Pleidooi voor
'thuisland'
Palestijnen
Arme landen
afgescheept
Afgezant van Ceaucesu
sprak met premier Begin
Kritiek Turkije
op politiek
van Chomeini
Koerden in Turkije politiek belangrijk
Najaarsbeu rsnaiaarsbeurs EXTRA 9
Opvolger
van Young
benoemd
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1979
BUITENLAND
(Van onze correspondent)
ISTANBOEL - „Ziehier Apo"
M^t deze kop opende de Pe-
king-gezinde krant „Aydin-
lik" deze week haar voorpa
gina, naast een foto van een
ogenschijnlijk vriendelijke
jongeman, volgens de krant
de nu 30-jarige Abdullah
Ocalan. Hij is de leider van
Turkije's gevaarlijkste Koer
denorganisatie Apoculer
„Apocu" is een soort ver
kleinwoord van Apo, „de vol
gelingen van de kleine Ab
dullah".
Deze groep, die door de Aydin-
lik al maandenlang is gesig
naleerd en bestookt, vestigt
de laatste weken steeds meer
de aandacht op zich met maf-
fia-achtige gewelddaden.
Daarnaast opereert de, even
eens gewelddadige, Kawa,
met wellicht meer Perzische
connecties.
Of en hoeveel verband er be
staat tussen deze oplaaiende
activiteiten in Turkije met de
Koerdische opstand in Iran is
nog moeilijk te zeggen. Feit is
dat de acties van de Apo's zich
concentreren in de driehoek
Diyarbakir-Mardin-Urfa, die
aan Syrië grenst. Hier heerst
ook al vier maanden de staat
van beleg, terwijl die in de
twee door Koerden bewoon
de provincies die aan Iran
grenzen (Van en Agri) nog
niet is uitgeroepen.
Vorige week heeft het parle
ment in verenigde zitting de
verlenging van die staat van
beleg met nog eens twee
maanden bekrachtigd. De
rechtse oppositie stemde we
derom tegen, omdat ze vindt
dat de sociaal-democratische
regering-Ecevit te veel vin
gers in de militaire pap houdt.
Maar er gebeurde iets merk-
waardigers. De minister van
openbare werken uit Ecevits
kabinet, Elci, een onafhanke
lijke, verklaarde evenmin zijn
ja-stem te kunnen geven (in
Turkije blijven de ministers
als afgevaardigde meestem
men). In plaats daarvan ver
trok hij naar zijn Koerdische
kiesdistrict Mardin, omdat hij
had vernomen dat de burgers
van een stadje daar in de
buurt, Kiziltepe, werden ge
terroriseerd na een moord op
een politieman ter plaat
se.
Hij heeft sindsdien zijn premier
geschreven dat de mishande
ling, ook na de arrestatie van
de daders, nog steeds voort
duurt en dat hij zijn aanblij
ven als minister zal laten af
hangen van de verdere ont
wikkeling. Zo'n incident is
typerend voor het mengsel
van onderdrukking en demo
cratie dat de Koerden in Tur
kije ten deel valt. Zij worden
onmiskenbaar als tweede
rangsburgers mishandeld,
maar zij houden hun (vaak
door groot-grondbezitters
gemanipuleerde) stemmen,
en dat zijn er miljoenen, die in
de huidige constellatie,
waarin de regering maar één
zetel meer heeft dan de oppo
sitie, extra meetellen. Mardin
is een van de provincies waar
op 14 oktober verkiezingen
worden gehouden voor een
derde deel van de senaat.
Oppositieleider Demirel heeft
de regering-Ecevit er vorige
week van beschuldigd groe
pen als de Apo's de hand bo
ven het hoofd te houden uit
vrees voor verzwakking van
haar positie in het parlement.
Hij zei dat er in het oosten
„bevrijde zones" waren waar
de staat niets meer had in te
brengen. De bevolking, voor
al plaatselijke bedrijven, ga
ragehouders etcetera, betaal
den belasting aan de Apo's.
