„Serpentine" mikt op breed vrouwenpubliek MAATSCHAPPIJLEER WORDT VOLWASSEN HP deTijd DONDERDAG 13 SEPTEMBER 1979 PAGINA 19 „Als een leerling een mening kan verdedigen, dan is doel bereikt" HEERLEN (GPD) - Van alle vakken in het voortgezet onderwijs heeft maat schappijleer ongetwijfeld het meeste stof doen opwaaien in de korte tijd dat het gedoceerd wordt. Het was dan ook geboren onder een ongelukkig ge sternte: pas in 1970 werd het haastig als vak op de scholen ingevoerd nadat het bij de Mammoetwet in 1963 reeds offi cieel was ingesteld. Wat maatschappijleer precies inhield is tot op de dag van vandaag nog niet wet telijk vastgelegd, en wie werkelijk be voegd is het vak te doceren wordt nu pas langzamerhand duidelijk. Vooral het feit dat eigenlijk zowat iedereen die in enig vak een academische graad had gehaald bevoegd was maatschappij leer te geven, heeft het geen goed ge daan. Thans wordt meer en meer ge vraagd naar leraren die aan een lera renopleiding maatschappijleer als hoofdvak hebben gehad. De ongunstige beginsituatie werd nog verergerd door het feit dat leerlingen het vak vaak beschouwden als een „gelegenheid om eens uit te blazen" of een dutje te doen: er wordt geen exa men in afgenomen en aangezien de be trokken docent zelf moest vaststellen wat de normen waren waaraan de be heersing van zijn vak diende te vol doen, viel het met de cijfers die men ervoor kreeg ook vaak wel mee. Legio is het aantal gevallen geweest waarin ouders en collega-docenten - terecht of ten onrechte - de leraar maatschappijleer aanvielen op grond van vermeende „indoctrinatie" en dan nog het vaakst met denkbeelden van socialistische of dergelijke allu- Aan die totale versukkeling komt, meent mr. Jan Smulders uit Heerlen (en hij niet alleen) nu gelukkig spoedig een einde. Hijzelf is een van de leraren in dit vak die is afgestudeerd aan de eer- ste-graads opleiding aan de Katholieke Hogeschool in Tilburg. „Vroeger had je op de hbs staatsinrichting en recht, en op het gym had je niks. Toch zag Simon Stevin in 1590 al in, dat iets als maat schappijleer in het leerplan van de scholen moest worden opgenomen, al was zijn doel ook een zekere indoctri natie. Stevin wilde de burgers van de nieuwe Staat der Nederlanden wijzen op de plichten die zij hadden ten op zichte van de gemeenschap. In 1863 werd op de hbs de staatsinrichting en de staathuishoudkunde ingevoerd die samen met (handels)recht kenmer kende vakken waren van de hbs- Nadien - in 1919 - is o.a. door de Belg De Coene een poging gedaan de maat schappijleer als bastion tegen het op komend socialisme al op de lagere school in te voeren, en ook in de derti ger jaren werd er levendig over gedis cussieerd: de socialist Klinkenberg promoveerde in 1933 op een proef schrift over socialistische opvoeding en ook de NSB wenste politieke op voeding in het onderwijs. Deze partij sprak van het bijbrengen van „het na tionaal politieke ethos der natie" aan de kinderen. Na de Tweede Wereldoorlog, in de sfeer van „dat nooit meer", wilde men zor gen dat de jeugd bewust werd opge voed in een sfeer die zou kunnen bij dragen tot een uitbanning van de oor log. Aanvankelijk zag men dan ook de staatsinrichting en de burgerschaps kunde in dienst van de opvoeding tot „goede democraten"; vervolgens ont stond een verlegging van het accent van staat en burger naar de maat schappij en het individu, waarbij nog altijd werd uitgegaan van de bestaande maatschappij: het ging om het je aan passen in die maatschappij. Opvallend is in de vijftiger jaren de sterke invloed van het bedrijfsleven, dat - zoals een zekere Bouman in het blad De Onder neming in 1959 schreef - voor het on derwijs de taak weggelegd zag, bij te dragen tot verhoging van de produkti- viteit. Na de invoering van de Mammoetwet hebben vele intelligente deskundigen zich beziggehouden met de invulling