'Je maakt geen opera
voor twee dubbeltjes'
Weinig nieuws bij cabaret en kleinkunst
DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1979
PAGINA 35
tsneel, eafeareS, ba Heb en spera in geiseen '7S-8®
IMIMiAMT
CtIAMS PI
Het is niet borstklopperig bedoeld. „Ik heb weieens
op het punt gestaan", zegt hij. De hand waarmee het
betoog wordt onderstreept maakt een scherpe
zwaai omhoog, blijft even hangen en valt dan met
een tik terug op het bureau. „Maar dan dacht ik
telkens weer: als ik het niet kan opbrengen, wie dan
wel? Deze klus moet hoe dan ook worden opge
knapt. Natuurlijk, door op te stappen zou je wel eens
druk kunnen uitoefenen, maar ach... Bovendien is
het leuk werk, laten we dat niet vergeten".
Een zekere zin voor drama kun je Hans de Roo, intendant van de
Nederlandse Operastichting, nooit ontzeggen wanneer hij over
zijn werkomstandigheden praat, maar meestentijds analyseert
hij zonder zich over de spelregie zorgen te maken.
Het plot in de tragi-komedie, waarin hij een van de hoofdrollen
speelt, is er ook naar. Toen begin april van dit jaar onverwacht
door het gemeentebestuur van Amsterdam plannen werden ont
vouwd om de bouw van een nieuw muziektheater en stadhuis
samen te voegen in één project en zodoende geld en tijd te sparen
reageerde de Amsterdamse raad verdeeld en uiterst kribbig.
Argwaan
Allereerst had men „de surprise van het jaar" uit de kranten moeten
vernemen en verder bestond er argwaan over de voortgang van
het project. De CPN vond dat de regering ,jop rozen zat" omdat de
uitwerking van de plannen, waaraan het m principe zijn goed
keuring hechtte, nog wel enige tijd zou vergen en de VVD ge
waagde van een „architectonisch monstrum", dat het i
project op de bouwlokatie Waterlooplein zou opleveren.
Toen het rumoer verstomde omdat de PvdA dreigde het college-ak
koord te willen herzien als de voortgang van het project niet het
groene licht kreeg .haalde men bij de Nederlandse Operastichting
en het Nationale Ballet opgelucht adem. Had zakelijk leider Nan
do Schellen luttele maanden eerder nog lucht gegeven aan zijn
opvatting dat de „opera geen kant op kón", nu kwam het r
bouwplan als een veelbelovende deus ex machina in een ai
halve eeuw durend drama om de opera aan een eigen huis e
hoofdstad aan een volwaardig muziektheater te helpen.
Hans de Roo, die al enkele tries
te bedrijven in zijn nu achtja
rige dienstverband mocht
meemaken: „Erg veel kans
om het muziektheater nog op
de voorgestelde lokatie aan
de Ferdinand Bolstraat te
realiseren, zag niemand meer.
De lancering van het nieuwe
plan heeft in elk geval een
duidelijke versnelling in de
onderhandelingen tussen de
rijksoverheid en Amsterdam
teweeggebracht. Er wordt
positiever dan ooit aan een
oplossing gewerkt. Er is altijd
wel gezegd: natuurlijk moet
dat muziektheater er komen
en het is vanzelfsprekend dat
het er komt. Het is ondenk
baar dat het er niet zou komen
en al dit soort uitspraken
meer. Maar nu heb je het ge
voel dat de partijen met de
realiteit bezig zijn".
De operaman maakt duidelijk
dat de mogelijkheid om het
muziektheater nu sneller te
realiseren dan waar het er aan
het begin van dit jaar naar uit
zag, niet betekent dat zijn in
stelling of het Nationale Bal
let akkoord zullen gaan met
minder dan het plan van eisen
zoals dat voor de Ferdinand
Bolstraat in gemeen overleg
was opgesteld.