Zelfs de minister van staat uit
Ecevits kabinet, Kilic, die bij
Urfa een populierenkwekerij
heeft, betaalde voor elke
vracht hout 300 lira (20 gul
den), aldus de beschuldiging,
die sindsdien door de minis
ter heftig is ontkend.
Demirel verwees in deze brief
aan president Koruturk ook
naar het lotgeval van zijn par
tijgenoot afgevaardigde Bu-
cak, op wie in een dorp bij
Hilvan, aan de weg naar Mar
din, een aanslag was gepleegd
waarbij drie doden vielen en
hijzelf gewond raakte. Bucak
behoorde, aldus de brief, tot
de weinigen die de belasting
aan de Apo niet betalen. Ie
dereen ter plaatse weet wie de
moordenaars zijn, maar men
laat ze ongemoeid.
In een antwoord hierop ver
klaarde Ecevit dat de autori
teiten alles doen om de niet
meer dan 200 actieve Apo's te
grijpen, maar dat de strikte
stam- en familieverhoudin
gen in dit gebied dat bemoei
lijken. In elk geval deed zijn
regering er meer aan dan de
vorige, zo zei hij. Minister van
binnenlandse zaken Gunesj is
naar Hilvan gegaan en ook hij
heeft daar verklaard dat de
staat niet zal toestaan dat
burgers worden geregeerd
door „rebellerende bandie
ten". Hij zag er ook persoon
lijk op toe dat de muren door
militairen werden gezuiverd
van Koerdische leuzen.
Opperbevelhebber Evren be
zocht het gebied e
zei na zijn terugkomst in An
kara (op de „dag van de
strijdkrachten dat het leger
in staat is „deze kleine terro
ristische minderheid in een
oogwenk te verslaan". Nogal
veelbetekenend verwees hij
naar artikel 35 van de grond
wet, dat stelt dat de strijd
krachten de republiek moe
ten beschermen en behoeden.
Dit artikel is tot nu toe alleen
gebruikt bij de militaire in
terventie van 1971.
Het is opvallend dat, naarmate
de problemen met de Koer
den toenemen, de Turkse
pers ze openhartiger en onbe-
vangener bestrijdt. Nog niet
zo lang geleden kon het
woord „Koerd" nauwelijks in
Turkse kranten worden ge
noemd. Nu worden niet al
leen de troebelen in Iran uit
voerig beschreven, ook voor
die van het oosten van Turkije
deinst men niet meer terug.
De grootste krant, Hurriyet,
die vorig jaar een serie repor
tages aan dat oosten wijdde,
heeft dezelfde verslaggever er
opnieuw heen gestuurd. Deze
schrijft in zijn eerste artikel:
„Vorig jaar werd me steeds
gevraagd: Ben je Koerd? De
ze keer luidt de vraag: Aan
welke kant sta je'"
Met half miljard
WENEN (Reuter) - Het begint erop
te lijken dat de ontwikkelings
landen die deelnemen aan de VN-
conferentie over technologie ten
behoeve van de Derde Wereld in
Wenen zullen worden afge
scheept met een half miljard gul
den per jaar voor de komende
twee jaar. Weliswaar lieten
woordvoerders van de "Groep
van 77" (in werkelijkheid al 120)
ontwikkelingslanden weten dat
ze zouden proberen er 800 mil
joen van te maken maar of dat zou
lukken was gisteravond nog on
zeker. Oorspronkelijk vroegen
ze, zoals gemeld vier miljard gul
den.
Na elf dagen van onderhandelen
hebben de ontwikkelingslanden
van de rijke landen die het geld
moeten verschaffen de toezeg
ging gekregen dat „zal worden
geprobeerd in 1980 en 1981 een
half miljard dollar beschikbaar te
stellen". Verder is al toegezegd
dat een commissie van de Ver
enigde Naties op korte termijn
een onderzoek zal instellen naar
de behoeften van de Derde We
reld aan geld voor hun weten
schappelijke ontwikkeling op
langere termijn.
