vrouwen
spoor
„De Wissel" brengt
even op een ander
Uit-uit
uit-uit
Duitse 'vrouwenkrant' voor blinden
Twee exposities
overeen stuk
textiel-historie
PAGINA 16
EXTRA
MAANDAG 13 AUGUSTUS 1979
aan een praatgroep of een andere
Vido-activiteit.
Heieen: „Dat is erg belangrijk. Daar
hebben ze vaak al leren luisteren
naar elkaar, leren belangstelling
te tonen voor een ander, met ie
mand mee kunnen leven, elkaar
wat op kunnen vangen. Je moet
geen vrouwen krijgen, die ontzet
tend depressief zijn of vreselijk in
de put zitten. Dat haalt de andere
vrouwen naar beneden. Als ze in
een praatgroep hebben gezeten
zijn ze al een stapje verder"
Gespreksgroepen
,,De Wissel" is geen hotel, zeggen
Ton en Heieen uitdrukkelijk
Dagelijks zijn er gespreksgroe
pen, die door Ton geleid worden
Verder zijn er tijdens de week
nog andere activiteiten, zoals
boetseren, schilderen, yoga en
bewegingslessen.
Ton: „Die combinatie van al die ac
tiviteiten, het samenzijn een
week lang en de praatgroep,
schijnt erg goed te werken. De
meeste vrouwen durven veel
meer te zeggen. Meer dan vaak in
een praatgroep in een kleine
plaats wordt gezegd. Daar kent
iedereen elkaar en zijn ze toch
bang voor geroddel en vervelen
de praatjes. Dat is ook vrij lo
gisch"
Tot nu toe zijn er drie groepen in
„De Wissel" geweest, die alle drie
goed liepen. Heieen: „We waren
er zelf wat verbaasd over, de
.vrouwen trokken zo goed met el
kaar op, dat hadden we niet ver
wacht. We dachten dat het alle
maal veel moeilijker zou verlo
pen, want het is natuurlijk toch
moeilijk voor een vrouw van in de
vijftig om bijvoorbeeld opeens
met een andere vrouw op één
kamer te slapen. Bij één groep za
ten twee vrouwen, van wie de één
de ander 's avonds in slaap sprak,
dat vond ik hartverwarmend.
Veel vrouwen zeggen hier ook,
dat ze zoveel aan elkaar kwijt
kunnen en veel warmte van el
kaar krijgen"
Ton: „Wat ik opvallend vond, was
dat veel vrouwen die hier met li
chamelijke klachten gekomen
waren, deze al snel kwijtraakten.
Zo liep één vrouw al tijden bij een
Door
Lisette Gottschalk
cardioloog, ze had last van een
beklemd gevoel op haar borst. Na
een paar dagen waren de klach
ten verdwenen. Of iemand die
vreselijke maagklachten had.
Hier merkte ze er niets meer van.
En natuurlijk, datje van vrouwen
te horen krijgt dat ze zich sterker
voelen, minder bang voor andere
mensen, meer van zich af durven
bijten".
In de folder van „De Wissel" staat,
dat er een „inwonend gastvrouw"
is. Heieen: „Dat is zo een beetje
verkeerd gesteld. Het geeft de in
druk, dat ik iedereen steeds ver
zorg. Dat is niet het geval. Vrou
wen hier moeten veel zelf doen
Ik ben inwonend, omdat sommi
ge vrouwen het een prettig idee
vinden dat er iemand in huis is. Je
kan je weieens niet goed voelen
Een sjieke buurt, mooie grote
bomen, dikke struikgewas
sen, kapitale villa's en bun
galows. Ik rijd een oprijlaan
in en sta stil voor een mooi wit
huis, denk dat ik verkeerd
ben. Zou dat „Stichting De
Wissel" zijn, huis voor vrou
wen in de middenleeftijd?