van het toen plotseling bestaande vak maatschappijleer. „Sociale en politie ke vorming" is een van de samenvat tingen die gehanteerd werd. Dat wil zeggen: het beter verstaan van proces sen in de samenleving en de bevorde ring van inzicht, kennis, houding en vaardigheid. Ook is uitgegaan van het begrip „kritische sociale bewustwor ding" of van „sociale bewustwording", gericht op het brengen van de leerling tot rationeel politiek handelen, tot aan „politieke vorming". Dit is het actief stelling nemen en kritisch participeren in politieke verbanden. Nog scherper geformuleerd (maar wel beïnvloed door de hiervoor genoemde denkwijzen) komt het naar voren in het dit jaar gepresenteerde rapport van de commissie WULMA aan de Academi sche Raad: de leerling moet bewust worden gemaakt van het feit dat hij deel uitmaakt van de samenleving en een verantwoordelijkheid heeft ten aanzien van die samenleving. Het stre ven is gericht op houdingsvorming, op het aanleren van bereidheid tot parti ciperen en actief handelen. De hamvraag - die een beetje klinkt als mosterd na de maaltijd - blijft: moet maatschappijleer, zo gezien, geen on derdeel vormen van élk vak op school? Maar aan de vraag naar de maatschap pelijke relevantie van het geleerde komt men helaas minder en minder toe, zegt Smulders: „De exameneisen worden van jaar tot jaar zwaarder en ook door de sterke vakkenscheiding lijkt me dit minder en minder te reali seren". Smulders vindt het van groot belang zelf op de achtergrond te blijven. In een stencil dat hij heel in het begin van het schooljaar aan de leerlingen uitreikt staat een soort „plan de campagne" voor de maatschappijleer, waarin ook de opmerking voorkomt, dat „de hoog te van je cijfer voor dit vak niet afhangt van de vraag in hoeverre je de leraar napraat". Hoewel maatschappijleer dus geen vak is waarin uitsluitend kennisoverdracht plaasvindt, is het toch wel mogelijk cij fers te geven voor prestaties van leer lingen. De leraar oordeelt dan op grond van de mate waarin de leerling geacti veerd is geraakt, wat hij gedaan heeft met datgene dat door de leraar is aan gedragen. „Als een leerling zijn mening en eventu eel handelen goed kan verdedigen, welke mening dat ook is, dan is onge veer bereikt wat het doel was", zegt Smulders. Vooroordelen, stereotypen, emancipatie, discriminatie, terroris me, een greep uit de onderwerpen die Smulders in het stencil noemt. „Er zijn veel dingen verkeerd in de wereld, en met de achtergrond daarvan gaan wij ons bezighouden", schrijft hij. Voor zover mogelijk gaat het in de vorm van projectonderwijs. Daarbij steekt Smulders zijn eigen me ning niet onder stoelen of banken. „Het is mijns inziens juist goed te laten mer ken dat je niet objectief kunt zijn. Je eigen mening ventileren onder het motto dat dat nu de objectieve waar heid is, dat is pas verkeerd", meent hij. „Soms wordt wel gepoogd het „alge meen belang" als geobjectiveerd crite rium op te voeren. Maar ik vraag dan altijd maan wiens algemeen belang wordt dan bedoeld?". De ouders, meent Smulders, hebben het recht te verlangen dat beide kanten van een za&k belicht worden, en ook de leerlingen hebben daar recht op. „Ik wil discussie uitlokken, maar discussie is pas mogelijk als je beschikt over alle relevante informatie. Natuurlijk moet je dan ook de mogelijkheid open laten dat de informatie zelf ter discussie wordt gesteld". Neemt de stof van met name het vak maatschappijleer geen geringe plaats in, vergeleken bij de informatie die de leerling uit radio en tv over zich heen gestort krijgt? Dat valt volgens Smul ders wel mee. Volgens hem kijken leerlingen betrekkelijk weinig tv. Mu ziek neemt wel een belangrijke plaats in, en daar moet je op inhaken. Net zo goed als je moet proberen te laten blij ken dat ook een tekst - een gedicht, een boek - die je moet lezen voor de Ne