Verliezen
vakbonden
greep op
werknemers?
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1979
EXTRA
PAGINA 19
Door
Reinier v.d. Loo
UTRECHT - „Weet u wat mij op het ogenblik veel
meer bezighoudt dan de vraag of ik door die actie in
de havens straks in de winter een loongolf over me
heen krijg? De vraag hoe de Nederlandse vakbewe
ging, hoe wij eigenlijk met ons allen kunnen voor
komen dat de mensen gaan omslaan en in een ex
tremisme gaan vluchten. Die stakers in Rotterdam
weten niet eens meer achter welke politieke groep
ze moeten aanlopen omdat CPN, KEN en andere
ultralinkse clubs alleen maar om een paar centen
extra roepen en intussen elkaar het leiderschap bij
de acties betwisten. Die stakers zouden het kabinet
kapot kunnen staken. Maar als u nu vraagt: vakbe
weging, hier heb je nu je kans om die regering been
tje te lichten, waarom roep je dan nog steeds: ho, ho,
geen looneisen!, dan zeg ik: de hele parlementaire
democratie opzij schuiven door met stakingen rege
ring en volksvertegenwoordiging naar huis te stu
ren, is een levensgevaarlijk middel, erger dan de
kwaal. Dat is niet wat Kok met sociale oorlog be
doelt. Met stakingen om de regering weg te krijgen,
hoe belabberd die regering ook is, beweeg je je op
veel te glad ijs".
Arie Groenevelts ogen schieten
vuur. Colbertje uit en zó in het
harnas. De opperbevelhebber
van 300.000 man uit de Indus
triebond gaat frontaal ten
aanval tegen kabinet, Kamer
en stakingsleiders. Met het
doeltreffendste wapen waar
over deze doorgewinterde
routinier beschikt zijn mes
scherpe tong, geslepen door
een gave formuleringskunst
én een diep ingekankerde af
keer van een overheid die, in
zijn eigen woorden, hard
meewerkt aan de vervuiling
van de hele politiek.
„Verloedering", noemt collega
Schelling het, de hemds
mouwen opgestroopt, „de
mensen zijn het beu dat ze aan
de ene kant steeds te horen
krijgen dat ze op de nullijn
moeten gaan zitten, maar er
aan de andere kant niets voor
terugkrijgen - geen behoud of
vergroting van werkgelegen
heid, geen betere arbeids
voorwaarden, geen echte me
dezeggenschap. Niks. We
hebben een overheid nodig
die dient, die helpt en geen
mensen als een Albeda die
vaak niet eens weet waar-ie
het over heeft. Een koffer vol
rooie kaarten, dat kan dit ka
binet krijgen!"
Langs verschillende wegen
opmarcheren, maar samen
toeslaan - dat zei lang geleden
een Duits generaal ook aL
Groenevelt en Schelling, zij
hebben hun verschillende
opvattingen over werktijd
verkorting, over nog heel wat
meer sociale aspecten van on
ze samenleving, maar in hun
oordeel over het kabinet-Van
Agt èn ons huidige parlement
zijn het de innigste part-
Vervuiling
Groenevelt stoot door, recht
naar het hart „De vervuiling
van de politiek ja. Dit kabinet
bedoezelt, maakt er een potje
van. Zo erg dat we ons in de
vakbeweging al afvragen wat
de waarde van deze vorm van
parlementaire democratie
nog is. De mensen hebben
geen vertrouwen meer in de
politici, die je naaien waar je
bijstaat. Waarom zou ik Van
Agt vertrouwen die meer be
lang stelt in een wielerkoers
dan in het lot van mensen die
met een klein loontje onder
slechte arbeidsomstandig
heden staan te buffelen. Of
een Andriessen en een Albe-
da die gladde en wollige
praatjes staan te verkopen en
die voordat ze minister wer
den, precies wisten wat er
moest gebeuren maar nu ze
het zijn niet meer weten wat
voor beleid ze moeten voeren
en de mensen in de kou laten
staan. Of een Van Aardenne
die met een hautain gebaar
werkgelegenheidsvraagstuk
ken van mensen met z'n
voeten vertrapt en doodeen
voudig zegt kost geld, geld
hebben we niet, wegwezen
met die hap".
