Vakbeweging
zal weer op
looneisen-
tour moeten
Schuld
en
boete?
TE
GAST
ZATERDAG 1'SEPTEMBER 1979
Mevrouw Irene Vorrink,
oud-minister van volks
gezondheid en milieu
hygiëne, nu nog Amster
dams wethouder voor
volksgezondheid en nog-
wat-dingen, geeft „de
pijp aan Maarten". Dat
laatste is een uitdruk
king uit de wielèrsport.
Die uitdrukking bete
kent: opgeven.
Mevrouw Irene Vorrink geeft in
derdaad op. Zij heeft bekend
gemaakt op korte termijn niet
langer wethouder van Amster
dam te willen zijn. Enkele da
gen na de bekendmaking daar
van gaf zij bovendien te kennen
geen lid meer te willen blijven
van de gemeenteraad van Am
sterdam. Tijdens de dagen tus
sen die twee beslissingen is er
nogal wat druk op haar uitgeoe
fend om inderdaad geheel van
het politieke toneel te verdwij
nen-van „bevriende" politieke
zijde, zowel als van politiek
„bevriende" kranten.
Er zullen veel mensen in Neder
land zijn die de politieke afgang
van Irene Vorrink handenwrij
vend constateren. Mensen b.v
die zich herinneren dat destijds
de verkiezing van Irene, als ex
ponent van Nieuw-Links, in
het partijbestuur van de PvdA
leidde tot de beroemd gewor
den beredans van André van
der Louw. Mensen die daarna
Irene beschouwden als expo
nent van alles wat extreem en
redeloos was. Mensen die dan
ook, later, met groot genoegen
constateerden dat Irene's mi
nisterschap bepaald geen
doorslaand succes was. Andere
mensen zeker ook, die haar ra
zend hebben aangevallen toen
zij de opmerkelijke taak kreeg
een onvolwassen plan van het
Amsterdamse college van B en
W te verdedigen in een aantal
stadswijken - dat was ver
schrikkelijk.
Al die mensen zullen het nu naar
hun zin hebben. Irene Vorrink
treedt ^f als wethouder, en
verlaat de Amsterdamse ge
meenteraad. Daarmee is, zon
der twijfel, haar politieke loop
baan beëindigd. Voor wie ex
treem-links bestrijdt reden tot
vreugde, naar het schijnt.
Triest voor Irene, zullen de
mensen zeggen, maar voor de
politiek niet slecht. Hebben die
gelijk?
Vlag
De Amsterdamse PvdA, vrijwel
altijd voorop in radicale onver
draagzaamheid, houdt zich
opmerkelijk stil. Die club wil
de, een jaar geleden, Irene be
slist als wethouder, ondanks
haar slechte gezondheid. Die
club had Irene Vorrink, en Jan
Schaefer, nodig als vlag om de
lading van jarenlange voortdu
rende interne conflicten te
dekken. Conflicten waarin de
Amsterdamse PvdA Han
Lammers, Pitt Treumann en tal
van andere eigen prominenten
onder heeft laten gaan. Nu is
het de beurt aan Irene Vorrink.
Reden tot vreugde? Natuurlijk
niet voor Irene, die een door
PvdA-fractievoorzitter Pelle
Mug aangeboden afscheids
etentje resoluut weigerde.
Reden tot vreugde voor de PvdA,
waarvan het Amsterdamse ka-
nibalisme zo langzamerhand
onrustbarende vormen begint
aan te nemen?
De antwoorden op deze vragen
lijken negatief. Zelfs Den Uyl
schijnt zich, eindelijk, zorgen te
gaan maken over wat zich aan
radicalisering en onverdraag
zaamheid in de PvdA aan het
vol trekken is. In, dat proces
speelt al jaren de hoofdstad een
hoofdrol.
Door ervaring in vele crises wij
zer geworden probeert de Am
sterdamse PvdA het verwijde
ren van Irene Vorrink uit de
politiek een wat minder on
menselijk gezicht te geven dan
dat van vele van haar voorgan
gers. Annet de Waard, nieuw
raadslid en sindsdien ook co
lumniste van Het Parool (het
dagblad dat uitmunt in goed
praterij van alles wat de Am
sterdamse PvdA doet) schreef
dezer dagen in dat blad een
prijzend artikel over Irene. Ze
zou tóch verdiensten hebben
gehad, en dan wel voor de
emancipatie van de vrouw, al
dus Annet. Een stuitend ver
toon, zo'n stuk.
