Heimwee naar indie houdt
Johan Fabricius (80) bezig
weekeinde..
\propramma)
toegelicht
In radiogesprek met Tony van Verre
Johan
Fabricios
"Ik ben
verlangt
naar de
GLIMMEN (GPD) - Onvergetelijke uren waren het. Je zat jezelf op te
vreten van de spanning. Dagenlang verkneuterde je je op het weke
lijkse voorleesuur. Als de juffrouw „De scheepsjongens van Bonte
koe" ter hand nam, kuchte en begon, dan kon je een speld in de klas
horen vallen. Ze deed er wel een jaar over, want het was watje noemt
een pil.
Merkwaardig eigenlijk, dat de schrijver Johan Fabricius destijds vier
jaar met het boek heeft lopen leuren om het uitgegeven te krijgen. Het
was te duur en te dik. In 1924 durfde eindelijk iemand het aan. Hij
verdiende zijn brood toen nog met schilderen. Zijn definitieve door
braak kwam in 1932 met de trilogie ,JComedianten trokken voor
bij".
PAGINA 5
NEDERLAND 1
13.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden NOS)
15.30 - Journaal (NOS)
15.32 - Leolidio Caiado, alias Leco. documentaire film (TROS)
15.57-17.25 - De prinses op de erwt. tv-film (TROS)
18.00 - Nieuws voor doven cn slechthorenden (NOS)
18.50 - De Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Barbapapa (VARA)
19.05 - Liedjesprogramma voor de jeugd (VARA)
19.55 - De geschiedenis van de luchtvaart, tv-serie (VARA)
20.45 - Promenadeconcert (VARA)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Film thuis: Jacob de Leugenaar, speelfilm (VARA)
23.35 - Journaal (NOS)
23.40-00.20 - Atletiek (NOS)
NEDERLAND 2
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De TROS Top 50 (TROS)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Onze Ouwe. politieserie (TROS)
21.30 - Aktua TV (TROS)
22.10 - De Familie Strauss, tv-serie (TROS)
23.45 - Journaal (NOS)
ZONDAG
NEDERLAND 1
13.30 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
19.00 - Journaal (NOS)
19 05 - De Rijn, wijnpers vari Europa, smeltkroes der volkeren
(NCRV)
19.55 - Ander nieuws (NCRV)
20.30 - Blijf bij me, tv-spel (NCRV)
21.40 - Pollini speelt Mozart (NCRV)
22.10 - Journaal (NOS)
22.15 - Studio Sport extra (NOS)
NEDERLAND 2
13.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.05 - Journaal (NOS)
18.10 - Atletiek: finales Europa Cup (NOS)
18.30 - De avonturen van Beertje Colargol (NOS)
18.45 - Natte His (NOS)
19.00 - Waar hoor ik thuis (9) (NOS)
19.25 - Studio Sport (NOS)
20.30 - Vijf minuten bedenktijd (HUM. VERBOND)
20.35 - Journaal (NOS)
20.40 - Monthy Python's Flying Circus (VPRO)
21.10 - De Britse Communisten (VPRO)
22.25 - All in the Family (VPRO)
22.50 - Journaal (NOS)
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1979
En nu, tegen zijn tachtigste ver
jaardag, heeft het aantal titels de
honderd ruim overschreden. Nog
elke dag ratelt de schrijfmachine
in zijn propvolle snuisterijen
huisje aan een slingerend land
wegje bij het Groningse Glim
men. Het wemelt er van de reli
kwieën, die herinneren aan zijn
Indische verleden en zijn vele
reizen. Daar leeft en werkt dus
een geboren verteller, die het le
vend bewijs is van de betrekke
lijkheid van leeftijd.
Werkdrift
Ter gelegenheid van zijn tachtigste
verjaardag is de VARA-radio een
serie interviews op de zondag
morgen begonnen, die Tony van
Verre met hem had. Een uittrek
sel daarvan verschijnt binnen
kort ook als boek. Daaruit zal een
man oprijzen met een groot
heimwee naar het oude Neder-
lands-Indië en een ontembare
werkdrift.
„Ik douche, ontbijt en ga schrijven.
