'Geen paniek om Cuba' bnnkercomplex Honderden doden in Mozambique President Carter over Russen Grote verdeeldheid over mensenrechten MX-raketten in RHODESIE'S TWEEDE 'LAATSTE KANS' WASHINGTON (UPI) - President Carter heeft gisteren meege deeld, dat MX-raketten in Neva da en Utah worden geïnstalleerd. Het gaat om 200 raketten, die elk een ovale baan krijgen, waar langs ze kunnen worden ge plaatst. Elke baan krijgt 23 zijwe gen die naar bunkers van beton en staal leiden. Daar kunnen de raketten worden gestald. Ze worden voortdurend van bunker naar bunker verplaatst, zodat de Russen niet kunnen weten, waar ze zich op een gegeven moment bevinden. De eerst MX-raketten zullen in 1986 hun plaats krijgen en driejaar la ter verwacht men met het werk klaar te zijn. Inclusief de aanleg van de 16.000 km weg zal het hele stelsel 33 miljard dollar kosten. Het sys teem is niet in strijd met de SALT-afspraken met de Russen, in elke bunker wordt een kijkgat gemaakt, zodat de Russen het aantal raketten van tijd tot tijd kunnen tellen. Carter zei dat het MX-stelsel misschien het laatste wapensysteem van zulk een enorme vernietigende kracht is dat Amerika zal behoeven te bouwen. WASHINGTON - President Carter heeft gisteren verklaard dat Amerika met "vaste diplomatie, maar niet in paniek of met overdrijving" moet handelen in de kwestie van de Russische militairen op Cuba. In een korte verklaring zei de president dat de Russische troepen, uitgerust met ongeveer 40 tanks en veldartillerie, geen aanvalsmacht vormen. Zij beschikken niet over steun ter zee of in de lucht die nodig is voor een aanval op de V.S. Carter noemde de aanwezigheid van de Russische soldaten op Cuba overigens wel onaanvaard baar en 'een ernstige zaak'. Er be staat contact met Moskou over. "Wij hebben het recht van de Sow- jet-Unie te eisen, dat zij onze be langen en zorgen respecteert in dien de Russen van ons verwach ten dat wij hun gevoeligheden en bezorgdheden eerbiedigen", al dus Carter. Het is nog niet duide lijk, waarom de Russische mili tairen op cuba zijn. Er zijn aan wijzingen, dat ze er al enkele ja ren zijn. De Sowjet-Unie heeft zich bereid verklaard de Ameri kaanse zorgen over de aanwezig heid van de Sowjet-brigade op Cuba te bespreken, zo is van het Witte Huis meegedeeld. Kennedy mag kandidaat zijn NEW YORK (AFP) - Volgens de in New York verschijnende kranten New York Times en Daily News verzetten de moeder en de echtgenote van senator Edward M. Kennedy zich niet meer tegen diens kandidatuur voor de presi dentsnominatie in 1980. De bladen schrijven dat Ken nedy de zomervakantie van het congres heeft aangegre pen om de zaak met mevrouw Rose Fitzgerald Kennedy en Joan Kennedy te bespreken. Het gevolg is geweest dat noch de een noch de ander nog bezwaren heeft. Sinds de gewelddadige dood van John F. Kennedy in 1963 en Robert vijf jaar later hadden Rose en Joan Kennedy senator Ed ward laten beloven dat hij geen kandidaat voor het pre sidentschap zou zijn. Vooraanstaande Amerikaanse se natoren hadden eerder tegen pre sident Carter gezegd dat hij eerst de zaak van de Russische troepen op Cuba moet ophelderen voor aleer de senaat een begin maakt met zijn debat over de ratificering van het Salt-2, het verdrag over beperking van de kernbewape ning dat de Sowjet-Unie en de Verenigde Staten ondertekend hebben. Een aantal senatoren heeft geëist dat Moskou de 2 a 3000 soldaten terugtrekt en de voorzitter van de commissie voor buitenlandse za ken, de democraat Frank Church, heeft gezegd dat het verdrag niet zal worden goedgekeurd zoland de Russische brigade op Cuba blijft. De fractieleider van de Democra