derlandse literatuurlijst een maat schappelijke relevantie kan hebben Dat is óók de taak van de docent die dit vak geeft. „Dat mag dan een druppel op een gloeiende plaat lijken", zegt Smulders, „maar ook èèn druppel doet het hitteniveau van de plaat da len". Smulders vindt het een goed teken als de leerling de leraar na de les benadert met zijn persoonlijke problemen. „Dat heeft trouwens niets te maken met de vraag, welk vakje geeft. Dat gebeurt bij alle leraren. Maar als je pretendeert je vormende taak goed te volbrengen, dan is dat de toetssteen. Als je je op dat moment met waar kunt maken, prikje jezelf door". SANTÉ BRUN. AMSTERDAM (GPD) - Er is een nieuw vrouwenblad op de markt: Serpentine. Afgelopen zaterdag werd de „geboor te" van het eerste nummer in het Amsterdamse vrouwen café Sarein gevierd, met alle vrouwen die zin hadden daarbij aanwezig te zijn. Een eerste blik op het omslag doet denken aan bladen als Margriet, Viva en Libelle, maar als je iets beter kijkt, blijkt er toch een groot verschil. Serpentine heeft geen afbeeldin gen van een keurig opgemaakte, glad gepolijste schoonheid op de voorkant, zoals die bij Margriet en de andere bladen (vanwege de verkoopcijfers) geen week wordt overgeslagen. Serpentine heeft een prent op de voorkant die voor de meeste vrouwen iets dichter bij de herkenbare werkelijkheid zal liggen: een afbeelding van een overgrootmoeder, grootmoeder, moeder en dochter. Geen knippatronen Met de inhoud is het al net zo: in Serpentine geen artikelen over ieder rimpeltje wegvervende make-up, over knusse prulletjes en knippatronen volgens de laat ste mode, maar wel een verhaal over de relatie tussen moeders en dochters, een verhaal over com plexen vanwege de „schoon- heidsfouten" van je lijf, een in terview met twee meiden op de huishoudschool, eeji stuk over Margaret Thatcher, een foto-re portage over gastarbeidersvrou wen, een interview met Conny Stuart, een artikel over een kof fiejuffrouw, een interview met een 83-jarige kunstenares, een commentaar op het aftreden van Irene Vorrink, en een reportage over de vrouwenbeweging in een van onze provincies: deze keer Overijssel. Geen Margriet-formule dus, Ser pentine wordt dan ook aange kondigd als „e?n opinieblad voor en door vrouwen". Toch ziet het er een stuk „Margrieteriger", ge zelliger in elk geval, uit dan be staande opiniebladen als de Haagse Post of de Tijd. Een be wuste keuze, hoor ik later, om le zeressen van Margriet, Viva en Libelle niet af te schrikken. Eerste stap Het redactiecollectief van Serpen tine bestaat uit elf vrouwen die allemaal werkzaam zijn oij de media: kranten, tijdschriften, ra dio, enzovoort. Voor een deel komen ze uit de kring van de fe ministische uitgeverij Sara. Een van de redactieleden is Hanneke Acker, die tot dit voorjaar redac- trice was van de vrouwenpagina van het Utrechts Nieuwsblad. Aan haar de vraag voor wie Ser pentine vooral bedoeld is. Hanneke Acker: „Het is voor alle vrouwen bedoeld, maar vooral voor die vrouwen die het vage gevoel hebben dat ze best iets an ders of iets meer zouden willen dan hun huisvrouw- en moeder rol, maar die nog niet weten hoe ze de eerste stap moeten zetten. Maar ook voor vrouwen die die eerste stap wel al hebben gezet, bij voorbeeld op een VOS-cursus of op de moeder-mavo. Wij willen zulke vroywen op weg helpen met informatie, die je in de da mesbladen als Margriet niet zult vinden". „Daarnaast willen we ook steeds wat doen voor meiden vanaf een jaar of twaalf; voor deze groep is er helemaal niets op de markt dan een blad als Tina, dat helemaal geënt is op een meisjesboeken stijl in de sfeer van Cissy van Marxveldt". „Maar ook oudere vrouwen, zeg maar de 50-plus-vrouwen reke nen we tot ons lezerspubliek. We willen deze vrouwen laten zien, dat de zin van je leven niet voorbij hoeft te zijn als de kinderen de deur uit