Vaste uren heb ik niet. Ik drink
koffie, rook een sigaartje en ga
aan het werk. 's Middags rust ik
een half uurtje, werk dan tot half
zes, spring dan op de fiets en rij
wat rond. 's Avonds lees ik of kijk
tv".
Met de regelmaat van een klok blij
ven er nieuwe boeken van hem
verschijnen. De meeste spelen in
Indië. Dat leverde hem al het
predikaat „de Indische auteur"
op. Iets waar hij niet gelukkig
mee is. „Van de honderd boeken
spelen er misschien tien in Indië.
Je wordt in een hokje geplaatst.
Van Anton Coolen wisten ze pre
cies waar hij thuishoorde. Bij mij
niet. Nu blijkbaar wel. Maar toe
gegeven, Indië speelt op het
ogenblik een grote rol in mijn
werk. Overal voel je de nostalgie
naar wat we verspeeld hebben.
Ga maar na, wat een enorm ge
bied dit kleine landje maar even
bezeten heeft. En wat hebben we
ermee gedaan? Als we onze taal
er goed hadden ingevoerd, had
den we nu een enorm afzetgebied
gehad. Wat heeft Indië literair
nou helemaal opgeleverd? Multa-
tuli en Couperus. Meer niet. Dat
is toch veel te weinig".
„Mede daarom ben ik misschien zo
met die Indische tijd bezig. Mijn
volgende boek, „Brieven uit een
djattihouten kist" gaat over een
meisje, dat met haar baboe over
de landroute naar Nederland
reist in 1851. Het lokte mij om het
beeld van zo'n reis eens op te roe
pen, nu we te maken krijgen met
Vietnamezen, die nog nooit bo
men zonder blad hebben gezien
en die zich nooit hebben hoeven
beschermen tegen de kou. Er
komt ook een grote roman, „Het
gordijn met de ibissen" over het
Indië van mijn jeugd. Ik ben weer
helemaal in de sfeer".
Molukken
„Ik weet best dat dat Indië niet
meer bestaat. In 1935 heb ik het
hele land bereisd en na de oorlog
zijn mijn vrouw en ik er al vier
keer teruggeweest. Het valt te
gen, maar ik weet wat me te
wachten staat. De Molukken ken
ik ook goed. Een van mijn boeken
gaat over de opstand in de Mo
lukken. Ik zat op Morotai, waar
de Amerikanen hun steunpunt
hadden. Toen hoorde ik dat de
sultan van Ternate een motor
jacht zou krijgen. Ik kende hem
van 1935, toen we thee dronken in
het voorhuis van de kraton. Ik
vroeg hem of ik mee mocht met
de motorboot. Leonard Huizinga
was er ook. We hebben toen een
reis overzee gemaakt en hebben
al die Molukse eilanden bezocht.
Ontzettende ellende gezien van
kapotgeschoten vissersprauwen
en ziekten tot en met. Dat is het
thema geworden van een boek
„Spelevaren met de sultan".
„Doordat ik de Molukken goed
ken, heb ik begrip voor de Mo-
lukkers. Die jongens zitten vre
selijk in de knoop. Hun natuur
lijke milieu is weg. In menig op
zicht zijn ze wanhopig. De jeugd
moet een ideaal hebben. Dat is de
Vrije Zuidmolukse Republiek.
Wij moeten begrijpen dat ze een
heel ander gevoelsleven hebben
met een andere moraal, andere
opvattingen over leven, dood en
recht. Daarmee keur ik de acties
die er geweest zijn niet goed".
Onglooflijk
„Ik werk ook nog aan een boek over
de „Ondergang van de Oost-In-
diëvaarder Batavia". Ik las een
bericht, dat er voorwerpen wer
den overgedragen van het schip,
dat in 1629 strandde op een ei
landje ten westen van Australië.
Wat zich daar heeft afgespeeld is
eenvoudig ongelooflijk. Er was
een demonische figuur, die een
geweldige moordpartij op die ko
raaleilandjes op touw heeft gezet.
Ik beschikte niet over voldoende
gegevens. Nu heb ik zojuist be
richt gekregen van de universi
teitsbibliotheek, dat ik het
scheepsjournaal ter inzage krijg.
