Pomphouders
in Spanje
overwegen
een staking
Artsenstaking
in Portugal
NAAST HET NIEUWS
Wil Tsjechoslowakije afrekenen met mensenrechten
Stop op adoptie
van kinderen
uit Indonesië
Censuur in
Zuid-Af rika
Wiesenthal zet prijs
op hoofd van Mengele
DEN HAjG (GPD) - Het ziet er
naar uit at de Tsjechoslowaakse
autoriteén definitief willen af-
rekenennet de bewegingen voor
mensenichten in hun land.
Twee manden geleden werden
niet miiier dan tien voormannen
van di bewegingen gearres
teerd. Oder hen twee van de drie
woordverders van Charta '77, de
compuirdeskundige dr. Vaclav
Bendasn de voormalige radio-
journast Jiri Dienstbier.
Behalve/oordvoerders van Charta
'77 wEen zij ook leden van het
Comit ter Verdediging van ten
onrecte Veroordeelden net als
de arlere acht onder wie de
schrijer Vaclav Havel.
Bij de earresteerden waren ook
drie vouwen; er is zelfs één echt
paar Ij: Jiri en Dana Nèmec. Met
z'n tinen vormden zij het hele
comiï VONS, dat dus in één klap
werd weggevaagd. Nog geen
veerten dagen later werd door
VONs communiqué nr. 118 uit-
gegeen, waarin een geheel
nieuv ttam bekend werd ge-
maalt drt het werk zal voortzet
ten: twjalf mannen en vrou
wen.
Wat drijft leze mensen hun acties
voort tezetten met de bijna-ze-
kerheiddat ze in de gevangenis
belande? Die drijfveren en ach-
tergronen worden voortreffelijk
geschett in een document, dat
zojuist echtstreeks uit Praag in
Nederlnd is aangekomen en dat
hierbijiroor het eerst wordt ge-
publicerd. Het is afkomstig van
de filooof prof. Ladislav Hejda-
nek en gedateerd: 12 juli
1979.
Hejdanek behoort tot de eerste on
dertekenaars van Charta '77, is
een tijdlang woordvoerder ge
weest en treedt, nu alleen me
vrouw Tominova als woordvoer
ster is overgebleven, op dit mo
ment als een soort reservewoord
voerder op. Hij publiceert gere
geld in de vorm van „brieven aan
een vriend", zijn essays over de
toestand in zijn land; dit laatste
handelt over het proces tegen de
tien (waar inmiddels de al tot drie
jaar veroordeelde Albert Cerny
aan is toegevoegd), dat elk
ogenblik kan beginnen.
Onlangs is Jan Zmatlik tot drie en
een half jaar veroordeeld omdat
hij teksten had gekopieerd en
„het voornemen had deze te ver
spreiden", zoals de aanklacht
luidde. En dat waren teksten, zo
schrijft Hejdanek: „die door an
deren waren geschreven, bij
voorbeeld door Josef Hora in
1929 of door Vaclav Havel in 1975
- terwijl noch de dichter Hora,
noch de toneelschrijver Havel tot
dusverre vanwege deze teksten
veroordeeld werden - terwijl het
„Praagse tiental" samen met an
dere leden van het comité amb
telijke documenten citeerde in
hun originele versie en die ook
werkelijk publiceerde. En wan
neer een dergelijk proces, bijna
een monsterproces, ook enige zin
wil hebben, dan moeten er ande
re processen op volgen met niet
minder zware straffen".
Volgens Hejdanek groeit de nervo
siteit van de autoriteiten om twee
redenen. In de eerste plaats van
wege de onzekerheid over de op
volging van Brezjnjev in de
Sowjet-Unie en in de tweede
plaats vanwege de ernstige eco
nomische problemen in verband
met de oliecrisis, die nu ook in
Oost-Europa toeslaat.
Op de 33e zitting van de Comecon,
de Oosteuropese tegenhanger
van de westelijke Europese Ge
meenschap, heeft de Tsjecho
slowaakse premier Strougal
openlijk geconstateerd dat „het
ontbreken van een minimale toe
name van brandstof en energie
een van de ernstigste beperkende
oorzaken voor de ontwikkeling
van onze nationale economie"
is.