Maar ik ben op het goede
adres, een braaf hondje komt
kwispelstaartend op me af en
een kleine vrouw doet de deur
open: Heieen Toet. Volgens
de folder „inwonend gast
vrouw". Eenmaal binnen kijk
ik m'n ogen uit, een grote
keuken, een aardige zitkamer
en een prachtige serre waarin
de eettafel staat.
Heieen bewoont met haar doch
ter een ander deel van het
huis. Ze laat me twee slaap
kamers zien waar de gasten
terecht kunnen, drie perso
nen per kamer, paarse
spreien, gestreepte gordijnen
met felle kleuren. Heieen
trekt er een recht: ,,'t Zit alle
maal nog niet zoals het hoort,
we zijn nog maar aan het be
gin". Overal grote ramen, veel
licht en vooral veel groen. Ik
zou best zelf hier een weekje
willen logeren, maar ik mag
nog niet.
Een enorme tuin fond het huis.
Ton Daamen, blond haar,
slank sportief type, komt
binnen en troont me mee. We
kruipen tussen bomen en
heggen door, want de tuin is
nog veel groter dan je op het
eerste gezicht denkt. „Zie je al
die bomen en struiken daar,
die moet ik nog Sftoeien, moet
je zien wat een rotzooi die vo
rige huurder heeft achtergela
ten". Ik zie een grote hoop
tuinafval. Ze neemt me mee
naar een idyllisch plekje, een
vijvertje met een houten
boomstam ernaast als bank.
„Daar moet ik een nieuwe
boomstam op leggen, door
deze zak je heen"
We lopen langs het groentetuin
tje van Heieen. De kat ligt er
prachtig te poseren. Sla,
bloemkool, andijvie van ei
gen teelt. We lopen meters
verder, zien £en klein zwem
badje. Heieen klaagt dat ze al
die algen in het water niet
goed kan wegkrijgen, gaat
met een schepnet door het
water heen. Naast het huis
nog een terras, waar je heer
lijk in de zon kan zitten, ten-
In de Westduitse Bondsrepubliek
leyen bijna vijfenveertigduizend
blinde vrouwen. Voor hen is
kortgeleden het eerste nummer
verschenen van „Unter Uns", een
in brailleschrift vervaardigd tijd
schrift waarin actuele vrouwen
zaken aan de orde komen. Het
blad wil informatie geven over
politiek, vrouwenvraagstukken
en problemen van gehandicapte
vrouwen, ruimte bieden aan re
portages van vrouwen voor
vrouwen, en blinde vrouwen in
de gelegenheid stellen om over
hun eigen ervaringen te vertellen.
Het wordt gemaakt door zes
vrouwen die op uiteenlopende
terreinen werkzaam zijn voor en
met blinden en slechtzienden. Ze
richten zich vooral tot jonge
vrouwen, omdat het merendeel
van de oudere blinde vrouwen in
de Jbonusrepubliek aan zoge
naamde „ouderdomsblindheid'
lijdt en geen kans meer zou zien
om alsnog het brailleschrift on
der de knie te krijgen, aldus een
bericht in de Duitse vrouwen
krant Emma.
In Nederland bestaat een
maandblad in gesproken vorm
(op de band dus) voor blinde
vrouwen, dat verzorgd wordt
door de in Den Haag gevestigde
Nederlandse blindenbibliotheek.
Het heet „De vrouw uit ons
huis" en wordt qua inhoud door
een medewerker van de blinden
bibliotheek omschreven als „een
gesproken maandblad voor de
zelfstandige, ontwikkelde
vrouw" waarin, bijvoorbeeld, de
positie van de vrouw in andere
werelddelen aan de orde komt.
Ook verschijnt in Nederland een
weekblad in brailleschrift voor
doof-blinden, dat zowel voor
vrouwen als voor mannen be
stemd is.