„Wisselgeld" is er niet. De Roo:
„Uitgangspunt is of je dat
plan van eisen onder kan
brengen in het nieuwe pro
ject. De architecten Bijvoet
en Holt zijn daar nu mee be
zig. Hun eerste reactie was:
het is denkbaar gezien de be
schikbare ruimte. En de he
ren zo langzamerhand goed
kennende, zo merkt hij met
lichte ironie op, „beweren ze
zoiets niet als het al niet voor
99 procent vaststaat dat het
mogelijk is".
Plan van eisen
„In het kort", zo vult De Roo
aan, „komen de eisen op het
volgende neer. De zaalcapaci
teit moet zo rond de 1600
plaatsen liggen. Goede zicht
lijnen naar het podium. Daar
naast gaat het om een lijstto
neel, maar er moeten ook mo
gelijkheden zijn om „en
rond" te spelen als het betref
fende werk dat vereist. Ver
der vragen we een uitsteken
de podium- en lichtinstallatie
en een goede accommodatie
achter het podium plus vol
doende zijtonelen, zodat je
bepaalde produkties „weg
kunt zetten" en je die snel
weer kunt opvoeren als dat
nodig is. Dat ligt zo in een
theater waar er overdag gere
peteerd en 's avonds gespeeld
Het seizoen van de Nederland
se Operastichting is deze
week in het Circustheater in
Scheveningen begonnen met
Der fliegende Hollander,
sinds april 1971 niet meer
opgevoerd. Het bijzondere
van deze produktie, waaraan
verder het Concertgebouw
orkest onder leiding van Edo
de Waart meewerkt, is dat de
regie in handen is van Franz
Marijnen. Het is de eerste
keer dat een theaterman
voor deze taak werd aange
trokken. Marijnen is boven
dien iemand die veel stof
deed opwaaien door zijn ge
durfde werk bij het Ro-thea-
ter.
De krappe financiële situatie
maakt dat er maar drie pre
mières op stapel staan tegen
vijf vorig seizoen. In het na
jaar komt Menotti zijn opera
The Consul regisseren, in
april 1980 komt uit Praag een
gastproduktie van Dvoraks
Die Jacobiner en het Holland
Festival brengt volgend jaar
de eerste opvoering van
Thijl van Van Gilse.
In oktober komt Die Fleder-
maus van Johann Strauss
onder directie van Anton
Kersjes in produktie, die met
John van Kesteren, Sylvia
Geszty en Anton de Ridder in
april van het volgend jaar op
reprise komt.
De lijst van reprises omvatten
Eugen Onegin van Tsjai-
kowski, Lucia di Lammer-
moor van Donizatti, Jana-
ceks Jenufa, Verdi's Mac
beth, Mozarts Don Giovanni,
Puccini's Tabarro zowel als
Gianni Schicchi en Strauss'
Elektra. Voorts brengt de
Operastichting enkele ka
meropera's van Bizet, Berke
ley, Von Suppé.
Hans de Roo "Van zo'n muziektheater gaat een wervende werking
zal gaan worden. Dan uiter
aard geschikte kleedruimten
met de juiste voorzienin
gen".
„Bij het onderbrengen van be
langrijke werkplaatsen in het
muziektheater denk ik niet
aan het decoratelier - dat is
nooit nagestreefd - en dat zal
wel buiten de stad blijven ge
zien de kostbare benodigde
ruimte. Maar wél de afdelin
gen kostuums, licht en prui
ken; kortom alles wat nodig is
om op een gegeven moment
tot een uitvoering te komen
moet in het muziektheater
onderdak".
„Waar wij als instellingen voor
namelijk in zijn geïnteres
seerd is: kan datgene waar we
al jaren over praten nu einde
lijk in dit gebouw worden ge
realiseerd of niet? Als het zo
zou zijn dat een aantal zaken
er niet in kunnen worden on
dergebracht... Ik geloof dat er
dan een moment komt dat je
moet zeggen van sorry, maar
hier kunnen we niet mee ak
koord gaan. Per slot van re
kening zetje het gebouw niet
voor de eerstkomende twee,
driejaar neer, maar zal het er -
hoop ik - de eerstkomende
100 jaar staan".