Hejdanek verwijst naar deze rede
voering en zegt dan: „Een ver
standige regering in een werke
lijk geconsolideerde maatschap
pij zou zich in een crisissituatie
tot de burgers moeten kunnen
wenden voor begrip en tijdige of
fers. Maar dat kan alleen onder de
voorwaarde dat de gemeenschap
vertrouwen heeft in haar des
kundigheid en politieke kunnen,
dus dat het vertrouwen er is dat
de offers zo klein mogelijk blij
ven en een maximale werking
voor de toekomst hebben. In
overbodige offers hebben de
mensen - terecht - geen zin".
Hij vindt het dan ook een lichtpun
tje dat Strougal ten minste het
eeuwige zwijgen over de econo
mische problemen doorbreekt.
Maar dat is niet te rijmen met po
litieke onderdrukking, de mas
sale beroepsverboden en het
dreigende grote politieke proces
tegen dit team, aldus Hejda
nek.
,Hier klopt iets niet. Eén en dezelf
de persoon, één en dezelfde groep
kunnen niet beide dingen willen.
Er zijn dus ten minste twee lijnen.
De ene lijn heeft op het ogenblik
de enscenering van een politiek
proces doorgedrukt, niet om de
tweede üjn die het economisch
mechanisme wil hervormen te
helpen, maar om het haar nog
moeilijker te maken. Hij die
denkt, dat het hier bestaande re
gime als geheel eenstemmig
heeft besloten om de mensen
rechten en de maatschappijkri
tiek te onderdrukken, maakt een
grote vergissing".
,De liquidatie van het comité en -
in laatste instantie - de liquidatie
van Charta is niet het belangrijk
ste en laatste doel van degenen
die het proces hebben voorbereid
en bezig zijn met verdere proces
sen. Het gaat hier om een strijd
binnen het establishment waar
de een zich ervan bewust is dat
het zonder essentiële correcties
niet verder kan en waar de ander
panisch bang is omdat die weet
dat een normaal functionerende
maatschappij zijn diensten niet
nodig heeft. En zo brengen, ge
heel tegenstrijdig, degenen die
het meest uit zijn op de handha
ving van de status quo, door hun
verblindheid het meest de veran
dering en de val naderbij".
„En daarin zie ik eerder een reden
tot hoop dan wanhoop. De tijd die
voor ons ligt zal niet gemakkelijk
zijn, zeker niet voor ons die de
vrijheden van de mens en de bur
gerrechten verdedigen. Zeker
niet. De overgangsperiode zal
van ons wel meer dan één offer
vragen, maar niets komt ooit voor
niets. En de moed en dapperheid
van degenen die van tevoren al
weten dat ze de overwinning in
hun zak hebben, is niets waard.
En wie bang is moet het bos niet
ingaan", aldus Hejdanek.
Hejdanek vindt de vervolging „niet
alleen dom, maar vooral gevaar
lijk. Het brengt in de oneven
wichtige, innerlijk conflictueuze
maatschappelijke situatie een
explosief element. Het drijft
steeds grotere groepen van de
bevolking in de potentiële en uit
eindelijk actuele politieke oppo
sitie; door deze gevolgen wordt
men genoodzaakt tot nieuwe es
calatie van onderdrukking. Dat
kan niet goed aflopen, daar heb
ben we de historische bewijzen
wel van".
Noch Oost-Europa, noch West-Eu
ropa kan iets winnen bij een ex
plosieve ontwikkeling in het
Oostblok; het zou de veiligheid in
heel Europa in gevaar brengen",
meent Hejdanek. Daarom, zo zegt
hij, „is het van belang om alles te
doen wat in onze macht ligt om
een ongewenste verscherping
van de situatie te voorkomen. Dat
bereiken we niet door toegeef
lijkheid, maar ook niet door con
frontatie. Bij welke directe con
frontatie dan ook zijn we bij
voorbaat gediskwalificeerd. We
moeten niet alleen voortdurend
aan onze posities blijven vast
houden, ook al zijn ze nog zo be
dreigd, maar we moeten ook vin
dingrijk nieuwe fronten openen
van contact en, vooral, burgerini
tiatieven. Een tactische fout aan
onze kant is juist het gebrek aan
nieuwe platformen om de bur
gerrechten tot gelding te brengen
in gebieden en streken waar tot
nu toe geen enkel initiatief werd
opgemerkt. Alleen door het ont
wikkelen van dergelijke nieuwe
activiteiten kunnen we onze mis
sie, onze vrijheden en rechten
werkelijk realiseren".