Integriteit
Moeten redelijke mensen blij zijn
met het verdwijnen van Irene
Vorrink uit de politiek? Ik zou
op die vraag voor geen prijs met
een gewoon ,ja" antwoord
willen geven. Ik ken haar niet
goed, maar goed genoeg voor
de overtuiging dat zij intelli
gent is, en vooral een warm
mens. Daar kan tegen worden
ingebracht dat dergelijke ei
genschappen onvoldoende zijn
voor een succesvolle politieke
loopbaan. Akkoord. Maar
waaróp viel Irene Vorrink uit
eindelijk? Zonder twijfel op de
problematiek rond de heroine-
verslaafden. Over dat hete han
gijzer, waarvoor noch landelijk
noch plaatselijk een behoorlijk
beleid is ontwikkeld, struikel
de Irene in Amsterdam defini
tief.
Het heroineprobleem is beslist
niet alleen, of zelfs maar in de
eerste plaats, een zaak van ge
meentelijke zorg. Het depar
tement van justitie heeft er veel
mee te maken, CRM en bin
nenlandse zaken ook, en de
burgemeesters van de gemeen
ten waar zich het probleem
voordoet. Voor Amsterdam
geldt dat óók. Daar bestaat het
probleem sinds 1972, hoewel
het lang door verantwoordelij
ke politici is ontkend. Al jaren
is het daar, en elders, levens
groot. Samkalden heeft het er
in zijn laatste bestuursjaren erg
moeilijk mee gehad. Maar het
was toen wél in de eerste plaats
het bestuursprobleem van
Samkalden. Niemand was van
mening dat de toenmalige ge
zondheidswethouder van de
CPN, de voortreffelijke Harry
Verhey, die zaak zou moeten
„doen". Nee, het was Samkal
den in de allereerste plaats. Het
ging over algemeen beleid, en
het ging niet over de openbare
orde.
Daarover gaat het in Amsterdam
nog steeds, bij het heroine
probleem bij de veiligheid op
de Zeedijk, bij het rondjagen
van de zgn. SOSA-groep van
Surinaamse heroineverslaaf-
den, ging het niét in de eerste
plaats om het beleid van Irene
Vorrink. Het ging om het beleid
van de burgemeester van Am
sterdam.
Verantwoordelijkheid
Nogal wat mensen zijn, zo blijkt,
tevreden over het verdwijnen
van Irene Vorrink uit de poli
tiek. Een radicaal-socialiste
minder... Ik deel die vreugde
niet. Ik betreur het vertrek uit
de politiek van iemand die ge
heel anders denkt dan ik, maar
waarvan ik de integriteit erg
waardeer. En wie is verant
woordelijk voor de aanpak van
het probleem, waarover Irene
viel? Hij blijft rustig zitten. Hij
heet Wim Polak en is burge
meester van Amsterdam.
Dat de beruchte „kop" van de
Zeedijk, na de grote „schoon
maak" door de politie van rond
de jaarwisseling (bewoners en
bedrijven kregen toen weer
hoop), nu weer een even on
leefbaar heroinehandelscen-
trum is als een jaar geleden -
wie zou dat Irene Vorrink dur
ven verwijten?
"Dus wij zouden moeten matigen, zogenaamd voor de werkloze en voor de kan
sarme, laat me niet lachen". Het is een uitspraak van een lid van het actiecomité
van stakende havenarbeiders in Rotterdam. Een uitspraak die de benarde positie
van de vakbeweging in het nu al ruim een week durende conflict goed weergeeft.
De achterban heeft het contact met de bond verloren. Het matigingsbeleid van de
vakbeweging is niet aangeslagen bij de leden. De theorie van minder looneisen en
daarvoor in de plaats meer werk, hebben de mensen van de vloer in de praktijk
zien mislukken. Die zagen het aantal arbeidsplaatsen alleen maar verminderen.