Gelijke kansen
Een bericht van de informatie-
dienst van de Australische am
bassade: in Victoria, de meest
zuidelijk gelegen staat van Au
stralië, heeft het gouvernement
een commissie voor gelijke kan
sen geïnstalleerd die klachten
over uiteenlopende vormen van
discriminatie van vrouwen in de
Australische maatschappij te
beoordelen krijgt. De totnutoe bij
de commissie gedeponeerde
klachten van vrouwen hebben
vaak betrekking op discriminatie
bij arbeidsbemiddeling tenge
volge van het feit dat werkgevers
bij hun wensen nog altijd vast
houden aan het begrip „typisch
mannen- of vrouwenberoep
voorts op de moeilijkheden die
een ongehuwde vrouw, weduwe
of gescheiden vrouw met kinde
ren kan ontmoeten wanneer ze
als alleenstaande een huis wil
kopen of huren. Diverse klachten
komen van vrouwen die wegens
zwangerschap ontslag aangezegd
krijgen en van getrouwde wer
kende vrouwen die bij inkrim
ping van het personeelsbestand
als eersten worden ontslagen.
Ook melden veel vrouwen dat ze
uit allerlei sportclubs worden
geweerd.
Ongeveer de helft van de klachten
over discriminatie bij het zoeken
van werk blijkt overigens afkom
stig van mannen die zich bekla
gen over het feit dat vrouwen
voorrang krijgen bij het sollicite
ren op bepaalde werkterreinen.
Textiel vertelt een stuk geschiede
nis, steeds opnieuw. Nederlandse
musea die zich (geheel of ten de
le) in deze materie specialiseren,
hebben de liefhebbers tijdens de
afgelopen jaren meer dan eens
een plezier gedaan door het in
tentoonstellingsvorm gieten van
een deel van de historie van het
materiaal textiel. Deze zomer zijn
er opnieuw twee exposities op dit
gebied te bezichtigen: in het his
torisch Kostuum Centrum in
Utrecht, en in het Nederlands
Openluchtmuseum in Arnhem.
In het Historisch Kostuum Cen
trum staat al enige tijd de ten
toonstelling "Een lastig pak", die
kleding en kleedgewoonte uit de
periode tussen 1555 en 1625 laat
zien. Deze expositie, tot stand
gekomen in het kader van de
herdenking van de Unie van
Utrecht (1579-1979) zou oor
spronkelijk tot 1 juli duren. Maar
de belangstelling, ook van bui-
tenlands publiek, is zo groot dat
de tentoonstelling tot half sep
tember is verlengd.
Ook hebben de kostuumdeskundi
gen van het centrum een werk- t
map gemaakt over kleding en
kledingdetails uit de betreffende
periode, en een brochure met
kostuumadviezen en patronen.
Er is een speciale "studietafel"
met documentatie over kledings-
tijlen, herkomst en ontwikkeling f
uit de periode 155-1625~. In een
speciale ruimte worden de be-
langrijke "textiele ambachten"
uit die tijd tentoongesteld. De i
expositie wordt aangevuld met
kledingaccessoires en textielob-
jecten uit diverse Nederlandse j
musea en uit het eigen bezit van
het .kostuumcentrum. Bijzon
derheden: het Historisch Kos
tuum Centrum is gevestigd in het
pand Loeff Berchmakerstraat 50,
Utrecht. Het is geopend op don
derdag, vrijdag, zaterdag en zon
dag, van 13 tot 17 uur. Voor
rondleidingen kan tijdens die
uren telefonisch een afspraak
worden gemaakt (030-315397).
Van 2 augustus tot en met 15 au
gustus is het kostuumcentrum
gesloten.