Charta en het comité hebben, aldus
Hejdanek, tot nog toe voortreffe
lijk werk gedaan en vooral gewe
zen op de zware straffen die min
der bekende ondertekenaars
kregen voor daden, die bij be
kenden als Havel ongestraft ble
ven. „Het doel van het comité
voor de verdediging van ten on
rechte veroordeelden was", aldus
Hejdanek, „om systematisch het
schenden van wetten te volgen
vooral in die gevallen, die de aan
dacht van ons en van de wereld
konden wekken".
„Ook al was het onder de bestaande
omstandigheden natuurlijk in de
verste verten niet mogelijk om
een totaaloverzicht van alle offi
ciële on wetmatigheden te krijgen
die in onze maatschappij plaats
vinden, heeft het comité toch ge
zorgd voor rijk materiaal voor ie
dereen die wil beoordelen of onze
staat zijn internationale verplich
tingen inzake de mensen- en bur
gerrechten nakomt of niet.
Daarmee heeft ook het comité
zijn missie als experiment uitste
kend vervuld. De punt achter de
hele zaak wordt gezet door het
grote proces met de „Praagse
tien" en eventueel de processen
daarna, als het zover komt".
,Want het Praagse proces dat is
voorbereid zal zich niet meer ver
schuilen achter een of ander
voorwendsel, maar moet kenne
lijk een politiek proces worden
dat gericht is tegen activiteiten
die zonder de geringste twijfel
volledig in overeenstemming zijn
met de rechten van mens en bur
ger en uiteindelijk ook tot de
menselijke en burgerplichten te
genover andere burgers en men
sen behoren".
Maar het werken voor die rechten,
zo besluit Hejdanek, „gaat mijns
inziens verder dan binnen het
kader van Charta '77 mogelijk is.
De politieke vertegenwoordigers
hebben de grootste fout gemaakt
door niet in te gaan op het aanbod
tot een gesprek en de eerste
schreden naar een werkelijke
normalisering van het leven in
ons land onmogelijk te maken.
Na een eventueel proces zal een
dergelijk gesprek waarschijnlijk
niet meer mogelijk zijn".
DICK VERKIJK
Nieuw document over drijfveren Charta '77
ZATERDAG 11 AUGUSTUS 1979
ÏIHJJMMH.
staking. Zij willen hiermee het
staatsenergiebedrijf Campsa
dwingen een hogere commissie
per liter benzine af te geven. Op
het ogenblik ontvangen de
pomphouders zes cent per liter
benzine. Als Campsa de commis
sie met 20 procent verhoogt, zijn
de werkgevers bereid om op de
eisen van de vakbonden in te
gaan.
De Spaanse regering gaat drastisch
bezuinigen op energie. Ze geeft
zelf het voorbeeld, waarna parti
culieren moeten volgen. De
straatverlichting zal met ingang
van dit weekeinde met de helft
worden teruggedraaid. Schijn
werpers gericht op monumenten
zullen alleen dan nog hun stra
lenbundels projecteren in perio
den dat veel mensen hiervan
kunnen genieten: in de weekein
den en gedurende vakantiepe
rioden. Maar na middernacht zal
het in Spanje dan ook echt nacht
zijn. De temperatuur in openbare
gebouwen mag in de winter niet
hoger zijn dan 20 graden.
De Spaanse burger zal het Spaanse
regeringsvoorbeeld moeten vol
gen. Neonreclame en verlichting
van etalages moeten op werkda
gen na sluitingstijd worden uit
geschakeld. Overbodige buiten
verlichting van particuliere wo
ningen wordt verboden. Spanje,
dat ongeveer vijftig.miljoen ton
olie per jaar importeert, acht zich
tot deze maatregelen genood
zaakt omdat de olierekening dit
jaar naar schatting 3,3 miljard
dollar hoger zal uitvallen dan vo
rig jaar.