Na die tijd zijn er ook processen-
verbaal geweest, die boeiend ma
teriaal bevatten. Zolang ik dat
materiaal niet heb doorgewerkt
kan ik niet verder met dat boek.
Daarom werk ik aan een jeugd
boek, dat speelt na de overweldi
ging door de Jappen van Ja-
Doorgaans heb ik niet genoeg ge
duld om te wachten op materiaal.
Ik ga schrijven, maar dat kan la
ter betekenen: opnieuw begin
nen. Je kunt je eerst suf gaan stu
deren op een onderwerp, maar ik
vind dan dat je zo suf bent ge
worden van het studeren, dat je
onmogelijk met hetzelfde elan
aan het schrijven begint. Voor
„Tze Tzu keizerin van China" heb
ik een hele Chinese muur van
boeken om me heen gebouwd.
Die boeken heb ik encyclope
disch gebruikt. Alleen iets opge
zocht als ik het nodig had. Als ik
dat allemaal van tevoren had ge
daan had ik geen zin meer gehad
om het boek nog te schrij
ven".
Tropenzon
„Er is me wel vaker gevraagd waar
om zo weinig boeken in Neder
land spelen. Ze spelen in Japan,
Indië, China, Spanje, Italië en
Oostenrijk, Van de honderd net
vijf die in Nederland spelen. Ik
ben iemand die verlangt naar de
tropenzon. Ik ben speciaal naar
Zuid-Amerika gegaan om de tro
pen. Ik verlang naar de lichtere
vorm van leven. Ik hou van de
klank van de zuidelijke talen.
Niet van het gedempte Neder
lands, dat wij altijd binnenska
mers spreken. Ik hou van de wijn
als natuurlijke drank, van het
buiten-zijn, van het opene van het
zuiden.
Zojuist hoorde ik, dat de musical
naar mijn boek „Het meisje met
de blauwe hoed" in augustus
voor de derde keer wordt her
haald. Dat was een van de boeken
die in Nederland speelde. Die
rolbezetting was erg goed, maar
de musicalvorm ligt me niet. Het
onderbreken van de handeling
voor het zingen van een liedje
verdraag ik slecht. Destijds in die
film naar het boek moest zo nodig
de revuekomiek Lou Bandy de
hoofdrol spelen. Daarmee was de
intimiteit weg.
In de verfilming van „Nacht zonder
zegen" heb ik evenmin mijn boek
teruggevonden. Dat boek is ge
schreven in Londen tijdens het
proces tegen de massamoorde
naar John Christie. Die zaak was
zo onwaarschijnlijk dat er steeds
een lach opsteeg in de rechtszaal.
Ik wilde daar een boek over
schrijven. Niet over de figuur
John Christie, maar een burleske,
zoals bijvoorbeeld ook de film
„Monsieur Verdoux" van Cha
plin was. Maar het is me ontglipt.
Het is een heel ander boek ge
worden, waarin maar één vrouw
werd vermoord. Ik ben uitgegaan
van de Londense sfeer tijdens de
bombardementen, die ik als
brandwacht en burgerwacht zo
goed had leren kennen. Die sfeer
was essentieel, maar de film werd
in Nederland gesitueerd en toen
was er van de sfeer niets meer
Misschien lijkt het erop alsof ik de
boeken uit mijn mouw schudt.
Zo is het niet. Het betekent wer
ken, hard werken. Het is mijn be
doeling dat het zo natuurlijk mo
gelijk klinkt, het moet vloeien.
Soms is er wel eens een stuk dat
ineens raak is, maar meestal be
tekent het ploeteren. Mijn ma
nuscripten zijn zo doorploeterd
en beplakt, dat de uitgever voor
een klein boekje een dikke stapel
papier krijgt.
Afgunst
Ik ken heel weinig auteurs. Wie zit
er nou hier in het noorden. Her
mans kende ik oppervlakkig. Er
is veel rivaliteit en afgunst onder
schrijvers. Ik heb daar weinig
contact mee. Ik ben ook geen ca
fémens. Dat is zonde van mijn
tijd, al dat gepraat. Ik was be
vriend met Anton Coolen en Ben
van Eijsselstein, die beiden dood
zijn, en Siegfried van Praag, die
nu in Brussel woont. Het onder
scheid tussen literatoren en ver
tellers spreekt mij niet aan. In
Engeland bestaat het niet. Als je
figuren oproept uit je verbeel
ding dan is dat vertellen. Er zijn
illustere voorbeelden van vertel
lers als Dickens en Simenon. Ik
heb me nooit in die discussie ge
mengd. Ik schrijf liever.