ten, Byrd, verklaarde dat uitstel van het senaatsdebat de regering de gelegenheid zou geven 'stoom af te blazen' van wat hij ziet als een 'brandende nevenkwestie'. De republikein Dole uit Kansas liet weten dat hij een motie zal indie nen die het senaatsdebat verhin derd totdat president Carter heeft meegedeeld dat de soldaten zijn vertrokken of geen bedreiging verklaringen omtrent de aanwe zigheid van de troepen op Cuba en die Russische bemoeienis in tact blijft, nadat ook de Migs be trekkelijk geruisloos waren afge handeld, dan zouden de Russen kunnen gaan proberen waar de grens ligt van de Amerikaanse in schikkelijkheid, in de komende BKUbSEL. (ürU) - Belgische beroepsmilitairen, ontevre den over het opheffen van speciale subsidies op de kos ten van levensonderhoud, zijn gisteren in het centrum van Brussel slaags geraakt met de politie. Op de foto grijpt een Belgische rijks wachter een van de militaire demontranten bij zijn jasje om hem, samen met zijn col lega's, neer te slaan. Een me de-betoger schiet zijn collega te hulp en tracht de slagen af te weren. De Belgische pre mier Martens deed gister avond concessies aan de Bel gische vakvereniging voor militairen. Hij zegde toe dat de voorgenomen besnoeiing in oktober voorlopig van de baan is en dat volgende week met de vakverenigingen on derhandeld gaat worden over salarissen en arbeidsvoor waarden. President Carter. senaat van het Salt-2-verdrag Maar voegde eraan toe: „Het ge drag van de Sowjet-Unie in deze zal op de ratificatie van enige weerslag zijn". Onze correspondent in Washington merkt hierbij op: De Moskouse smaakmakers hebben Carter met een vervelende probleem opge zadeld. Het Congres heeft im mers met veel twijfel geluisterd naar zijn verzekeringen dat de VS nog steeds 's werelds sterkste na tie zijn. Als de VS nu zouden in binden, dat wil zeggen genoegen zouden nemen met Russische Topconferentie Havanna De Amerikaaanse regering is niet zo ver gegaaan dat zij het vertrek van de Russische brigade heeft geëist maar minister van buiten landse zaken Vance heeft gezegd dat hij 'geen genoegen neemt met handhaving van de huidige situa tie'. Donderdag zei de voorzitter van de Amerikaanse commissie van verenigde chefs van staven dat er geen wettige reden was voor de aanwezigheid van Russische sol daten op Cuba. Hij wilde niet in gaan op de vraag wat de Verenig de Staten zouden doen als zij ble- Generaal van de luchtmacht Jones zei dat de terugtrekking van de soldaten niet zou moet worden gekoppeld aan ratificatie door de Geen VN-voedsel voor Oeganda KAMPALA (Reuter) - De VN heeft een voedseltransport van meer dan 8000 ton levensmiddelen naar Oeganda stopgezet totdat een konvooi van zestien VN- vrachtwagens, waarop midden juli beslag werd gelegd, is vrijge geven. Een functionaris van de Verenigde Naties heeft dat giste ren meegedeeld. Het konvooi voert levensmiddelen ter waarde van vier miljoen dollar voor Soe dan. Ook de dertig chauffeurs worden vastgehouden. In diplo matieke kringen in Nairobi (Ke nia) is verklaard dat op het kon vooi beslag is gelegd in verband met verslechtering van de be trekkingen tussen Oeganda en Soedan. HAVANA (GPD) - De zesde top conferentie van niet-gebonden landen in de Cubaanse hoofdstad Havana wordt een dag later afge sloten dan oorspronkelijk in de bedoeling lag. Zij eindigt nu van avond. Tot op het laatste moment werd in de politieke en economische commissies onderhandeld over de slotverklaring. Er is met name onenigheid over het Cubaanse voor-ontwerp over de herbevestiging van de grondbe ginselen van de beweging. Daarin wordt vrijwel uitsluitend gesproken over de voortzetting van de strijd