(Van onze correspondent)
JAKARTA - De adoptie van Indo
nesische baby's door Nederland
se ouders zal voorlopig worden
stopgezet. Dat melden goed in
gelichte kringen in de Indonesi
sche hoofdstad. „Er worden te
veel kinderen door Nederlandse
ouders geadopteerd, waarbij te
hoge bedragen worden ge
vraagd", verklaarde gisteren me
vrouw Nasution, die onder meer
voorzitster is van de stichting
Saijab Ibu, die zich bezighoudt
met adoptiewerk.
Haar stichting heeft de zaak onder
de aandacht gebracht van het
parlement. Er zou een wetsont
werp worden ingediend dat
beoogt deze adoptie in te perken.
(Van o>ze correspondent)
MADRID - Als werkgevers en vakbonden dit weekeinde
niet tot een akkoord lomen over een nieuwe collectieve
arbeidsovereenkomst voor pompbedienden, gaan de
werkgevers van de meeste benzinestations in Spanje van
maandag tot vrijdag in staking. Om te voorkomen dat
miljoenen Spaanse en buitenlandse vakantiegangers
zonder benzine konen, zullen 12.500 politieagenten wor
den ingezet om de verstrekking van brandstof te garande
ren.
De staking is üitgeroepei door alle
grote vakbonden, belalve de so
cialistische Union ieneral de
Trabajadores (UGT) die meent
dat men via overleg tot een ak
koord kan komen De vakcen
trales eisen een lo>nsverhoging
van 19 procent pUs verbeterin
gen van de secundaire arbeids
voorwaarden. Eé werkgevers
hebben zich ree/s akkoord ver
klaard met de ni-uwe secundaire
arbeidsvoorwajeden, maar wil
len niet verdtf- gaan dan een
loonsverhogiig van 11 pro
cent.
Alle benzinestjdons, die op strate
gische plaasen liggen, zullen
worden bedend door personeel
van hst sfiatsmonopoliebedrijf
Campsa o doo^. politieagenten.
Daarmas/worden de benzinesta
tions bsvaakt om te voorkomen
dat piksten het verstrekken van
brandslcf tegenhouden.
De exploiknten van de benzinesta
tions stfan niet afkerig van deze
Premier van
Marretanië
in Marokko
RABAT AP) - Premier Moham
med Qld Haidalla van Maureta-
nië is gsteren in Rabat aangeko
men, yiar hij zal proberen de
spanningen tussen Marokko en
Maurevaiië te verminderen.
Hij leek zih geen zorgen te maken
over de tegenmaatregel van Ma
rokko, <m zesduizend soldaten
uit Mau-etanië terug te roepen,
die dam strategische punten
hebben lelpen beschermen te
gen aan'allen van Saharaanse
onafhanlelijkheidsstrijders. Hij
verklaane dat zijn land "buiten
deze tropen kan" nu Mauretanië
vrede heft gesloten met de Sa-
haraana afscheidingsbeweging.
Marokko leeft daarentegen beslo
ten in zn deel van de Sahara te
blijven,welk gebied het samen
met Maretanië verdeelde nadat
Spanje ich in 1976 als koloniale
heersenad teruggetrokken.
Haidalla, lie een ontmoeting zal
hebbennet koning Hassan II, zei
naar Mrokko te zijn gekomen
om ovede Sahara en andere bila
terale angelegenheden te pra
ten, orriat "Marokko en Maure
tanië v«plicht, ik zou zelfs willen
zeggenireroordeeld zijn, om als
buurlarien samen te leven en
omdat !un samenwerking nood
zakelijk is".
LLORET DE MAR -Familie en bekenden herdachten gisteren de 21 slachtoffers, die deze week bij een bosbrand
in het Spaanse Lloret de Mar vielen te betreuren. Allen waren Spanjaarden.
KAAPSTAD (Reuter) - Het laatste
nummer van "Pace", een Zuid-
afrikaans tijdschrift voor zwar
ten, mag niet verspreid worden.