Voor dat interview met Tony van
Verre ben ik twee en een halve
dag bij hem thuis in Middelburg
aan het woord geweest. Vertel
maar, zei hij. Alles is op banden
gezet en daar maakt hij een selec
tie uit voor de uitzendingen. Het
schijnt inderdaad iets heel bij
zonders te zijn om tachtig jaar te
worden. Shaw zei altijd: als je be
roemd wilt worden moet je zien
dat je heel oud wordt. Van mijn
uitgever Leopold herinner ik mij
de uitspraak: Geef Johan een si
naasappelkistje en hij schrijft.
Dat is nog steeds zo. Vanaf de tijd
dat ik als oorlogstekenaar in de
Eerste Wereldoorlog verhalen
ben gaan schrijven, die in „De
Gids" werden gepubliceerd, heb
ik altijd geschreven en ik zal het
blijven doen zolang ik kan".
JOH. M. PAMEYER
DUITSE TV
ZATERDAG 4 AUGUSTUS
DUITSLAND I
11.00 Journ. en actual. 11.25 Licht
muziekprogr. 12.10 Reportage. 12.40
Buitenlandse reportages. 13.25 Ac
tueel magaz. 13.55 Persoverz. 14.00
Journ. 14.25 Programmaoverzicht.
14.55 Journ. 15.00 Kleuterprogr.
15.30 Der schwarze Prinz (The dark
Avenger), speelfilm. 17.00 Religieus
progr. 17.30-19.55 Sport.
19.55 Informatief progr. 20.00
Actual. 20.22 Hotel der schonen Ma
rianne, tv-serie.). 21.00 Journaal.
21.15 Spelprogr. 22.45 Lottotrek
king, aansl.: Journ., daarna Medita
tie. 23.05 Krieg und Frieden (Wojna i
mir), speelfilm. 0.40 Journ.
DUITSLAND II
13.00 Progr.-overz. 13.30 Informatie
en amusement. 15.45 Journ. 15.47
Jeugfilm. 16.45 Slapstick. 17.05 In
formatief magaz. 17.15 Tekenfilmse
rie. 17.40 Mork vom Orka, science-
fictionserie.
18.04 Bekendmaking van de wee-
kwinnaars. 18.05 Journ. 18.10 Actu
eel magaz. 19.00 Kapitan Harmsen,
tv-serie. 19.55 Tekenfilm. 20.00
Journ. 20.30 Amusementsprogr.
21.15 Eine Katze jagt die Maus (Le
Chat et la Souris), speelfilm. 23.00
Journ. 23.05 Sport. 0.20 Die Leute
von der Shiloh-Ranch, tv-serie. 1.35
DUITSLAND III WDR
20.00 Rock Follies, tv-serie. 20.55
Journal 3. 21.00 Journ.
21.15 Korte filmen filmportret. 22.00
Seelenwanderung, tv-film.
•>3 15-0.15 Klassiek conert.
ZONDAG 5 AUGUSTUS
DUITSLAND I
10.30 Herhaling progr.overz. 11.00
Europa im. 20 Jahrhundert, histori
sche serie. 11.40 Kultur. magaz. 11.45
Kinderprogr. 12.15 Peters Baby,
jeugdfilm. 13.00 Journalistenforum.
13.45 Journ. en weekoverz. 14.15
Docum. 14.45 Region, magaz. 15.45
Liefdadigheidsprogr. 15.50 Kinder
film. 17.15 Amus.progr. 18.00 Was
hington - Hinter verschlossenen
Tueren, tv-serie. 18.45 Docum. 19.30
Journ. 19.33 Sportjourn. 20.15 Medi
tatie. 20.20 Buit. report. 21.00 Joum.
21.15 Dierenfilm. 22.00 Inform,
progr. 22.05 Das Madchen Irma la
Douce (Irma la Douce), speelfilm.