Het geharrewar in Wenen ging gis
teravond nog over de tekst van
een slotdocument dat de aanzet
zou moeten1
reldomvattend plan voor Desiry-
ding van honger en armoede in de
Derde Wereld door middel van
overdracht van technologische
kennis uit de rijke industrielan
den. Afgevaardigden van de arme
landen menen dat daar enige
miljarden per jaar voor nodig zijn
maar woordvoerders van de lan
den die het geld moeten verschaf
fen zijn van mening dat de nog in
een zeer pril stadium verkerende
wetenschappelijke instellingen
in de meeste ontwikkelingslan
den geen raad Zouden weten met
zoveel geld.
De "Groep van 77" heeft gevraagd
om de instelling van een fonds
voor de wetenschappelijke ont
wikkeling van de Derde Wereld
waarvoor de middelen bijeenge
bracht zouden moeten worden
door middel van heffingen in de
rijke landen. Maar de VS en de
EG hebben van meet af aan laten
weten dat ze niet verder wilden
gaan dan een tijdelijk fonds uit
vrijwillige bijdragen voor de ja
ren 1980 en 1981.
SOWETO (Reuter) - De Zuid-
afrikaanse eerste-minister
Pieter Botha (met hoed) heeft
gisteren onder strenge poli
tiebewaking de zwarte voor
stad Soweto bij Johannes
burg bezocht. Er hebben zich
geen incidenten voorgedaan.
De premier die vergezeld werd
door vijf ministers, onder wie
de minister van buitenlandse
zaken Roelof Botha, zei tot
een menigte van 3.000 inwo
ners dat de Zuidafrikaanse
regering negen miljoen rand
(ongeveer 21 miljoen gulden)
van Soweto's schulden kwijt
scheldt. Dit gebaar past ge
heel in de verzoeningspoli
tiek die de regering-Botha
sinds kort tegenover de zwar
te meerderheid van het land
voert. Voor de uitvoering van
projecten, nodig om van So
weto een leefbaar stadsdeel te
maken, is naar schatting 1,5
miljard gulden nodig. Hij be
loofde verder dat de voorstad
de status van stad zal krijgen.
Botha maakte een wandeling
langs een ogenschijnlijk op
getogen menigte. Een koor
zong een aantal volksliede
ren. Het enige teken van on
genoegen waren de pamflet
ten met de vraag: "Hoe kun
nen wij P.W. (Botha) begroe
ten nu zijn beleid gericht is op
onze vernietiging?"
Botha was de eerste Zuidafri
kaanse premier die Soweto
bezocht. In juni 1976 was de
voorstad nog het toneel van
een hevige opstand van scho
lieren, waarbij vele doden
vielen.
ALEXANDRIË (UPI) - De Westduitse minister
van buitenlandse zaken, Hans Dietrich Gen
scher, heeft gisteren gezegd, dat de verwezenlij
king van zelfbeschikking voor de Palestijnen,
die zijn land ziet als onderdeel van een alomvat
tende regeling voor het Midden-Oosten, een
'Palestijns Thuisland' omvat.
Na
i gesprek van vijf kwartier Maar de Egyptische premier twij-
met premier Mustafa Chalil
Egypte zei Genscher tegen de
pers, dat Egypte en West-Duits-
land gelijkelijk belang stellen in
een alomvattende, rechtvaardige
en duurzame oplossing van het
Middenoostelijke vraagstuk.
"Deze regeling vereist waarborging
van de rechten van alle landen
van het gebied, erkenning van al
deze landen en het recht van het
Palestijnse volk zijn eigen toe
komst te bepalen, te vestigen en
te verwezenlijken. Verwezenlij
king houdt ook de schepping van
een thuisland in voor het Pale
stijnse volk", aldus Genscher.
Genscher, die gisteren in Egypte yg^ jje Egyptische pre-
felde er aan of de PLO dergelijke
"uiterst belangrijke" beslissin
gen wel kan nemen gezien de on
enigheid binnen de Palestijnse
bevrijdingsorganisatie. Volgens
Chalil is de vorming van een on
afhankelijke Palestijnse staat op
het ogenblik niet de belangrijkste
kwestie. Het gaat nu in de eerste
plaats om het behoud van het
Arabische karakter van de
westelijke Jordaanoever en de
strook van Gaza, de terugtrek
king van de Israëliërs uit alle in
1967 veroverde gebieden en zelf
beschikking door de Palestijnen.
aankwam, heeft vandaag
ontmoeting met president Sadat
en zal tevens later op de dag een
tweede gesprep hebben met
Chalil.