tegen (neokolonia lisme, imperialisme en racisme, waarvoor de industriële kapita listische landen aansprakelijk worden gesteld. Daarmee wordt aangegeven dat de industrialiserende communisti sche landen de meest voor de hand liggende „natuurlijke bondgenoot" van de beweging zijn - zoals al bij eerdere gelegen heden door Fidel Castro is ver klaard. Maar gezaghebbende lid staten als bijvoorbeeld Joegosla vië, India en Tanzania zijn het niet eens met deze eenzijdige be nadering. Zij willen dat ook alle andere vormen van overheersing worden veroordeeld, waarbij met name gedoeld wordt op de Sow jet-Unie. Het is overigens opmerkelijk te be speuren, hoe de thema's van de mensenrechten en van de niet- inmenging de laatste dagen zijn JOHANNESBURG (GPD) - De drie dagen geleden begonnen aanval van Rhodesische strijd krachten op Mozambique duurde vannacht nog steeds voort. Radio Mozambique meldde dat Rhode sische troepen tot op minder dan 160 kilometer van de hoofdstad zijn opgerukt. De belangrijkste brug over de rivier de Limpopo is daarbij vernield. Het Rhodesische hoofdkwartier in Salisbury meldt dat tot nu toe minstens driehonderd Frelimo- soldaten en guerillastrijders van Robert Mugabes ZANU zijn ge dood. Twaalf Rhodesische solda ten, onder wie 's lands beste rug- byspeler sneuvelden tijdens de gevechten. Radio Maputo berichtte dat Rho desische straaljagers de steden Mapai, Maxaila en Mabalane hebben gebombardeerd. In Maxaila zou zich het hoofdkwar tier van ZANU bevinden. Salis bury zegt dat de gehele logistieke infrastructuur van de ZANU- guerrillero's door deze aanval werd vernietigd. Militaire kringen in de Rhodesi sche hoofdstad beweren nog steeds dat Frelimo-troepen van Mozambique de guerrilla-strijder s tijdens hun operaties in Rhode- sië steunden en dat vooral in de provincie Gaza een groot offen sief werd voorbereid dat bedoeld was om de gesprekken in London in de war te sturen. Het militaire opperbevel in Rhode- sië waarschuwde ook opnieuw Zambia, dat dit land eveneens nieuwe aanvallen van Rhodesië kan verwachten, als er geen einde komt aan de infiltraties vanuit dit land. Bisschop Abel Moezorewa vertrok vrijdagmiddag vanuit Salisbury naar London, om daar aan de nieuwe vredesgesprekken deel te nemen. Hij verklaarde nog eens dat hij de aanval op Mozambique gerechtvaardigd achtte, aange zien Mozambique van plan was om door een militaire inval zijn regering omver te werpen. Hij beschouwt de plannen van Mo- zamabique ook als een bedrei ging voor Zuid-Afrika. Militaire kringen in Zuid-Afrika beschouwen de nieuwe ontwik kelingen in Mozambique als een bewijs voor de nieuwe strategie van de frontlijnstaten die sa menwerken met de guerilla- strijdkrachten in Zambia, Mo zambique en Angola. Militaire bronnen in Windhoek melden dat de laatste tijd ook Swapo-gueril- lero's door de troepen van de MPLA worden gesteund, terwijl de verboden Zuidafrikaanse ANC in Mozambique, dicht bij de grens van Transvaal, opleidings kampen voor guerrillero's heeft ingericht. Nieuwe primaat van Canterbury LONDEN (GPD) - Bisschop Ro- bert Runcie van St. Albans is gis teren benoemd tot aartsbisschop van Canterbury en daarmee pri maat van de Anglicaanse kerk. De benoeming van de 57-jarige Runcie, in de Tweede Wereld oorlog deed hij van zich spreken als tankcommandant, heeft nogal opzien gebaard omdat hij als ge doodverfde opvolger van de met emeritaat gaande dr. Donald Coggan de aartsbisschop van York, dr. Stuart Blanch, werd be schouwd. De nieuwe primaat wordt bestempeld als "een man die van opschieten houdt, intel lect heeft en gemakkelijk com municeert" behandeld. Ten mensenrechten zijn er