'Je maakt geen opera voor twee dubbeltjes' Weinig nieuws bij cabaret en kleinkunst DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1979 PAGINA 35 tsneel, eafeareS, ba Heb en spera in geiseen '7S-8® IMIMiAMT CtIAMS PI Het is niet borstklopperig bedoeld. „Ik heb weieens op het punt gestaan", zegt hij. De hand waarmee het betoog wordt onderstreept maakt een scherpe zwaai omhoog, blijft even hangen en valt dan met een tik terug op het bureau. „Maar dan dacht ik telkens weer: als ik het niet kan opbrengen, wie dan wel? Deze klus moet hoe dan ook worden opge knapt. Natuurlijk, door op te stappen zou je wel eens druk kunnen uitoefenen, maar ach... Bovendien is het leuk werk, laten we dat niet vergeten". Een zekere zin voor drama kun je Hans de Roo, intendant van de Nederlandse Operastichting, nooit ontzeggen wanneer hij over zijn werkomstandigheden praat, maar meestentijds analyseert hij zonder zich over de spelregie zorgen te maken. Het plot in de tragi-komedie, waarin hij een van de hoofdrollen speelt, is er ook naar. Toen begin april van dit jaar onverwacht door het gemeentebestuur van Amsterdam plannen werden ont vouwd om de bouw van een nieuw muziektheater en stadhuis samen te voegen in één project en zodoende geld en tijd te sparen reageerde de Amsterdamse raad verdeeld en uiterst kribbig. Argwaan Allereerst had men „de surprise van het jaar" uit de kranten moeten vernemen en verder bestond er argwaan over de voortgang van het project. De CPN vond dat de regering ,jop rozen zat" omdat de uitwerking van de plannen, waaraan het m principe zijn goed keuring hechtte, nog wel enige tijd zou vergen en de VVD ge waagde van een „architectonisch monstrum", dat het i project op de bouwlokatie Waterlooplein zou opleveren. Toen het rumoer verstomde omdat de PvdA dreigde het college-ak koord te willen herzien als de voortgang van het project niet het groene licht kreeg .haalde men bij de Nederlandse Operastichting en het Nationale Ballet opgelucht adem. Had zakelijk leider Nan do Schellen luttele maanden eerder nog lucht gegeven aan zijn opvatting dat de „opera geen kant op kón", nu kwam het r bouwplan als een veelbelovende deus ex machina in een ai halve eeuw durend drama om de opera aan een eigen huis e hoofdstad aan een volwaardig muziektheater te helpen. Hans de Roo, die al enkele tries te bedrijven in zijn nu achtja rige dienstverband mocht meemaken: „Erg veel kans om het muziektheater nog op de voorgestelde lokatie aan de Ferdinand Bolstraat te realiseren, zag niemand meer. De lancering van het nieuwe plan heeft in elk geval een duidelijke versnelling in de onderhandelingen tussen de rijksoverheid en Amsterdam teweeggebracht. Er wordt positiever dan ooit aan een oplossing gewerkt. Er is altijd wel gezegd: natuurlijk moet dat muziektheater er komen en het is vanzelfsprekend dat het er komt. Het is ondenk baar dat het er niet zou komen en al dit soort uitspraken meer. Maar nu heb je het ge voel dat de partijen met de realiteit bezig zijn". De operaman maakt duidelijk dat de mogelijkheid om het muziektheater nu sneller te realiseren dan waar het er aan het begin van dit jaar naar uit zag, niet betekent dat zijn in stelling of het Nationale Bal let akkoord zullen gaan met minder dan het plan van eisen zoals dat voor de Ferdinand Bolstraat in gemeen overleg was opgesteld. „Wisselgeld" is er niet. De Roo: „Uitgangspunt is of je dat plan van eisen onder kan brengen in het nieuwe pro ject. De architecten Bijvoet en Holt zijn daar nu mee be zig. Hun eerste reactie was: het is denkbaar gezien de be schikbare ruimte. En de he ren zo langzamerhand goed kennende, zo merkt hij met lichte ironie op, „beweren ze zoiets niet als het al niet voor 99 procent vaststaat dat het mogelijk is". Plan van eisen „In het kort", zo vult De Roo aan, „komen de eisen op het volgende neer. De zaalcapaci teit moet zo rond de 1600 plaatsen liggen. Goede zicht lijnen naar het podium. Daar naast gaat het om een lijstto neel, maar er moeten ook mo gelijkheden zijn om „en