Beroep
Premier Chalil heeft gisteren in een
vraaggesprek voor radio-Cairo
een beroep op de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie (PLO) ge
daan een eind te maken aan haar
'volstrekt nutteloze' guerrilla-
aanvallen in Israël en het be
staansrecht van Israël te erken-
In ruil daarvoor, aldus Chalil, moet
Israël zijn militaire aanvallen op
Zuid-Libanon stopzetten en het
recht erkennen van de Palestij
nen op volledige autonomie ge
volgd door zelfbeschikking in de
strook van Gaza en op de weste
lijke Jordaanoever.
LONDEN - De goudprijs in Lon
den is gisteren enigszins ingezakt
nadat eerder in de week onge
kende hoogtepunten waren be
reikt. Gistermiddag werd de prijs
bij de "fixing" op 315,10 dollar
per ounce (31,1 gram) bepaald, 's
Ochtends was men op 317,75
dollar uitgekomen. Donderdag
was een recordprijs van 319,15
dollar bereikt. Dat werd toege
schreven aan bezorgdheid bij de
beleggers over de inflatie in de
wereld. De prijsdaling van giste
ren werd toegeschreven aan
winstnemingen.
JERUZALEM (AFP) - Een van de
naaste adviseurs van president
Ceaucescu heeft gisteren een on
derhoud gehad met premier Be
gin over Midden-Oosten- en bila
terale zaken. Een woordvoerder
van Begin zei late^ dat de ont
moeting niet geheel onverwacht
was, Roemenië had gevraagd
geen voorpubliciteit aan het be
zoek te geven.
De speciale afgezant was Vasile
Punjum die door de Roemeense
leider eerder met boodschappen
naar het Midden-Oosten was ge
zonden.
Volgens de Israëlische radio was
Punjun via een achterdeur het
bureau van de premier binnen
gegaan voor een geheime ont
moeting met de eerste
minister.
De aankomst van Punjun had aan
leiding gegeven tot hardnekkige
geruchten, die vooral weerklank
vonden in het dagblad Maariv en
die spraken over de mogelijkheid
van een "nieuw vredesinitiatief'
van president Ceaucescu.
Op vragen van journalisten aan de
minister van buitenlandse zaken,
Mosje Dajan, zei deze "niets te
weten" over de aankomst van de
Roemeeniër.
In welingelichte kringen zei men te
menen dat Roemenië vermoede
lijk graag de schade wil herstel
len die door recente Roemeense
initiatieven is toegebracht aan de
betrekkingen met Israël. Het be
zoek van president Ceaucescu
aan Syrië en vooral het bezoek
van PLO-leider Yasser Arafat aan
Boekarest heeft die betrekkingen
een zware slag toegebracht.
ADVERTENTIE
zullen proberen meer vaart
te brengen in het huidige overleg
tussen Egypte en Israël over au
tonomie voor de Palestijnen.
Carter
"Ik heb nog nooit een Arabisch lei
der ontmoet die mij onder vier
ogen heeft gezegd dat hij de stich
ting van een onafhankelijke Pa
lestijnse staat wenst", zo heeft
president Carter verklaard in een
interview met hoofdredacteuren
in Florida. "Publiekelijk spreken
ze zich wel uit voor een onafhan
kelijke Palestijnse staat, omdat
ze zich daartoe hebben verplicht
op de conferentie van Rabat;
maar de diplomatieke toon van
gesprekken onder vier ogen is
veel gematigder dan wanneer
men zich tot de publiciteit richt"
aldus Carter.