0.25 Journ. 0.30 Inform, progr.
I.15-1.20 Journ.
DUITSLAND II
II.00 Progr.overz. 11.30 Report.
13.00 Muz.progr. 13.45 Vrijetijdsma-
gaz. 14.15 Weekkroniek en Aktueel
magazine. 14.40 Inform, serie. 15.10
Sprookjes. 15.35 Journ. 15.40 Lief
dadigheidsprogr. 17.30 Journ. 17.32
Sportprogr. 19.15 Religieus progr.
19.30 Natuurserie. 20.00 Journ. 20.10
Parlementair overz. 20.30 Freiheit
die ich meine, tv-serie. 21.15 Ein
Mord den jeder begeht, tv-film. 22.55
Journ. en sport. 23.10 Report. 23.55
Ballet. 0.55 Journ.
DUITSLAND III WDR 20.00 Kin
derfilm. 20.55 Journal 3. 21.00 Jour
naal. Gez. progr. NDR en WDR:
21.15 Politiek progr. 22.00 Filmru
briek. 23.40 Filmreport.
BELGISCHE
TV
ZATERDAG 4 AUGUSTUS
BELGIË VLAAMS
18.00 Tekenfilmserie. 18.05 Jeugd
film. 19.30 Lotto-trekking, meded.
en morgen. 19 45 Journ. 20.10 Duet,
tv-serie. 20.35 Spelprogr. 21.35
Frank Ross is vrij, tv-serie. 22.25
Journ. 22.35 Sport.
ZONDAG 5 AUGUSTUS
BELGIË VLAAMS
16.00 Tekenfilmserie. 16.30-17.15
Black Beauty, tv-sene. 18.15
Nieuwsoverz. voor slechthorenden.
18.45 Kleuterserie. 18.50 Explorajie-
progr. 19.40 Meded. 19.45 Journ.
20.00 Sport.progr. 20.30 Zijn leven
spelen (The Areata Promise), tv-
spel. 22.00 Volksmuz. 22.40 Joum.
ZATERDAG 4 AUGUSTUS
HILVERSUM I
(NOS: Ieder heel uur nws.). 18.11
Dingen van de dag. 19.02 (S) Uit het
melodie. 20.03 (S) Orkest Malando.
NOS: (S) Langs de lijn. VARA: 22.30
(S) Wachten op midder nacht met
Herman Stok.
HILVERSUM II
18.00 (S) Licht verteerbaar. OVER-
HEIDSVOORL.: 18.40 De politie nu.
TROS: 18.50 (S) Een mondje Frans.
19.30 (S) Woorden in de avond. 20.00
(S) Concert a la carte. EO: 21.00 (S)
Bijbels perspectief. 21.20 (S) Van U
wil ik zingen. 21.40 (S) Laat ons de
rustdag wijden. 22.20 (S) Op reis
door Israel. 22.30 Nws. 22.40 (S)
Reflector. 23.00 (S) Zaterdagavon
duur. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
(NOS: Ieder heel uur nws.). NOS:
18.03 (S) De Avondspits met de Na
tionale Hitparade. NCRV: 19.02 (S)
Elpee-pop. 20.02 (S) Elpee-pop-spe
cial. 21.02 (S) Country Style. 22.02 (S)
Weekend-blues. 23.02-24.00 (S) Jazz-
ZONDAG 5 AUGUSTUS
Winnaars. 1.02 (S) Take it easy. 2.0
(S) De NOS-Nacht. VARA: 7.02 (S)
Muziek voor de zondagochtend. 8.02
(S) Vroege vogels. 9.30 (S) Tekst en
muziek. KRO: 10.00 (S) Eucharistie
viering. 11.02 (S) 'n Zondags
pakvoor alledag. AVRO: 12.02 (S)
Martines top duizend. 13.02 AVRO-
magaz. 13.45 Miniatuurtjes. NOS:
14.2 (S) Langs de lijn, sport en muz.
17.55 Meded. en uitgebreid weerber.
18.00 Nws en sportuitslagen. KRO:
18.12 (S) Nouhoorjehetookeensva-
neenander. 19.02 (S) Uit het operet
te- en musicalalbum. 20.02 (S) Op
vleugels. NCRV: 20.15 (S) Zondag
avondzang. 20.45 (S) Avondmuz.
