combinaties
gestuit. Zo heb ik zelf het
sterke vermoeden, maar ik
heb het nog niet kunnen aan
tonen, dat de Goede Mie
Zwanenburg (destijds een be
ruchte Leidse gifmengster
die talloze kinderen om het
leven heeft gebracht) aan de
vier toegevoegd zou kunnen
worden.
Stuntjes
Dit zeer tot de verbeelding
sprekende genealogische
voorbeeld maakte Delforterie
een paar jaar terug toen de ge-
slacht- en familiekunde nog
stuntjes als deze nodig had
om het grote publiek warm te
maken voor het bedrijven van
de genealogie als vrijetijdsbe
steding. Dat aan de weg tim
meren is nu niet meer zo
noodzakelijk want het op
zoek zijn naar onze voorou
ders is snel aan het uitgroeien
tot een complete rage, als
spreekt men bij het Centraal
Bureau voor Genealogie lie
ver over "een enorme toena
me van de animo". Een rage,
zegt men, die gedoemd is om
na een paar jaar weer plaats te
maken voor een andere po
pulaire bezigheid. Maar de
genealogie als favoriete tijd
spassering blijft en groeit al
leen nog maar. En de praktijk
bewijst dat.
De grootste organisatie op dit
gebied in ons land bijvoor
beeld de Nederlandse Ge
nealogie Vereniging, beleeft
een absoluut topjaar met tot
nu toe al meer dan 700 nieuwe
leden en ook de andere, meer
geregionaliseerde verenigin
gen gaat het erg voor de wind.
Het Centraal Bureau voor Ge
nealogie zag, in vergelijking
met tien jaar terug, het aantal
donateurs met driehonderd
procent stijgen, kwamen daar
volgens de laatste tellingen
viermaal zoveel schriftelijke
verzoeken om inlichtingen
binnen en verviervoudige
bijna het aantal bezoekers.
Wat die laatste categorie be
treft; het zijn al lang niet meer
ruim in hun vrije tijd zittende
ouderen die uren achtereen in
de clinch gaan met kaarten-
registers, dossiers, micro
films en klappers. "Je ziet
hier tegenwoordig hele ge
zinnen binnenstappen", zegt
Delforterie. "Vader, moeder
en kinderen. Soms blijft het
hele stel, hebben boterham
men meegenomen. Maar je
ziet ook kinderen van een jaar
of twaalf die hier in hun eentje
op zoek gaan. En ook echt al
de weg weten in de met boe
ken en dossiers afgeladen za
len".
staatssecretaris protesten ge
regend. Immers, de open
baarheid van archieven is bij
wet vastgelegd en daar pas
sen de getroffen beperkende
maatregelen niet in, vinden
de klagers. Wel hebben som
mige rijksarchieven onder
tussen een mouw proberen te
passen aan de hen opgelegde
"bewegingsvrijheid". Zij
hebben, voor wat betreft de
afhandeling van schriftelijke
vragen, plaatselijke genealo
gen aangetrokken die dat
werk kunnen overnemen.
Hang
Vanwaar die enorme interesse
voor de geslacht- en familie
kunde? "Omdat de mens van
nu een sterke hang heeft zich
op het verleden te bezinnen",
meent het staflid van het Cen
traal Bureau voor Genealogie,
mevr. Smit van Oyen. "En hij
heeft natuurlijk meer vrije
tijd en een betere opleiding.
De gewone man kwam er een
jaar of tien terug gewoon niet
toe. Dacht toen waarschijn
lijk ook dat er over zijn voor
ouders weinig terug te vinden
zou zijn. Datje uit een adellij
ke of gefortuneerde familie
moet stammen om veel gege
vens te kunnen achterhalen.
De praktijk is echter heel an
ders. Ook over de voorouders
van de gewone man is veel na
te trekken. En velen haken
daar nu op in".
De conservator van het Ko
ninklijk Nederlands Genoot
schap voor Geslacht- en Wa
penkunde, E. Boutsmy de
Katsmann, houdt het er op
dat aan de rage een hang naar
het verleden ten grondslag
ligt maar dat er ook een brok
snobisme en ijdelheid om de
hoek komt kijken.
Hij zegt "Bij veel genealogen
leeft ergens de ijdele hoop dat
ze van adellijke afkomst zijn
of dat ze afstammen van be
roemde voorouders. En soms
is dat ook zo. Zo ben ik bij het
uitzoeken van mijn eigen
stamboom gestuit op een
voorouder die componist
was. Het lukte mij muziek
stukken van die man te ach
terhalen, die overigens nog
nimmer waren uitgegeven.
Dat heb ik toen maar gedaan.
Het ging om klavecimbelmu-
ziek. Ik heb er een grammo
foonplaat van laten maken.