rond" te spelen als het betref fende werk dat vereist. Ver der vragen we een uitsteken de podium- en lichtinstallatie en een goede accommodatie achter het podium plus vol doende zijtonelen, zodat je bepaalde produkties „weg kunt zetten" en je die snel weer kunt opvoeren als dat nodig is. Dat ligt zo in een theater waar er overdag gere peteerd en 's avonds gespeeld Het seizoen van de Nederland se Operastichting is deze week in het Circustheater in Scheveningen begonnen met Der fliegende Hollander, sinds april 1971 niet meer opgevoerd. Het bijzondere van deze produktie, waaraan verder het Concertgebouw orkest onder leiding van Edo de Waart meewerkt, is dat de regie in handen is van Franz Marijnen. Het is de eerste keer dat een theaterman voor deze taak werd aange trokken. Marijnen is boven dien iemand die veel stof deed opwaaien door zijn ge durfde werk bij het Ro-thea- ter. De krappe financiële situatie maakt dat er maar drie pre mières op stapel staan tegen vijf vorig seizoen. In het na jaar komt Menotti zijn opera The Consul regisseren, in april 1980 komt uit Praag een gastproduktie van Dvoraks Die Jacobiner en het Holland Festival brengt volgend jaar de eerste opvoering van Thijl van Van Gilse. In oktober komt Die Fleder- maus van Johann Strauss onder directie van Anton Kersjes in produktie, die met John van Kesteren, Sylvia Geszty en Anton de Ridder in april van het volgend jaar op reprise komt. De lijst van reprises omvatten Eugen Onegin van Tsjai- kowski, Lucia di Lammer- moor van Donizatti, Jana- ceks Jenufa, Verdi's Mac beth, Mozarts Don Giovanni, Puccini's Tabarro zowel als Gianni Schicchi en Strauss' Elektra. Voorts brengt de Operastichting enkele ka meropera's van Bizet, Berke ley, Von Suppé. Hans de Roo "Van zo'n muziektheater gaat een wervende werking zal gaan worden. Dan uiter aard geschikte kleedruimten met de juiste voorzienin gen". „Bij het onderbrengen van be langrijke werkplaatsen in het muziektheater denk ik niet aan het decoratelier - dat is nooit nagestreefd - en dat zal wel buiten de stad blijven ge zien de kostbare benodigde ruimte. Maar wél de afdelin gen kostuums, licht en prui ken; kortom alles wat nodig is om op een gegeven moment tot een uitvoering te komen moet in het muziektheater onderdak". „Waar wij als instellingen voor namelijk in zijn geïnteres seerd is: kan datgene waar we al jaren over praten nu einde lijk in dit gebouw worden ge realiseerd of niet? Als het zo zou zijn dat een aantal zaken er niet in kunnen worden on dergebracht... Ik geloof dat er dan een moment komt dat je moet zeggen van sorry, maar hier kunnen we niet mee ak koord gaan. Per slot van re kening zetje het gebouw niet voor de eerstkomende twee, driejaar neer, maar zal het er - hoop ik - de eerstkomende 100 jaar staan". „Als Amsterdam dan eindelijk een muziektheater krijgt, lijkt het mij onzinnig om voor zo'n 120 miljoen een gebouw neer te zetten dat vanaf het begin allerlei dwingende beperkin gen heeft". Stoelendans maart van dit jaar in Den Haag uitgebrachte nota, „Kunst op de kust" geheten, handelde weliswaar over een uitbreiding van het Scheve- ningse Circustheater om on derdak te kunnen bieden aan het Nederlands Danstheater, maar voor de exploitatie was een minimaal tieryarig con tract met de Operastichting een vereiste. Op de achtergrond speelt daar bij mee dat Den Haag ook nog in zijn maag zit met een mo gelijke verbouwing van het Congresgebouw en het zoe ken naar een geschikte plek voor het Residentie-Orkest. Een stoelendans die de opera in een lastig parket kan bren gen, omdat per 1 september 1980 - aan het eind van het John Oomkes thans beginnende het huurcontract met het Cir custheater afloopt en daar de meeste repetities plaatsheb ben. Eén en ander houdt in, dat on geduld een vanzelfsprekend begrip is geworden in De Roo s woordkeus. De wil bij de diverse overheidsinstan ties om de opera onderdak te brengen lijkt aanwezig, maar wanneer komt daar iets con creets uit? Een bouwbesluit is in Amsterdam nog niet ge vallen. Een