TROS: 21.02 (S) Specialiteiten a la
HILVERSUM II
KRO: 8.00 Nws. 8.10 Overweging.
8.20 De Hutsgeklutste. 9.25 Waterst.
HUM. VERBOND: 9.30 Konrad
Mertz, portret van een schrijver.
IKON: 10.00 Recreatiedienst. 10.45
Wilde Ganzen. 10.50 De andere we-
zondagmorgenNOS:
Progr. voor buit. werknemers.
ZvdK 17.00 Kerkdienst. IKON:
17.58 Wilde Ganzen. 18.00 Muziek
voor kleine orgels. 18.15 Mensen.
18.30 Brood en spelen. NOS: 19.00
D.w.z. tweeeneenhalfuur gesneden
of aan een stukje. (Met om 19.00
Thuisland. 19.15 Verhaal. 20.00 De
Taaishow. 20.30 Vonken onder de as
en Onder de groene linde. 21.00
Spiegel van Belgie.) 21.30 Voor blin
den en slechtzienden. 21.40 Weer bij
kennis komen. (Met om 21.40 Gam
ma van alpha en beta. 22.10 Het zal
mijn tijd wel duren.). 22.30 Nws.
22.40 Bezoekers bordelen. 23.30 (S)
Klassieke pianomuz. 23.55-24.00
HILVERSUM III
AVRO: 8.02 (S) Ko de Boswachter
show. 8.30 (S) AVRO's Sportpano-
rama. 9.02 (S) Juist op zondag. 10.02
(S) Pim Jacobs. VARA: 11.02 (S) Het
zondagse gezicht van de VARA op
drie. TROS: 14.02 (S) Europarade.
16.02 (S) Ferry's Gouwe Ouwe Club.
NOS: 17.02 (S) De Nationale Hitpa
rade. 19.02 (S) NOS-Jazz. KRO:
21.00-24.00 (S) Rock Dreams.
siek. 9.00 Nws. 9.02 (S) Musica Reli-
giosa. 10.00 (S) Van het Nederlands
Concertpodium: klass. muz. 11.00
De Zeven Provinciën. 13.00 (S) Ope
ra-Matinee. 14.00 Nws. 14.02 (S)
Concerten op de zondagmiddag.
MAANDAG 6 AUG
HILVERSUM I
Ieder heel uur nieuws. TROS: 7.03
(S) Een goede morgen met Kees
Jansma. 8.30 (S) Aktua sport. 9.03 (S)
Aan het thcaterorgel Robinson
Cleaver. 9.25 (S) La Bamba. 10.02 (S)
Attent op jeugdsentiment. 11.02 (S)
Cafe-Chantant. 12.03 (S) Open Hou
se. 13.03 (S) Aktua. 13.20 (S) Raad
een lied....of niet. 14.02 (S) Gerard de
Vries draait op verzoek. 16.02 (S) De
tien om kindershow. 16.30 (S) Kom
eens langs in Scheveningen.
HILVERSUM II
NCRV: 7.00 Nws. 7.10 Ochtend-
gymn. 7.20 Het levende Woord. 7.30
Nws. 7.36 Hier en nu. 8.00 Nws. 8.11
(S) Te Deum Laudamus. 8.30 Nws.
8.36 Hier en nu. 9.00 Gymn. voor de
vrouw. 9.10 Waterstanden. 9.15 (S
Populaire klassieken onder Arturo
Toscanini. 10.00 (S) Grasduinen op
de Veluwe. 11.00 (S) De wereld zingt
Gods lof. 12.00 (S) Boer en tuinder.
OVERHEIDSVOORLICHTING:
12.16 Vast en zeker. NCRV: 12.26
Meded. voor land- en tuinbouw.
12.30 Nws. 13.36 Hier en nu. 13.00
Nws. 13.11 (S) Hoogtepunten uit
operette en musical. NOS: 14.30 De
Tweede Wereldoorlog en zijn ver
volgden. NCRV: 15.15 (S) Woord in
de middag. 15.30 (S) In 't zilver. 17.24
Meded. 17.30 Nws. 17.36 Hier en
HILVERSUM III
Ieder heel uur nieuws. AVRO: 7.02
(S) Het klokje van 7 uur, en dus....