Voor mijn gevoel heb ik nu op
mijn manier recht gedaan aan
een stukje levenswerk van
een van mijn voorouders. Een
soort verlaat, eerbetoon".
Gretigheid
De gretigheid waarmee ama
teur-onderzoekers zich in de
familiegeschiedenis verdie
pen varieert sterk. Zeker is
dat wie diep wil graven door
gaans over een lange adem
dient te beschikken. En meer
dan dat. Ook een meer dan
oppervlakkige kennis van za
ken hebben. Bijvoorbeeld in
staat zijn om oud schrift te
ontcijferen, een studie maken
van vroeger geldende be
stuursvormen, belastingstel
sels en eigendomsverhou
dingen en vroegere tijdseen
heden zoals de republikeinse
kalender, kunnen omreke-
Daar komt dus heel wat meer
voor om de hoek kijken dan
wanneer men zich tevreden
stelt met een "stamboom a-la-
carte" een beginnersboompje
waaraan de takken nog niet al
te talrijk zijn en het speur
werk niet verder terug gaat
dan pakweg begin 19e eeuw.
Met navorswerk in eigen fa
miliekring en wat bezoeken
aan het gemeentearchief zit
zo'n resultaat er al snel in.
Maar gaat men verder en verder
dan zijn de inspanningen ook
navenant. Zo is Noordwij-
kerhouter Peter Warmerdam
vanaf 1961 bezig geweest met
een genealogisch onderzoek
naar de Warmerdammen in
een deel van de bollenstreek.
Daar is dus achttien jaar spit-
werk in gaan zitten. De War
merdammen-stamboom
heeft dan ook de omvang ge
kregen van een reuze-eik
waar in totaal 4000 personen
in zijn verwerkt. En dan heeft
hij zich alleen nog maar be
perkt tot de Noordwijker-
houtse tak, waar overigens
nog wel wat twijgjes aan ont
breken want niet iedereen
heeft er prijs op gesteld in de
familie-stamboom te worden
opgenomen.
Punt
Peter Warmerdam, hij werkt als
ambtenaar op het gemeente
huis in Oegstgeest, heeft een
punt achter zijn onderzoek
gezet en zijn bevinden aan het
papier toevertrouwd. Eind
van deze maand verschijnt
van zijn hand een boek over
de familiegeschiedenis van
de Warmerdammen. "Voor
het geld hoef je zo'n onder
zoek niet te doen", zegt hij,
"ik zal al blij zijn als ik de on
kosten er uithaal. Maar daar
gaat het bij zo'n onderzoek
niet om. De hele opzet is ge
weest de familiegeschiedenis
van weleer weer tot leven te
brengen. Reconstrueren wel
ke beroepen de Warmer
dammen hadden, onder wat
voor omstandigheden ze
hebben geleefd
In het familieboek wordt ook
ruimte gegeven aan Noord-
wijker Harry Salman (zijn
moeder is een Warmerdam)
die een genealogische studie
neeit gemaakt van de bewo
ners van de boerderij aan de
Wamerdam, nu geheten de
Warmonderdam. een lap
grond tussen de Sassenheim-
se Hoofdstraat en het Oo
steinde in Warmond. Zijn
studie beslaat het tijdvak 1450
tot 1750.
Oefening
Harry Salman noemt zijn uitge
breide studie over de boeren
aan de Warmerdam "een eer
ste oefening in historisch
werk". De 25-jarige gladio-
lenkweker/student gaat nu
een veel zwaardere kluif aan
pakken namelijk de land-
bouwgeschiedenis van de
bollenstreek. Daar denkt hij
zo'n vijftien jaar aan kwijt te
zijn.
"Al lang voordat hier bloem
bollen werden gekweekt",
zegt Salman, was de bollen
streek een landbouwgebied
dat een belangrijke bijdrage
leverde aan de ontwikkeling
van de grote steden. In de ge
schiedschrijving tot de mid
deleeuwen is daar echter
weinig van terug te vinden. Er
zijn wel studies over al die
adellijke heren maar er is in
feite bar weinig bekend van
de arbeiders die in dienst van
die heren werkten. Dat is nog
een onontgonnen gebied".
Zijn interesse voor genealogie
valt enigszins te rijmen met
de studie van de gladiolen-
kweker. Aan de Leidse uni
versiteit liet hij zich vier jaar
geleden inschrijven als filoso
fie-student en startte op het
zelfde tijdstip ook met een
studie sociologie. Doorliep
tot nu toe met gemak alle ten
tamens, zonder overigens de
gladiolen uit het oog te verlie-
Harry Salman houdt er jaar in
jaar uit een strak schema op
na. Drie van de twaalf maan
den houdt hij zich alleen be
zig met zijn bloemen, ziet dan
geen studieboek. Gaat ver
volgens twee maanden op
vakantie (liftend, een kleine
legertas op de rug) en de res
terende zeven "blok ik tot de
stukken er af vliegen".