Hij ontkende dat de Arabische lan
den hun olie gebruiken als wapen
om de Verenigde Staten te chan
teren in hun Midden-Oosten-be-
leid. "Er is nog nooit een Arabi
sche of andere buitenlandse lei
der geweest die tegen mij heeft
gezegd of gelnsunueerd: als jij
niet zus of zo doet, sluiten wij de
oliekraan", zo zei hij in antwoord
op vragen. Hij zou ook niet toe
staan dat de Verenigde Staten
gechanteerd zouden worden.
Geen gesprek
Carter houdt vast aan het stand
punt dat Washington niet met de
Palestijnse bevrijdingsorganisa
tie PLO praat zolang de PLO het
bestaansrecht van Israël niet er
kent. Hij herinnerde eraan dat
president Nixon deze toezegging
aan Israel heeft gedaan. "Het was
niet mijn beleid. Maar ik onder
schrijf dat beleid en zal het uit-
i", aldus Carter.
(Van onze correspondent)
ISTANBOEL - Turkije zal zich niet mengen m de binnenlandse aangele
genheden van buurland Iran, onafhankelijk welk regime daar heerst, zo
heeft de Turkse premier Ecevit deze week verklaard. Hij ontkende dat
huursoldaten uit Oost-Turkye de grens met Iran hadden kunnen passe
ren, zoals geruchten willen, en dat Iraanse militairen toegang hadden in
Turkije.
Wel heeft Turkije eind juli, overeenkomstig internationale gebruiken, een
kleine Iraanse eenheid voor korte tijd in het land toegelaten om zich te
redden uit de omsingeling door de „separatistische nationale groepen"
in het nabuurland. Ecevit vermeed, net als de Turkse radio en televisie,
het woord "Koerden" te gebruiken, wat de Turkse pers intussen al naar
hartelust doet.
De Turkse premier reageerde op een spectaculaire persconferentie die
daarvoor in Ankara was gehouden door twee afgevaardigden uit het
koerdische oosten van het land: Azizoglu, behorende tot de Republi
keinse Volkspartij, en een onafhankelijke. Yilmaz, die al eerder voor zijn
mede-Koerden in de bres was gesprongen. Daarbij eisten zij in een
gemeenschappelijke verklaring dat de regering, mede met het oog op de
publieke wereldopinie stelling zou nemen tegen het „fascistisch be
wind" van Chomeini, die zij een „verschrikkelijke beul en dictator,
zonder weerga in de geschiedenis" noemden.
„De regering kan niet terugdeinzen voor haar geestelijke verantwoorde-
lijkheid de bloedige handen van Chomeini te hebben geschud zo zei
den de twee. Daarmee doelden zij op het officiële bezoek dat de Turkse
minister van buitenlanse zaken Okcun aan Teheran heeft gebracht als
tweede bewindsman van deze rang in successie, na zijn Pakistaanse
collega. Na een verwijzing naar de Turkse minderheid in Cyprus waar
schuwden zij dat genocide op de Koerden in Iran een precedent zou
kunnen scheppen voor een gelijksoortige slachting onder de Turkse
minderheid in dat land.
Ze spraken zich uit tegen een „kolonialistische en chauvinistische aanpak
van Koerdische minderheden" waarmee zij ook die in Turkije zelf be
doelden. „Dat er Koerden zijn in Turkije weet iedereen binnen en buiten
het land" Naar aanleiding van een vraag over de berichten dat 5000
Koerden uit Turkije hun volksgenoten in Iran te hulp zijn gekomen zei
Yilmaz dat dat best mogelijk was, maar zeker niet tegen betaling, zoals
de geruchten willen. Maar hij vroeg ook waarom de regering de berich
ten nog niet had tegengesproken dat Iraanse militairen op Turkse bo
dem worden toegelaten „om de omsingeling van de Koerden vanuit het
westen te voltooien"
Een stellingname tegen Chomeini is voor Ankara extra moeilijk omdat de
Turkse regering hoopt op het verkrijgen van olieleveranties uit Iran
onder gunstige faciliteiten waarover volgende week een Turkse delega
tie in Teheran zal onderhandelen. Ook stelt men zich veel voor van het
gewicht dat de Iraanse delegatie, die dit jaar samen met Pakistan voor
het eerst op de conferentie van volkenbonden samen verschijnt, aldaar
in de schaal zal leggen ten gunste van het Turkse standpunt inzake
Cyprus en erkenning van de Turks-Cyprische federale staat.