Samen met Heieen Toet (53), maat
schappelijk werkster, en Caecilia
Jansen (54), kunstzinnig thera
peute, heeft ze een stichting opge
richt ten behoeve van een huis in
Hilversum, genaamd De Wissel
aan de Wisseloordlaan, waar
vrouwen in de middenleeftijd
eens een weekje kunnen loge-
Heleen en Ton zijn al twee jaar ac
tief bij de zgn. Vido-groepen,
groepen die geleid worden door
en bestemd zijn voor „vrouwen in
de overgang", tussen de veertig
en zestig jaar oud. Ze leiden bei
den gespreksgroepen: Ton in
Utrecht en Heieen in Hilversum,
en Caecilia geeft schilder- en
boetseerlessen bij Vido Hilver-
Heleen: „Ton en ik constateerden
in gespreksgroepen, dat er een
enorme behoefte was aan „even
eruit zijn". Even weg uit de dage
lijkse beslommeringen, weg bij
man en kinderen, even alleen.
Ook hadden veel vrouwen er be
hoefte aan om even afstand te
nemen, dan zijn je problemen
vaak beter te overzien. Sommige
Vido-leidsters in het hele land
waren bezig met het zoeken van
een huis, waar die groepen eens
een weekje heen konden. De
meeste pogingen liepen echter op
niets uit. Totdat in april van dit
jaar in Hilversum een huis vrij
kwam. De eigenaar wilde het be
stemmen voor een ideëel doel
Dat was precies wat wij nodig
hadden. We kregen het huis toe
gewezen, hebben het geschilderd
en opgeknapt, subsidies aange
vraagd bij verschillende fondsen,
zoals bijvoorbeeld het Koningin
Juliana Fonds, en bij CRM en zijn
maar van start gegaan". Eind mei
is de officiële stichtingsakte ge
tekend, maar de 14e zijn Heieen
en Ton al begonnen.
Zelfstandiger
Het huis biedt plaats aan zes perso
nen per week. Ze moeten zelf la
kens en handdoeken meenemen
en ook zelf voor eten zorgen. He-
leen: „Dat stuitte in het begin wel
op weerstand, want ze hadden
zoiets van: thuis moet ik altijd
zelf het eten koken. Het liefst
zouden we natuurlijk iemand
willen hebben, die hier 's avonds
komt koken, maar die is nog
moeilijk te vinden. Ook hebben
we daar geen geld voor, we wach
ten nog op subsidies"
„We hebben aanspraak gemaakt op
een deel van de zeven miljoen van
mevrouw Kraaijeveld (staatsse
cretaris emancipatiezaken,
red.)", zegt Ton. „Al dat emanci
patiegeld dat over 1978 is over
gebleven"
De kosten van het verblijf zijn f175
per week. „Dat hebben we mini
maal nodig om quitte te kunnen
spelen. Voor vrouwen die het erg
slecht kunnen missen, stellen we
een bedrag van ongeveer hon
derd gulden vast, maar dat bete
kent dat we zelf bij moeten pas
sen", aldus Ton.
Doel van het verblijf, dat van
maandagochtend tot vrijdag
middag duurt, is vrouwen wat
sterker en zelfstandiger te ma
ken. Een voorwaarde voor het
verblijf in „De Wissel" is, datje
eerst deelgenomen moet hebben
Weekje weg uit beslommeringen
HILVERSUM - „Er komen hier soms vrouwen die nog
nooit een dagje bij hun man zijn weggeweest. Voor hen is
het een hele stap om vijf dagen weg te gaan en hem z'n
eigen potje te laten koken", zegt Ton Daamen (55), een van
de oprichtsters van Stichting De Wissel.
Maar ach, in feite kunnen ze el
kaar nog veel beter helpen"
Weekschema
Het weekschema van „De Wissel"
ziet er als volgt uit: Maandagoch
tend komt de groep aan. Dan
wordt er eerst koffie gedronken
Heieen laat het huis zien en ver
telt een beetje hoe de gang van
zaken is. Iedereen gaat dan haar
bed opmaken met de zelf meege
brachte lakens. Heieen: „Het is
fijn dat we die zorg, bedden op
maken en handdoeken verscho
nen, er niet bij hebben, want wat
we nu al doen, het huis onder
houden en de groepen leiden,.is.al
een heel werk"
Maandagmiddag begint de eerste
praatgroep. Je begint met een
kennismakingsrondje, vertelt
waarom je naar de „Wissel" ge
komen bent en wat je van de
week verwacht. Ton: „Sommige
vrouwen vinden dat weieens
griezelig, je kent elkaar nog niet,
maar meestal went dat vrij
snel"
Maandagavond zijn er één uur lang
yoga-oefeningen. „Zo kan je je
wat ontspannen, want alles is in
het begin toch wat vreemd; de
eerste nacht datje in een vreemd
bed slaapt, weg van je man, met
vreemde vrouwen op een ka
mer...", zegt Ton.