"Het is een kwestie van zelfdis
cipline'. zegt hij, "en een
sterke wil om de studies te
voltooien". De gladiolen-
kweker. als de titels binnen
z(jn wil hij les gaan geven aan
de universiteit, benut zijn
buitenlandse reizen mede om
zich de taal van het land eigen
te maken. Inmiddels heeft hij
dertien vreemde talen onder
de knie waarin hy zich "prima
in woord en geschrift kan uit
drukken". Taal nummer veer
tien, het Arabisch, staat op
het punt meester gemaakt te
worden.
"Ik heb er wel eens over nage
dacht". zegt hij, "helemaal de
gladiolen in te gaan maar ik
vind dat ik mijn geest dan te
veel beperkt. Dan stap ik in
feite hetzelfde wereldje bin
nen als waar m(jn voorouders
in zaten en daar bedank ik
toch voor".
Van Zwieten
Genealogen werken vaak in
hun eentje, soms ook worden
PAGINA 21
C.W. Delforterie (Leiden), con
servator van het Centraal Bureau
voor Genealogie.
Vu1^ mmmm
de krachten gebundeld in fa
milieverband. Een van de be
kendste zogenaamde familie
verenigingen in Zuid-Hol
land, met veel aanhang in
Leiden en omgeving, is Van
Zwieten, ook wel gespeld als
Van Swieten. Op zoek naar
hun voorouders zijn ze al erg
ver gevorderd: het jaartal
1221. Dat de reconstructie al
tot begin I3e eeuw is geko
men (voor de meeste genea
logen is het al een hele klus
om verder terug te gaan dan
halverwege de I6e eeuw)
heeft te maken met het feit
dat de Van Zwietens van
adellijke voorouders af
stammen, over wie destijds
heel wat akten en andere offi
ciële paperassen in omloop
zijn gebracht en bewaard
gebleven.
De Van Zwietens hebben niet
alleen achter namen aange
jaagd maar hebben zich voor
al toegelegd op het achterha
len van uiterlijke bijzonder
heden en bekwaamheden van
generaties vroeger.
"In vergelijking met de Van
Zwietens die nu nog leven",
zegt de voorzitter van de fa
milievereniging, "zijn er op
merkelijke overeenkomsten
geconstateerd. Het is bij
voorbeeld gebleken dat de
Van Zwietens van toen en nu
veel gemeen hebben zoals
leidinggevende capaciteiten,
gevoel voor muziek, aanleg
voortekenen en schilderen en
een militairistische inslag.
Ook de gezichten vertonen
sterke overeenkomsten. Onze
familie splitst zich wat dat be
treft op in twee soorten. De
ene tak heeft een gezicht dat
onder de jukbeenderen nogal
smal is en tak nummer twee
valt op door het brede gezicht
en de brede neus".
Mormonen
Het in de rijks- en gemeentear
chieven en bij particuliere in
stellingen ondergebrachte
historisch materiaal heeft niet
alleen de aandacht van Ne
derlandse genealogen. Het
Amerikaanse kerkgenoot
schap De Mormonen, is al ja
ren bezig de doop- en trouw
boeken van Nederlanders die
leefden van de I6e eeuw tot
begin I9e eeuw op microfilm
vast te leggen. Er zijn inmid
dels tienduizenden van die
films vervaardigd en overge
bracht naar Salt Lake City
waar de Mormonen hun
hoofdkwartier hebben. De
microfilms worden opgebor
gen in een uit de rotsen ge
hakte enorme archiefruimte.
De gigantische verzameling
(ook in andere Europese lan
den worden trouw- en doop
boeken gemicrofilmd) heeft
een doel. Volgens de Mor-
moonse leer is het mogelijk
via bepaalde rituelen met de
microfilms de daarop voor
komende voorouders Mor
moons te dopen. En dat ge
beurt dan ook op grote schaal.
Dus in, laat zeggen, 1722 in
Leiden gedoopt, in 1979 in
Salt Lake City tot Mormoon
verklaard.
De Nederlandse archieven
hebben de Amerikaanse mi
crofilmers (in het Centraal
Bureau voor Genealogie in
Den Haag staan nog steeds
camera's opgesteld) geen
duimbreed in de weg gelegd.
Ieder kan vryelijk over dat
historisch m.itcri.i.il !>•■-( hik
ken. Bovendien zyn de Mor
monen zo toeschietelijk ge
weest van elke microfilm een
extra afdruk te maken ten be
hoeve van het archief waar de
doop- en trouwboeken in be
waring zijn.