„Trouwens ook het vorige ka
binet pompte geld in het be
drijfsleven zonder d'r iets
voor terug te eisen. Geen
stukkie zeggenschap bij
voorbeeld. We hebben als
vakbeweging niet alleen te
maken met moeilijke werk
gevers - daar zijn we aan ge
wend en daar zijn we in ge
traind - nee, we hebben nu te
maken met een overheid die
je laat barsten in een periode
van economische moeilijk
heden, met een regering die
de mensen die nog een-werk-
stekkie hebben de ww in
transporteert en zich dan ook
nog eens gaat bezighouden
met de vraag of die stakkers
niet te veel uitkering krij
gen".
Dilemma
De aanval is niet meer te stui
ten. De afmaker is op komst
„Wat heb ik aan een parle
ment waar sommige mensen
zich drukker zitten te maken
om een commissariaat of een
directeurspost bij een bank
instelling als ze straks nog
eens uit de politiek verdwij
nen - en denk erom, dat geld
óók voor links - dan om hun
dienende functie, hun echte
werk in het parlement. Daar
zitten ze oeverloos te ouwe
hoeren over Aantjes. Terwijl
het toch vaststaat dat-ie fout
was, proberen ze nog om 'm
schoon te praten. Kijk, zó ge
loven de mensen niet meer in
het parlement. Daar zit die
vervuiling".
„En dan sta je voor het di
lemma: door stakingen het
parlement naar huis sturen en
de regering wegwerken of je
bij de situatie neerleggen.
Welnu, ik heb al gezegd dat
die manier de weg effent voor
extremisme. En dat levert ri
sico's op - zeker ook voor die
mensen die zich bij deze par
lementaire democratie niet zo
happy voelen. Dat dilemma
hebben we nog niet opgelost
met de kreet „weg met de
democratie". Dat middel is
inderdaad erger dan de
kwaal".
Centen
- Terug naar de haven. Daar lij
ken de mensen weinig te ge
ven om uw gecoördineerde
arbeidsvoorwaardenbeleid.
Ze willen centen. Ze gelovpn
niet meer in matigen zonder
iets terug te krijgen. Zelfs
vakbondslieden in de haven
laten de FNV in de steek als
die niet dooronderhandelt
met de havenbaronnen over
de datum van ingang van het
jongste akkoord.
Schelling: „Natuurlijk, geld is
tastbaarder dan aow-bepalin-
gen. Maar ze spelen de werk
gevers in de kaart. Die probe
ren de problemen altijd af te
kopen met centen. Liever dan
met betere arbeidsvoorwaar
den op lange termijn".
- Maar jullie trappen daar dan
wel in?
Schelling: „Met genoegen. Je
zou gek zijn als je dat niet
deed. Als je extra geld wilt
ruilen voor immateriële za
ken dan weigeren ze toch.
Nou, dan pak je dat geld toch.
De werkgevers zeggen niet
„Hier kies maar (zoals on
langs in de vleeswarenindus-
trie), 20 gulden bij je loon en
500 piek ineens óf betere ar
beidsvoorwaarden zoals kor
ter werken en meer zeggen
schap", nee, ze zeggen „hier
heb je 20 plus 500 of helemaal
niks". Nou dan zegt mijn ge
zonde verstand - en ik weet
wel dat sommige mensen be
twijfelen of ik dat heb - pak
ken!".
Geldbuidel
Groenevelt valt hem bij: „In fe
bruari legden wij een heel
pakket op tafel. Eisen voor
arbeidsspreiding, werktijd-
verkorti ng, maatregelen voor
het creèren van arbeidsplaat
sen. Maar de ondernemers,
neem nou Hoogovens, die
rammelden onmiddellijk met
de geldbuidel, hoewel ze dat
woedend ontkenden. Toen
hebben we die heren gezegd
dat ze met die geldbuidel de
vakbeweging niet van de
kaart vegen en dat ze, als ze
kennelijk geld over hadden,
ze d'r op konden rekenen dat
we met nieuwe eisen zouden
komen zodat het ze groen en
geel voor de ogen zou worden.