zijn. In dit nummer staat bijvoorbeeld dat interview met die 83-jarige kunstenares die nog midden in het volle leven staat". „We willen ons overigens echter niet beperken tot onderwerpen die zo dichtbij spelen als bijvoor beeld je lijf. Ons gezichtsveld strekt zich wijder uit, en we wil len dan ook interesse wekken voor zaken die verder van ons af staan, bijvoorbeeld in de rubriek „buitenland". Maar we proberen over alle onderwerpen, in een gemakkelijke, niet al te be roepsmatige stijl te schrijven, zo dat het blad voor veel vrouwen gemakkelijk leesbaar zal zijn" Vertrouwen - Denk je wel dat er behoefte is aan jullie blad? Bladen als Margriet, Viva en Libelle geven toch ook steeds meer informatie die met maatschappij en emancipatie te maken heeft? Hanneke Acker „Bladen als Viva hinken op twee gedachten: aan de ene kant belangrijke artikelen over je positie en leven als vrouw, maar aan de andere kant ook weer de geijkte rubriek zoals „Voor en na de schoonheidsbe handeling", waarbij je dan ziet hoe iemands eigen gezicht hele maal weggepolijst wordt achter de make-up. Zulke bladen brengen alleen uit marktoverwegingen emancipa- tienieuws; ze schrijven dat het leuk is om aan een VOS-cursus mee te doen en over overblijf- mogelijkneden op school, maar ondertussen moet je voor die bladen ook de super-huisvrouw zijn, die mooi is, eigen brood bakt, lege flessen naar de contai ner fietst aan de andere kant van de stad en prachtige borduur werken maakt. Iedereen weet toch dat dat niet te combineren valt; er wordt een soort van droomwereld geschapen waar aan geen mens kan voldoen". „Wij willen in Serpentine een beeld geven dat meer met de werke lijkheid overeenstemt en dat vrouwen het vertrouwen geeft dat ze zelf ook prestaties kunnen leveren" - Is dat niet hetzelfde als wat het maandblad Opzij wil? Hanneke Acker: „Wij mikken met Serpentine op een ander publiek dan Opzij, vooral op een minder geschoold publiek. Dat kun je zien aan onze schrijfstijl, aan de onderwerpkeuze en aan de leng te van de artikelen. Hoewel het een feit is dat Opzij zich, sinds er sprake is van het ontstaan van Serpentine, haar best doet voor een breder publiek te schrij- Huisvrouwen - Jullie richten je in Serpentine vooral op vrouwen die wat aan hun leven willen veranderen; wil je in je artikelen ook ruimte laten aan vrouwen die het liefst huisvrouw zijn en blijven? Hanneke Acker: „We verwerpen het niet als iemand dolgelukkig is met de huidige taakverdeling. Maar we geloven dat er voor de meeste huisvrouwen weinig te kiezen is geweest, dat het gewoon een kwestie van omstandigheden was waardoor ze huisvrouw werd. We willen dus niemands huisvrouwschap afkeuren, maar we willen wel meer mogelijkhe den scheppen, bevorderen dat vrouwen meer onderwijskansen krijgen bijvoorbeeld" „In principe staat onze redactie achter het idee van een korte werkdag, individualisering van arbeid en inkomen en een nieu we arbeidsverdeling. Om dat al les te bevorderen, werken we ook aan Serpentine, we hebben een politieke motivatie, we willen veranderingen in de maatschap pij bereiken. Serpentine is dan ook een serieus blad, waarbij het niet om ontspanning gaat. Hoe wel we de ontspanning niet uit het oog verliezen: er staan teke ningetjes in, strips, en we bren gen een grote variatie m de on derwerpen. Zo'n interview met Conny Stuart bij voorbeeld is niet loodzwaar" Tientje Serpentine heeft een lange ont staansgeschiedenis. Ongeveer anderhalf jaar geleden ontston den de eerste plannen. De vrou wen besloten niet de gemakke lijkste weg te kiezen: ze wilden Serpentine niet bij een van de be staande uitgevers onderbrengen. Aangezien binnen een uitgeve rijbedrijf de redactie niets over de aankoop van advertenties te zeg gen heeft, waren de vrouwen bang om met allerlei make-up- en wasmiddelen-advertenties opge zadeld te raken. Daarom