Dinsdagochtend om half elf kom je
weer bij elkaar en ga je een „rol
lenspel" doen. Dat houdt in, dat
iedereen zich een situatie in
beeldt en die dan gaat spelen, net
of het echt is. Heieen begeleidt
het rollenspel: „Tot nu toe heb
ben we twee keer de situatie thuis
behandeld, omdat de gezinssi
tuatie de meest herkenbare is
voor veel vrouwen. Je speelt bij
voorbeeld een slechte of een goe
de moeder. Soms is het weieens
moeilijk, want er komen natuur
lijk allerlei emoties los. Dit heeft
natuurlijk een duidelijk doel: dat
vrouwen zichzelf meer gaan
waarderen, zekerder worden van
zichzelf. Juist die onzekerheid is
vaak de oorzaak van vele depres-
's Middags komt er een docente, die
les geeft in „beweging". Ze ver
telt hoe je houding bijvoorbeeld
vaak inwerkt op je geestelijke si
tuatie en de vrouwen doen spe
ciale bewegingsoefeningen. Na
de bewegingsles ga je boetseren
met Caecilia Jansen en daarna is
er weer een praatgroep met Ton
De praatgroepen worden dage
lijks gehouden: „Dat is heel goed,
want zo ontstaat er zelden een
moeilijke situatie. Ik begin met
de groep iedere dag met een
rondje irritaties. Dat voorkomt
niet alleen ruzies, maar het leert
je ook nare gevoelens over ie
mand snel onder woorden te
kunnen brengen. Ze eruit gooien
in plaats van op te kroppen. Ook
maak je dan vaak een eind aan
vreemde hersenspinsels, gedach
ten dat iemand je niet aardig zou
vinden, omdat... Vaak is dat he
lemaal niet het geval", zegt
Ton.
Woensdag gaat de groep vrouwen
naar het huis van Caecilia om te
schilderen en dan is er 's middags
weer een praatgroep. Donderdag
wordt er weinig gedaan, alleen is
er 's- middags weer een praat
groep. Vrijdagochtend gaat de
Autotron
De duurste auto ter wereld is tot en
met 1 september in Lips Auto
tron te bezichtigen. Er wordt be
weerd dat deze wagen twee mil
joen gulden heeft gekost. Ivo Ca-
prino bouwde deze auto voor een
film. De II Tempo Gigant", zo
heet de auto heeft twee twaalf cy-
lindermotoren een radar- en tv-
circuit, is helemaal met de hand
gemaakt en kan een snelheid van
350 kilometer per uur halen.
Koken in Zwitserland
Wie Zwitserland eens actief van de
culinaire kant wil leren kennen
kan dat doen in Brunnen aan het
Vierwoudenstedenmeer. In de
maanden juli, augustus, septem-
groep boetseren en daarna wordt
de evoluatie van de week gehou
den. Ton: „Ook probeer je de
vrouwen dan een beetje voor te
bereiden op hun thuiskomst. Hoe
je ontvangen zal worden, hoe je
daarop zult reageren, hoe je de si
tuatie thuis misschien wat kunt
veranderen. Veel vrouwen vin
den het vervelend om weer weg
te moeten, 't Liefst zouden ze nog
een weekje langer willen blijven,
hoor je ze vaak zeggen"
's Avonds staan er meestal vaste ac
tiviteiten op het programma.