De censuur greep gisteren in,
maar er werd geen reden voor het
verbod gegeven. Het blad is in
dertijd opgericht met gelden uit
de geheime staatsfondsen, waar
over de omstreden Eschel
Rhoodie het beheer had.
Het jongste nummer bevatte een
artikel dat herinnerde aan de
onlusten in Soweto van juni 1976
en een stuk over een gemengd
huwelijk in Oranje Vrijstaat.
"Pace" wordt uitgegeven door de
Hortorsgroep, die als stroman
fungeerde voor het voormalige
Zuidafrikaanse ministerie van
voorlichting tijdens het onder
zoek naar het Muldergate-schan-
daal. Daarbij werden uit geheime
regeringsfondsen publicaties ge
financierd, die het imago van de
Zuidafrikaanse regering in bin
nen- en buitenland moesten op
vijzelen.
Naast het jongste nummer van
"Pace" werden ook drie boeken
verboden.
(Van onze correspondent)
LISSABON - De Portugese orde
van geneesheren heeft gisteren
een staking voor onbepaalde tijd
afgekondigd. De Portugese art
sen zullen alleen nog maar nood
gevallen helpen en hun particu
liere spreekuren houden. De sta
king is gericht tegen president
Eanes, die de afkondiging van
een artsenstatuut zou tegenhou
den.
Op de achtergrond speelt de onvre
de van de Portugese orde van ge
neesheren over de wet op de na
tionale gezondheidsdienst die
enkele maanden geleden door
net parlement werd goedge
keurd. Volgens deze wet moet in
Portugal gratis gezondheidszorg
komen voor iedereen. De orde
van geneesheren beschouwt deze
wet als een aanslag op de vrijheid
van onderneming en de kwaliteit
van de gezondheidszorg.
Het artsenstatuut, dat in mei door
de regering-Mota Pinto in overleg
met de orde van geneesheren is
opgesteld, doorkruist de uit
gangspunten van de nationale
gezondheidsdienst. President
Eanes heeft het statuut daarom
doorgezonden naar de Revolu-
WENEN (DPA/Reuter) - Het
"Joods documentatiecentrum"
in Wenen heeft vrijdag 50.000
dollar uitgeloofd voor inlichtin
gen die tot de arrestatie leiden
van de nazi-misdadiger Josef
Mengele. Simon Wiesenthal, di
recteur van het centrum, ver
klaarde dat bovendien 10.000
dollar zal worden gestort in een
sociaal fonds van de politie van
het land, waarin Mengele zal
worden aangehouden.
Josef Mengele, voormalig kam
parts in Auschwitz, wordt ver
antwoordelijk geacht voor de
dood van duizenden mensen. Af
gelopen woensdag heeft het
hooggerechtshof van Paraguay
Mengele vervallen verklaard van
zijn Paraguyaanse nationaliteit,
die hij sinds 1959 bezat.
In een radio-interview zei Wiesen
thal gisteren dat de justitie in Pa
raguay een arrestatiebevel heeft
uitgevaardigd tegen Mengele. Hij
had die informatie gekregen van
VN-secretaris-generaal Kurt
Waldheim. Wiesenthal meent dat
Paraguay onder internationale
druk heeft besloten tot intrek
king van Mengele's staatsburger
schap, met name omdat de Ame
rikaanse ontwikkelingshulp aan
Paraguay in het geding dreigde te
komen.
tionaire Raad (het hoogste
staatsorgaan in Portugal) om te
zien of het niet in strijd is met de
grondwet. De orde van geneeshe
ren wil met haar staking echter
een onmiddellijke afkondiging
van het statuut afdwingen.
De precieze omvang van de staking
is moeilijk te schatten, omdat
veel artsen met vakantie zijn,
waardoor zonder meer al een
groot aantal spreekuren zijn ver
vallen. De Portugese vakbond
van geneesheren keert zich tegen
de actie, die zij illegaal noemt,
omdat de orde geen vakbonds
bevoegdheid heeft. Deze vak
bond heeft echter weinig aan
hang onder de artsen, die in de
regel conservatief zijn georiën
teerd.