grofweg drie benaderingen te bespeuren. De eerste is die welke dit onder werp in zijn huidige vorm en in houd ziet als een uitvinding van het Amerikaanse inperialisme. De tweede benadering is die welke erkent dat deze plotselinge be langstelling voor garanties voor het individu zeker grote verdien sten heeft, maar die meent dat men daarbij de strijd tegen dis- criminatie van collectiviteiten voorrang moet geven. Waarbij men bijvoorbeeld doelt op apart heid en zionisme. De derde bena dering gaat nog verder. Zij stelt dat een ernstige schending van de rechten van de mens in een bepaald land anderen het recht geeft daar in te grijpen, zeker wanneer deze onderdrukkingssi tuatie ook nog gepaard gaat met grensproblemen. Daarin ontstaat dan de verbinding met het andere thema, dat van de niet-inmenging in eikaars binnenlandse aangele genheden, dat steeds het voor naamste uitgangspunt was van de beweging zelf. Aanvankelijk ging men ervan uit dat alleen de beide grote machtsblokken in de wereld re gelmatig overgingen tot deze in menging. Maar nu blijkt dat ook de niet-gebonden landen zelf hier soms gegronde redenen voor menen te zien, hoewel ieder zijn eigen geval natuurlijk als een uit zondering beschouwt die de regel zou moeten bevestigen. OPENING Donderdag 13 september is de Botermarkt een modezaak rijker. Dan opent Total Woman haar deuren en ontvangt u met een volledig nieuwe, zorgvuldig gekozen collectie dameskleding. Rokken, blouses, japonnen, mantelé en vele, vele andere mode artikelen. Een kompleet assortiment moderne en klassieke kleding in de maten 36 t/m 54. Ter gelegenheid van de opening kunt u profiteren van diverse bijzondere aanbiedingen en ontvangt u een leuke attentie wanneer u iéts bij ons besteedt. U zult ontdekken dat mode bij Total Woman betaalbaar Total Woman, Botermarkt 14. Leiden ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1979 Aanval Rhodesië (Van onze correspondenten) JOHANNESBURG, LONDEN - Rhodesië, het rebellerende Britse gebiedsdeel in Zuidelijk Afrika, krijgt opnieuw een „laatste kans". De vredesconferentie, die maandag 10 september in Londen begint, zal nu toch eindelijk een nieuwe, al gemeen erkende grondwet moeten brengen, en het einde van de oorlog tussen het Patriottisch Front en de „veiligheidstroepen" van generaal Peter Walls, die sinds dit voorjaar niet meer Ian Smith's, maar bis schop Abel Muzorewa's bewind dienen. De conferentie is een rechtstreeks uitvloeisel van de Gemenebestcon ferentie die begin augustus in de Zambiaanse hoofdstad Lusaka werd gehouden. Temidden van sombere verwachtingen en een aanvankelijk vijandige sfeer - ten slotte is Zambia een buurland van Zimbabwe-Rhodesië en heeft het veel van de oorlog te lijden - slaag den premier Margaret Thatcher en minister van buitenlandse zaken Lord Carrington erin de Afrikaanse Gemenebestleden aan hun kant te krijgen voor een plan dat nu de strijdende partijen de kans moet geven alsnog tot elkaar te ko- Het feit alleen al dat die bijeen komst in Lusaka een eclatant suc ces werd, mag een mirakel heten. Het was allemaal zo grimmig be gonnen, met de nationalisatie van de bezittingen van British Petro leum door Nigeria, de scheldcam- pagnes in de Zambiaanse pers en de steeds toenemende druk binnen de conservatieve partij tot erken ning van de regering-Muzorewa en intrekking van de sancties tegen Rhodesie. Maar dankzij bemiddeling van de Australische premier Malcolm Fra- ser, en vooral ook van de Tanza- niaan Julius Nyerere, kon er in Lu saka toch een compromis tot stand komen. Een plan, in zes fasen, naar voren gebracht door Margaret Thatcher en overgenomen door de overige