De onvrede bij de leden over de
onderhandelingsresultaten
van de bonden van de afgelo
pen jaren was ook bij de be
stuurders bekend. Al voordat
de stakingen in de vleeswa-
renindustrie en de havens
uitbraken, rommelde het
binnen de Federatie Neder
landse Vakbeweging, FNV
met ruim één miljoen leden
de grootste vakcentrale van
het land. Steeds meer bonden
gaven te kennen weinig hei
meer te zien in het voortzetten
van het zogenaamde "ge
coördineerde arbeidsvoor
waardenbeleid". Dat is he
beleid van de vakbeweging
om zoveel mogelijk gelijke ei
sen te stellen in alle be
drijfstakken. Het bleek echte
steeds minder goed te verko
pen dat een goed florerende
bedrijfstak geen looneisen
zou mogen stellen omdat het
elders zo slecht ging.
Invloed
Bovendien vroegen de leden
zich af wat hun invloed nu ei
genlijk wel was op dat ge
coördineerde arbeidsvoor
waardenbeleid. Ze kregen
een kant en klaar pakket
voorgeschoteld waar ze dan
wel wijzigingen in mochten
aanbrengen, maar dat wilde
nog helemaal niet zeggen dat
deze ook werden overgeno
men. Ten eerste zou de totale
bond zich er achter moeten
scharen, en daarna zou de
bond weer binnen de grote
centrale een meerderheid
moeten proberen te vinden
om een wijziging in het pak
ket er uiteindelijk door te
krijgen. Zo'n procedur°
werkt vervreemding in de
hand en dat is het afgelopen
jaar dan ook gebeurd.
r andere bedrijven Belangrijke leus op de span-
De
ntwikkeling tegenhouden
afdelingsvergaderingen
waar de leden van de diverse
bonden moesten beslissen
over het eisenpakket zijn zeer
slecht bezocht. Op een verga
dering van de afdeling Leiden
van de Industriebond FNV
over het arbeidsvoorwaar
denpakket kwamen bijvoor
beeld niet meer dan 'twee le
den opdagen.
Op zich zou de desinteresse nog
niet eens zo erg zijn, als de
bonden hun leden dan uit
eindelijk maar goede onder
handelingsresultaten hadden
kunnen voorschotelen. Ook
dat is niet het geval. De fru
straties over de afgelopen jaar
gevoerde cao onderhandelin
gen zijn nog volop aanwezig
in het werknemerskamp. Ar
beidstijdverkorting was het
centrale, thema. Veel meer
dan een paar verplicht op te
nemen snipperdagen en een
regeling voor vervroegd pen
sioen (waarvan de kosten
voor een deel door de werk
nemers zelf gedragen moeten
worden) hebben de onder
handelaars er niet uit weten te
slepen.
In feite betekent het dat de vak
beweging nu voor de tweede
achtereenvolgende keer de
strijd van de werkgevers
heeft verloren. Het jaar daar
voor was namelijk ook al wei
nig succesvol afgesloten
Centraal stond toen de "apo"
de arbeidsplaatsenovereen
komst: afspraken met de
werkgevers over de hoeveel
heid arbeidsplaatsen en de
kwaliteit daarvan. Ook hier
over konden de bonden geen
afspraken maken met de
werkgevers en geen vak
bondsbestuurder durft nu
nog het woord apo in de mond
te
Twijfel
Na deze twee magere jaren is de
twijfel binnen de vakbewe
ging gegroeid, maar zoals we
de laatste week hebben kun
nen merken, nog veel meer bij
de leden. De acties in de ha
ven van Rotterdam zijn een
signaal. De onvrede is nu nog
beperkt tot de havens van
Rotterdam maar zit natuur
lijk ook bij werknemers el
ders in het land.
Een ding is dan ook wel duide
lijk na de gebeurtenissen in
Rotterdam: het gecoördi
neerde arbeidsvoorwaarden
beleid kan de vakbeweging
de komende jaren wel verge
ten. De jaren tachtig zullen
weer de jaren van de loonei
sen worden. Looneisen die
per bedrijfstak (en dus per
vakbond) zullen verschillen
al naar gelang de financiële
positie van de betreffende
bedrijfstak.