ambtelijke werk groep die de ministers van CRM en ruimtelijke ordening in juli zou rapporteren... ....is wat „verlaat", ja", grinnikt De Roo veelbetekend. „Wist ik het maar. Volgens de be richten die ik regelmatig hoor zit er heel veel beweging in de zaak. Op korte termijn - of dat nu twee of vier maanden zyn, laat ik in het midden - zal men tot een bouwuitspraak ko men. In dit stadium kan die beginseluitspraak of het mu ziektheater er nu al of niet op het Waterlooplein en in com binatie met het stadhuis komt, niet nog eens drie jaar vertraagd worden. In Am sterdam wil men daar niet op wachten en de huidige minis ter van CRM wil absoluut dat er beslissingen gaan val len".,, Werktekeningen ,,Het is verschrikkelijk moeilijk om concreet te zijn. Maar ik dacht en dat baseer ik op de mij nu ten dienste staande gegevens dat 1985 denkbaar en haalbaar is. En dat het ge bouw er dan ook staat. Na tuurlijk zullen wij ons voor dien ook nog moeten uitspre ken over de definitieve werk tekeningen. Voorop staat dan of de dagelijkse bespeling daar niet gefrustreerd kan plaatshebben. Zullen wij vra gen of de opera, het ballet, maar ook de Opera uit Ham burg of de Peking Opera er gastvoorstellingen kan ge ven. Is zo'n gebouw „run- baar", zoals er op deze wereld honderden gebouwen zijn die zo worden bespeeld? Dat is essentieel en dat moet kun nen".- Hoe ziet De Roo die bespeling in de toekomst? De opera heeft onder de bezuini gingen van CRM op het aantal voorstellingen moeten in krimpen. De Roo legt er de nadruk op dat het beperken van het aantal voorstellingen het gevolg was van de plotselinge verminde ring van subsidie. „Schuiven kun je dan niet meer, je weet dat je in de toekomst niet het bedrag x, maar het bedrag y krijgt, dan kun je tijdig her plannen en mogelijk het tal voorstellingen weer groten. Maar als er or hoopt weer gezegd zou den: we nemen er een miljoen of een paar miljoen af, dan heeft dat zijn consequen ties" „Het moet uit de lengte of de breedte komen. We zyn van 165 voorstellingen per sei zoen teruggezakt naar iets minder dan 140. Dat is nogal wat. Komend seizoen kruipen we weer iets naar boven. Eén ding staat wel vast. Als het muziektheater er komt, dan geven we op dit moment vol doende voorstellingen om het gebouw zeker in het begin voldoende te bespelen" Leegstaan „Bovendien, van zo'n muziek theater gaat een wervende werking uit. Ik kan me niet voorstellen dat er na verloop van tijd geen weg gevonden zal worden om het aantal voorstellingen niet te verho gen. Wat is de zin van een ge bouw, waar je de mogelijkhe den hebt en waar het publiek gretig op af zal komen, en dat dan een aantal avonden per week leeg zal staan?"- Bij een £oed cultuurbeleid betekent investeren dubbel investe ren: eerst het gebouw, dan de bespelingen. Maar CRM krimpt in. Hoe moet dat? De Roo: „Stel je voor dat je de mededeling krijgt je moet wel begrijpen dat je minder geld krijgt nu dat gebouw er eenmaal staat Zodat je er minder kunt spelen. Dat kan niet. Dat is onlogisch redene- Er kan een moment komen dat je het gevoel hebt datje artis tiek moet bezuinigen. Dan zeg ik natuurlijk sorry. Dan bedoel ik niet dat je in plaats van acht maar vier premières kunt geven, maar dat je ge middelde niveau zodanig is dat je het publiek niet meer kunt aanbieden. Aan een of twee toppers en de rest er maar een beetje laten byben- gelen heb je niets. Dat zou fu nest zijn. Als je onder je ni veau gaat, zit je fout in Am sterdam en überhaupt overal. Amsterdam is de culturele hoofdstad van ons land. Je hebt er een hoog peil vindt het buitenland. Als het peil van de stad zo hoog (De Roo heft zijn hand) is, kun je jouw peil niet zo laag (de hand zakt on der de bureaurand) zetten. Plaatskaarten De investering in het nieuwe muziektheater kost 120 a 130 miljoen. Wat levert het op? De Roo ontsteekt in een mono loog, waarin hy opsomt hoe zeer de werkomstandigheden voor de gezelschappen zullen verbeteren en hoezeer het publiek er beter van wordt Duizenden mensen moeten nu teleurgesteld