Kijk eens, wij zitten met een
jaarlijks verlies van 30- a
35.000 arbeidsplaatsen in de
industrie. Dan moet je niet
over geld lullen. Dan heb je
een overheid nodig die je
helpt bij een beleid dat op be
houd van arbeidsplaatsen is
gericht".
Groenevelt slingert zijn toorni
ge bliksems vervolgens op de
acties in de havens: „Ik vraag
me af of de positie van mijn
vakbondscollega's daar wel
ondermijnd is. Je moetje niet
blindstaren op jongens die
zeggen dat ze namens het hele
havenvolk praten en veelvul
dig publiciteit versieren. Als
wij zeggen dat de Vervoers-
bonden namens 7000 man
spreken dan brullen ze waar
je de gore moed vandaan
haalt. Hoe weet ik of er meer
dan enkele tientallen mensen
achter hen aanlopen? Nee, dit
incident is niet het einde van
de vakbeweging".
Nu in de Nederlandse
havens de boot aan is
omdat wilde stakingen
zowel de bezuini
gingsplannen van de
regering als het ar
beidsvoorwaardenbe
leid van de Nederland
se vakbeweging drei
gen te ondermijnen,
rijst de vraag: verliest
die vakvereniging zijn
greep op werkend Ne
derland? En vooral,
waar loopt deze sta
king ten slotte op uit:
op een paar centen er
bij, dus een tijdelijk
succesje voor de actie
voerders, of op een
complete heroriënte
ring van het beleid van
werknemers- en werk
geversorganisaties?
Twee kopmannen uit de
Nederlandse vakbe
weging, Arie Groene
velt en Kees Schelling,
voorzitter van respec
tievelijk de Industrie
bond en de Voedings
bond FNV, hadden
over de hele gespannen
situatie van dit
ogenblik een langdurig
onderhoud met de re
dacteuren Bote de
Boer Lzn., Jos Goos,
Bas Hoppel en Reinier
van de Loo, die het ge
sprek in dit artikel sa
menvat.
„Wilde stakingen leiden nooit
tot een drastische verbetering
van de werkomstandigheden,
't Gaat haast altijd om de cen
ten. Spektakel genoeg, maar
hun succes is schijn. Wat ze
daar nu denken binnen te
halen geven ze straks weer uit
aan prijzen die de pan uitvlie
gen door gestegen loonkos
ten. Dan is het vestzak-broek-
zak".
„Je moet er mee leren leven dat
sommige werkers plotseling
achter een paar politieke
groeperingen gaan aanlopen
in een andere richting dan jij.
Anders ga je spoken jagen.
Voor velen die nu achter die
CPN-knapen aanhollen komt
straks de frustratie, die had
den heel andere bedoelingen.
Die willen zich helemaal niet
in politieke wespennesten
steken waar de Socialistische
Partij, de KEN of de CPN in
troebel water zitten te vissen
om politieke munt te slaan uit
de verlangens van arbeiders
om hun positie te verbeteren.
Ik ben maar een profeet die
brood eet, maar ik denk wel
dat over een dag of veertien
de kater bij die mensen
enorm is. Die staking gaat
over door het gekijf onder
mekaar. Dan gaan de 400 man
van Smit en een paar duizend
andere havenarbeiders die nu
aan 1,2 miljoen leden van de
FNV de wet willen voor
schrijven, zeggen dat die hele
staking ze verder gestolen
kan worden. En wat hebben
ze dan? Waarschijnlijk toch
een collectieve arbeidsover
eenkomst en die kater. En wie
mag die kater dan wegwer
ken? De vakbeweging, juist
ja".
Rechter
- Zolang de rechter hier door
gaans bepaalt welke staking
gerechtvaardigd is en welke
niet, zolang er geen wettelijk
stakingsrecht is geregeld, loop
je de kans dat dit soort wilde
Arie Groenevelt: 'De mensen
hebben geen vertrouwen
meer in politici, die je naaien
waar je bijstaat
Kees Schelling: "Laat toch vooral niemand, die nu nog een fijne
baan heeft, denken dat-ie die morgen gegarandeerd nog heeft".
stakingen toeneemt en de on
georganiseerde machtiger
wordt dan de georganiseer
de.
Schelling: „In zo'n stakingswet
staat toch nooit iets waarmee
wij uit de voeten kunnen.