Ook een honderdtal artsen in Por-
tugals derde stad, Coimbra, be
schuldigt de orde van een onver
antwoordelijke houding. Zij zeg
gen dat de artsen zelf nauwelijks
bij het overleg over het statuut
betrokken zijn geweest. Veel art
sen zouden zelfs niet weten wat
het statuut inhoudt. President
Eanes onderstreepte deze zelfde
argumenten in een gisteren uit
gegeven perscommuniqué.
Het is de eerste keer dat president
Eanes hiermee rechtstreeks ant
woordt op politieke beschuldi
gingen. Ondanks de zorgwek
kende ontwikkeling van deze art-
senstaking zei hij er toch op te
vertrouwen dat de orde van ge
neesheren tot een vergelijk met
de nieuwe regering van Maria de
Lurdes Pintasilgo zal komen.
F-16 verongelukt
OGDEN (UTAH) (Reuter) - In de
Verenigde Staten is een straalja
ger van het type F-16 bij een lan
ding op een luchtmachtbasis bij
Ogden in de staat Utah veronge
lukt. De piloot liep slechts lichte
verwondingen op.
Volgens de Amerikaanse lucht
macht was het de eerste maal dat
een toestel van dit type veronge
lukte. Nederland heeft 102 van
deze machines besteld waarvan
de eerste twee inmiddels zijn af
geleverd. De F-16 is een produkt
van het Amerikaanse
General Dynamics.
DISCO-ACROBATEN
De nieuwste rage in de Verenigde Staten is acrobatiek bedrijven
boven een dansvloer, waar men disco-danst. De acrobaten zijn
deels als vrouw verklede mannen, die er kennelijk genoegen in
scheppen boven de dansende menigte de meest halsbrekende
toeren uit te halen.
DOKTER DRINKT TEVEEL
Teveel dokters drinken te veel, zegt het blad "British Medical
Journal".
Artsen schijnen meer dan normaal vatbaar te zijn voor de "epide
mie van afhankelijkheid van alcohol", die zich in veel landen
voordoet, aldus het blad.
Lange, onregelmatige werktijden en de voortdurende confrontatie
met leed worden vaak genoemd als de oorzaken van het gedrag
van de artsen.
Vooral van de zijde van de Islami
tische groeperingen bestaan gro
te bezwaren tegen de adoptie van
Indonesische kinderen.
Een politieonderzoek heeft uitge
wezen dat voor deze handel valse
papieren en stempels worden ge
bruikt om de adoptie van kinde
ren - in vele gevallen kinderen
van ongehuwde moeders - mak
kelijker te maken.
Bij deze handel zouden vooral de
vroedvrouwen een grote rol spe
len. Zij zorgen voor de afstands
verklaring van de moeder en een
verklaring van de vroedvrouw
zelf waarin ze zegt het kind ter
wereld te hebben geholpen.
Intussen is het een komen en gaan
van Nederlandse echtparen die in
Indonesië kinderen adopteren.
Naar verluidt worden vandaag
vijf echtparen in Jakarta ver
wacht, die een kind komen adop
teren via de bemiddeling van een
vroedvrouw wier adres via een
tussenpersoon in Nederland is
verkregen. Alles bij elkaar kost
het de aanstaande ouders zo'n
15.000 gulden.
Maar, zo wordt vernomen, het zal
niet meer zo eenvoudig zijn om
van de immigratiedienst de be
nodigde reispapieren voor het te
adopteren kind te krijgen. Van de
Hoge Raad heeft de immigratie
dienst inmiddels het advies ge
kregen om voorlopig geen papie
ren in behandeling te nemen. Ge
zegd wordt dat men eerst de te
grote belangstelling in Neder
land wil laten luwen.
Het onderzoek van de politie strekt
zich uit tot alle instituten, stich
tingen en vroedvrouwen die bij
adoptie betrokken zijn. De Ne
derlandse ambassade heeft haar
medewerking toegezegd aan het
onderzoek, maar een woordvoer
der verklaarde dat de ambassade
in feite weinig kan doen omdat zij
niet bevoegd is om in te grijpen.
Als de papieren in orde lijken kan
de ambassade geen visum voor
het kind weigeren. Het geadop
teerde kind blijft één jaar staten-
loos, waarna het de nationaliteit
krijgt van de ouders.