„Als Amsterdam dan eindelijk
een muziektheater krijgt, lijkt
het mij onzinnig om voor zo'n
120 miljoen een gebouw neer
te zetten dat vanaf het begin
allerlei dwingende beperkin
gen heeft".
Stoelendans
maart van dit jaar in Den
Haag uitgebrachte nota,
„Kunst op de kust" geheten,
handelde weliswaar over een
uitbreiding van het Scheve-
ningse Circustheater om on
derdak te kunnen bieden aan
het Nederlands Danstheater,
maar voor de exploitatie was
een minimaal tieryarig con
tract met de Operastichting
een vereiste.
Op de achtergrond speelt daar
bij mee dat Den Haag ook nog
in zijn maag zit met een mo
gelijke verbouwing van het
Congresgebouw en het zoe
ken naar een geschikte plek
voor het Residentie-Orkest.
Een stoelendans die de opera
in een lastig parket kan bren
gen, omdat per 1 september
1980 - aan het eind van het
John Oomkes
thans beginnende
het huurcontract met het Cir
custheater afloopt en daar de
meeste repetities plaatsheb
ben.
Eén en ander houdt in, dat on
geduld een vanzelfsprekend
begrip is geworden in De
Roo s woordkeus. De wil bij
de diverse overheidsinstan
ties om de opera onderdak te
brengen lijkt aanwezig, maar
wanneer komt daar iets con
creets uit? Een bouwbesluit is
in Amsterdam nog niet ge
vallen. Een ambtelijke werk
groep die de ministers van
CRM en ruimtelijke ordening
in juli zou rapporteren...
....is wat „verlaat", ja", grinnikt
De Roo veelbetekend. „Wist
ik het maar. Volgens de be
richten die ik regelmatig hoor
zit er heel veel beweging in de
zaak. Op korte termijn - of dat
nu twee of vier maanden zyn,
laat ik in het midden - zal men
tot een bouwuitspraak ko
men. In dit stadium kan die
beginseluitspraak of het mu
ziektheater er nu al of niet op
het Waterlooplein en in com
binatie met het stadhuis
komt, niet nog eens drie jaar
vertraagd worden. In Am
sterdam wil men daar niet op
wachten en de huidige minis
ter van CRM wil absoluut dat
er beslissingen gaan val
len".,,
Werktekeningen
,,Het is verschrikkelijk moeilijk
om concreet te zijn. Maar ik
dacht en dat baseer ik op de
mij nu ten dienste staande
gegevens dat 1985 denkbaar
en haalbaar is. En dat het ge
bouw er dan ook staat. Na
tuurlijk zullen wij ons voor
dien ook nog moeten uitspre
ken over de definitieve werk
tekeningen. Voorop staat dan
of de dagelijkse bespeling
daar niet gefrustreerd kan
plaatshebben. Zullen wij vra
gen of de opera, het ballet,
maar ook de Opera uit Ham
burg of de Peking Opera er
gastvoorstellingen kan ge
ven. Is zo'n gebouw „run-
baar", zoals er op deze wereld
honderden gebouwen zijn die
zo worden bespeeld? Dat is
essentieel en dat moet kun
nen".- Hoe ziet De Roo die
bespeling in de toekomst? De
opera heeft onder de bezuini
gingen van CRM op het aantal
voorstellingen moeten in
krimpen.