Gemenebestlanden. Thatcher heeft een buitengewoon krap tijdschema aangehouden. De voornaamste reden daarvoor is, dat op 15 november het besluit waarbij Groot-Brittannie de sancties tegen het rebellenbewind in Rhodesië heeft opgelegd, afloopt. Als er niets wordt gedaan, gelden voor Britten en Britse bedrijven die sancties, het verbod tot handeldrijven met Rho desië, niet meer. Dat wil zeggen, dat de Britse rege ring voor 15 november moet weten of er een nieuw sanctiebesluit moet worden genomen (bijvoorbeeld doordat de conferentie wegens halsstarrigheid van bisschop Mu- zorewa en zijn delegatie, onder wie Ian Smith, is mislukt), of dat de sancties niet hoeven te worden vernieuwd (omdat de conferentie is geslaagd, of omdat de conferentie is mislukt wegens algemeen erkend dwarsliggen van Mugabe en Nko- mo). De grote vraag bij dit alles blijft na tuurlijk: heeft deze conferentie meer kans van slagen dan vorige pogingen, zoals, vooral, de bijeen komst van eind 1976 in Genève In 1976 had Henry Kissinger in een nummertje pendeldiplomatie de rebellen van Ian Smith, de interne bevrijdingsbewegingen en de ZA- PU en ZANU van Joshua Nkomo en Robert Mugabe om de tafel ge kregen, onder voorzitterschap van de Britse diplomaat Ivor Ri chard. Maar de Geneefse conferentie liep vast, en de punten waarop hij vast liep, staan eigenlijk nog steeds overeind. Want ook in 1976was Ian Smith wel bereid een zwart meer derheidsbewind te aanvaarden, met zekere waarborgen voor blan ke belangen. Maar wat hij niet wil de, en wat bisschop S785nu ook niet wil, is een vervanging van het „de orde bewarende" leger van ge neraal Peter Walls door de troepen van Nkomo en Mugabe. De bisschop schijnt wel bereid te zijn tot nieuwe verkiezingen en een nieuwe grondwet met wat minder waarborgen voor de blanken. Vooral dat eerste is van zijn stand punt uit bezien al een hele conces sie - tenslotte heeft hij pas nog, in april, de verkiezingen gewonnen, zij het dat daar volgens sommige waarnemers wel wat intimidatie en andere onregelmatigheden bij voorkwamen. Maar Muzorewa ver trouwt erop dat hij ook verkiezin gen onder Brits of Gemenebesttoe- zicht wel zal kunnen winnen. In elk geval start de conferentie in Londen niet onder zulke gespan nen verwachtingen als die in Gene ve, drie jaar geleden. Het plan- Thatcher ziet er weliswaar niet zo erg anders uit dan het plan-Kissin- ger in 1976, maar intussen heeft de „interne regeling" hoe dan ook ge werkt, er is een zwarte „meerder heidsregering". Overdracht van de macht aan „een" zwart meerder heidsbewind heeft hoe dan ook plaatsgevonden, al is het dan een enigszins in zijn bewegingen be lemmerd zwart bewind. Maar het grote twistpunt, de over dracht van de militaire macht aan Nkomo's ZIPRA en Mugabe's ZANLA, is nog allerminst over wonnen. En het ziet er niet naar uit dat de samensmelting van deze beide guerrillalegers met de troe pen van generaal Walls vlot zal verlopen. Voorlopig echter is het al heel wat dat alle partijen naar Londen ko men. Pressie vanuit Tanzania en Zambia heeft Mugabe en Nkomo ertoe gebracht hun aanvankelijke afwijzing van deze conferentie in te trekken. Want voor de frontlijnsta ten, die zwaar lijden onder de eco nomische boycot tegen Rhodesië en de oorlogshandelingen, is een oplossing van het conflict van le vensbelang. Ook bisschop Muzorewa heeft zijn trots moeten inslikken en heeft zijn verkiezingsoverwinning, die let terlijk heel wat bloed en zweet heeft gekost, in de waagschaal gesteld. „Een belediging voor de kiezers," noemde Muzorewa aanvankelijk het plan-Thatcher. Maar ook de bis schop weet dat hij moet meewer ken, wil er ooit een einde komen