Rechters houden geen fluit
rekening met wat we tegen
woordig zo mooi het sociaal-
psychologische proces in de
werknemerswereld noemen.
Ik bedoel dit het betekent
nogal wat voor een vent die
jaren zonder moeilijkheden
ergens lekker heeft gewerkt
en dan ineens moet gaan zeg
gen: „Dag baas, ik schei d'r
mee uit, ik ga staken". Dat
doe je maar niet zo even. Daar
houdt geen rechter rekening
mee. Die heeft z'n wet, z'n re
gelingen, z'n jurisprudentie
en misschien heeft ie z'n von
nis al onder z'n kussen liggen
als ie de volgende dag uit
spraak moet doen".
„En och, die macht van de niet-
georganiseerden, daar loopt
het zo'n vaart niet mee. We
hebben sedert de oorlog al
wel vaker dit soort acties
meegemaakt. Maar de positie
van de Vervoersbond is er
nooit door aangestast. En kijk
nu weer eens naar burge
meester Van der Louw: die
zegt toch ook dat-ie maar met
twee partners te maken heeft,
de ondernemers en de bon
den. Ik twijfel er geen mo
ment aan dat de positie van de
bond ook in de haven na,
okay, misschien een dag of
veertien, haar positie terug-
heeft".
Differentiatie
-Goed, die staking loopt ooit af
Wat dan? Stapt de vakbewe
ging straks af van haar ge
coördineerde arbeidsvoor
waardenbeleid en begeeft ze
zich op het terrein van de dif
ferentiatie per bedrijfstak?
Met a ndere woorden ,gaje per
bedrijfstak onderhandelen,
ga je bij de sterken meer pro
beren te halen dan bij de
zwakken. Zelfs de overheid
geeft u nu groen licht. Jullie
mogen nu, maar je wilt niet.
Vrije loonpolitiek. Kan dat
hier niet?
Schelling gelooft dat de teleur
stelling van de mensen over
het uitblijven van arbeids
plaatsen-garanties in ruil voor
hun bereidheid om in loonei
sen te matigen, inderdaad wel
gedachten oproept in de rich
ting van een vrije loonpoli
tiek. „Maar daar kun je alleen
over praten als je er bijvoor
beeld ook een vermo-
gensaanwasdeling bij in
brengt. Zelfs als de FNV zou
gaan kiezen voor gedifferen
tieerd overleg, dan nog moet
ze dat blijven richten op het
bereiken van het uiteindelij
ke doel en dat blijft de verbe
tering van de werkgelegen
heid. Als je nu bij sterke be
drijven extra looneisen gaat
stellen zet je de zwakke be
drijven en de mensen die daar
nog werken in de kou. En als
het de sterkeren te gortig
wordt sluiten ze de boel en.
verplaatsen ze hun bedrijf
naar Marokko waar de arbeid
bijna niks kost".
Bos in
„En als de politici nu roepen dat
zo'n gedifferentieerd overleg
mogelijk is dan lopen ze je al
wéér voor de voeten. Ze pra
ten steeds op het verkeerde
moment en als ze eens wordt
gevraagd iets te zeggen hou
den ze hun mond. Neem die
staking nou. De enige politi
cus die d'r wat over heeft ge
zegd is Jaap van der Doef. Al
die anderen suggereren nu
met hun hinderlijke kreten
dat er in de bedrijven meer
mogelijk is dan het lijkt, maar
als het gedifferentieerd loon-
beleid straks uit de klauw
loopt schieten ze allemaal het
bos in en gaan ze van achter
een boompje staan roepen dat
er een loonmaatregel moet
komen".
Scholing
Groenevelt: „Als er al winst
over is moeten de bedrijven
dat eens gaan steken in de
herscholing of bijscholing
van werklozen. Dat er zoveel
vacatures zijn is maar de helft
van de waarheid. Natuurlijk
zijn er vacatures in Rotter
dam en de Rijnmond. Waar
om? Omdat de overheid al ja
ren bezig is Rotterdam als
zuigpomp te laten fungeren.
Het hele Noorden is leegge
zogen, terwijl er bij Delfzijl
bijvoorbeeld prachtige indus
trieterreinen onbenut liggen
en de werkloosheid daar
enorm is. En wat gebeurt er in
Rotterdam? Daar heeft ie
mand ineens 300 man nodig.