De Roo legt er de nadruk op dat
het beperken van het aantal
voorstellingen het gevolg was
van de plotselinge verminde
ring van subsidie. „Schuiven
kun je dan niet meer, je weet
dat je in de toekomst niet het
bedrag x, maar het bedrag y
krijgt, dan kun je tijdig her
plannen en mogelijk het
tal voorstellingen weer
groten. Maar als er or
hoopt weer gezegd zou
den: we nemen er een miljoen
of een paar miljoen af, dan
heeft dat zijn consequen
ties"
„Het moet uit de lengte of de
breedte komen. We zyn van
165 voorstellingen per sei
zoen teruggezakt naar iets
minder dan 140. Dat is nogal
wat. Komend seizoen kruipen
we weer iets naar boven. Eén
ding staat wel vast. Als het
muziektheater er komt, dan
geven we op dit moment vol
doende voorstellingen om het
gebouw zeker in het begin
voldoende te bespelen"
Leegstaan
„Bovendien, van zo'n muziek
theater gaat een wervende
werking uit. Ik kan me niet
voorstellen dat er na verloop
van tijd geen weg gevonden
zal worden om het aantal
voorstellingen niet te verho
gen. Wat is de zin van een ge
bouw, waar je de mogelijkhe
den hebt en waar het publiek
gretig op af zal komen, en dat
dan een aantal avonden per
week leeg zal staan?"- Bij een
£oed cultuurbeleid betekent
investeren dubbel investe
ren: eerst het gebouw, dan de
bespelingen. Maar CRM
krimpt in. Hoe moet dat?
De Roo: „Stel je voor dat je de
mededeling krijgt je moet
wel begrijpen dat je minder
geld krijgt nu dat gebouw er
eenmaal staat Zodat je er
minder kunt spelen. Dat kan
niet. Dat is onlogisch redene-
Er kan een moment komen dat
je het gevoel hebt datje artis
tiek moet bezuinigen. Dan
zeg ik natuurlijk sorry. Dan
bedoel ik niet dat je in plaats
van acht maar vier premières
kunt geven, maar dat je ge
middelde niveau zodanig is
dat je het publiek niet meer
kunt aanbieden. Aan een of
twee toppers en de rest er
maar een beetje laten byben-
gelen heb je niets. Dat zou fu
nest zijn. Als je onder je ni
veau gaat, zit je fout in Am
sterdam en überhaupt overal.
Amsterdam is de culturele
hoofdstad van ons land. Je
hebt er een hoog peil vindt het
buitenland. Als het peil van
de stad zo hoog (De Roo heft
zijn hand) is, kun je jouw peil
niet zo laag (de hand zakt on
der de bureaurand) zetten.
Plaatskaarten
De investering in het nieuwe
muziektheater kost 120 a 130
miljoen. Wat levert het op?
De Roo ontsteekt in een mono
loog, waarin hy opsomt hoe
zeer de werkomstandigheden
voor de gezelschappen zullen
verbeteren en hoezeer het
publiek er beter van wordt
Duizenden mensen moeten
nu teleurgesteld worden en
kunnen niet aan plaatskaar
ten komen („Mensen die in
mei intekenen, krijgen van
ons een briefje en begrijpen er
dan niets van dat ze te laat zyn
voor een abonnement"). Bo
vendien zegt hy te geloven
dat een nieuwe zaal ook
nieuw publiek oplevert, en
dat de betere mogelijkheden
ook artistiek de opera zullen
bevorderen.
„Het totale aanbod aan opera in
Nederland is anderzins wel
beperkt. Dat komt omdat het
een duur gebeuren is. Je
maakt geen opera voor twee
dubbeltjes. Je kunt ook niet
van ons verlangen dat we gro
te delen van het land goed be
spelen. Er is daarvoor te dui
delijk een grens aan wat je
met eén gezelschap kunt
bolwerken. In de toekomst
zullen daardoor nieuwe ge
zelschappen ontstaan"
Cultuurpatroon
- Waarom dan telkens weer die
vertragingen in de bouw van
het muziektheater? Heeft De
Roo er een verklaring
,A150 jaar is het zo dat er in elk
geval in Amsterdam niet vol
doende mensen aanwezig zyn
geweest - ook in de politiek -
om die beslissing te nemen.