Na de in de haast bijeengeroe
pen federatieraad (waarin alle
bij de FNV aangesloten bon
den zijn vertegenwoordigd)
van afgelopen maandag, liet
FNV voorzitter Wim Kok al
doorschemeren dat een loon
eis voor 1980 om de koop
kracht van de werknemers
veilig te stellen, niet moest
worden uitgesloten. Maar
Kok zei nog meer namelijk
dat de vakbeweging met het
probleem zit hoe je uiteenlo
pende situaties in één ge
coördineerd arbeidsvoor-
waardenvat moet gieten.
"Moet je bij je opstelling uit
gaan van je zwakke broeders,
of van de gemiddelde onder
neming", aldus de FNV voor
zitter.
Wanneer de vakbeweging op de
lijn van de gemiddelde on
derneming gaat zitten, bete
kent dat wellicht meer dan 'n
looneis, alleen om de koop
kracht op peil te houden Dat
zal in veel gevallen koop
krachtverbetering beteke
nen. Ten koste van de zwakke
broeders. Maar wanneer de
leden niet meer in de hand
zijn te houden zoals nu het
geval is, heeft de vakbewe
ging weinig keus.
Kabinet
Veel van wat er de komende
maanden gaat gebeuren zal
ook afhangen van de plannen
die het kabinet zal presente
ren op de Derde Dinsdag van
september. Volgens de laatste
berichten wil het kabinet de
koopkracht van de inkomens
tot 32 duizend gulden per jaar
handhaven. De nullijn dus.
Om dat te bereiken denkt het
kabinet onder meer aan een
belastingverlaging voor de
lager betaalden.
Het kabinet kan ook haast niet
anders, want wanneer het om
het handhaven van de koop
kracht van deze groep gaat,
treft de ploeg van Van Agt een
gesloten front van werkge
vers en werknemers tegen
over zich.
En dan speelt er nog een punt
mee dat enkele weken gele
den nog hét struikelblok in de
cao onderhandelingen voor
het komend jaar leek te wor
den. Dat is het handhaven van
de volledige prijscompensa
tie. Zowel regering als werk
gevers willen de gestegen
kosten voor energie buiten de
prijscompensatie houden. De
vakbeweging, FNV én CNV,
heeft al eensgezind nee tegen
dit voornemen gezegd. Dat
wordt dan dezelfde situatie
als in 1977 toen de werkgevers
te kennen gaven van de au
tomatische prijscompensatie
af te willen. Een paar goed
georganiseerde stakingen
brachten de werkgevers toen
tot andere gedachten.
Stroomversnelling
Met de acties in de Rotterdamse
haven en de vleeswarenin-
dustrie is de discussie over
het arbeidsvoorwaardenbe
leid 1980 in een stroomver
snelling geraakt. Ongetwij
feld zullen het komend jaar
nog een paar centrale eisen
worden gesteld, bijvoorbeeld
de handhaving van de volle
dige prijscompensatie. Daar
naast zal de totale vakbewe
ging ook nog wel vragen om
arbeidstijdverkorting. Dit
past ook in het kader van het
door het Europees Verbond
van Vakverenigingen opge
stelde programma waarin
staat dat gestreefd moet wor
den naar een arbeidstijdver
korting van 10 procent per
jaar.
De arbeidstijdverkorting zal
echter even op een laag pitje
komen te staan. Door de hui
dige ontwikkelingen is het
gevaar levensgroot aanwezig
dat meer loon, net als in de
jaren zestig, weer het hoofd
thema gaat worden. Wim Kok
zal er niet gelukkig mee zijn
en dan ook nog wel proberen
deze ontwikkeling tegen te
houden.
Wanneer het hem niet lukt, ziet
hy de vakbeweging weer af
glijden naar de belangenor
ganisatie voor de werkenden.
De door hem zo bepleitte so
lidariteit tussen werkenden
en niet-werkenden zal onder
druk van de stakingen voor
een paar jaar in de ijskast
moeten.
Het valutadenken rukt op" zei
iemand uit de Rotterdamse
haven In dat valutadenken is
geen plaats voor werklozen
en kansarmen. Die sullen het
dan weer even zelf moeten
uitzoeken.