aan de oorlog, die de laatste maan den gemiddeld dertig mensenle vens per dag eist, en dc boycot, die de economie van Zimbabwe-Rho desië verder verlamt. Ook de economieën van Zambia, Tanzania, Botswana, Mozambique en Angola, de frontlijnstaten, heb ben zwaar te lijden onder de oorlog en de boycot. Vooral Zambia's Kenneth Kaunda heeft het moei lijk. Na de glorie van de geslaagde Gemenebestconferentie komen nu de rekeningen binnen, tot grote zorg van de straatarme Zambia- In Zuidelijk Afrika wordt aange nomen dat ook Angola graag zou zien dat de conferentie in Londen slaagt. Ook de houding van Neto en de zijnen is belangrijk, omdat een belangrijk deel van Joshua Nko mo's leger tegenwoordig in het zui den van Angola wordt opgeleid, door Oostduitse instructeurs. Van groot belang blijft echter de houding van Nyerere van Tanzania en Samora Machel van Mozambi que. Uit goed geïnformeerde krin gen in Dar-es-Salaam wordt bericht dat Nyerere, die in Lusaka het nieuwe Gemenebest-plan voor Rhodesie op tafel legde, meer on der de indruk was van de verkie zingen in Rhodesië in april van dit jaar dan officieel wordt toegege- Weliswaar bestaan ook nu nog twij fels aan de juiste gang van zaken tijdens de verkiezingen, maar men neemt in Tanzania toch aan dat het Patriottisch Front geen grote kan sen heeft tegenover bisschop Mu zorewa. Ook het feit dat volgens zeer betrouwbare informaties troe pen van Machel's Frelimo aan ge vechten in Rhodesië hebben deel genomen, wordt gezien als een po ging zijnerzijds om eigen informa ties over de stand van zaken te krij gen. De Sowjet-Unie heeft van het begin af aan de gesprekken in Londen veroordeeld. Men neemt dus aan dat Moskou er alle belang bij heeft dat de gesprekken mislukken en Muzorewa's bewind ineen stort. Waarna Moskou een links militair bewind van het Patriottische Front in Zimbabwe zal kunnen steunen. Anderzijds echter heeft Joshua Nkomo's vriend, dc Zambiaanse president dr. Kenneth Kaunda, alle hoop dat deze bij nieuwe verkie zingen in Rhodesië een grote kans maakt om te winnen Het belangrijkste probleem blijft echter de verhouding tussen Jos hua Nkomo en Robert Mugabe, de beide leiders van het Patriottisch Front. Ondanks alle demonstraties en verklaringen over een gemeen schappelijke strategie, zoals het pact dat zij begin mei sloten, staat vast dat zij felle tegenstanders zijn en dat elk van hen ernaar streeft alleen de macht in Salisbury over te nemen. Trots verkondigde Robert Mugabe, ter gelegenheid van de zestiende verjaardag van ZANU, onlangs dat zijn guerrilla's niet al leen grote gedeelten van noord oost- en zuidelijk Rhodesië con troleren, maar thans ook doorge drongen zijn tot aan de grenzen van Botswana en Zambia. Alle gebie den die Mugabe in zijn rede noem de, waren oorspronkelijk gevecht sterrein van Nkomo's ZAPU- strijdkrachten. Al met al is dus in Lancaster House in Londen voldoende springstof aanwezig om ook deze conferentie van de laatste kans bij te zetten in de reeks van mislukkingen. Intus sen gaat de oorlog in Rhodesië ver der. In negentig procent van het land geldt nu de „staat van beleg". Er is een uitgaansverbod en de mili tairen kunnen zonder meer dood vonnissen uitspreken en uitvoe- Duizenden zwarte mensen zyn uit angst naar de steden gevlucht. Da gelijks sterven dertig, soms veertig mensen door wapengeweld. Geen enkele straat in Rhodesie is nog veilig. De bevolking is oorlogsmoe en zal iedereen als een held ontvan gen die vrede brengt Hel ge :t dM welke ideologie hij vertegenwoor digt en of hij een vertegenwoordi ger is van kapitalisme of marxisme.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 9