Onvervulbare vacatures roe
pen ze dan. Ja, nodig voor
twee jaar, dan dondert het
bedrijf plotseling in elkaar.
Dat zijn geen echte arbeids
plaatsen voor langere termijn.
En werkgeversvoorzitter Van
Veen kan wel roepen dat er
98.000 vacatures bestaan,
maar de ondernemers die om
mensen zitten te springen
kunnen je niet gebruiken
omdat je de verkeerde oplei
ding hebt gehad of te oud
bent".
Banenbeurs
„Een voorbeeld: we hebben
hier in Utrecht en in Haarlem
een banenbeurs gehad.
Prachtig, roepen de werkge
vers, wat een succes. De KLM
kreeg zomaar 1600 man die
wilden solliciteren. Weet je
wat ermee gebeurde? Na de
eerste selectie bleven er 120
over en daarvan werden er
tenslotte 50 aangesteld. Maar
d'r werden er wel 1550 weer
het bos ingestuurd. Zo heeft
die ondernemer het wel lek
ker voor het uitzoeken op die
banenmarkt. Maar evengoed
vertelt-ie de volgende middag
in de Rotary dat het op die
banenmarkt zo'n kloteboel is
omdat-ie er bijna geen ge
schikte arbeidskrachten kan
vinden. Ze nemen echter niet
de moeite d'r nog eens 100 bij
te nemen om ze op te leiden.
Bij DAF ging het idem dito.
Van de 3000 aanmeldingen
hielden ze er 60 over na een
proeftijd. Ik heb een vriend
die bij Werkspoor werkte. Z'n
leven lang geploeterd. Dan
gaat de gieterij dicht. Man op
straat. Solliciteerde zich te
pletter, maar kreeg drie jaar
lang alleen maar te horen: bo
ven de 50, wat wilt u, voor u
liever een ander".
CPN
„Niets wordt er gedaan aan ge
richte scholing. Wat er nu ge
beurt is dat er tientallen, hon
derden jongens en meisjes
worden opgeleid om werk
loos te worden. De vakbewe
ging ontbreken nu eenmaal
de geldmiddelen om daar zelf
wat aan te doen. Wat we wel
willen is loonmatiging om
geld vrij te maken voor de fi
nanciering van gerichte op
leiding voor het creëren van
arbeidsplaatsen. En als die
jongens in de haven nu alleen
maar om centen lopen te
schreeuwen, dan spelen ze de
ondernemers grandioos in de
kaart. Ik zou bijna zeggen, dat
de werkgevers er eigenlijk het
best mee af waren als ze alleen
met de CPN gingen onder
handelen".
Beiden vinden dat de overheid
een volstrekt gebrek aan be
langstelling demonstreert in
deze problematiek. De werk
gevers ook, want die becon
curreren mekaar kapot op de
arbeidsmarkt en als er dan
een bedrijf aan onderdoor
gaat laat de overheid het cre
peren. Met als gevolg: betalen
van werkloosheidsuitkerin
gen en frustraties bij de ont
vangers. Schelling: „En uw
indruk is overdreven dat wij
als vakbonden te weinig aan
die gefrustreerde niet-actie-
ven doen, dat we ons alleen
maar bekommeren om de ac
tieven, want dat zfjn leden en
die wil je houden. Zo is het
niet. De FNV maakt zich zo
druk om arbeidsplaatsen
voor de niet-actieven, en dat
zijn er langzamerhand zo'n
700.000 in ons land, dat de ac
tieven zich gaan afvragen of
zij niet veronachtzaamd wor
den".
Bedrog
„Het hemd is nader dan de rok.
Maar laat vooral toch nie
mand, die nu nog een fijne
baan heeft, denken dat-ie die
morgen gegarandeerd nóg
heeft. Zo iemand vergist zich.
Zo iemand bedriegt zich
zelf.
En Groenevelt tenslotte: „Op
ditzelfde moment zijn we met
16 bedrijven bezig waar 5700
arbeidsplaatsen op de tocht
staan. Dat is de realiteit Daar
moeten die stakers eens over
piekeren".