Soms gaat de groep dan naar de
bioscoop of een fijne boswande
ling maken. Ton: „We hebben
speciaal een prachtige kleuren
televisie gekregen, maar het ap
paraat is nog nauwelijks aan ge
weest. Ze zijn blij om eens niet
voor die tv te zitten staren, ze
hebben het veel te druk met el
kaar. Aandacht geven aan elkaar
vinden ze, denk ik, veel leu
ker"
Voor inlichtingen. Heieen Toet,
035-40538 of Ton Daamen,
030-516886.
ber en oktober worden in het
Seehotel Wald Statterhof kook
cursussen gegeven door de. chef
kok van het hotel. Er zijn arran
gementen van 4 en 8 dagen mo
gelijk. Inlichting Verkehrbüro,
6440 Brunnen, Zwitserland, tel.
043-31 17 77.
Stadswandeling
De Utrechtse VW organiseert tot
en met 16 september iedere zon
dag stadswandelingen. Twee
nieuwe routes zijn 1. De Grach-
ten- en Wervenwandeling en een
wandeling Rond de Dom. Zo'n
tocht duurt anderhalf uur en be
gint om half tien 's ochtends van
af de Visafslag op de Vismarkt.
Weer of geen weer, de wandelin
gen gaan door.
Even weg uit de dagelijkse sleur
Hoe de (kostuum)geschiedenis zich herhaalt wordt duidelijk uit een
vergelijking tussen deze prenten, ontleend aan de catalogus van de ten
toonstelling Een lastig pak", boven een "Antwerpse dame uit het midden
van de vorige eeuw en onder een authentieke kledingprent uit 1564.
"Reconstructies"
De herdenking van de Unie van
Utrecht was voor de kostuum
deskundigen van het Historisch
Kostuum Centrum aanleiding
om een belangrijke doelstelling
van het centrum weer eens in de
praktijk te brengen: het geven
van informatie over kleding en
kleedgedrag uit vorige eeuwen,
in relatie met de actualiteit van
deze dagen. De tentoonstelling
"Een lastig pak" geeft een beeld
van kleding die drie tot vier eeu
wen geleden werd gedragen door
hovelingen, deftige burgers en
"lieden uit het volk".
Van die kledingvormen die meer
dan driehonderd jaar oud zijn, is
weinig of geen materiaal over.
Aan de hand van afbeeldingen,
geschriften en authentieke pa
tronen zijn van die kledingvor
men reconstructies gemaakt, die
een zo zuiver mogelijk kostuum
beeld moeten geven van de kle
ding zoals die tussen 1550 en 1625
moet zijn gedragen. Zowel de
kostuums als de expositiefiguren
zijn in het eigen atelier van het
kostuumcentrum vervaardigd.
Dekens en lakens
In het Nederlands Openluchtmu
seum te Arnhem is een tentoon-
stelling over beddegoed begon
nen, samengesteld uit de collec
tie van het museum. Op deze ex-
positie is allerlei beddegoed te
zien vanaf de zeventiende eeuw
tot heden. Lappendekens en sit- t
sendekens, geborduurd linnen
goed en bedstedegordijnen her
inneren aan de tijden die vooraf j
gingen aan onze eeuw van strijk- i
vrije lakensets, wasbare lichtge
wichtdekens en verderlichte
dekbedden.
Op de tentoonstelling zijn ook an
tieke merklappen te zien, die
vaak de voorlopers zijn geweest
van het in weken- en maanden
lange priegelarbeid vervaardigde
borduursierwerk op linnen- en
beddegoed. Deze tentoonstelling
heet "Onder de dekens, tussen de
lakens", duurt tot en met 31 ok
tober aanstaande, en kan worden
bekeken in het Nederlands
Openluchtmuseum, Schelmse-
weg 89, Arnhem, dagelijks van 9
tot 17 uur, op zondagen van 10 tot
17 uur.