(8.03 Radiojournaal). 9.03 (S) Ha, die
maandag. 10.03 (S) Arbeidsvitami
nen. 11.03 (S) Hollands glorie. 12.03
(S) Pop en spelen. (13.03 Radiojour
naal). 14.03 (S) Showparade. 15.03 (S)
Andermans pop. 16.03 (S) Beukers
Show. 17.03 Radiojournaal. 17.10 (S)
AVRO's Toppop vandaag van-
HILVERSUM IV
KRO: 7.00 Nws. 7.02 (S) Aubade. 9.00
Nws. 9.02 (S) Aan woorden voorbij....
9.10 (S) Laydate. 10.00 (S) Concerto
Amsterdam: Klass. muz. 10.55 (S)
Haags Koperensemble: Blaasmu
ziek. 11.15 (S) Vermeer-Kwartet
Klass. muz. 12.00 Nws. 12.02 (S) In
terval. 14.00 Nws. 14.02 (S) Spekta
kel magazine. 14.30 (S)-Kollage van
alledaags en zeldzaam. 15.30-17.00 (S
Van hoog naar laag en omge-
Jakob der Lügner", een der beste en zéker een van de opmerke
lijkste Oostduitse films van de laatste jarenmag gerust een unicum
worden genoemd. Terwijl het verhaal zich afspeelt in een Pools getto
tijdens het nazi-schrikbewindmet alle tragiek van dienkan er toch
meermalen om worden gelachen. Dat dit geen gebrek aan goede
smaak is - integendeel - is zaterdagavond te constateren bij de
uitzending door de VARA, die zich over deze witte raaf heeft ont
fermd; het bioscoopbedrijf liet zich er niets aan gelegen liggen.
De Tsjechische acteur Vlastimil Brodsky is indrukwekkend als Ja
kob Heym, een jood van middelbare leeftijd,die anno 1943 toevallig
uit een Gestapo-radio een flard van een nieuwsuitzending opvangt
waaruit blijkt, dat de Duitsers in Rusland op de terugtocht zijn.
Opgewonden brengt hij dadelijk een aantal vrienden op de hoogte
van dit hoopvolle bericht, maar uit angst voor een collaborateur te
worden aangezien, verzwijgt hij hoe het hem ter ore kwam. Daarom
fantaseert hij zelf een goed. weggestopt radiotoestel te bezitten.
Die leugen-uit-bestwil gaat onmiddellijk een eigen leven leiden; de
volgende dagen moet hij voor vrienden en lotgenoten tijdens het
laden van Duitse treinen steeds weer nieuwe moedgevende en op
beurende frontberichten verzinnen. En voor de kleine Lina, voor
wie Jakob zorgt, imiteert hij, terwijl het kind zich achter een schot
verborgen moet houden, zelfs allerlei programma's, inclusief een
toespraak van Churchill. Een heel navrant fragment, uitmondend
in een min of meer symbolisch sprookje voor de achtjarige.
Als Jakob tenslotte zijn makker Kowalski de waarheid opbiecht,
hangt deze zich op. Eerder heeft zijn fantasie indirect ook al een
slachtoffer gemaakt. De vraag, die de film de kijker te beantwoor
den laat, is of het humaan dan wel wreed is om mensen in een
uitzichtloze situatie valse hoop te geven.
De film is bepaald niet van de ene op de <-r.aere dag tot stand
gekomen. Jurek Becker, zelf overlevende van het getto in Lodz,
diende al in 1965 zijn scenario voor Jakob der Lugner" in, - maar
er werd niets mee gedaan. Na drie jaar wachten besloot Becker toen
er maar een roman van te maken, die nadien in vele talen is ver
taald. Nog weer vijf jaar later werd een nieuwe poging tot verfil
ming ondernomen en ditmaal met succes nadat de bekende DDR-
regisseur Frank Beyer (maker uan de aangrijpende concentratie-
kampfilm .JVaakt onder de wolven"
nen. (Nederland 1,21.55 uur)
r het project was gewc