worden en kunnen niet aan plaatskaar ten komen („Mensen die in mei intekenen, krijgen van ons een briefje en begrijpen er dan niets van dat ze te laat zyn voor een abonnement"). Bo vendien zegt hy te geloven dat een nieuwe zaal ook nieuw publiek oplevert, en dat de betere mogelijkheden ook artistiek de opera zullen bevorderen. „Het totale aanbod aan opera in Nederland is anderzins wel beperkt. Dat komt omdat het een duur gebeuren is. Je maakt geen opera voor twee dubbeltjes. Je kunt ook niet van ons verlangen dat we gro te delen van het land goed be spelen. Er is daarvoor te dui delijk een grens aan wat je met eén gezelschap kunt bolwerken. In de toekomst zullen daardoor nieuwe ge zelschappen ontstaan" Cultuurpatroon - Waarom dan telkens weer die vertragingen in de bouw van het muziektheater? Heeft De Roo er een verklaring ,A150 jaar is het zo dat er in elk geval in Amsterdam niet vol doende mensen aanwezig zyn geweest - ook in de politiek - om die beslissing te nemen. Dan kun je je afvragen: is het op zich niet treurig dat we al die tijd ten aanzien van een kunstvorm - en dat zijn opera en ballet - zo weinig belang stelling hebben opgebracht? Is het niet triest dat het besef dat opera een wezenlijk on derdeel vormt van een cul tuurpatroon in een land zo traag is doorgebroken?" „Het gekke is dat het in Am sterdam niet is gelukt tot op heden om dat muziektheater te verwezenlijken, terwyl na 1945 in het hele land nieuwe zalen als paddestoelen uit de grond zijn venezen." De Roo kalmeert. „Laten we wel wezen, een operahuis is een normale zaak. Wat is niet de werking geweest van de bouw van het Amsterdams Concertgebouw? Dat heeft toch ver buiten Amsterdam doorgewerkt? Het Concert gebouworkest (ook dankzij Mengelberg) heeft toch een standaard kunnen zet ten AMSTERDAM (GPD) - Het vo rig seizoen begonnen klein- kunst-hedjesprogramma Alle Laatjes Open - op teksten van Annie M. G. Schmidt - blijft ook het komende wintersei zoen door het land trekken. Een virtuoos gepresenteerd programma van uitstekende kwaliteit met Canny Stuart, Gerrie van der Klei, Paul Deen en Willem Nijholt. Maskerade heet een nieuwe theatershow, bedacht doorJos Brink en Frank Sanders van Tekètpierement. Ook Tekst- pierements Lucie de Lange krijgt daarin een aandeel. Andere medewerkenden zijn buiten het duo Brink-San- ders: Henny Orri, Mary Mi ction en Simone Kleins- Ron van Houten en Cor Beurs- kens zijn de drijvende krach ten in het geprolongeerde programma Funhouse Fun- house. Frans Halsema komt met zijn one-man-show Je Moet Er Ge weest Zijn, waarmee hij aan toont ook alleen een pro gramma van formaat te kun nen brengen. Het Vrouwenkabaret van Nata- scha Emajiuels presenteert zich met een nieuwe show die Media Neurose heet.Natascha zelf doet mee en wordt bijge staan door Carla Delfos, Pa mela Teves, Willy van der Griend en Janneke Kante- Het Zwarte Theater uit Ant werpen gaat een tournee door ons land maken met het pro gramma Ken gij het Land waar de Kanonnen Bloeien, op teksten van Kurt Tuchols- ky en Erich Kastner. Bram Vermeulen, Freek de Jon ge en Jan de Hont blijven nog eren doorgaan met Neerlands Hoop Code. Robert Long gaat een nieuw programma maken Dat krijgt tot titel Duidelijk Zo? Als gast treedt Leen Junge- waard bij hem op. Ivo de Wijs blijft nog even door gaan met zijn Formule 2 ,Wim Kan houdt het bij zijn oude programma, aangepast aan nieuwe politieke actualitei ten, Toon Hermans heeft met zijn show van vorig seizoen ook nog lang niet iedereen be reikt en Fons Jansen prolon geert zijn theaterprogramma Ron van de Meeberg. Marius Monkau en Andries Mok gaan tn elk geval tot het eind van dit jaar door met We Staan Er Gekleurd Op: daarna komen Van de Meeberg en Monkau waarschijnlijk samen met een nieuw programma van kritisch cabaret volgens de zelfdeformule. Ook Jasperina de Jong gaat op dezelfde voet als vorig seizoen verder. Alles samen tvemig vernieu wing, veel verlengingen van produkties KO VAN LEEUWEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 35