We kunnen onmogelijk
elk raam
i en elke deur
bewaken'
UTRECHT - Een trieste en nog niet eerder vertoonde vorm
van baldadigheid. Zo typeren de Nederlandse Spoorwe
gen het incident met dodelijke afloop zoals zich dat afge
lopen weekeinde afspeelde op de laatste (disco)trein van
het Overijsselse Holten naar Deventer. "Nieuw" en even
schokkend ervaren is de ontdekking een paar dagen later
van een babylijkje op de spoorbaan vlakbij het station
Den Dolder en de conclusie van de spoorwegpolitie dat
het kind daar vermoedelijk via het toilet van een trein
terecht is gekomen.
elk raam in de gaten moeten hou
den. Een onmogelijke zaak.
Trouwens ik denk ook niet dat
het publiek dat erg op prijs zal
stellen. Dat zit er niet op te wach
ten zwaar bewaakt te worden. Ik
zelf zou mij als treinreiziger in
elk geval niet meer op mijn ge
mak voelen".
Over beide voorvallen is binnen
NS-kringen in de afgelopen da
gen uitvoerig gepraat. Zonder
echter dat dit heeft geleid tot de
conclusie dat het huidige sys
teem van trein- c.q. passagiers
begeleiding op de helling moet.
"Daar is ook geen enkele aanlei
ding toe," zegt de chef van het
informatiecentrum van de
spoorwegpolitie J. Brandsema.
"Dit zijn uitzonderlijke voorval
len, die bepaald niet maatgevend
zijn voor de situatie op de Ne
derlandse treinen."
"Wat het geval in Deventer betreft
kan men de NS moeilijk wat ver
wijten. We hadden wel degelijk
onze voorzorgsmaatregelen ge
troffen. Uit ervaring weten we dat
het in de laatste trein nog wel
eens uit de hand kan lopen. Er
stappen hoofdzakelijk jongelui in
die uit dansen zijn geweest. En
die willen in brooddronken toe
stand nog wel eens baldadig zijn.
Daarom hebben we die avond
vier man spoorwegpolitie in de
trein laten meerijden, drie in uni
form en een in burger. Bovendien
hebben we op het traject ook een
auto ingezet met nog eens twee
Uit de reconstructie is komen vast
te staan dat de groep jongelui,
waar ook het 21-jarige slachtoffer
deel van uit maakte, de spoor
wegpolitie die avond handen vol
werk heeft gegeven. Zo hield een
aantal de trein op door in een van
de stations op de spoorbaan te
gaan liggen ("machinistje pes
ten"), werd er aan de noodrem ge
trokken en deed er een een po
ging om via een van de balkons
boven op de trein te klimmen.
Afgezonderd
Om verdere baldadigheden te
voorkomen is de groep in een
coupé van de trein afgezonderd
en in de gaten gehouden. Onvol
doende naar later bleek want één,
een jongeman uit Deventer, zag
kans het raam uit te klauteren en
kruipend over het dak de kop van
het treinstel te bereiken. Daar
heeft hij zich in het duister vast
geklampt aan de stroomafnemer
die hem electrokuteerde bij het
binnen lopen van het station De
venter.
"Ik geloof niet dat dit voorkomen
had kunnen worden", zegt
Brandsema. "Net zo goed als wij
machteloos staan als mensen uit
de trein springen. Om zoiets voor
te zijn zou je constant elke deur of
"Daarom is de spoorwegpolitie al
leen daar aanwezig waar er
problemen zijn of waar ze in trei
nen of op de perrons verwacht
kunnen worden. Het lukraak la
ten meerijden van politiemensen
heeft geen zin. Want dat zou be
tekenen dat ze niet aanwezig
kunnen zijn op plaatsen waar ze
nu juist wel gewenst zijn. Een ge
plande inzet is veel effectiever".
"Zoals we dat nu doen met de zoge
naamde disco-treinen en zoals
we dat in het verleden ook heb
ben gedaan met de treinen waar
grote groepen Zuidmolukkers in
mee reden. De voetbaltreinen ge
ven ons al wat minder zorgen".
Beter
Wat die laatste categorie betreft, het
lijkt er op dat de horden voetbal
fans hun leven aan het beteren
zijn.
Ten opzichte van vorig jaar hebben
ze vijftig procent minder vernie
lingen aangericht. Dat neemt niet
weg dat er jaarlijks nog voldoen
de aan vandalisme resteert. De
statistieken geven aan dat 1978
nog goed is voor 1700 gevallen, in
geld uitgedrukt toch nog een paar
miljoen gulden.