De persconferentie van de twee afgevaardigden werpt voor Ecevit ook
binnenlandse problemen op. Ze lieten namelijk blijken, in antwoord op
desbetreffende vragen, verdere parlementaire steun aan de regering
afhankelijk te stellen van de reactie op hun verklaring. Deze regering,
wellicht wel in een minderheidspositie in het parlement, kan het verlies
van de steun van nog twee absoluut niet velen, al is het onwaarschijnlijk
dat deze openlijk de rechterzijde gaan steunen die jegens de Koerden
nog onverzoenlijker is.
Dag van de overwinning
Al met al moet ook voor Ecevits positie worden gehoopt dat het niet komt
tot een dramatische en bloedige inname van Mahabad. Zoiets zou de
Koerdische, en van de weeromstuit ook de anti-Koerdische, sentimen
ten in Turkije ver opzwepen. Tekenend reeds was een passage uit de
boodschap die president Koruturk tot het volk richtte naar aanleiding
van de Dag van de Overwinning (op de Grieken in 1922) die deze week
onder overigens bar slechte weersomstandigheden werd gevierd.
Over de elementen uit binnen- en buitenland die de Turkse natie willen
opdelen op basis van taal, ras, klasse of religie zei Koruturk dat „wellicht
van enkele mensen de hoofden zullen worden ingeslagen". Een passage,
die in de kop van een grote krant als de Milliyet zelfs wordt gebracht
zonder het woord „wellicht"
De republiek die door Ataturk werd gesticht overkoepelt alle verschillen
tussen man en vrouw, oud en jong, west en oost, aldus de president, hij
biedt geen plaats aan „bevrijde zones", waarmee hij doelt op de recente
beschuldiging van oppositieleider Demirel dat er hier en daar in het
oosten van het land al gebieden zijn die onder effectieve controle van
Koerdische terroristische organisaties staan.
Opperbevelhebber Epren vulde in een eigen dagorder ter gelegenheid van
het feest Koruturks verklaring aan met de verzekering: „Wy zullen dit
vaderland niet met gebroken handen achterlaten"
PLAINS, GEORGIA (UPI) - Presi
dent Carter heeft gisteren de 42-
jarige beroepsdiplomaat Donald
McHenry tot opvolger van An
drew Young benoemd als Ame
rikaanse ambassadeur bij de VN
McHenry, evenals Young een ne
ger, was de afgelopen 2,5 jaar de
derde man van de Amerikaanse
vertegenwoordiging b(j de VN.
Hij was de voornaamste assistent
van Young die twee weken gele
den als Amerikaans ambassa
deur bij de VN aftrad na een rel in
verband met zijn onderhoud met
een functionaris van de Pale
stijnse bevrijdingsorganisatie
waarvoor hij geen toestemming
had gekregen.
McHenry is in tegenstelling tot
Young, een 'echte' diplomaat die
zijn woorden zorgvuldig kiest.
Hij leidde de onderhandelingen
met de Russen op het vliegveld
Kennedy over het vertrek van de
Russische ballerina Lyoedmila
Wlasowa en speelde een belang
rijke rol bij de onderhandelingen
tussen vertegenwoordigers van
een groep westerse landen en
Zuid-Afrika over de toekomst
van Namibië (Zuidwest-Afrika).
McHenry wordt beschouwd als
een kenner van de problematiek
Donald McHenry
in Afrika. In de beweging van de
Amerikaanse negers voor gelyke
burgerrechten van blank en
zwart heeft hij geen leidende
functie vervuld. Young was wel
een van de leiders van deze be
weging.
De benoeming van McHenry moet
nog door de Amerikaanse senaat
bekrachtigd worden.
®zo 2 t/m do 6 september/beatrixgebouw ZONDAG
gebruiksgoederen
UTRECHT openingstijden: zo 2 september 10-10 uur, overige dagen 9-18 uur