besloten ze zelf een drukker te zoeken en zelf de uitgave verder te begelei den. Daartoe vroegen ze een startsubsi die aan bij CRM. Dit ministerie De redactie van Serpentine: boven van links af: Marjovan Soest. Ageeth Scherphuis. Anja Meulenbelt, Ina Bonman, Hanneke Acker, onder van links af: Jolet Leenhouts. Hennie van der Zande, Aukje Holtrop, Marijke Rawie en Hanneke Groenteman was aanvankelijk enthousiast, maar raakte in de war toen het al langer bestaande vrouwenblad Opzij een soortgelijke subsidie aanvraag indiende. Al met al is er nog steeds geen uitspraak over de subsidie (CRM verwees de aan vraag door naar het Bedrijfsfonds voor de Pers. waarna er ni£ts sloot de redactie van Serpentine gewoon van start te gaan - zonder betaalde medewerksters. Het afgelopen voorjaar riep de redactie vrouwen op een tientje te gireren, waarvoor ze de eerste twee nummers toegestuurd zou den krijgen. Tweeduizend vrou wen gaven aan deze oproep ge hoor, waardoor de drukker voor het zojuist verschenen septem bernummer betaald kon worden. Dit nummer is nu bij tijdschrif tenhandelaren en kiosken te koop. De oplage is 30.000, en als er genoeg exemplaren verkocht worden, zal eind november een tweede nummer verschijnen. Pas daarna zal bekeken worden of genoeg vrouwen abonnee willen worden, zodat in 1980 elke maand een nummer zal kunnen ver schenen. Betaald werk Een voorwaarde voor de redactie om door te gaan is. dat er kijk op is dat al het huidige vrijwilli gerswerk in de toekomst betaald werk zal kunnen worden. „Vrouwen worden al te vaak met vrijwilligerswerk opgezadeld", vindt de redactie. „Wie voor Ser pentine werkt, moet daar wel haar brood mee kunnen verdie- Overigens zal er nooit meer winst gemaakt gaan worden, dan voor het betalen van onkosten en sala rissen nodig is; mocht er toch meer geld binnen komen, dan zullen andere vrouwenprojecten daarmee worden gesteund. Van daar ook dat Serpentine een stichting is. NEL VAN BEMMEL L/T-0 VRU NEDERLAND Een tamelijk rustig weekje in de weekbladen. Evenals in de ha vens kabbelt de staking ook hier lustig door. Geen enkel blad laat dit onderwerp onbesproken. Vrij Nederland publiceert een open brief van James Baldwin aan An drew Young. Om Baldwin is het een tijdje rustig geweest. Maar het gedwongen aftreden van Young als ambassadeur voor de Verenigde Staten in de Verenig de Naties is aanleiding voor hem geweest tot activiteit. "Wij staan voor een chaos, mis schien zelfs - echt waar? - op de rand van een burgeroorlog. De chaos, die ik bedoel, bestaat al, overal in de wereld. Mijn vriend Andrew Young heeft geprobeerd een nieuwe holocaust te voorko men. Hij deed dat met een over dosis aan liefde en moed, onlaak baar en edel, zonder het aan de grote klok te hangen. Voor mij is hij een held. Iemand die door laf aards werd bedrogen". En met die lafaards bedoelt Bald win onder anderen president Carter die Young als zijn vriend de politiek binnenhaalde, maar hem nu als een baksteen heeft la ten vallen. Het bezoek van Van der Klaauw aan Oost-Duitsland is de moeite waard voor het voorpaginaver- haal. De voorzichtige manier, waarop de minister de mensen rechten ter sprake bracht wordt door Max van Weezei onder de loep genomen. Een prachtig verhaal over een mo deshow in de Bonnetrie moet voor de luchtige noot zorgen: "En als u dan wordt gevraagd bij de Van Halsemaatjes of bij de Van Veentjes, en u denkt wat moet ik aaan, dan zijn hier de dinnersuits, tailleurs van zijde, heel gedekt, voor de vrouw die niet zoveel bloot wil laten zien" Het verschijnsel Benidorm werd door Willem Diepraam op de ge voelige plaat vastgelegd. In het kleurkatern een in veel opzichten toch onthullende reportage over dit vakantieoord. ELSEVÏERS MAGAZINE Wie nog dacht dat 4 oktober we relddierendag was, moet Elsevier van deze week eens lezen. Want op die dag wordt de nationale