Een duidelijk opgaande lijn is het
vandalisme is er niet. Dat is ook
van toepassing op het aantal
agressie-gevallen, dus de hoe
veelheid blauwe ogen, bloedneu
zen en gebroken brillen opgelo
pen door treinreizigers en -per
soneel. Het jaargemiddelde ligt
nu op honderd. Er is wel een ver
schuiving te zien in het gedrag
van de uit het gareel lopen trein
reiziger. Waagde deze een jaar of
tien geleden in een balorige bui
zich hooguit aan het mollen van
een asbak of het uitdrukken van
een sigarettepeuk op de stoelbe-
kleding, de laatste jaren manifes
teert het vandalisme zich onder
meer in het onklaar maken van de
verlichting, het 'ontmantelen'
van zitplaatsen en het stuk gooi
en van stationsklokken. En om
de zenuwen van de treinmachi
nisten op de proef te stellen is
momenteel erg in het zogenaam
de "op de rails staan (of liggen)".
Dus voor een aanstormende trein
plaats nemen en dan het tijdstip
van opzij springen zolang moge
lijk uitstellen.
Gegeven
"Het vernielingsprobleem waar wij
mee kampen is op zich niet op
zienbarend", meent de chef van
het informatiecentrum. "Het is
nu eenmaal een gegeven dat het
op straat in Nederland de laatste
jaren ook niet rustiger is gewor
den. Vergeet niet dat we de door
snee van het Nederlandse
publiek vervoeren. Maar geluk
kig blijft de zware criminaliteit
ons bespaard".
Het reizigersaanbod van de NS zit
nog steeds in de lift. Ten opzichte
van vorig jaar ligt dat nu vijf pro
cent hoger. "Daar blijkt nog eens
uit", zegt Brandsema, "dat het
reizen per trein niet als onveilig
wordt beschouwd. Ik geef toe dat
er zo nu en dan erg nare dingen
gebeuren maar dat dat betreft
dan wel zaken die van te voren
onmogelijk zijn te voorzien. Want
neem nu het geval van die baby
die door het toilet is gespoeld. Op
een Nederlandse trein hebben we
zoiets nog nooit eerder aan de
hand gehad. Het is puur toeval
dat wij hier bij betrokken zijn ge
raakt. Voor hetzelfde geld wordt
de baby ergens in een vuilnisbak
achter gelaten. Dus om in dit ge
val gelijk maar te gaan roepen dat
het erg slecht gesteld is met het
toezicht in de Nederlandse trei
nen is schromelijk overdreven.
Ook dit is duidelijk een geval dat
we niet hadden kunnen voorko-
De spoorwegrecherche in Neder
land, sinds vorig jaar november is
de naam veranderd in spoorweg
politie, heeft er nu zestig dienst
jaren opzitten. Begon met een
handjevol rechercheurs die toen
onderdeel uitmaakten van de
Amsterdamse politie en zich
hoofdzakelijk bezig hielden met
de bestrijding van transportdief
stallen. Die pure recherchetaak is
in de zestiger jaren op het tweede
plan komen te staan en werd de
voornaamste taak de ordehand
having.
Samenwerking
Werkt als bedrijfspolitiekorps
nauw samen met de korpsen van
rijks- en gemeentepolitie. Heeft
een volledige politiebevoegheid,
die echter alleen geldt als spoor
wegaspecten in het geding zijn.
De NS heeft een eigen politie
opleiding, die ongeveer overeen
komt met de "normale" oplei
ding.
De sterkte van het NS-korps be
draagt op dit moment iets meer
dan driehonderd man, van wie
twintig procent is geleerd om te
gaan met beveiligingshonden.
Daar hebben de spoorwegen er
momenteel zestig van. De gecer
tificeerde honden worden jong
aangekocht en krijgen in Maars-
sen een opleiding.
Door Herman van Amsterdam
kensommetje dat in de praktijk
natuurlijk niet op gaat. Want we
hebben bijvoorbeeld wel 330 sta
tions maar op hoeveel doen zich
dagelijks ook werkelijk proble
men voor? Hetzelfde geldt voor
de paar duizend kilometer
spoorbaan. Er gaan soms maan
den voorbij zonder dat er iets mee
aan de hand is".
"Men moet zich daarom ook eerder
de vraag stellen: Kan de NS met
het huidige bedrijfspolitiekorps
alle onregelmatigheden die zich
in en rond de treinen en spoor
wegemplacementen voor doen,
het hoofd bieden? Want dat is het
criterium. Onze taakstelling is
nu eenmaal anders dan die van de
rijks- of gemeentepolitie. Die
voeren een meer repressief be
leid. Wij zoeken het meer in de
preventieve sfeer. En die taak
kunnen we met de huidige bezet
ting best aan".