Dan kun je je afvragen: is het
op zich niet treurig dat we al
die tijd ten aanzien van een
kunstvorm - en dat zijn opera
en ballet - zo weinig belang
stelling hebben opgebracht?
Is het niet triest dat het besef
dat opera een wezenlijk on
derdeel vormt van een cul
tuurpatroon in een land zo
traag is doorgebroken?"
„Het gekke is dat het in Am
sterdam niet is gelukt tot op
heden om dat muziektheater
te verwezenlijken, terwyl na
1945 in het hele land nieuwe
zalen als paddestoelen uit de
grond zijn venezen."
De Roo kalmeert. „Laten we
wel wezen, een operahuis is
een normale zaak. Wat is niet
de werking geweest van de
bouw van het Amsterdams
Concertgebouw? Dat heeft
toch ver buiten Amsterdam
doorgewerkt? Het Concert
gebouworkest (ook dankzij
Mengelberg) heeft toch een
standaard kunnen zet
ten
AMSTERDAM (GPD) - Het vo
rig seizoen begonnen klein-
kunst-hedjesprogramma Alle
Laatjes Open - op teksten van
Annie M. G. Schmidt - blijft
ook het komende wintersei
zoen door het land trekken.
Een virtuoos gepresenteerd
programma van uitstekende
kwaliteit met Canny Stuart,
Gerrie van der Klei, Paul
Deen en Willem Nijholt.
Maskerade heet een nieuwe
theatershow, bedacht doorJos
Brink en Frank Sanders van
Tekètpierement. Ook Tekst-
pierements Lucie de Lange
krijgt daarin een aandeel.
Andere medewerkenden zijn
buiten het duo Brink-San-
ders: Henny Orri, Mary Mi
ction en Simone Kleins-
Ron van Houten en Cor Beurs-
kens zijn de drijvende krach
ten in het geprolongeerde
programma Funhouse Fun-
house.
Frans Halsema komt met zijn
one-man-show Je Moet Er Ge
weest Zijn, waarmee hij aan
toont ook alleen een pro
gramma van formaat te kun
nen brengen.
Het Vrouwenkabaret van Nata-
scha Emajiuels presenteert
zich met een nieuwe show die
Media Neurose heet.Natascha
zelf doet mee en wordt bijge
staan door Carla Delfos, Pa
mela Teves, Willy van der
Griend en Janneke Kante-
Het Zwarte Theater uit Ant
werpen gaat een tournee door
ons land maken met het pro
gramma Ken gij het Land
waar de Kanonnen Bloeien,
op teksten van Kurt Tuchols-
ky en Erich Kastner.
Bram Vermeulen, Freek de Jon
ge en Jan de Hont blijven nog
eren doorgaan met Neerlands
Hoop Code.
Robert Long gaat een nieuw
programma maken Dat
krijgt tot titel Duidelijk Zo?
Als gast treedt Leen Junge-
waard bij hem op.
Ivo de Wijs blijft nog even door
gaan met zijn Formule 2 ,Wim
Kan houdt het bij zijn oude
programma, aangepast aan
nieuwe politieke actualitei
ten, Toon Hermans heeft met
zijn show van vorig seizoen
ook nog lang niet iedereen be
reikt en Fons Jansen prolon
geert zijn theaterprogramma
Ron van de Meeberg. Marius
Monkau en Andries Mok gaan
tn elk geval tot het eind van
dit jaar door met We Staan Er
Gekleurd Op: daarna komen
Van de Meeberg en Monkau
waarschijnlijk samen met
een nieuw programma van
kritisch cabaret volgens de
zelfdeformule. Ook Jasperina
de Jong gaat op dezelfde voet
als vorig seizoen verder.
Alles samen tvemig vernieu
wing, veel verlengingen van
produkties
KO VAN LEEUWEN