aandeelhouder sdag inNederland gevierd. Wat de bedoeling is van zo'n dag mag J.Ph. Korthals Al- tes, voorzitter van de Vereniging voor Effectenhandel uitleggen: "Het meest belangrijk is dat het aandeel en de mogelijkheid van belegging in aandelen nog weer eens onder de aandacht van een grotere schare mensen, dus on der ons publiek wordt gebracht" Alice Oppenheim ging bij de 55-ja- rige violist Theo Olof op bezoek. Naast een bijna uitputtende be schrijving van het interieur van zijn appartement, laat de schrijf ster ook de maestro zelf nog aan het woord: "Hoe Bach dat deed met al die kinderen...ik kan me dat niet voorstellen" Olof heeft duidelijk rust nodig. Voorts in Elsevier, dat overigens steeds meer kwaliteit lijkt in te moeten leveren voor kwantiteit, een verslag uit Havana, een over zicht van het toneel-wintersei zoen en het vervolg op de serie: 'De hechte banden tussen IRA. PLO en Libië Niets om wakker van te liggen dus. hervormd nederland 'Het perverse denken van Henry Kissinger" luidt h«-t omslagarti kel van Hervormd Nederland. Het blad heeft zich nogal opge wonden over de tamelijk agres sieve rede die Kissinger begin september in Brussel heeft ge houden. Het kwam erop neer dat West-Europa beslist niet mag denken buiten schot te zullen blijven wanneer het tot een (nucleair) treffen tussen de Sow- jet-Unie en Amerika komt. Met andere woorden, aldus Her vormd Nederland: ten koste van alles moet de Amerikaanse 'be schaving' worden gered. "Het denken van Kissinger is even pervers en bloeddorstig gebleven als twintig jaar geleden is het commentaar van het blad. Een ander geluid iaat opperpredi- ker Billy Graham horen De ver schillen tussen Oost en West zijn geen kernoorlog waard". Hoe ouder Graham wordt, hoe meer hij ziet welke wereld zijn generatie heeft gemaakt, bekent hij. Zelfs Graham is kennelijk niet te oud om nog te leren. Het omslagartikel gaat over 'de mishandelaars', met name man nen die hun vrouwen slaan. Jan- tiene van Achs schreef over dit steeds meer naar buiten tredende verschijnsel een genuanceerd ar tikel. Hierin komen niet alleen'de mannen als mishandelaars uit de bus, maar blijken ook vrouwen geestelijke folteraars te kunnen zijn. Toch wil de schrijfster de mannen niet vrijpleiten: "Elkaar slaan, treiteren, het bloed onder de nagels vandaan halen is wel degelijk een vorm van contact houdenDat wil niet zeggen dat een vrouw geslagen wil worden. Ze wil aandacht en liefde. En ie mand die je slaat is in veel geval len iemand die om je geeft". HP signaleert 'het wilde wielren nen'. de buiten de KNWU geor ganiseerde beoefening van de wielersport als een snel populair wordend verschijnsel. Het is nauwelijks meer trimmen te deze sportiviteit zelfs een halve baan nemen om in training te blijven. Het portret van schrijvcr-filosoot Albert Camus krijgt deze week een vervolg. "Olie en gas is er genoeg consta teerden de geologen. Maar waar om reageert de regering zo laks En verdween het rapport discreet in de onderste lade op het minis terie van economische zaken? "Het heeft er alle schun van dat men dit onderzoek wil traine ren", constateert Leo Jansen, tweede kamerlid voor de PPR. "Het zou inderdaad kunnen dat men speculeert op initiatieven van de oliemaatschappijen". Jelticn Kraaijeveld. staatssecreta ris die zich vooral met emancipa tiezaken mag bezighouden, moest zeven miljoen van haar be groting inleveren Die hield ze gewo.,M.i\ei J. i Kurik. I. de staatssecretaris hoe dat moge lijk was. "Het is mijn verantwoordelijkheid zorgvuldig met dat geld om te gaan En niet omdat de tijd dringt ineens als een malle geld uit te gaan geven om het maar kwijt te zijn", aldus mevrouw Kraaije veld. Tenminste iemand in Ne derland die vrijwillig matigt, al is het de vraag of dat juist op dit ANNEMIEK RUYGROK

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 19