De NS-bedrijfspolitie heeft in de
afgelopen jaren een forse uitbrei
ding ondergaan die percentage-
gewijs beduidend hoger ligt dan
de personeelsuitbreidingen bij
de rijks- en gemeentepolitie.
Acht jaar terug had men nog
maar de beschikking over 124
man. Dus sedert 1971 is er sprake
van een dikke verdubbeling.
Zwak punt is nog wel dat het NS-
bedrijfskorps naar verhouding
vrij veel jonge mensen in dienst
heeft "die nog onvoldoende in
gewerkt zijn."
Uitgaande van de bijna 330 spoor
wegstations in Nederland, meer
dan 2800 kilometer spoorbaan,
vier duizend treinen per dag (nog
niet meegerekend de honderden
goederentreinen) en dagelijks
een half miljoen treinreizigers be
tekent dat omgerekend voor elke Best leuk
spoorwegpolitieman de zorg ovei
één station, dertien personen
treinen en 1700 treinpassagiers
Is dat niet een te zware belasting?
Brandesma: "Ik zeg niet dat we aan
deze hoeveelheid politiemensen
ook in de toekomst voldoende
zullen hebben. Dat hangt hele
maal af van de maatschappelijke
ontwikkelingen. Maar nu kunnen
we de situatie wel degelijk de
baas."
Vertekend
"Als je naar de kale cijfers kijkt heb
je de neiging om te veronderstel
len van wel," zegt Brandsema,
"maar ze geven een sterk verte
kend beeld. Die cijfers zijn louter
de vrucht van een eenvoudig re-
Geen vuiltje aan de lucht, zo te ho
ren. Maar binnen de NS zijn er die
heel andere geluiden laten horen
waar het de ordehandhaving en
toezicht in treinen betreft. In de
trein van Utrecht naar Leiden
zegt de dienstdoende conduc
teur, hij heeft er 26 dienstjaren
opzitten: "Best leuk die paar
honderd man spoorwegpolitie
maar in de praktijk heb je er zo
weinig aan. Althans, dat is mijn
ervaring. De keren datje ze nodig
hebt moet je tien minuten of een
kwartier op ze wachten en dan
zijn de vogels vaak al lang gevlo
gen.
Ja, zegt men dan, jullie moeten or
deverstoorders of mensen die
niet willen betalen maar vast
houden tot de politie op komt da
gen. Maar daar komt natuurlijk
niets van terecht. Want stel dat
ik op weg ben van Amsterdam,
naar Utrecht en in de Bijlmer
stappen een paar lastige jongens
in met wie ik het in Abt oude aan
de stok krijg.
Dan mag men toch niet verwach
ten dat ik die lui helemaal tot
Utrecht, waar dan politie aanwe
zig is, in de trein kan houden. Je
zou het ergens wel willen maar
het punt is dat je er tegenwoordig
helemaal alleen voor staat. Vroe
ger had elk treinstel een eigen
conducteur. Als er dan mot was
kon je samen met je collega's ac
tie ondernemen. Nu sturen ze
drie of meer treinstellen de baan
op met maar één conducteur".
"Die personeelsinkrimping zal wel
noodzakelijk zijn geweest maar
ik geef je op een briefje dat het de
criminaliteit op de trein heeft
bevorderd. En laat ze daar op het
hoofdkantoor nou niet zeggen
dat het alleen om onschuldige
dingetjes gaat. Want hoeveel keer
gebeurt het bijvoorbeeld niet dat
ik heroïnespuiters van de wc
moet halen. Daarom kan ik mij
ook best indenken dat er jonge
re collega's zijn die het vertikken
om de ronde te doen als ze zien
dat er herrieschoppers in de trein
zitten".
Militairen
"Volgens mij zou een oplossing zijn
of weer meer personeel aan boord
of de conducteur meer bevoegd
heden te geven dan hij nu heeft.
Dat wij bijvoorbeeld militairen
die in de trein meereizen op
dracht kunnen geven ons een
handje te helpen als we in de
problemen raken. Op de conduc
teursopleiding zou men ook wat
meer op probleemsituaties moe
ten inspelen. Het aantrekken van
meer en meer politiefunctiona
rissen zet volgens mij geen zoden
aan de diik. De nare dineen ee-
beuren in de trein en dat is ook de
plaats waar we als NS-personeel
sterk moeten staan"
J. Brandsema, chef van het informatiecentrum van de spoorwegpolitie. "De NS valt niets te verwijten
